history Historia zmian
zamknij

Wersja obowiązująca od 2024-01-01

Art. 53.  [Wymogi dotyczące prowadzenia dokumentacji przez posiadacza zwierząt, z których lub od których pozyskuje się żywność] [1] 1. Posiadacze zwierząt, z których lub od których pozyskuje się żywność, prowadzą w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez Głównego Lekarza Weterynarii dokumentację określoną w:

1) art. 108 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/6 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie weterynaryjnych produktów leczniczych i uchylającego dyrektywę 2001/82/WE (Dz. Urz. UE L 4 z 07.01.2019, str. 43), zwanego dalej „rozporządzeniem 2019/6”, która oprócz danych wymienionych w art. 108 ust. 2 lit. a–d oraz f–i rozporządzenia 2019/6 zawiera:

a) numer serii podanego zwierzętom produktu leczniczego,

b) nazwy substancji czynnych podanego zwierzętom produktu leczniczego,

c) w odniesieniu do podanych zwierzętom weterynaryjnych produktów leczniczych zaliczonych zgodnie z art. 34 rozporządzenia 2019/6 do produktów wydawanych na receptę weterynaryjną – dodatkowo:

– postać farmaceutyczną i moc tego produktu,

– liczbę i wielkość opakowań tego produktu,

– zastosowany schemat dawek tego produktu,

– ostrzeżenia niezbędne do zapewnienia właściwego stosowania tego produktu, w tym – jeżeli to konieczne – niezbędne do prawidłowego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych,

– informację o zastosowaniu tego produktu zgodnie z art. 107 ust. 3 albo 4, art. 113 albo art. 114 rozporządzenia 2019/6 – w przypadku takiego zastosowania tego produktu,

– potwierdzenie przez posiadacza zwierząt, że przepisane lub nabyte weterynaryjne produkty lecznicze zostaną zastosowane zgodnie z zaleceniami lekarza weterynarii;

2) art. 102 ust. 1 lit. e oraz f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie przenośnych chorób zwierząt oraz zmieniającego i uchylającego niektóre akty w dziedzinie zdrowia zwierząt („Prawo o zdrowiu zwierząt”) (Dz. Urz. UE L 84 z 31.03.2016, str. 1, z późn. zm.), która zawiera:

a) datę i godzinę wykonania czynności lekarsko-weterynaryjnych,

b) rozpoznanie albo wstępne rozpoznanie choroby zwierząt,

c) zabiegi lecznicze lub zalecenia lekarskie,

d) zabiegi profilaktyczne,

e) wyniki badań.

2. Wpisu w dokumentacji, o której mowa w ust. 1, danych wymienionych w:

1) art. 108 ust. 2 lit. a–d oraz f–i rozporządzenia 2019/6 i w ust. 1 pkt 1 – dokonuje:

a) lekarz weterynarii w dniu podania zwierzętom produktu leczniczego, a posiadacz zwierząt zatwierdza ten wpis – w przypadku gdy weterynaryjny produkt leczniczy został podany przez lekarza weterynarii świadczącego usługi weterynaryjne w ramach działalności zakładu leczniczego dla zwierząt,

b) posiadacz zwierząt w dniu podania zwierzętom produktu leczniczego – w przypadku innym niż określony w lit. a;

2) ust. 1 pkt 2:

a) lit. a–c – dokonuje lekarz weterynarii w dniu wykonania dokumentowanej czynności, a posiadacz zwierząt zatwierdza ten wpis,

b) lit. d oraz e – dokonuje:

– lekarz weterynarii w terminie 5 dni od dnia wykonania zabiegu profilaktycznego albo uzyskania przez niego wyniku badania, a posiadacz zwierząt zatwierdza ten wpis – w przypadku zabiegów profilaktycznych, które zostały wykonane przez lekarza weterynarii świadczącego usługi weterynaryjne w ramach działalności zakładu leczniczego dla zwierząt, oraz badań, które zostały zlecone przez takiego lekarza weterynarii,

– posiadacz zwierząt w terminie 5 dni od dnia wykonania zabiegu profilaktycznego albo uzyskania przez niego wyniku badania – w przypadku innym niż określony w tiret pierwszym.

3. Główny Lekarz Weterynarii udostępnia nieodpłatnie system teleinformatyczny, o którym mowa w ust. 1:

1) posiadaczom zwierząt, z których lub od których pozyskuje się żywność;

2) lekarzom weterynarii posiadającym prawo wykonywania zawodu lekarza weterynarii w Rzeczypospolitej Polskiej lub w państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub w państwie członkowskim Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;

3) podmiotom prowadzącym zakłady lecznicze dla zwierząt.

4. Podmiot prowadzący zakład leczniczy dla zwierząt wskazuje w systemie teleinformatycznym, o którym mowa w ust. 1, jacy lekarze weterynarii świadczą usługi w ramach tego zakładu leczniczego dla zwierząt.

5. Podmioty, o których mowa w ust. 3, uzyskują dostęp do systemu teleinformatycznego, o którym mowa w ust. 1, po potwierdzeniu przez nich swojej tożsamości przy użyciu indywidualnych loginu i hasła.

6. Główny Lekarz Weterynarii nadaje każdemu z podmiotów, o których mowa w ust. 3, indywidualne login i hasło, o których mowa w ust. 5.

7. Główny Lekarz Weterynarii:

1) obsługuje system teleinformatyczny, o którym mowa w ust. 1, pod względem technicznym i organizacyjnym oraz zapewnia funkcjonowanie tego systemu;

2) jest administratorem danych zgromadzonych w systemie teleinformatycznym, o którym mowa w ust. 1, w rozumieniu art. 4 pkt 7 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. Urz. UE L 119 z 04.05.2016, str. 1, z późn. zm.).

[1] Art. 53 w brzmieniu ustalonym przez art. 3 pkt 31 ustawy z dnia 23 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1570). Zmiana weszła w życie 1 stycznia 2024 r.

Wersja obowiązująca od 2024-01-01

Art. 53.  [Wymogi dotyczące prowadzenia dokumentacji przez posiadacza zwierząt, z których lub od których pozyskuje się żywność] [1] 1. Posiadacze zwierząt, z których lub od których pozyskuje się żywność, prowadzą w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez Głównego Lekarza Weterynarii dokumentację określoną w:

1) art. 108 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/6 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie weterynaryjnych produktów leczniczych i uchylającego dyrektywę 2001/82/WE (Dz. Urz. UE L 4 z 07.01.2019, str. 43), zwanego dalej „rozporządzeniem 2019/6”, która oprócz danych wymienionych w art. 108 ust. 2 lit. a–d oraz f–i rozporządzenia 2019/6 zawiera:

a) numer serii podanego zwierzętom produktu leczniczego,

b) nazwy substancji czynnych podanego zwierzętom produktu leczniczego,

c) w odniesieniu do podanych zwierzętom weterynaryjnych produktów leczniczych zaliczonych zgodnie z art. 34 rozporządzenia 2019/6 do produktów wydawanych na receptę weterynaryjną – dodatkowo:

– postać farmaceutyczną i moc tego produktu,

– liczbę i wielkość opakowań tego produktu,

– zastosowany schemat dawek tego produktu,

– ostrzeżenia niezbędne do zapewnienia właściwego stosowania tego produktu, w tym – jeżeli to konieczne – niezbędne do prawidłowego stosowania środków przeciwdrobnoustrojowych,

– informację o zastosowaniu tego produktu zgodnie z art. 107 ust. 3 albo 4, art. 113 albo art. 114 rozporządzenia 2019/6 – w przypadku takiego zastosowania tego produktu,

– potwierdzenie przez posiadacza zwierząt, że przepisane lub nabyte weterynaryjne produkty lecznicze zostaną zastosowane zgodnie z zaleceniami lekarza weterynarii;

2) art. 102 ust. 1 lit. e oraz f rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/429 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie przenośnych chorób zwierząt oraz zmieniającego i uchylającego niektóre akty w dziedzinie zdrowia zwierząt („Prawo o zdrowiu zwierząt”) (Dz. Urz. UE L 84 z 31.03.2016, str. 1, z późn. zm.), która zawiera:

a) datę i godzinę wykonania czynności lekarsko-weterynaryjnych,

b) rozpoznanie albo wstępne rozpoznanie choroby zwierząt,

c) zabiegi lecznicze lub zalecenia lekarskie,

d) zabiegi profilaktyczne,

e) wyniki badań.

2. Wpisu w dokumentacji, o której mowa w ust. 1, danych wymienionych w:

1) art. 108 ust. 2 lit. a–d oraz f–i rozporządzenia 2019/6 i w ust. 1 pkt 1 – dokonuje:

a) lekarz weterynarii w dniu podania zwierzętom produktu leczniczego, a posiadacz zwierząt zatwierdza ten wpis – w przypadku gdy weterynaryjny produkt leczniczy został podany przez lekarza weterynarii świadczącego usługi weterynaryjne w ramach działalności zakładu leczniczego dla zwierząt,

b) posiadacz zwierząt w dniu podania zwierzętom produktu leczniczego – w przypadku innym niż określony w lit. a;

2) ust. 1 pkt 2:

a) lit. a–c – dokonuje lekarz weterynarii w dniu wykonania dokumentowanej czynności, a posiadacz zwierząt zatwierdza ten wpis,

b) lit. d oraz e – dokonuje:

– lekarz weterynarii w terminie 5 dni od dnia wykonania zabiegu profilaktycznego albo uzyskania przez niego wyniku badania, a posiadacz zwierząt zatwierdza ten wpis – w przypadku zabiegów profilaktycznych, które zostały wykonane przez lekarza weterynarii świadczącego usługi weterynaryjne w ramach działalności zakładu leczniczego dla zwierząt, oraz badań, które zostały zlecone przez takiego lekarza weterynarii,

– posiadacz zwierząt w terminie 5 dni od dnia wykonania zabiegu profilaktycznego albo uzyskania przez niego wyniku badania – w przypadku innym niż określony w tiret pierwszym.

3. Główny Lekarz Weterynarii udostępnia nieodpłatnie system teleinformatyczny, o którym mowa w ust. 1:

1) posiadaczom zwierząt, z których lub od których pozyskuje się żywność;

2) lekarzom weterynarii posiadającym prawo wykonywania zawodu lekarza weterynarii w Rzeczypospolitej Polskiej lub w państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub w państwie członkowskim Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;

3) podmiotom prowadzącym zakłady lecznicze dla zwierząt.

4. Podmiot prowadzący zakład leczniczy dla zwierząt wskazuje w systemie teleinformatycznym, o którym mowa w ust. 1, jacy lekarze weterynarii świadczą usługi w ramach tego zakładu leczniczego dla zwierząt.

5. Podmioty, o których mowa w ust. 3, uzyskują dostęp do systemu teleinformatycznego, o którym mowa w ust. 1, po potwierdzeniu przez nich swojej tożsamości przy użyciu indywidualnych loginu i hasła.

6. Główny Lekarz Weterynarii nadaje każdemu z podmiotów, o których mowa w ust. 3, indywidualne login i hasło, o których mowa w ust. 5.

7. Główny Lekarz Weterynarii:

1) obsługuje system teleinformatyczny, o którym mowa w ust. 1, pod względem technicznym i organizacyjnym oraz zapewnia funkcjonowanie tego systemu;

2) jest administratorem danych zgromadzonych w systemie teleinformatycznym, o którym mowa w ust. 1, w rozumieniu art. 4 pkt 7 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. Urz. UE L 119 z 04.05.2016, str. 1, z późn. zm.).

[1] Art. 53 w brzmieniu ustalonym przez art. 3 pkt 31 ustawy z dnia 23 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1570). Zmiana weszła w życie 1 stycznia 2024 r.

Wersja archiwalna obowiązująca od 2023-06-07 do 2023-12-31    (Dz.U.2023.1075 tekst jednolity)

Art. 53. [Obowiązek prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt] 1. Posiadacz zwierząt gospodarskich jest obowiązany do prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt.

2. Lekarze weterynarii są obowiązani do prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej z wykonywanych zabiegów leczniczych i profilaktycznych oraz stosowanych produktów leczniczych i pasz leczniczych.

3. Lekarz weterynarii leczący zwierzęta dokonuje wpisów w ewidencji leczenia zwierząt.

4. Minister właściwy do spraw rolnictwa, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej, określi, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej oraz wzory tej ewidencji i dokumentacji, mając na względzie obowiązujące w tym zakresie przepisy Unii Europejskiej, a także możliwość ustalenia przebiegu leczenia zwierzęcia i zastosowanych u zwierzęcia produktów leczniczych.

Wersja archiwalna obowiązująca od 2020-08-20 do 2023-06-06    (Dz.U.2020.1421 tekst jednolity)

[Obowiązek prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt ] 1. Posiadacz zwierząt gospodarskich jest obowiązany do prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt.

2. Lekarze weterynarii są obowiązani do prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej z wykonywanych zabiegów leczniczych i profilaktycznych oraz stosowanych produktów leczniczych i pasz leczniczych.

3. Lekarz weterynarii leczący zwierzęta dokonuje wpisów w ewidencji leczenia zwierząt.

4. Minister właściwy do spraw rolnictwa, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej, określi, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej oraz wzory tej ewidencji i dokumentacji, mając na względzie obowiązujące w tym zakresie przepisy Unii Europejskiej, a także możliwość ustalenia przebiegu leczenia zwierzęcia i zastosowanych u zwierzęcia produktów leczniczych.

Wersja archiwalna obowiązująca od 2018-10-15 do 2020-08-19    (Dz.U.2018.1967 tekst jednolity)

[Obowiązek prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt ] 1. Posiadacz zwierząt gospodarskich jest obowiązany do prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt.

2. Lekarze weterynarii są obowiązani do prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej z wykonywanych zabiegów leczniczych i profilaktycznych oraz stosowanych produktów leczniczych i pasz leczniczych.

3. Lekarz weterynarii leczący zwierzęta dokonuje wpisów w ewidencji leczenia zwierząt.

4. Minister właściwy do spraw rolnictwa, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej, określi, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej oraz wzory tej ewidencji i dokumentacji, mając na względzie obowiązujące w tym zakresie przepisy Unii Europejskiej, a także możliwość ustalenia przebiegu leczenia zwierzęcia i zastosowanych u zwierzęcia produktów leczniczych.

Wersja archiwalna obowiązująca od 2017-10-06 do 2018-10-14    (Dz.U.2017.1855 tekst jednolity)

Art. 53. [Obowiązek prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt ] 1. Posiadacz zwierząt gospodarskich jest obowiązany do prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt.

2. Lekarze weterynarii są obowiązani do prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej z wykonywanych zabiegów leczniczych i profilaktycznych oraz stosowanych produktów leczniczych i pasz leczniczych.

3. Lekarz weterynarii leczący zwierzęta dokonuje wpisów w ewidencji leczenia zwierząt.

4. Minister właściwy do spraw rolnictwa, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej, określi, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej oraz wzory tej ewidencji i dokumentacji, mając na względzie obowiązujące w tym zakresie przepisy Unii Europejskiej, a także możliwość ustalenia przebiegu leczenia zwierzęcia i zastosowanych u zwierzęcia produktów leczniczych.

Wersja archiwalna obowiązująca od 2014-11-07 do 2017-10-05    (Dz.U.2014.1539 tekst jednolity)

[Obowiązek prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt ] 1. Posiadacz zwierząt gospodarskich jest obowiązany do prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt.

2. Lekarze weterynarii są obowiązani do prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej z wykonywanych zabiegów leczniczych i profilaktycznych oraz stosowanych produktów leczniczych i pasz leczniczych.

3. Lekarz weterynarii leczący zwierzęta dokonuje wpisów w ewidencji leczenia zwierząt.

4. Minister właściwy do spraw rolnictwa, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej, określi, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej oraz wzory tej ewidencji i dokumentacji, mając na względzie obowiązujące w tym zakresie przepisy Unii Europejskiej, a także możliwość ustalenia przebiegu leczenia zwierzęcia i zastosowanych u zwierzęcia produktów leczniczych.

Wersja archiwalna obowiązująca od 2008-12-02 do 2014-11-06    (Dz.U.2008.213.1342 tekst jednolity)

[Obowiązek prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt] 1. Posiadacz zwierząt gospodarskich jest obowiązany do prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt.

2. Lekarze weterynarii są obowiązani do prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej z wykonywanych zabiegów leczniczych i profilaktycznych oraz stosowanych produktów leczniczych i pasz leczniczych.

3. Lekarz weterynarii leczący zwierzęta dokonuje wpisów w ewidencji leczenia zwierząt.

4. Minister właściwy do spraw rolnictwa, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej, określi, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej oraz wzory tej ewidencji i dokumentacji, mając na względzie obowiązujące w tym zakresie przepisy Unii Europejskiej, a także możliwość ustalenia przebiegu leczenia zwierzęcia i zastosowanych u zwierzęcia produktów leczniczych.

Wersja archiwalna obowiązująca od 2006-08-26 do 2008-12-01

1. Posiadacz zwierząt gospodarskich jest obowiązany do prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt.

2. [1] Lekarze weterynarii są obowiązani do prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej z wykonywanych zabiegów leczniczych i profilaktycznych oraz stosowanych produktów leczniczych i pasz leczniczych.

3. Lekarz weterynarii leczący zwierzęta dokonuje wpisów w ewidencji leczenia zwierząt.

4. Minister właściwy do spraw rolnictwa, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej, określi, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej oraz wzory tej ewidencji i dokumentacji, mając na względzie obowiązujące w tym zakresie przepisy Unii Europejskiej, a także możliwość ustalenia przebiegu leczenia zwierzęcia i zastosowanych u zwierzęcia produktów leczniczych.

[1] Art. 53 ust. 2 w brzmieniu ustalonym przez art. 57 ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach (Dz.U. Nr 144, poz. 1045). Zmiana weszła w życie 26 sierpnia 2006 r.

Wersja archiwalna obowiązująca od 2005-02-24 do 2006-08-25

1. Posiadacz zwierząt gospodarskich jest obowiązany do prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt.

2. Lekarze weterynarii są obowiązani do prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej z wykonywanych zabiegów leczniczych i profilaktycznych oraz stosowanych produktów leczniczych.

3. Lekarz weterynarii leczący zwierzęta dokonuje wpisów w ewidencji leczenia zwierząt.

4. [54] Minister właściwy do spraw rolnictwa, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej, określi, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt i dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej oraz wzory tej ewidencji i dokumentacji, mając na względzie obowiązujące w tym zakresie przepisy Unii Europejskiej, a także możliwość ustalenia przebiegu leczenia zwierzęcia i zastosowanych u zwierzęcia produktów leczniczych.

[54] Art. 53 ust. 4 w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 23 ustawy z dnia 7 stycznia 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 23, poz. 188). Zmiana weszła w życie 24 lutego 2005 r.

Wersja archiwalna obowiązująca od 2004-05-01 do 2005-02-23

1. Posiadacz zwierząt gospodarskich jest obowiązany do prowadzenia ewidencji leczenia zwierząt.

2. Lekarze weterynarii są obowiązani do prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej z wykonywanych zabiegów leczniczych i profilaktycznych oraz stosowanych produktów leczniczych.

3. Lekarz weterynarii leczący zwierzęta dokonuje wpisów w ewidencji leczenia zwierząt.

4. Minister właściwy do spraw rolnictwa, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Lekarsko-Weterynaryjnej, określi, w drodze rozporządzenia:

1) zakres i sposób prowadzenia ewidencji, a także tryb dokonywania wpisów w tej ewidencji przez lekarzy weterynarii leczących zwierzęta,

2) zakres i sposób prowadzenia dokumentacji lekarsko-weterynaryjnej

– mając na względzie obowiązujące w tym zakresie przepisy Unii Europejskiej, a także zapewnienie możliwości ustalenia przebiegu leczenia zwierzęcia i zastosowanych u zwierzęcia produktów leczniczych.