PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 77 ust. 2 lit. b) i e),

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą (¹ ),

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (² ) zostało kilkakrotnie znacząco zmienione (³ ). Dla zachowania przejrzystości i zrozumiałości należy je ujednolicić.

(2) Przyjęcie, na podstawie art. 77 ust. 2 lit. e) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), środków zmierzających do zapewnienia braku jakiejkolwiek kontroli osób przekraczających granice wewnętrzne stanowi część celu Unii polegającego na stworzeniu obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób, zgodnie z art. 26 ust. 2 TFUE.

(3) Zgodnie z art. 67 ust. 2 TFUE stworzeniu obszaru, na którym osoby mogą swobodnie się przemieszczać, powinny towarzyszyć inne środki. Wspólna polityka przekraczania granic zewnętrznych przewidziana w art. 77 ust. 1 lit. b) TFUE jest takim środkiem.

(4) Wspólne środki w zakresie przekraczania przez osoby granic wewnętrznych oraz kontroli na granicach zewnętrznych powinny odzwierciedlać dorobek Schengen włączony w ramy Unii, w szczególności odpowiednie postanowienia Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (⁴ ) oraz Wspólnego podręcznika (⁵ ).

(5) Wspólne zasady przepływu osób przez granice nie podważają ani nie wpływają na prawo do swobodnego przemieszczania się, z którego korzystają obywatele Unii i członkowie ich rodzin, jak również obywatele państw trzecich i członkowie ich rodzin, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu obywateli Unii.

(6) Kontrola graniczna leży w interesie nie tylko państwa członkowskiego, na którego granicach zewnętrznych jest ona dokonywana, ale w interesie wszystkich państw członkowskich, które zniosły kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych. Kontrola graniczna powinna pomagać w zwalczaniu nielegalnej imigracji i handlu ludźmi oraz zapobieganiu wszelkim zagrożeniom dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego, zdrowia publicznego i stosunków międzynarodowych państw członkowskich.

(7) Odprawa graniczna powinna być dokonywana w sposób zapewniający pełne poszanowanie godności osoby ludzkiej. Kontrola graniczna powinna być przeprowadzana profesjonalnie i z zachowaniem szacunku oraz powinna być proporcjonalna do założonych celów.

(8) Kontrola graniczna obejmuje nie tylko odprawę osób na przejściach granicznych i ochronę granicy pomiędzy tymi przejściami granicznymi, ale również analizę ryzyka dla bezpieczeństwa wewnętrznego i analizę zagrożeń, które mogą wpłynąć na bezpieczeństwo granic zewnętrznych. W związku z tym konieczne jest określenie warunków, kryteriów i szczegółowych zasad regulujących odprawę na przejściach granicznych i ochronę granicy, w tym również kontrole w systemie informacyjnym Schengen (SIS).

(9) Należy ustanowić zasady obliczania dozwolonej długości pobytu krótkotrwałego w Unii. Jasne, proste i zharmonizowane zasady we wszystkich aktach prawnych dotyczących tej kwestii przyniosłyby pożytek zarówno podróżnym, jak i organom granicznym i wizowym.

(10) Ponieważ jedynie sprawdzanie odcisków palców może dać pewność, że osoba zamierzająca wjechać do strefy Schengen jest osobą, której została wydana wiza, należy ustanowić przepis dotyczący stosowania na granicach zewnętrznych wizowego systemu informacyjnego (VIS) przewidzianego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (⁶ ).

(11) W celu weryfikacji, czy spełnione są warunki wjazdu dla obywateli państw trzecich określone w niniejszym rozporządzeniu, oraz w celu odpowiedniego wypełniania powierzonych jej zadań straż graniczna powinna wykorzystywać wszelkie niezbędne dostępne informacje, w tym dane, które mogą być przeglądane w VIS.

(12) Aby zapobiec omijaniu przejść granicznych, na których stosowany jest VIS, oraz zagwarantować pełną efektywność VIS, szczególnie niezbędne jest zharmonizowane korzystanie z tego systemu w trakcie kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych.

(13) Ponieważ w przypadku kolejnych wniosków wizowych dane biometryczne należy ponownie wykorzystać i kopiować z pierwszego wniosku znajdującego się w VIS, stosowanie VIS podczas kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych powinno być obowiązkowe.

(14) Stosowanie VIS powinno prowadzić do systematycznych sprawdzeń w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców. Biorąc jednak pod uwagę ewentualny wpływ takich sprawdzeń na czas oczekiwania w przejściach granicznych, w okresie przejściowym, w drodze odstępstwa, powinno być możliwe, w ściśle określonych okolicznościach, przeglądanie w VIS bez systematycznej weryfikacji odcisków palców. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby odstępstwo to było stosowane jedynie wtedy, gdy są spełnione warunki do stosowania takiego odstępstwa, a czas trwania i częstotliwość jego stosowania ograniczone były do niezbędnego minimum na poszczególnych przejściach granicznych.

(15) Powinno być możliwe uproszczenie odpraw na granicach zewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności w celu uniknięcia nadmiernego czasu oczekiwania na przejściach granicznych. Systematyczne stemplowanie dokumentów obywateli państw trzecich pozostaje obowiązkowe w przypadku uproszczenia odpraw granicznych. Ostemplowanie umożliwia bezsprzeczne ustalenie daty i miejsca przekroczenia granicy, bez konieczności badania w każdym przypadku, czy zostały zastosowane wszystkie wymagane środki kontrolne dotyczące dokumentu podróży.

(16) W celu ograniczenia czasu oczekiwania osób korzystających z unijnego prawa do swobodnego przemieszczania się powinno zapewnić się, o ile pozwalają na to warunki, odrębne pasy ruchu na przejściach granicznych, oznakowane za pomocą jednolitych oznaczeń we wszystkich państwach członkowskich. W międzynarodowych portach lotniczych powinno zapewnić się odrębne pasy ruchu. Państwa członkowskie powinny rozważyć utworzenie odrębnych pasów ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych, jeżeli jest to uznane za właściwe i jeżeli pozwalają na to warunki lokalne.

(17) Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby procedury kontroli na granicach zewnętrznych nie stanowiły istotnej przeszkody dla handlu oraz wymiany społecznej i kulturalnej. W tym celu państwa członkowskie powinny rozmieścić odpowiednią liczbę personelu i odpowiednie zasoby.

(18) Państwa członkowskie powinny wyznaczyć służbę lub służby krajowe odpowiedzialne za zadania w zakresie kontroli granicznej zgodnie z ich prawem krajowym. W przypadku gdy odpowiedzialność ta w danym państwie członkowskim spoczywa na więcej niż jednej służbie, między służbami tymi powinna być prowadzona ścisła i stała współpraca.

(19) Zarządzaniem współpracą operacyjną i pomocą w zakresie kontroli granicznej pomiędzy państwami członkowskimi i ich koordynacją powinna zajmować się Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwana dalej „Agencją”) ustanowiona rozporządzeniem Rady (WE) nr 2007/2004 (⁷ ).

(20) Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla kontroli przeprowadzanych w ramach ogólnych uprawnień policyjnych i kontroli bezpieczeństwa przeprowadzanych w stosunku do osób, takich samych jak kontrole przeprowadzane w przypadku lotów krajowych, możliwości przeprowadzania przez państwa członkowskie wyjątkowych kontroli bagażu zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3925/91 (⁸ ), oraz dla prawa krajowego dotyczącego posiadania dokumentów podróży lub tożsamości lub wymogu, aby osoby powiadamiały organy o swojej obecności na terytorium danego państwa członkowskiego.

(21) Na obszarze, na którym możliwy jest swobodny przepływ osób, przywracanie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych powinno pozostać wyjątkiem. Nie powinno się przeprowadzać kontroli granicznej lub nakładać formalności jedynie z powodu przekraczania takiej granicy.

(22) Utworzenie obszaru, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób przez granice wewnętrzne, jest jednym z głównych osiągnięć Unii. Na takim obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej konieczne jest wspólne reagowanie na sytuacje, które w znacznym stopniu wpływają na porządek publiczny lub bezpieczeństwo wewnętrzne tego obszaru, jego części albo jednego lub większej liczby państw członkowskich, poprzez stworzenie możliwości tymczasowego przywracania wewnętrznej kontroli granicznej w wyjątkowych okolicznościach, lecz bez uszczerbku dla zasady swobodnego przepływu osób. Biorąc pod uwagę wpływ, jaki takie ostateczne środki mogą wywierać na wszystkie osoby mające prawo przemieszczania się w obrębie tego obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej, należy określić warunki i procedury dotyczące przywracania tych środków w celu zapewnienia, aby miały one charakter wyjątkowy oraz aby przestrzegana była zasada proporcjonalności. Zakres i czas trwania przywrócenia tych środków powinien zostać ograniczony do absolutnego minimum niezbędnego do zareagowania na poważne zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(23) Ponieważ tymczasowe przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych wpływa na swobodę przepływu osób, każda decyzja o przywróceniu takiej kontroli powinna być podejmowana zgodnie ze wspólnie ustalonymi kryteriami i powinna być odpowiednio zgłaszana Komisji lub zalecana przez instytucję Unii. W każdym razie przywracanie wewnętrznej kontroli granicznej powinno pozostać wyjątkiem i powinno mieć miejsce wyłącznie jako ostateczność, w ściśle ograniczonym zakresie i na ograniczony okres, w oparciu o konkretne, obiektywne kryteria i o ocenę konieczności zastosowania tego środka, które należy kontrolować na poziomie Unii. W przypadku gdy poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego wymaga natychmiastowego działania, państwa członkowskie powinny mieć możliwość przywrócenia kontroli granicznej na swoich granicach wewnętrznych na okres nie dłuższy niż dziesięć dni. Ewentualne przedłużenie tego okresu musi podlegać monitorowaniu na poziomie Unii.

(24) Konieczność i proporcjonalność przywrócenia wewnętrznej kontroli granicznej powinna być rozważana w świetle zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego uzasadniającego potrzebę takiego przywrócenia; należy również rozważyć wykorzystanie alternatywnych środków na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, jak również wpływ takiej kontroli na swobodę przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

(25) Przywrócenie wewnętrznej kontroli granicznej mogłoby wyjątkowo być konieczne w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na poziomie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na poziomie krajowym, w szczególności w następstwie ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, lub z powodu zagrożeń stwarzanych przez przestępczość zorganizowaną.

(26) Migracji ani przekraczania granic zewnętrznych przez dużą liczbę obywateli państw trzecich nie powinno się uznawać per se za zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(27) Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odstępstwo od podstawowej zasady swobody przepływu osób należy interpretować ściśle, a koncepcja porządku publicznego zakłada istnienie rzeczywistego, obecnego i dostatecznie poważnego zagrożenia dla jednego z podstawowych interesów społeczeństwa.

(28) W oparciu o zebrane dotychczas doświadczenia w odniesieniu do funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej oraz aby pomóc zapewnić konsekwentne stosowanie dorobku Schengen, Komisja może sporządzić wytyczne dotyczące przywracania wewnętrznej kontroli granicznej, obejmujące zarówno przypadki wymagające tymczasowego zastosowania takiego środka, jak i przypadki, w których konieczne jest natychmiastowe działanie. Wytyczne te powinny zawierać wyraźne wskaźniki służące ułatwieniu stwierdzenia, jakie okoliczności mogłyby stanowić poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(29) W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie rozporządzenia Rady (UE) nr 1053/2013 (⁹ ) stwierdzone zostaną poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń przyjętych na podstawie tego rozporządzenia, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze umożliwiające zalecenie ocenianemu państwu członkowskiemu podjęcia określonych środków szczególnych, takich jak rozmieszczenie zespołów europejskiej straży granicznej, przedłożenie planów strategicznych lub - w ostateczności oraz mając na uwadze powagę sytuacji - zamknięcie konkretnego przejścia granicznego. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (¹⁰ ). W świetle art. 2 ust. 2 lit. b) ppkt (iii) tego rozporządzenia zastosowanie ma procedura sprawdzająca.

(30) Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych w trybie procedury szczególnej na poziomie Unii może także być uzasadnione w wyjątkowych okolicznościach i jako środek ostateczny, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych, stwierdzonych w toku rygorystycznego procesu oceny zgodnie z art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, w przypadku gdy okoliczności te stanowiłyby poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w obrębie tego obszaru lub jego części. Taka szczególna procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych może zostać uruchomiona na tych samych warunkach także w wyniku poważnego zaniedbania obowiązków przez oceniane państwo członkowskie. Z uwagi na politycznie drażliwy charakter przywracania kontroli na niektórych granicach wewnętrznych, które dotyka kwestii krajowych uprawnień wykonawczych oraz w zakresie egzekwowania prawa dotyczących wewnętrznej kontroli granicznej, uprawnienia wykonawcze do przyjmowania zaleceń w trybie tej szczególnej procedury na poziomie Unii powinny zostać przyznane Radzie, stanowiącej na podstawie wniosku Komisji.

(31) Przed przyjęciem jakiegokolwiek zalecenia w sprawie tymczasowego przywrócenia wewnętrznych kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych należy dokładnie i terminowo zbadać możliwość zastosowania środków ukierunkowanych na rozwiązanie źródłowych problemów, w tym możliwość pomocy takich organów lub jednostek organizacyjnych Unii, jak Agencja lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”) ustanowiony decyzją Rady 2009/371/WSiSW (¹¹ ), oraz wykorzystania technicznych lub finansowych środków wsparcia na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach. W przypadku wykrycia poważnego niedociągnięcia Komisja powinna mieć możliwość udzielenia środków wsparcia finansowego w celu wspomożenia danego państwa członkowskiego. Ponadto każde zalecenie Komisji i Rady powinno być oparte na uzasadnionych informacjach.

(32) Komisja powinna mieć możliwość przyjmowania aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, w należycie uzasadnionych przypadkach gdy ze względu na potrzebę przedłużenia kontroli na granicach wewnętrznych wymaga tego pilny charakter sprawy.

(33) Sprawozdania z ocen oraz zalecenia, o których mowa w art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, powinny stanowić podstawę uruchamiania środków szczególnych w przypadku wystąpienia poważnych niedociągnięć związanych z kontrolami na granicach zewnętrznych oraz podstawę stosowania szczególnej procedury w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, a zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Państwa członkowskie i Komisja wspólnie dokonują regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja koordynuje te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. Na mechanizm oceny składają się następujące elementy: roczne i wieloletnie programy oceny, zapowiedziane i niezapowiedziane wizyty na miejscu przeprowadzane przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie, sprawozdania z wynikiem ocen przyjmowane przez Komisję, zalecenia co do działań naprawczych przyjmowane przez Radę na podstawie wniosku Komisji, odpowiednie działania następcze, odpowiednie monitorowanie oraz odpowiednia sprawozdawczość.

(34) Ponieważ cel rozporządzenia (WE) nr 562/2006 i jego kolejnych zmian, a mianowicie ustanowienie zasad stosowanych do przepływu osób przez granice, nie mógł zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe było jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia mogła podejmować działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, to rozporządzenie i jego kolejne zmiany nie wykraczały poza to, co było konieczne dla osiągnięcia tego celu.

(35) Należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do przyjmowania dodatkowych środków dotyczących ochrony, a także zmian w załącznikach do niniejszego rozporządzenia. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów. Przygotowując i opracowując akty delegowane, Komisja powinna zapewnić jednoczesne, terminowe i odpowiednie przekazywanie stosownych dokumentów Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

(36) Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Należy je stosować zgodnie ze zobowiązaniami państw członkowskich w odniesieniu do ochrony międzynarodowej i zasady non-refoulement.

(37) Na zasadzie odstępstwa od art. 355 TFUE niniejsze rozporządzenie stosuje się jedynie do tych terytoriów Francji i Niderlandów, które znajdują się w Europie. Nie wpływa ono na szczególne zasady stosowane w Ceucie i Melilli, określone w Umowie w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (¹² ).

(38) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje. Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, zgodnie z art. 4 tego protokołu Dania podejmuje w terminie sześciu miesięcy po przyjęciu przez Radę niniejszego rozporządzenia decyzję, czy dokona jego transpozycji do swojego prawa krajowego.

(39) W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzenie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹³ ), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji Rady 1999/437/WE (¹⁴ ).

(40) W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁵ ), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (¹⁶ ).

(41) W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu w sprawie przystąpienia Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁷ ), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (¹⁸ ).

(42) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Zjednoczonego Królestwa zgodnie z decyzją Rady 2000/365/WE (¹⁹ ); Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związane, ani go nie stosuje.

(43) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (²⁰ ); Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje.

(44) W odniesieniu do Bułgarii, Chorwacji, Cypru i Rumunii, art. 1 akapit pierwszy, art. 6 ust. 5 lit. a), tytuł III oraz przepisy tytułu II i załączników i odnoszących się do SIS i do VIS stanowią przepisy oparte na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związane w rozumieniu, odpowiednio, art. 3 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2003 r., art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r. i art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2011 r.,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

TYTUŁ I

PRZEPISY OGÓLNE

Artykuł 1

Przedmiot i zasady

Niniejsze rozporządzenie przewiduje brak kontroli granicznej osób przekraczających granice wewnętrzne pomiędzy państwami członkowskimi Unii.

Niniejsze rozporządzenie określa zasady regulujące kontrolę graniczną osób przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich Unii.

Artykuł 2

Definicje

Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

1) „granice wewnętrzne” oznaczają:

a) wspólne granice lądowe państw członkowskich, w tym granice na rzekach i jeziorach;

b) porty lotnicze państw członkowskich przeznaczone do lotów wewnętrznych;

c) porty morskie, rzeczne i porty na jeziorach państw członkowskich służące do regularnych wewnętrznych połączeń promowych;

2) „granice zewnętrzne” oznaczają granice lądowe, w tym granice na rzekach i jeziorach, oraz granice morskie państw członkowskich, a także ich porty lotnicze, porty rzeczne, porty morskie i porty na jeziorach, pod warunkiem że nie stanowią one granic wewnętrznych;

3) „lot wewnętrzny” oznacza każdy lot wyłącznie z terytorium państwa członkowskiego lub na jego terytorium, bez lądowania na terytorium państwa trzeciego;

4) „regularne wewnętrzne połączenia promowe” oznacza każde połączenie promowe między dwoma tymi samymi portami, lub większą ich liczbą, usytuowanymi na terytorium państw członkowskich, bez zawijania do jakichkolwiek portów poza terytorium państw członkowskich i obejmujące transport pasażerów i pojazdów zgodnie z opublikowanym rozkładem rejsów;

5) „osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii” oznacza:

a) obywateli Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE oraz obywateli państw trzecich będących członkami rodziny obywatela Unii korzystającego z prawa do swobodnego przemieszczania się, do których stosuje się dyrektywę 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (²¹ );

b) obywateli państw trzecich i członków ich rodzin, niezależnie od ich obywatelstwa, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z takich samych praw do swobodnego przemieszczania się jak obywatele Unii;

6) „obywatel państwa trzeciego” oznacza każdą osobę niebędącą obywatelem Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE i która nie jest objęta pkt 5 niniejszego artykułu;

7) „osoba, wobec której dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu” oznacza każdego obywatela państwa trzeciego, wobec którego dokonano wpisu w Systemie Informacyjnym Schengen (zwanym dalej „SIS”) zgodnie z art. 24 i 26 rozporządzenia (WE) nr 1987/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²² ) i do celów określonych w tych artykułach;

8) „przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne wyznaczone przez właściwe organy do celów przekraczania granic zewnętrznych;

9) „wspólnie prowadzone przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne usytuowane na terytorium państwa członkowskiego albo na terytorium państwa trzeciego, na którym to przejściu straż graniczna państwa członkowskiego i straż graniczna państwa trzeciego przeprowadzają następujące po sobie kontrole wyjazdu i wjazdu zgodnie ze swoim prawem krajowym oraz na podstawie umowy dwustronnej;

10) „kontrola graniczna” oznacza działania podejmowane na granicy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i do celów w nim określonych, wyłącznie w odpowiedzi na zamiar przekroczenia tej granicy lub na akt jej przekroczenia, bez względu na wszelkie inne okoliczności, składające się z odprawy granicznej oraz ochrony granicy;

11) „odprawa graniczna” oznacza czynności kontrolne przeprowadzane na przejściach granicznych w celu zapewnienia, aby można było zezwolić na wjazd osób, w tym ich środków transportu oraz przedmiotów będących w ich posiadaniu, na terytorium państw członkowskich lub aby można było zezwolić na opuszczenie przez nie tego terytorium;

12) „ochrona granicy” oznacza ochronę granic pomiędzy przejściami granicznymi oraz ochronę przejść granicznych poza ustalonymi godzinami otwarcia w celu uniemożliwienia uniknięcia przez osoby odprawy granicznej i zniechęcenia ich do tego;

13) „kontrola drugiej linii” oznacza szczegółową odprawę, która może zostać przeprowadzona w odpowiednim miejscu, innym niż miejsce, w którym dokonywana jest odprawa wszystkich osób (pierwsza linia);

14) „straż graniczna” oznacza każdego funkcjonariusza publicznego wyznaczonego zgodnie z prawem krajowym do pełnienia obowiązków służbowych na przejściu granicznym lub na odcinku granicy, lub w bezpośrednim sąsiedztwie tej granicy, który realizuje zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i prawem krajowym zadania w zakresie kontroli granicznej;

15) „przewoźnik” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która z tytułu wykonywanego zawodu zajmuje się transportem osób;

16) „dokument pobytowy” oznacza:

a) wszystkie dokumenty pobytowe wydane przez państwa członkowskie zgodnie z jednolitym wzorem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1030/2002 (²³ ) oraz karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE;

b) wszystkie inne dokumenty wydane przez państwo członkowskie obywatelom państw trzecich uprawniające do pobytu na jego terytorium, które zostały zgłoszone, a następnie opublikowane zgodnie z art. 39, z wyjątkiem:

(i) dokumentów tymczasowych ważnych do momentu rozpatrzenia pierwszego wniosku o wydanie dokumentu pobytowego, o którym mowa w lit. a), lub wniosku o nadanie statusu uchodźcy; oraz

(ii) wiz wydanych przez państwo członkowskie zgodnie z jednolitym formularzem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1683/95 (²⁴ );

17) „statek wycieczkowy” oznacza statek kursujący po określonej trasie, zgodnie z uprzednio przyjętym planem, który obejmuje program turystyczny w różnych portach i który zwykle nie zabiera pasażerów ani nie pozwala pasażerom na zejście na ląd w trakcie podróży;

18) „żegluga rekreacyjna” oznacza korzystanie z pływających jednostek rekreacyjnych w celach sportowych lub turystycznych;

19) „rybołówstwo przybrzeżne” oznacza połowy prowadzone za pomocą statków powracających codziennie lub w ciągu 36 godzin do portu znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego bez wchodzenia do portu znajdującego się w państwie trzecim;

20) „pracownik zatrudniony na urządzeniach oddalonych od brzegu” oznacza osobę, która pracuje na instalacji morskiej umiejscowionej na wodach terytorialnych lub na obszarze wyłącznej gospodarczej eksploatacji morskiej państwa członkowskiego, zgodnie z definicją określoną przez międzynarodowe prawo morskie, i która powraca regularnie drogą morską lub lotniczą na terytorium państw członkowskich;

21) „zagrożenie dla zdrowia publicznego” oznacza każdą chorobę mogącą przerodzić się w epidemię według definicji Międzynarodowych przepisów zdrowotnych Światowej Organizacji Zdrowia lub inną chorobę zakaźną lub zakaźną chorobę pasożytniczą, jeżeli są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony, mającymi zastosowanie do obywateli państw członkowskich;

22) „system wjazdu/wyjazdu (EES)” oznacza system ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2226 (²⁵ );

23) „system samoobsługi” oznacza zautomatyzowany system, za pomocą którego dokonuje się całej lub częściowej odprawy granicznej mającej zastosowanie do danej osoby i który może być wykorzystywany w celu wstępnego rejestrowania danych w EES;

24) „bramka elektroniczna” oznacza infrastrukturę działającą z wykorzystaniem środków elektronicznych, przy użyciu której dochodzi do faktycznego przekroczenia granicy zewnętrznej lub, w przypadku gdy nie zostały zniesione kontrole, granicy wewnętrznej;

25) „system zautomatyzowanej kontroli granicznej” oznacza system pozwalający na zautomatyzowane przekraczanie granicy, który składa się z systemu samoobsługi i bramki elektronicznej;

26) „potwierdzenie autentyczności i integralności danych przechowywanych na chipie” oznacza proces, w którym weryfikuje się, przy użyciu certyfikatów, czy dane przechowywane na elektronicznym nośniku informacji (chipie) pochodzą od organu wydającego i czy nie zostały zmienione.

Artykuł 3

Zakres stosowania

Niniejsze rozporządzenie stosuje się do każdej osoby przekraczającej granice wewnętrzne lub zewnętrzne państw członkowskich, bez uszczerbku dla:

a) praw osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii;

b) praw uchodźców i osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, w szczególności w odniesieniu do zasady non-refoulement.

Artykuł 4

Prawa podstawowe

Stosując niniejsze rozporządzenie, państwa członkowskie w pełni przestrzegają odpowiednich przepisów prawa Unii, w tym Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), prawa międzynarodowego, w tym Konwencji dotyczącej statusu uchodźców sporządzonej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. (zwanej dalej „konwencją genewską”), zobowiązań związanych z dostępem do ochrony międzynarodowej, w szczególności zasady non-refoulement, oraz praw podstawowych. Zgodnie z zasadami ogólnymi prawa Unii decyzje na podstawie niniejszego rozporządzenia podejmuje się w sposób indywidualny.

TYTUŁ II

GRANICE ZEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Przekraczanie granic zewnętrznych i warunki wjazdu

Artykuł 5

Przekraczanie granic zewnętrznych

1. Przekraczanie granic zewnętrznych dozwolone jest jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia. Na przejściach granicznych, które nie są czynne całą dobę, udostępnia się widoczne informacje o godzinach ich otwarcia.

Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz swoich przejść granicznych zgodnie z art. 39.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 można dopuścić wyjątki od obowiązku przekraczania granic zewnętrznych jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia:

a) dla osób lub grup osób - w przypadku gdy istnieje szczególny wymóg sporadycznego przekraczania granic zewnętrznych poza przejściami granicznymi lub poza ustalonymi godzinami ich otwarcia - pod warunkiem że posiadają zezwolenia wymagane na mocy prawa krajowego oraz że nie zachodzi sprzeczność z interesem porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich. Państwa członkowskie mogą dokonać szczegółowych ustaleń w umowach dwustronnych. Ogólne wyjątki przewidziane przez prawo krajowe i umowy dwustronne zgłasza się Komisji zgodnie z art. 39;

b) dla osób lub grup osób w przypadku nieprzewidzianej sytuacji wyjątkowej;

c) zgodnie z przepisami szczególnymi zawartymi w art. 19 i 20 w związku z załącznikami VI i VII.

3. Bez uszczerbku dla wyjątków przewidzianych w ust. 2 lub dla swoich zobowiązań w zakresie ochrony międzynarodowej, państwa członkowskie wprowadzają sankcje, zgodnie z ich prawem krajowym, za niedozwolone przekraczanie granic zewnętrznych w miejscach innych niż przejścia graniczne lub w godzinach innych niż ustalone godziny otwarcia. Sankcje te muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

Artykuł 6

Warunki wjazdu obywateli państw trzecich

1. W przypadku planowanego pobytu na terytorium państw członkowskich nieprzekraczającego 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, co oznacza wzięcie pod uwagę okresu 180-dniowego poprzedzającego każdy z dni pobytu, warunki wjazdu obywateli państw trzecich są następujące:

a) posiadają oni ważny dokument podróży uprawniający posiadacza do przekroczenia granicy i spełniający następujące kryteria:

(i) jest on ważny przez przynajmniej trzy miesiące po planowanej dacie wyjazdu z terytorium państw członkowskich; w uzasadnionych pilnych przypadkach kryterium to może zostać pominięte;

(ii) został wydany w okresie ostatnich 10 lat;

b) posiadają oni ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 539/2001 (²⁶ ), lub ważne zezwolenie na podróż, jeżeli jest ono wymagane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1240 (²⁷ ), chyba że posiadają ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową;

c) uzasadnią cel i warunki planowanego pobytu oraz posiadają wystarczające środki utrzymania, zarówno na czas trwania planowanego pobytu, jak i na powrót do ich państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyskają zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jeżeli mają możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem;

d) nie są osobami, wobec których dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu w SIS;

e) nie są uważani za stanowiących zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych żadnego z państw członkowskich, a w szczególności nie dokonano wobec nich, na tej samej podstawie, wpisu do celów odmowy wjazdu w krajowych bazach danych państw członkowskich;

f) przekazują oni dane biometryczne, jeżeli jest to wymagane do:

(i) utworzenia rejestru indywidualnego w EES zgodnie z art. 16 i 17 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

(ii) dokonywania odpraw granicznych zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (i) i lit. g) ppkt (i) niniejszego rozporządzenia, art. 23 ust. 2 i 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 oraz, w stosownych przypadkach, art. 18 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (²⁸ ).

W okresie przejściowym ustanowionym zgodnie z art. 83 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240 korzystanie z europejskiego systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS) jest opcjonalne, a wymogi dotyczące posiadania ważnego zezwolenia na podróż, określone w lit. b) akapitu pierwszego niniejszego ustępu nie mają zastosowania. Państwa członkowskie informują obywateli państw trzecich objętych wymogiem zezwolenia na podróż, którzy przekraczają granice zewnętrzne, o wymogu posiadania ważnego zezwolenia na podróż po wygaśnięciu okresu przejściowego. W tym celu państwa członkowskie rozprowadzają w śród podróżnych tej kategorii wspólną ulotkę informacyjną, o czym mowa w art. 83 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240.

Podczas okresu karencji ustanowionego zgodnie z art. 83 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2018/1240 służby graniczne wyjątkowo zezwalają obywatelom państw trzecich objętym wymogiem zezwolenia na podróż, którzy takiego zezwolenia nie posiadają, na przekroczenie granicy zewnętrznej, jeżeli spełniają oni wszystkie pozostałe warunki określone w tym artykule, o ile przekraczają oni granice zewnętrzne państw członkowskich po raz pierwszy od końca okresu przejściowego, o którym mowa w art. 83 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240. Służby graniczne informują obywateli tych państw trzecich o wymogu posiadania ważnego zezwolenia na podróż zgodnie z niniejszym artykułem. W tym celu służby graniczne rozprowadzają w śród tych osób podróżujących wspólną ulotkę informacyjną, o której mowa w art. 83 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2018/1240, pouczającą ich, że wyjątkowo zezwala się im na przekroczenie zewnętrznych granic UE bez spełnienia obowiązku posiadania ważnego zezwolenia na podróż i objaśniającą ten obowiązek.

1a. Okres 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oblicza się jako jeden okres dla państw członkowskich posługujących się EES na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/2226. Okres ten oblicza się odrębnie dla każdego z państw członkowskich, które nie posługują się EES.

2. Do celów wykonania ust. 1 za datę wjazdu uważa się pierwszy dzień pobytu na terytorium państw członkowskich, a datę wyjazdu liczy się jako ostatni dzień pobytu na terytorium państw członkowskich. W obliczeniach długości pobytu na terytorium państw członkowskich nie uwzględnia się okresów pobytu dozwolonych na mocy zezwolenia na pobyt lub wizy długoterminowej.

3. Niewyczerpujący wykaz dokumentów uzupełniających, których okazania straż graniczna może wymagać od obywateli państw trzecich w celu weryfikacji spełnienia warunków określonych w ust. 1 lit. c), zawarty jest w załączniku I.

4. Środki utrzymania ocenia się stosownie do długości i celu pobytu oraz w stosunku do średnich kosztów taniego wyżywienia i zakwaterowania w danym państwie członkowskim lub danych państwach członkowskich, pomnożonych przez liczbę dni pobytu.

Ustalane przez państwa członkowskie kwoty referencyjne są przekazywane Komisji zgodnie z art. 39.

Podstawę do oceny, czy środki utrzymania są wystarczające, może stanowić gotówka, czeki podróżne i karty kredytowe znajdujące się w posiadaniu obywatela państwa trzeciego. Oświadczenia o sponsorowaniu, jeżeli takie oświadczenia są przewidziane przez prawo krajowe, oraz listy gwarancyjne od osób przyjmujących, określone przez prawo krajowe, w przypadku gdy obywatel państwa trzeciego zatrzymuje się u osoby przyjmującej, mogą również stanowić dowód dysponowania wystarczającymi środkami utrzymania.

5. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1:

a) obywatelom państw trzecich, którzy nie spełniają wszystkich warunków ustanowionych w ust. 1, jednakże posiadają dokument pobytowy lub wizę długoterminową, zezwala się na wjazd na terytorium innych państw członkowskich w celu tranzytu, tak aby mogli oni dotrzeć na terytorium państwa członkowskiego, które wydało dokument pobytowy lub wizę długoterminową, chyba że ich nazwiska znajdują się w krajowym wykazie wpisów państwa członkowskiego, którego granice zewnętrzne usiłują przekroczyć, a wpisowi towarzyszy instrukcja odmowy wjazdu lub tranzytu;

b) obywatelom państw trzecich, którzy spełniają warunki ustanowione w ust. 1, z wyjątkiem warunku ustanowionego w lit. b), którzy zgłaszają się na granicy, można zezwolić na wjazd na terytorium państw członkowskich, jeżeli na granicy zostanie im wydana wiza zgodnie z art. 35 i 36 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 (²⁹ ).

Państwa członkowskie opracowują statystyki dotyczące wiz wydawanych na granicy zgodnie z art. 46 rozporządzenia (WE) nr 810/2009 i załącznikiem XII do tego rozporządzenia.

Jeżeli zamieszczenie wizy w dokumencie nie jest możliwe, wizę zamieszcza się wyjątkowo na oddzielnej karcie załączonej do dokumentu. W takim przypadku stosuje się jednolity wzór formularza, na którym umieszcza się wizę, określony w rozporządzeniu Rady (WE) nr 333/2002 (³⁰ );

c) obywatele państw trzecich, którzy nie spełniają jednego lub większej liczby warunków ustanowionych w ust. 1, mogą uzyskać zezwolenie państwa członkowskiego na wjazd na jego terytorium ze względów humanitarnych, ze względu na interes narodowy lub zobowiązania międzynarodowe. W przypadku gdy wobec danego obywatela państwa trzeciego dokonano wpisu, o którym mowa w ust. 1 lit. d), państwo członkowskie wydające mu zezwolenie na wjazd na swoje terytorium informuje o tym odpowiednio pozostałe państwa członkowskie.

Artykuł 6a

Obywatele państw trzecich, których dane mają być wprowadzone do EES

1. Zgodnie z art. 16, 17, 19 i 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226 do EES wprowadza się dane dotyczące wjazdu i wyjazdu osób należących do następujących kategorii:

a) obywatele państw trzecich dopuszczeni do pobytu krótkoterminowego zgodnie z art. 6 ust. 1 niniejszego rozporządzenia;

b) obywatele państw trzecich będący członkami rodziny obywatela Unii, do którego ma zastosowanie dyrektywa 2004/38/WE, i którzy nie posiadają karty pobytowej przewidzianej w tej dyrektywie;

c) obywatele państw trzecich, którzy:

(i) są członkami rodziny obywatela państwa trzeciego korzystającego – na mocy umowy między Unią i jej państwami członkowskimi z jednej strony a państwem trzecim z drugiej strony – z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu przysługującemu obywatelom Unii; oraz

(ii) nie posiadają karty pobytowej przewidzianej w dyrektywie 2004/38/WE ani dokumentu pobytowego przewidzianego w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002.

2. Zgodnie z art. 18 rozporządzenia (UE) 2017/2226 do EES wprowadza się dane dotyczące obywateli państw trzecich, którym odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy zgodnie z art. 14 niniejszego rozporządzenia.

3. Do EES nie wprowadza się danych dotyczących następujących kategorii osób:

a) obywatele państw trzecich będący członkami rodziny obywatela Unii, do którego ma zastosowanie dyrektywa 2004/38/WE, i którzy posiadają kartę pobytową zgodnie z tą dyrektywą, niezależnie czy towarzyszą temu obywatelowi Unii lub do niego dołączają, czy nie;

b) obywatele państw trzecich, którzy są członkami rodziny obywatela państwa trzeciego, niezależnie czy towarzyszą temu obywatelowi Unii lub do niego dołączają, czy nie, jeżeli:

(i) ten obywatel państwa trzeciego korzysta z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu przysługującemu obywatelom Unii na mocy umowy między Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a państwem trzecim, z drugiej strony, oraz

(ii) ci obywatele państw trzecich posiadają kartę pobytową przewidzianą w dyrektywie 2004/38/WE lub dokument pobytowy przewidziany w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002;

c) posiadacze dokumentów pobytowych, o których mowa w art. 2 pkt 16, inni niż ci, którzy są objęci lit. a) i b) niniejszego ustępu;

d) posiadacze wiz długoterminowych;

e) obywatele państw trzecich korzystający z prawa do mobilności zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/66/UE (³¹ ) lub dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/801 (³² );

f) obywatele Andory, Monako i San Marino oraz posiadacze paszportów wydanych przez Państwo Watykańskie lub Stolicę Apostolską;

g) osoby lub kategorie osób zwolnione z odprawy granicznej lub korzystające ze szczególnych zasad w stosunku do odprawy granicznej, a mianowicie:

(i) szefowie państw, szefowie rządów i członkowie rządów krajowych wraz z towarzyszącymi im małżonkami, oraz członkowie ich oficjalnych delegacji oraz monarchowie i inni wyżsi rangą członkowie rodziny królewskiej i – zgodnie z załącznikiem VII pkt 1;

(ii) piloci samolotów i inni członkowie załogi – zgodnie z załącznikiem VII pkt 2;

(iii) marynarze zgodnie z załącznikiem VII pkt 3 oraz marynarze, którzy przebywają na terytorium państwa członkowskiego tylko wtedy, kiedy przybija tam ich statek i tylko na obszarze portu zawinięcia;

(iv) pracownicy transgraniczni – zgodnie z załącznikiem VII pkt 5;

(v) służby ratownicze, policja, straż pożarna działające w sytuacjach wyjątkowych oraz funkcjonariusze straży granicznej – zgodnie z załącznikiem VII pkt 7;

(vi) pracownicy zatrudnieni na urządzeniach oddalonych od brzegu – zgodnie z załącznikiem VII pkt 8;

(vii) członkowie załogi i pasażerowie statków wycieczkowych – zgodnie z załącznikiem VI pkt 3.2.1, 3.2.2 i 3.2.3;

(viii) osoby przebywające na pokładzie pływających jednostek rekreacyjnych niepodlegające odprawie granicznej – zgodnie z załącznikiem VI pkt 3.2.4, 3.2.5 i 3.2.6;

h) osoby, które korzystają z odstępstwa od obowiązku przekraczania granic zewnętrznych jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia zgodnie z art. 5 ust. 2;

i) osoby, które przedstawią ważne zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1931/2006 (³³ );

j) członkowie załóg międzynarodowych pociągów pasażerskich i towarowych;

k) osoby, które na potrzeby przekroczenia granicy przedstawią:

(i) ważny uproszczony kolejowy dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 693/2003 (³⁴ ); lub

(ii) ważny uproszczony dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 693/2003, pod warunkiem że tranzyt odbywa się pociągiem i osoby te nie wysiadają z niego na terytorium państwa członkowskiego.

ROZDZIAŁ II

Kontrola granic zewnętrznych i odmowa wjazdu

Artykuł 7

Dokonywanie odprawy granicznej

1. Straż graniczna podczas wykonywania swoich obowiązków w pełni szanuje ludzką godność, w szczególności w przypadkach, gdy ma do czynienia z osobami wymagającymi szczególnego traktowania.

Wszelkie środki podjęte podczas wykonywania zadań muszą być proporcjonalne do celów realizowanych za pomocą tych środków.

2. Podczas dokonywania odprawy granicznej straż graniczna nie może dyskryminować osób ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Artykuł 8

Odprawa graniczna osób

1. Ruch graniczny na granicach zewnętrznych podlega odprawom dokonywanym przez straż graniczną. Odprawy dokonywane są zgodnie z niniejszym rozdziałem.

Odprawom mogą podlegać również środki transportu i przedmioty będące w posiadaniu osób przekraczających granicę. Do przeszukań stosuje się prawo krajowe danego państwa członkowskiego.

2. Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii podlegają odprawie, przy wjeździe i wyjeździe, w następujący sposób:

a) weryfikacji tożsamości i obywatelstwa osoby oraz weryfikacji autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych Interpolu o skradzionych lub utraconych dokumentach podróży (SLTD);

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

Jeżeli dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów, chyba że jest to technicznie niemożliwe lub, w przypadku dokumentu podróży wydanego przez państwo trzecie, niemożliwe ze względu na niedostępność ważnych certyfikatów.

b) weryfikacji, czy osoba korzystająca z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii nie jest uznawana za stanowiącą zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich, w tym również poprzez sprawdzenie w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych. Odbywa się to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu.

W przypadku osób, których wjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia, przeprowadza się weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia.

2a. W przypadku gdy odprawy z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b), miałyby nieproporcjonalny wpływ na płynność ruchu, państwo członkowskie może zadecydować o dokonywaniu tych odpraw w sposób ukierunkowany na konkretnych przejściach granicznych, na podstawie oceny ryzyka w odniesieniu do porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich.

Zakres i czas trwania tymczasowego ograniczania się do ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych nie mogą wykraczać poza to, co jest ściśle niezbędne, i określane są zgodnie z oceną ryzyka dokonaną przez dane państwo członkowskie. Ocena ryzyka zawiera uzasadnienie tymczasowego ograniczania się do ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych, uwzględnia między innymi nieproporcjonalny wpływ na płynność ruchu oraz zawiera dane statystyczne o pasażerach i incydentach związanych z przestępczością transgraniczną. Ocena ryzyka jest regularnie uaktualniana.

Osoby, które co do zasady nie podlegają ukierunkowanym odprawom z wykorzystaniem baz danych, podlegają co najmniej odprawie zmierzającej do ustalenia ich tożsamości na podstawie okazanego dokumentu podróży. Taka odprawa polega na szybkiej i bezpośredniej weryfikacji ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy oraz weryfikacji obecności śladów sfałszowania lub podrobienia, a w przypadku wątpliwości co do dokumentu podróży lub w przypadku gdy istnieją przesłanki, że taka osoba mogłaby stanowić zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych państw członkowskich, funkcjonariusz straży granicznej dokonuje sprawdzenia w bazach danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b).

Dane państwo członkowskie niezwłocznie przekazuje swoją ocenę ryzyka i jej uaktualnienia do Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej, (zwanej dalej „Agencją”), ustanowionej na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (³⁵ ) i co sześć miesięcy składa Komisji oraz Agencji sprawozdanie na temat stosowania ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych. Dane państwo członkowskie może zadecydować o utajnieniu oceny ryzyka lub jej części.

2b. W przypadku gdy państwo członkowskie zamierza prowadzić ukierunkowane odprawy z wykorzystaniem baz danych na mocy ust. 2a, niezwłocznie powiadamia o tym pozostałe państwa członkowskie, Agencję oraz Komisję. Dane państwo członkowskie może zadecydować o utajnieniu powiadomienia lub jego części.

W przypadku gdy państwa członkowskie, Agencja lub Komisja mają zastrzeżenia do zamiaru prowadzenia ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych, niezwłocznie powiadamiają o tych zastrzeżeniach dane państwo członkowskie. Dane państwo członkowskie bierze te zastrzeżenia pod uwagę.

2c. Do dnia 8 kwietnia 2019 r. Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę wykonania i skutków ust. 2.

2d. W odniesieniu do granic powietrznych, ust. 2a i 2b mają zastosowanie przez okres przejściowy nieprzekraczający sześciu miesięcy od dnia 7 kwietnia 2017 r.

W wyjątkowych okolicznościach, w przypadku gdy – w danym porcie lotniczym – ze względu na szczególne trudności infrastrukturalne wymagany jest dłuższy okres czasu na dostosowania mające na celu umożliwienie prowadzenia systematycznych odpraw z wykorzystaniem baz danych bez nieproporcjonalnego wpływu na płynność ruchu, sześciomiesięczny okres przejściowy, o którym mowa w akapicie pierwszym, może zostać przedłużony dla tego konkretnego portu lotniczego o nie więcej niż 18 miesięcy, zgodnie z procedurą określoną w akapicie trzecim.

W tym celu państwo członkowskie powiadamia Komisję, Agencję oraz pozostałe państwa członkowskie, najpóźniej w terminie trzech miesięcy przed upływem okresu przejściowego, o którym mowa w akapicie pierwszym, o szczególnych trudnościach infrastrukturalnych w danym porcie lotniczym, o planowanych środkach ich rozwiązania oraz o okresie czasu potrzebnym na ich wdrożenie.

W przypadku gdy ze względu na szczególne trudności infrastrukturalne wymagany jest dłuższy okres czasu na dostosowania, Komisja upoważnia dane państwo członkowskie – w terminie jednego miesiąca od otrzymania powiadomienia, o którym mowa w akapicie trzecim, oraz po konsultacji z Agencją – do przedłużenia okresu przejściowego dla danego portu lotniczego i w stosownych przypadkach określa czas trwania takiego przedłużenia.

2e. Odpraw z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b), można dokonywać z wyprzedzeniem w oparciu o dane dotyczące pasażerów otrzymane zgodnie z dyrektywą Rady 2004/82/WE (³⁶ ) lub zgodnie z innymi przepisami prawa Unii lub prawa krajowego.

W przypadku gdy odpraw tych dokonuje się z wyprzedzeniem w oparciu o takie dane dotyczące pasażerów, dane otrzymane z wyprzedzeniem sprawdza się na przejściu granicznym porównując je z danymi zawartymi w dokumencie podróży. Weryfikuje się również tożsamość i obywatelstwo danej osoby, jak również autentyczność i ważność dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy.

2f. W drodze odstępstwa od ust. 2, osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii, które przekraczają wewnętrzne granice lądowe państw członkowskich, których weryfikacja zgodnie z mającymi zastosowanie procedurami oceny Schengen została pomyślnie zakończona, ale w odniesieniu do których decyzja o zniesieniu kontroli na ich granicach wewnętrznych zgodnie z odpowiednimi postanowieniami odnośnych aktów przystąpienia jeszcze nie została podjęta, mogą zostać poddane odprawie przy wyjeździe, o której mowa w ust. 2, jedynie wyrywkowo, na podstawie oceny ryzyka.

3. Obywatele państw trzecich podlegają szczegółowej odprawie przy wjeździe i wyjeździe w następujący sposób:

a) szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje weryfikację warunków regulujących wjazd określonych w art. 6 ust. 1 oraz, w stosownych przypadkach, dokumentów zezwalających na pobyt i prowadzenie działalności zawodowej. Weryfikacja ta dokonywana jest poprzez szczegółowe sprawdzenie następujących elementów:

(i) weryfikację tożsamości i obywatelstwa obywatela państwa trzeciego oraz autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych SLTD Interpolu;

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

W przypadku paszportów i dokumentów podróży zawierających elektroniczny nośnik informacji (chip) sprawdza się autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie, o ile dostępne są ważne certyfikaty.

Z wyjątkiem obywateli państw trzecich, dla których w EES utworzono już rejestr indywidualny, jeżeli dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie) i ten wizerunek twarzy zapisany na chipie jest technicznie dostępny, weryfikacja ta obejmuje weryfikację tego wizerunku twarzy poprzez elektroniczne porównanie tego wizerunku twarzy z pobranym na miejscu wizerunkiem twarzy danego obywatela państwa trzeciego. Jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie);

(ii) weryfikację, czy dokumentowi podróży towarzyszą w stosownych przypadkach wymagana wiza, zezwolenie na podróż lub dokument pobytowy;

(iii) w przypadku osób, odnośnie do których wjazd lub odmowa wjazdu podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia;

(iiia) w przypadku osób, odnośnie do których wjazd lub odmowa wjazdu podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego nie wykorzystał lub nie przekroczył maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich, oraz w przypadku obywateli państw trzecich posiadających wizę wydaną na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu – weryfikację, czy nie przekroczyli oni maksymalnej liczby dozwolonych wjazdów, poprzez przeglądanie EES zgodnie z art. 23 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

(iv) weryfikację miejsca wyjazdu i przeznaczenia danego obywatela państwa trzeciego i celu planowanego pobytu, poprzez sprawdzenie, jeżeli jest to konieczne, odpowiednich dokumentów uzupełniających;

(v) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego posiada wystarczające środki utrzymania na okres i do celów planowanego pobytu, na powrót do państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyska zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jest w stanie uzyskać takie środki zgodnie z prawem;

(vi) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego, jego środek transportu i przewożone przez niego przedmioty nie stanowią potencjalnie niebezpieczeństwa dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich. Weryfikacja taka obejmuje bezpośrednie sprawdzenie danych i wpisów o osobach oraz, jeśli to konieczne, o przedmiotach, w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych, a także o działaniach, jakie należy ewentualnie podjąć w związku z wpisem. Pozostaje to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu;

b) jeżeli obywatel państwa trzeciego posiada wizę, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. b), szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje także weryfikację tożsamości posiadacza wizy oraz autentyczności wizy, poprzez sprawdzenie w wizowym systemie informacyjnym (VIS) zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

ba) jeżeli obywatel państwa trzeciego posiada zezwolenie na podróż, o którym mowa w art. 6 ust. 1 lit. b) niniejszego rozporządzenia, szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje także weryfikację autentyczności, ważności i statusu zezwolenia na podróż, a w stosownych przypadkach tożsamości posiadacza zezwolenia na podróż, przez przeprowadzenie kwerendy w ETIAS zgodnie z art. 47 rozporządzenia (UE) 2018/1240 W przypadku braku technicznej możliwości przeprowadzenia kwerendy lub przeszukiwania, o których mowa w art. 47 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240, stosuje się art. 48 ust. 3 tego rozporządzenia;

bb) [1] jeżeli obywatel państwa trzeciego posiada wizę długoterminową lub dokument pobytowy, szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje weryfikację tożsamości posiadacza wizy długoterminowej lub dokumentu pobytowego oraz autentyczności i ważności wizy długoterminowej lub dokumentu pobytowego poprzez sprawdzenie w VIS zgodnie z art. 22g rozporządzenia (WE) nr 767/2008.

W sytuacji gdy weryfikacja tożsamości posiadacza wizy długoterminowej lub dokumentu pobytowego lub autentyczności i ważności wizy długoterminowej lub dokumentu pobytowego nie przyniesie rezultatu lub w przypadku wątpliwości co do tożsamości posiadacza dokumentu, autentyczności wizy długoterminowej lub dokumentu pobytowego, lub dokumentu podróży, należycie upoważniony personel tych właściwych organów przystępuje do weryfikacji mikroprocesora umieszczonego w dokumencie;

c) [2]  (uchylona)

d) [3] (uchylona)

e) [4]  (uchylona)

f) [5]  (uchylona)

g) szczegółowa odprawa przy wyjeździe obejmuje:

(i) weryfikację tożsamości i obywatelstwa obywatela państwa trzeciego oraz autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych SLTD Interpolu;

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

W przypadku paszportów i dokumentów podróży zawierających elektroniczny nośnik informacji (chip) sprawdza się autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie, o ile dostępne są ważne certyfikaty.

Z wyjątkiem obywateli państw trzecich, dla których w EES utworzony jest rejestr indywidualny, jeżeli dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie) i ten wizerunek twarzy jest technicznie dostępny, weryfikacja ta obejmuje weryfikację tego wizerunku twarzy poprzez elektroniczne porównanie tego wizerunku twarzy z pobranym na miejscu wizerunkiem twarzy danego obywatela państwa trzeciego. Jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie);

(ii) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego nie jest uznawany za zagrożenie dla porządku publicznego, zdrowia publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich, w tym poprzez sprawdzenie w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych. Pozostaje to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu;

(iii) w przypadku osób, których wyjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia, weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia;

(iv) w przypadku osób, których wyjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego nie przekroczył maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich, poprzez przeglądanie EES zgodnie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

h) obok odprawy, o której mowa w lit. g), szczegółowa odprawa przy wyjeździe może również obejmować:

(i) weryfikację, czy dana osoba posiada ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001, z wyjątkiem przypadku gdy posiada ona ważny dokument pobytowy; taka weryfikacja może obejmować sprawdzenie w VIS zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

(ii) (uchylony);

(iii) (uchylony);

i) w celu identyfikacji osób, które nie spełniają warunków wjazdu, pobytu lub zamieszkania na terytorium państw członkowskich lub przestały spełniać te warunki, możliwe jest przeglądanie VIS zgodnie z art. 20 rozporządzenia (WE) nr 767/2008 i EES zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

ia) odpraw z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w lit. a) ppkt (i) i (vi) oraz w lit. g), można dokonywać z wyprzedzeniem, w oparciu o dane dotyczące pasażerów, otrzymane zgodnie z dyrektywą 2004/82/WE lub zgodnie z innymi przepisami prawa Unii lub prawa krajowego. W przypadku gdy odpraw tych dokonuje się z wyprzedzeniem w oparciu o takie dane dotyczące pasażerów, dane otrzymane z wyprzedzeniem sprawdza się na przejściu granicznym porównując je z danymi zawartymi w dokumencie podróży. Weryfikuje się tożsamość i obywatelstwo danej osoby, jak również autentyczność i ważność dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy;

ib) w przypadku gdy istnieją wątpliwości co do autentyczności dokumentu podróży lub tożsamości obywatela państwa trzeciego, odprawy w miarę możliwości obejmują weryfikację co najmniej jednego z identyfikatorów biometrycznych umieszczonych w dokumencie podróży;

4. Takiej szczegółowej odprawy dokonuje się w miejscu niepublicznym, jeżeli istnieją odpowiednie pomieszczenia i jeżeli obywatel państwa trzeciego wyrazi takie życzenie.

4a. Jeśli podczas wjazdu lub wyjazdu w wyniku sprawdzenia w stosownych bazach danych, w tym w detektorze wielokrotnych tożsamości za pośrednictwem europejskiego portalu wyszukiwania, o których mowa, odpowiednio, w art. 25 ust. 1 i art. 6 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/817 (³⁷ ) wystąpi powiązanie żółte lub czerwone, straż graniczna dokonuje sprawdzenia we wspólnym repozytorium danych umożliwiających identyfikację ustanowionym w art. 17 ust. 1 tego rozporządzenia lub w SIS lub w obu, aby ocenić różnice w powiązanych danych dotyczących tożsamości lub danych dokumentu podróży. Straż graniczna dokonuje dodatkowej weryfikacji koniecznej do podjęcia decyzji w sprawie statusu i koloru powiązania.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2019/817 niniejszy ustęp obowiązuje wyłącznie od momentu rozpoczęcia funkcjonowania detektora wielokrotnych tożsamości na mocy art. 72 ust. 4 tego rozporządzenia.

5. Bez uszczerbku dla akapitu drugiego, obywatelom państw trzecich poddanym szczegółowej kontroli drugiej linii udziela się informacji na piśmie w języku, który rozumieją lub - jak można racjonalnie przypuszczać - powinni rozumieć, lub w inny skuteczny sposób, o celu i procedurze takiej odprawy.

Informacje te muszą być dostępne we wszystkich językach urzędowych Unii i w języku lub językach państwa lub państw graniczących z danym państwem członkowskim oraz wskazywać, że obywatel państwa trzeciego może zażądać podania nazwiska lub numeru identyfikacyjnego funkcjonariuszy straży granicznej dokonujących szczegółowej kontroli drugiej linii, jak również nazwy przejścia granicznego i daty przekroczenia granicy.

6. Odprawa osoby korzystającej z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii jest dokonywana zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE.

7. Szczegółowe zasady dotyczące informacji podlegających rejestracji są określone w załączniku II.

8. W przypadkach gdy zastosowanie ma art. 5 ust. 2 lit. a) lub b), państwa członkowskie mogą również ustanowić odstępstwa od przepisów określonych w niniejszym artykule.

9. Obywatele państwa trzeciego są informowani o maksymalnej liczbie dni dozwolonego pobytu, która uwzględnia liczbę wjazdów i długość pobytu dozwolonych na podstawie wizy. Informacje takie zostają przekazane albo przez funkcjonariusza straży granicznej w momencie dokonywania odprawy granicznej, albo za pośrednictwem zainstalowanego na przejściu granicznym sprzętu umożliwiającego obywatelowi państwa trzeciego skorzystanie z usługi sieciowej, o której mowa w art. 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

Artykuł 8a

Korzystanie z systemów samoobsługi w celu wstępnego rejestrowania danych w EES

1. Osoby, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a, mogą korzystać z systemów samoobsługi w celu wstępnego zarejestrowania w EES danych, o których mowa w ust. 4 lit. a) niniejszego artykułu, pod warunkiem spełnienia wszystkich następujących warunków:

a) dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), a autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów;

b) dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie), który to wizerunek jest technicznie dostępny z poziomu systemu samoobsługi do celów zweryfikowania tożsamości posiadacza dokumentu podróży poprzez porównanie wizerunku twarzy zapisanego na elektronicznym nośniku informacji (chipie) z wizerunkiem twarzy pobranym na miejscu; jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie) w dokumencie podróży.

2. Zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu system samoobsługi weryfikuje, czy dana osoba została wcześniej zarejestrowana w EES, a także weryfikuje tożsamość obywatela państwa trzeciego zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

3. Zgodnie z art. 23 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 system samoobsługi przeprowadza identyfikację zgodnie z art. 27 tego rozporządzenia.

Ponadto zgodnie z art. 23 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 przy przeprowadzaniu identyfikacji w EES:

a) w przypadku obywateli państw trzecich, którzy podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, jeżeli w wyniku wyszukiwania w VIS według danych, o których mowa w art. 18 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 767/2008, okazuje się, że osoba ta jest zarejestrowana w VIS, dokonuje się weryfikacji odcisków palców w danych przechowywanych w VIS zgodnie z art. 18 ust. 6 rozporządzenia (WE) nr 767/2008. W przypadku gdy weryfikacja osoby zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu nie powiedzie się, uzyskuje się dostęp do danych w VIS w celu identyfikacji zgodnie z art. 20 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

b) w przypadku obywateli państw trzecich, którzy nie podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych i których nie znaleziono w EES po przeprowadzeniu identyfikacji zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2017/2226, przegląda się VIS zgodnie z art. 19a rozporządzenia (WE) nr 767/2008.

4. W przypadku gdy dane dotyczące osoby, o której mowa w ust. 1 niniejszego artykułu nie są zarejestrowane w EES zgodnie z ust. 2 i 3:

a) obywatele państw trzecich, którzy podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, wstępnie rejestrują w EES przy użyciu systemu samoobsługi dane wymienione w art. 16 ust. 1 oraz art. 16 ust. 2 lit. c)–f) rozporządzenia (UE) 2017/2226 oraz w stosownych przypadkach dane wymienione w art. 16 ust. 6 tego rozporządzenia, a obywatele państw trzecich, którzy nie podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, wstępnie rejestrują w EES przy użyciu systemu samoobsługi dane wymienione w art. 17 ust. 1 lit. a), b) i c) i w art. 16 ust. 2 lit. c) tego rozporządzenia oraz w stosownych przypadkach dane wymienione w art. 17 ust. 1 lit. d) tego rozporządzenia;

b) następnie daną osobę kieruje się do funkcjonariusza straży granicznej, który:

(i) wstępnie rejestruje przedmiotowe dane w przypadku, gdy nie było możliwe pobranie w systemie samoobsługi wszystkich wymaganych danych;

(ii) weryfikuje:

– czy dokument podróży wykorzystany w systemie samoobsługi odpowiada dokumentowi, który osoba ta przedstawia osobiście funkcjonariuszowi straży granicznej,

– czy pobrany na miejscu wizerunek twarzy tej osoby odpowiada wizerunkowi twarzy pobranemu przy użyciu systemu samoobsługi, oraz

– w stosunku do osób, które nie posiadają wizy wymaganej na podstawie rozporządzenia (WE) nr 539/2001 – czy odciski palców tej osoby pobrane na miejscu odpowiadają odciskom palców pobranym przy użyciu systemu samoobsługi;

(iii) w przypadku gdy podjęta została decyzja o zezwoleniu na wjazd lub odmowie wjazdu – potwierdza dane, o których mowa w lit. a) niniejszego ustępu, i wprowadza do EES dane, o których mowa w art. 16 ust. 2 lit. a) i b) oraz art. 18 ust. 6 lit. b), c) i d) rozporządzenia (UE) 2017/2226.

5. W przypadku gdy z operacji, o których mowa w ust. 2 i 3, wynika, że dane dotyczące danej osoby, o której mowa w ust. 1 zostały zarejestrowane w EES, system samoobsługi sprawdza, czy należy zaktualizować którekolwiek z danych, o których mowa w ust. 4 lit. a).

6. Jeżeli ocena, o której mowa w ust. 5 wykaże, że w systemie EES figuruje rejestr indywidualny dotyczący danej osoby, o której mowa w ust. 1, ale dane dotyczące tej osoby należy zaktualizować, dana osoba:

a) aktualizuje dane w EES poprzez wstępne zarejestrowanie ich przy użyciu systemu samoobsługi;

b) jest kierowana do funkcjonariusza straży granicznej, który weryfikuje prawidłowość aktualizacji zgodnie z lit. a) niniejszego ustępu oraz, jeżeli została podjęta decyzja o zezwoleniu na wjazd lub o odmowie wjazdu, aktualizuje rejestr indywidualny zgodnie z art. 14 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

7. Systemy samoobsługi funkcjonują pod nadzorem funkcjonariusza straży granicznej, któremu powierza się zadanie wykrywania przypadków niewłaściwego, oszukańczego lub nieprawidłowego korzystania z systemu samoobsługi.

Artykuł 8b

Korzystanie z systemów samoobsługi lub bramek elektronicznych do celu przekraczania granicy przez osoby, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES

1. Osobom, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES zgodnie z art. 6a, można zezwolić na korzystanie z systemu samoobsługi do celu przeprowadzenia odprawy granicznej, jeżeli spełnione są wszystkie następujące warunki:

a) dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), a autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów;

b) dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie), który to wizerunek jest technicznie dostępny z poziomu systemu samoobsługi do celów zweryfikowania tożsamości posiadacza dokumentu podróży poprzez porównanie tego wizerunku twarzy z wizerunkiem twarzy pobranym na miejscu;

c) dana osoba została już zarejestrowana lub wstępnie zarejestrowana w EES.

2. W przypadku gdy warunki określone w ust. 1 niniejszego artykułu są spełnione, odprawa graniczna przy wjeździe przewidziana w art. 8 ust. 2 i art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz odprawa graniczna przy wyjeździe przewidziana w art. 8 ust. 2 i art. 8 ust. 3 lit. g) i h) może odbywać się przy użyciu systemu samoobsługi. W przypadku gdy odprawa graniczna przy wyjeździe dokonywana jest z wykorzystaniem systemu zautomatyzowanej kontroli granicznej, odprawa taka obejmuje odprawę, o której mowa w art. 8 ust. 3 lit. h).

Jeżeli danej osobie przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień ustanowionego przez państwo członkowskie na mocy art. 8d, to przy przekraczaniu przez daną osobę granic zewnętrznych tego państwa członkowskiego lub granic zewnętrznych państwa członkowskiego, które zawarło umowę z państwem członkowskim przyznającym dostęp, o którym mowa w art. 8d ust. 9, podczas odprawy granicznej dokonywanej przy wjeździe przy użyciu systemu samoobsługi można pominąć sprawdzanie elementów, o których mowa w art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iv) i (v).

3. Przy wjeździe i wyjeździe wyniki odprawy granicznej dokonywanej przy użyciu systemu samoobsługi są udostępniane funkcjonariuszowi straży granicznej. Ten funkcjonariusz straży granicznej monitoruje wyniki odprawy granicznej i, mając je na uwadze, zezwala na wjazd lub wyjazd lub kieruje daną osobę do funkcjonariusza straży granicznej, który dokonuje dalszej odprawy.

4. Daną osobę kieruje się do funkcjonariusza straży granicznej zgodnie z ust. 3 w każdej z następujących sytuacji:

a) w przypadku gdy nie został spełniony jeden lub więcej z warunków wymienionych w ust. 1;

b) w przypadku gdy odprawa przy wjeździe lub wyjeździe, określona w ust. 2, wykaże, że nie został spełniony co najmniej jeden z warunków wjazdu lub wyjazdu;

c) w przypadku gdy wyniki odprawy przy wjeździe lub wyjeździe, określonej w ust. 2, podają w wątpliwość tożsamość osoby lub wskazują na to, że dana osoba jest uznawana za stanowiącą zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich lub dla zdrowia publicznego;

d) w razie wątpliwości;

e) w razie braku bramek elektronicznych.

5. Oprócz sytuacji, o których mowa w ust. 4, funkcjonariusz straży granicznej nadzorujący przekraczanie granicy może również postanowić, na podstawie innych przesłanek, o skierowaniu osób korzystających z systemu samoobsługi do innego funkcjonariusza straży granicznej.

6. Osobom, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES zgodnie z art. 6a ust. 1 i które skorzystały z systemu samoobsługi w celu dokonania odprawy granicznej, można zezwolić na korzystanie z bramki elektronicznej. W przypadku gdy wykorzystywana jest bramka elektroniczna, w momencie przekraczania granicy odpowiednio rejestruje ona wpis dotyczący wjazdu/wyjazdu i przypisuje go do odpowiedniego rejestru indywidualnego zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) 2017/2226. W przypadku gdy bramka elektroniczna i system samoobsługi są fizycznie oddzielone, weryfikacja tożsamości użytkownika w celu sprawdzenia, czy osoba korzystająca z bramki elektronicznej jest osobą, która skorzystała z systemu samoobsługi odbywa się na stanowisku bramki elektronicznej. Weryfikacji dokonuje się przy użyciu co najmniej jednego identyfikatora biometrycznego.

7. W przypadku gdy nie są spełnione warunki wymienione w ust. 1 lit. a) lub b) niniejszego artykułu lub w obu tych literach, część odprawy granicznej przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz część odprawy granicznej przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) i h) może zostać dokonana przy użyciu systemu samoobsługi. Funkcjonariusz straży granicznej może przeprowadzić wyłącznie te weryfikacje zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz art. 8 ust. 3 lit. g) i h), których nie można przeprowadzić przy użyciu systemu samoobsługi. Ponadto funkcjonariusz straży granicznej weryfikuje, czy dokument podróży wykorzystany w systemie samoobsługi odpowiada dokumentowi, który osoba ta przedstawia osobiście temu funkcjonariuszowi straży granicznej.

8. Systemy samoobsługi i bramki elektroniczne funkcjonują pod nadzorem funkcjonariusza straży granicznej, któremu powierza się zadanie wykrywania wszelkich przypadków niewłaściwego, oszukańczego lub nieprawidłowego korzystania z systemu samoobsługi lub bramki elektronicznej

9. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla możliwości zezwolenia przez państwa członkowskie na korzystanie z systemów samoobsługi lub bramek elektronicznych do celów przekraczania granicy przez obywateli Unii, obywateli państwa Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, obywateli Szwajcarii i obywateli państw trzecich, w przypadku których przekroczenie granicy nie podlega zarejestrowaniu w EES.

Artykuł 8c

Normy dotyczące systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej

Systemy zautomatyzowanej kontroli granicznej są zaprojektowane w miarę możliwości w taki sposób, aby mogły być używane przez wszystkie osoby, z wyjątkiem dzieci w wieku poniżej 12 roku życia. Powinny one być również zaprojektowane w sposób gwarantujący pełne poszanowanie godności ludzkiej, w szczególności w przypadkach osób wymagających szczególnego traktowania. Jeżeli państwa członkowskie podejmą decyzję o stosowaniu systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej, zapewniają obecność wystarczającej liczby pracowników, którzy będą pomagać osobom korzystającym z takich systemów.

Artykuł 8d

Krajowe programy ułatwień

1. Każde państwo członkowskie może ustanowić dobrowolny program (zwany dalej „krajowym programem ułatwień”), aby umożliwić obywatelom państw trzecich lub obywatelom określonego państwa trzeciego, którzy nie korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii, korzystanie z ułatwień zgodnie z ust. 2 przy przekraczaniu granicy zewnętrznej państwa członkowskiego.

2. Na zasadzie odstępstwa od art. 8 ust. 3 lit. a), w przypadku obywateli państw trzecich, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu i którym przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień, przy przekraczaniu granicy zewnętrznej państwa członkowskiego przez takich obywateli państw trzecich odprawa szczegółowa przy wjeździe nie musi obejmować sprawdzenia elementów, o których mowa w art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iv) i (v).

3. Państwa członkowskie przeprowadzają wstępną weryfikację obywateli państw trzecich, którzy ubiegają się o objęcie ich krajowym programem ułatwień – w celu zweryfikowania w szczególności, czy zostały spełnione warunki, o których mowa w ust. 4. Wstępną weryfikację obywateli państw trzecich przeprowadzają funkcjonariusze straży granicznej, organy wizowe zdefiniowane w art. 4 pkt 3 rozporządzenia (WE) nr 767/2008 lub organy imigracyjne zdefiniowane w art. 3 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

4. Organy, o których mowa w ust. 3, przyznają osobie dostęp do krajowego programu ułatwień wyłącznie wówczas, gdy spełnione zostały wszystkie następujące warunki:

a) wnioskodawca spełnia warunki wjazdu określone w art. 6 ust. 1;

b) dokument podróży wnioskodawcy, oraz, w stosownych przypadkach, wiza, wiza długoterminowa lub dokument pobytowy są ważne i niesfałszowane, niepodrobione ani nieprzerobione;

c) wnioskodawca przedstawia dowody, że istnieje potrzeba częstego lub regularnego podróżowania lub uzasadnia zamiar częstego lub regularnego podróżowania;

d) wnioskodawca przedstawia dowody swojej uczciwości i wiarygodności, w szczególności w stosownych przypadkach wykazuje, że z wcześniejszych wiz lub wiz o ograniczonej ważności terytorialnej korzystał zgodnie z prawem, wskazuje sytuację ekonomiczną w kraju pochodzenia, i wykazuje, że ma rzeczywisty zamiar opuścić terytorium państw członkowskich przed upływem dozwolonego okresu pobytu. Zgodnie z art. 25 rozporządzenia (UE) 2017/2226 organy, o których mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, mają dostęp do EES w celu zweryfikowania, czy wnioskodawca nie przekroczył wcześniej maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich;

e) wnioskodawca uzasadnia cel i warunki planowanych pobytów;

f) wnioskodawca posiada wystarczające środki utrzymania zarówno na czas trwania planowanych pobytów, jak i na powrót do państwa pochodzenia lub zamieszkania, lub wnioskodawca jest w stanie uzyskać takie środki zgodnie z prawem;

g) sprawdzono dane w SIS.

5. Pierwszy dostęp do krajowego programu ułatwień przyznaje się maksymalnie na jeden rok. Dostęp można przedłużyć maksymalnie o kolejnych 5 lat lub do czasu zakończenia okresu ważności dokumentu podróży, lub wydanych wiz wielokrotnego wjazdu, wiz długoterminowych i dokumentów pobytowych, w zależności od tego, który z tych okresów jest krótszy.

W przypadku przedłużenia państwo członkowskie co roku ponownie ocenia sytuację każdego obywatela państwa trzeciego, któremu przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień, celem zapewnienia, na podstawie zaktualizowanych informacji, że dany obywatel państwa trzeciego nadal spełniał warunki określone w ust. 4. Ta ponowna ocena może być przeprowadzona przy dokonywaniu odprawy granicznej.

6. Szczegółowe odprawy przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i art. 8 ust. 3 lit. b) i szczegółowe odprawy przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) obejmują również weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego ma ważny dostęp do krajowego programu ułatwień. Funkcjonariusze straży granicznej mogą przeprowadzać weryfikację obywatela państwa trzeciego, który korzysta z krajowego programu ułatwień, przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) i przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) bez elektronicznego porównywania danych biometrycznych, lecz poprzez porównanie pasażera z wizerunkiem twarzy pobranym z elektronicznego nośnika informacji (chipa) i wizerunkiem twarzy z rejestru indywidualnego tego obywatela państwa trzeciego w EES. Pełna weryfikacja przeprowadzana jest wyrywkowo, na podstawie analizy ryzyka.

7. Organy, o których mowa w ust. 3, niezwłocznie cofają dostęp obywatela państwa trzeciego do krajowego programu ułatwień jeżeli okaże się, że warunki przyznania dostępu do programu nie zostały spełnione; lub przestały być spełniane.

8. W toku przeprowadzanej zgodnie z ust. 3 weryfikacji, czy wnioskodawca spełnia warunki określone w ust. 4, szczególną uwagę poświęca się ocenie, czy wnioskodawca nie stanowi zagrożenia pod względem nielegalnej imigracji lub zagrożenia dla bezpieczeństwa któregokolwiek z państw członkowskich oraz czy zamierza opuścić terytorium państw członkowskich podczas dozwolonego pobytu.

Środki utrzymania na planowane pobyty ocenia się, stosownie do czasu trwania i celu planowanego pobytu lub pobytów oraz w stosunku do średnich kosztów taniego wyżywienia i zakwaterowania w danych państwach członkowskich, na podstawie kwot referencyjnych ustalanych przez państwa członkowskie zgodnie z art. 39 ust. 1 lit. c). Dowód na dysponowanie wystarczającymi środkami utrzymania mogą stanowić również dokumenty o sponsorowaniu lub dokumenty o zakwaterowaniu prywatnym lub oba takie dokumenty.

Przy rozpatrywaniu wniosku bierze się pod uwagę w szczególności to, czy przedstawione dokumenty są autentyczne i wiarygodne oraz czy oświadczenia złożone przez wnioskodawcę s ą prawdziwe i wiarygodne. Jeżeli państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku ma wątpliwości co do wnioskodawcy lub złożonych przez wnioskodawcę o świadczeń lub dokumentów uzupełniających, przed podjęciem decyzji w sprawie wniosku może skonsultować się z innymi państwami członkowskimi.

9. Dwa państwa członkowskie lub większa ich liczba po ustanowieniu własnego krajowego programu ułatwień zgodnie z niniejszym artykułem mogą zawrzeć między sobą umowę w celu zapewnienia możliwości korzystania przez osoby objęte ich krajowymi programami ułatwień z ułatwień uznawanych przez inne programy krajowe. W terminie jednego miesiąca od zawarcia umowy kopię tej umowy przekazuje się Komisji.

10. Przy ustanawianiu takiego krajowego programu ułatwień państwa członkowskie zapewniają, by ich system obsługujący ten program spełniał normy w zakresie bezpieczeństwa danych określone w art. 43 rozporządzenia (UE) 2017/2226. Państwa członkowskie dokonują odpowiedniej oceny ryzyka związanego z bezpieczeństwem informacji, przy czym jasno określa się obowiązki w zakresie bezpieczeństwa na wszystkich etapach procesu.

11. Przed upływem trzeciego roku stosowania niniejszego artykułu Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę jego wdrożenia. Na podstawie tej oceny Parlament Europejski lub Rada mogą zwrócić się do Komisji o przestawienie wniosku w sprawie ustanowienia programu unijnego dla często podróżujących osób będących obywatelami państw trzecich, którzy przeszli wstępną weryfikację.

Artykuł 9

Uproszczenie odprawy granicznej

1. Odprawa graniczna na granicach zewnętrznych może zostać uproszczona w następstwie wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności. Uważa się, że takie wyjątkowe i nieprzewidziane okoliczności występują w przypadku, gdy niemożliwe do przewidzenia zdarzenia prowadzą do ruchu o takim natężeniu, że powoduje ono nadmierne wydłużenie czasu oczekiwania na przejściach granicznych, a wszystkie zasoby w zakresie personelu, wyposażenia i organizacji zostały wyczerpane.

2. W przypadku uproszczenia odprawy granicznej zgodnie z ust. 1 odprawa graniczna przy wjeździe ma z zasady pierwszeństwo przed odprawą graniczną przy wyjeździe.

Decyzja o uproszczeniu odprawy jest podejmowana przez komendanta straży granicznej na przejściu granicznym.

Uproszczenie takie jest tymczasowe, dostosowane do uzasadniających je okoliczności i wprowadzane stopniowo.

3. Nawet w przypadku uproszczenia odprawy funkcjonariusze straży granicznej wprowadzają dane do EES zgodnie z art. 6a. Jeżeli dane nie mogą zostać wprowadzone za pomocą środków elektronicznych, należy je wprowadzić ręcznie.

3a. W przypadku braku technicznej możliwości wprowadzenia danych do systemu centralnego EES lub w przypadku awarii systemu centralnego EES stosuje się wszystkie następujące przepisy:

(i) na zasadzie odstępstwa od art. 6a niniejszego rozporządzenia dane, o których mowa w art. 16– 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226, przechowuje się tymczasowo w jednolitym interfejsie krajowym określonym w art. 7 tego rozporządzenia. Jeżeli nie jest to możliwe, dane tymczasowo przechowuje się lokalnie w formie elektronicznej. W obydwu przypadkach dane wprowadza się do systemu centralnego EES, gdy tylko rozwiązany zostanie problem braku technicznej możliwości wprowadzania danych lub zostanie usunięta awaria. Państwa członkowskie podejmują odpowiednie środki i udostępniają wymaganą infrastrukturę, sprzęt i zasoby w celu zapewnienia, by dane mogły być tymczasowo przechowywane lokalnie w każdym momencie i na każdym ich przejściu granicznym.

Bez uszczerbku dla obowiązku dokonywania odpraw granicznych na mocy niniejszego rozporządzenia, w sytuacji wyjątkowej, gdy nie ma technicznej możliwości wprowadzenia danych do systemu centralnego EES ani do jednolitego interfejsu krajowego oraz gdy nie ma technicznej możliwości tymczasowego lokalnego przechowywania danych w formacie elektronicznym, funkcjonariusz służby granicznej ręcznie przechowuje dane dotyczące wjazdu/wyjazdu zgodnie z art. 16–20 rozporządzenia (UE) 2017/2226, z wyjątkiem danych biometrycznych, oraz zamieszcza w dokumencie podróży obywatela państwa trzeciego stempel wjazdowy lub wyjazdowy. Dane takie należy wprowadzić do systemu centralnego EES, jak tylko będzie to technicznie możliwe.

Państwa członkowskie informują Komisję zgodnie z art. 21 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 o przypadkach stemplowania dokumentów podróży w razie wystąpienia sytuacji wyjątkowych, o których mowa w akapicie drugim niniejszego podpunktu.

(ii) na zasadzie odstępstwa od art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iii) i lit. g) ppkt (iv) niniejszego rozporządzenia w przypadku obywateli państw trzecich posiadających wizę, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. b), weryfikacja tożsamości posiadacza wizy odbywa się – jeżeli jest to technicznie możliwe – poprzez bezpośrednie przeglądanie VIS zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008.

4. Każde państwo członkowskie przekazuje co roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie dotyczące stosowania niniejszego artykułu.

Artykuł 10

Oddzielne pasy ruchu i informacja na znakach

1. Państwa członkowskie zapewniają odrębne pasy ruchu, w szczególności na lotniczych przejściach granicznych, w celu dokonywania odprawy osób zgodnie z art. 8. Takie pasy ruchu są wyróżnione przy pomocy znaków z oznaczeniami określonymi w załączniku III.

Państwa członkowskie mogą zapewnić odrębne pasy ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych oraz na granicach pomiędzy państwami członkowskimi, które nie stosują art. 22 w odniesieniu do ich wspólnych granic. Znaki z oznaczeniami określonymi w załączniku III są stosowane, jeżeli państwa członkowskie zapewniają na tych granicach odrębne pasy ruchu.

Państwa członkowskie zapewniają wyraźne oznakowanie takich pasów ruchu, w tym w przypadku odstąpienia od zasad korzystania z różnych pasów ruchu przewidzianego w ust. 4, w celu zapewnienia optymalnych poziomów przepływu osób przekraczających granicę.

2. Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii są uprawnione do korzystania z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część A („UE, EOG, CH”). Mogą one również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) oraz część B2 („wszystkie paszporty”).

Obywatele państw trzecich, którzy nie są zobowiązani do posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001 oraz obywatele państw trzecich, którzy posiadają ważny dokument pobytowy lub wizę długoterminową, mogą korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 do niniejszego rozporządzenia („wiza niewymagana”). Mogą oni również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 do niniejszego rozporządzenia („wszystkie paszporty”).

Wszystkie pozostałe osoby korzystają z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 („wszystkie paszporty”).

Oznaczenia na znakach, o których mowa w akapicie pierwszym, drugim i trzecim, mogą zostać przedstawione w języku lub językach, które każde z państw członkowskich uzna za właściwe.

Zapewnienie osobnych pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) nie jest obowiązkowe. Państwa członkowskie decydują zgodnie z potrzebami praktycznymi, czy wykorzystają ten wariant oraz których przejść granicznych będzie to dotyczyć.

3. Na morskich i lądowych przejściach granicznych państwa członkowskie mogą wydzielić różne pasy ruchu dla pojazdów osobowych i ciężarowych oraz autobusów za pomocą znaków przedstawionych w załączniku III część C.

Państwa członkowskie mogą wprowadzić zmiany oznaczeń na tych znakach, w przypadku gdy jest to właściwe ze względu na okoliczności lokalne.

3a. Jeżeli państwa członkowskie podejmują decyzję o korzystaniu z bramek elektronicznych, systemów samoobsługi lub systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej, stosują one znaki określone w części D załącznika III w celu oznaczenia odpowiednich pasów ruchu.

3b. Jeżeli państwa członkowskie podejmują decyzję o ustanowieniu krajowego programu ułatwień zgodnie z art. 8d, mogą zdecydować o zastosowaniu określonych pasów ruchu dla obywateli państw trzecich korzystających z takiego krajowego programu ułatwień. Państwa członkowskie stosują znaki określone w części E załącznika III w celu oznaczenia odpowiednich pasów ruchu.

4. W przypadkach tymczasowego braku równowagi w natężeniu ruchu na poszczególnych przejściach granicznych właściwe organy mogą odstąpić od zasad korzystania z różnych pasów ruchu na czas niezbędny do zlikwidowania takiego braku równowagi.

Artykuł 11

Stemplowanie dokumentów podróży

1. W przypadkach wyraźnie przewidzianych w prawie krajowym państwo członkowskie może przy wjeździe i wyjeździe stemplować dokumenty podróży obywateli państw trzecich posiadających dokumenty pobytowe lub wizy długoterminowe wydane przez to państwo członkowskie.

2. Dokument podróży obywatela państwa trzeciego, który posiada uproszczony kolejowy dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) 693/2003, jest stemplowany przy wjeździe i wyjeździe. Ponadto dokument podróży obywatela państwa trzeciego, który posiada ważny uproszczony dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 693/2003 oraz który odbywa tranzyt pociągiem i nie wysiada z tego pociągu na terytorium państwa członkowskiego – stemplowane są przy wjeździe i wyjeździe.

3. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, którzy na podstawie krajowej wizy krótkoterminowej wydanej na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu wjeżdżają na terytorium państwa członkowskiego niestosującego jeszcze w pełni dorobku Schengen, ale posługującego się EES, lub który na podstawie takiej wizy wyjeżdża z tego terytorium, stemplowane są przy wjeździe i wyjeździe.

4. Praktyczne ustalenia dotyczące stemplowania określono w załączniku IV.

Artykuł 12

Domniemanie spełniania warunków dotyczących czasu trwania pobytu krótkoterminowego

1. Bez uszczerbku dla art. 12a, jeżeli dla obywatela państwa trzeciego przebywającego na terytorium państwa członkowskiego nie utworzono rejestru indywidualnego w EES lub wpis dotyczący wjazdu/wyjazdu tego obywatela państwa trzeciego nie zawiera daty wyjazdu po dacie upłynięcia okresu dozwolonego pobytu, właściwe organy mogą domniemywać, że obywatel państwa trzeciego nie spełnia warunków dotyczących czasu trwania dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich lub przestał te warunki spełniać.

2. Domniemanie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, nie ma zastosowania do obywatela państwa trzeciego, który jest w stanie przedstawić, za pomocą dowolnych środków, wiarygodne dowody, że korzysta z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii lub że posiada dokument pobytowy lub wizę d ługoterminową. W stosownych przypadkach zastosowanie ma art. 35 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

3. Domniemanie, o którym mowa w ust. 1, może zostać obalone w przypadku przedstawienia przez obywatela państwa trzeciego, w dowolny sposób, wiarygodnych dowodów – takich jak bilety podróżne lub dowód potwierdzający jego obecność poza terytorium państw członkowskich, lub datę końca ważności poprzedniego dokumentu pobytowego lub wizy długoterminowej – że spełnia on warunki dotyczące czasu trwania pobytu krótkoterminowego.

W przypadku obalenia właściwe organy tworzą w razie potrzeby rejestr indywidualny w EES lub wskazują w EES datę i miejsce przekroczenia przez danego obywatela państwa trzeciego granicy zewnętrznej jednego z państw członkowskich lub granicy wewnętrznej państwa członkowskiego niestosującego jeszcze w pełni dorobku Schengen, ale posługującego się EES zgodnie z art. 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

4. Jeżeli domniemanie, o którym mowa w ust. 1, nie zostanie obalone, obywatel państwa trzeciego przebywający na terytorium państw członkowskich może zostać zobowiązany do powrotu zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE (³⁸ ).

Obywatel państwa trzeciego korzystający z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii może zostać zobowiązany do powrotu wyłącznie zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE.

Artykuł 12a

Okres przejściowy i środki przejściowe

1. Przez okres 180 dni od uruchomienia EES, w celu zweryfikowania przy wjeździe i wyjeździe, czy dane osoby, dopuszczone do pobytu krótkoterminowego nie przekroczyły maksymalnego okresu dozwolonego pobytu, oraz, w odpowiednim przypadku, w celu zweryfikowania przy wjeździe, czy osoby nie przekroczyły liczby dozwolonych wjazdów na podstawie wizy krótkoterminowej wydanej na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu funkcjonariusze straży granicznej uwzględniają pobyty na terytorium państw członkowskich w okresie 180 dni poprzedzających wjazd lub wyjazd poprzez sprawdzenie – obok danych dotyczących wjazdu/wyjazdu zarejestrowanych w EES – również stempli w dokumentach podróży.

2. Jeżeli dana osoba wjechała na terytorium państw członkowskich przed uruchomieniem EES i opuściła je po uruchomieniu EES, w momencie wyjazdu tej osoby tworzy się dla niej rejestr indywidualny w EES i do wpisu dotyczącego wjazdu/wyjazdu wprowadza się zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 datę tego wpisu. Stosowanie niniejszego ustępu nie ogranicza się do okresu 180 dni po uruchomieniu operacji EES, zgodnie z ust. 1. W przypadku rozbieżności między datą na stemplu wjazdowym a datą zarejestrowaną w EES, rozstrzygająca jest data widniejąca na stemplu.

Artykuł 13

Ochrona granicy

1. Głównym celem ochrony granicy jest zapobieganie niedozwolonemu przekraczaniu granicy, zwalczanie przestępczości transgranicznej oraz podejmowanie środków w stosunku do osób, które przekroczyły granicę nielegalnie. Osoba, która nielegalnie przekroczyła granicę i która nie ma prawa przebywać na terytorium danego państwa członkowskiego, zostaje zatrzymana i poddana procedurom spełniającym wymogi dyrektywy 2008/115/WE.

2. W celu ochrony granicy straż graniczna wykorzystuje posterunki stacjonarne i mobilne.

Ochrona ta jest prowadzona w taki sposób, aby zapobiec unikaniu przez osoby odprawy na przejściach granicznych oraz aby zniechęcić je do jej unikania.

3. Ochronę pomiędzy przejściami granicznymi prowadzi straż graniczna, której liczebność i metody działania są dostosowywane do istniejących lub przewidywanych czynników ryzyka i zagrożeń. Wiąże się to z częstymi i nagłymi zmianami okresów ochrony, tak aby niedozwolone przekraczanie granicy wiązało się zawsze z ryzykiem wykrycia.

4. Ochronę prowadzą posterunki stacjonarne lub mobilne, wykonujące swoje zadania poprzez patrolowanie lub stacjonowanie w miejscach znanych lub postrzeganych jako zagrożone, a celem takiej ochrony jest zatrzymywanie osób nielegalnie przekraczających granicę. Ochrona może również być prowadzona za pomocą środków technicznych, w tym środków elektronicznych.

5. Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących dodatkowych środków regulujących ochronę.

Artykuł 14

Odmowa wjazdu

1. Obywatelowi państwa trzeciego, który nie spełnia wszystkich warunków wjazdu ustanowionych w art. 6 ust. 1 i który nie należy do żadnej z kategorii osób, o których mowa w art. 6 ust. 5, odmawia się wjazdu na terytorium państw członkowskich. Pozostaje to bez uszczerbku dla stosowania szczególnych przepisów dotyczących prawa do azylu i ochrony międzynarodowej lub wydawania długoterminowych wiz pobytowych.

2. Odmowa wjazdu może nastąpić wyłącznie w drodze uzasadnionej decyzji podającej dokładne przyczyny odmowy. Decyzja jest podejmowana przez organ do tego upoważniony na mocy prawa krajowego. Decyzja ta wywiera skutek natychmiastowy.

Uzasadniona decyzja podająca dokładne przyczyny odmowy wydawana jest w formie standardowego formularza, określonego w załączniku V część B, wypełnionego przez organ upoważniony na mocy prawa krajowego do odmowy wjazdu. Wypełniony standardowy formularz jest wręczany danemu obywatelowi państwa trzeciego, który potwierdza otrzymanie decyzji o odmowie wjazdu przy użyciu tego formularza.

Dane dotyczące obywateli państw trzecich, którym odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy, są rejestrowane w EES zgodnie z art. 6a ust. 2 niniejszego rozporządzenia i art. 18 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

3. Osobom, którym odmówiono wjazdu, przysługuje prawo odwołania od decyzji. Postępowanie odwoławcze jest prowadzone zgodnie z prawem krajowym. Obywatelowi państwa trzeciego przekazuje się również pisemną informację dotyczącą punktów kontaktowych dysponujących informacjami na temat przedstawicieli uprawnionych do działania w imieniu obywatela państwa trzeciego zgodnie z prawem krajowym.

Złożenie takiego odwołania nie ma skutku zawieszającego w stosunku do decyzji o odmowie wjazdu.

Bez uszczerbku dla odszkodowania przyznanego zgodnie z prawem krajowym, danemu obywatelowi państwa trzeciego przysługuje prawo do tego, aby państwo członkowskie, które odmówiło wjazdu, poprawiło dane wprowadzone do EES lub anulowany stempel wjazdowy, lub obydwa, i dokonało wszelkich innych anulowań lub dodań, jeżeli w wyniku postępowania odwoławczego stwierdzono, że decyzja o odmowie wjazdu była bezpodstawna.

4. Straż graniczna zapewnia, aby obywatel państwa trzeciego, któremu odmówiono wjazdu, nie wjechał na terytorium tego państwa członkowskiego.

5. Państwa członkowskie gromadzą statystyki dotyczące liczby osób, którym odmówiono wjazdu, przyczyn odmowy, obywatelstwa osób, którym odmówiono wjazdu, oraz rodzaju granicy (lądowa, powietrzna lub morska), na której odmówiono im wjazdu, oraz przekazują je corocznie Komisji (Eurostatowi) zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 862/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (³⁹ ).

6. Szczegółowe zasady dotyczące odmowy wjazdu wymienione są w załączniku V część A.

ROZDZIAŁ III

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej oraz współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

Artykuł 15

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej

Państwa członkowskie rozmieszczają odpowiedni personel i zasoby w ilości dostatecznej dla przeprowadzania kontroli granicznej na granicach zewnętrznych, zgodnie z art. 7-14, w sposób zapewniający skuteczny, wysoki i jednolity poziom kontroli na ich granicach zewnętrznych.

Artykuł 16

Przeprowadzanie kontroli

1. Kontrolę graniczną przewidzianą w art. 7-14 przeprowadza straż graniczna zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia i z prawem krajowym.

W trakcie przeprowadzania tej kontroli granicznej uprawnienia do wszczęcia postępowania karnego nadane straży granicznej na mocy prawa krajowego i niewchodzące w zakres niniejszego rozporządzenia pozostają nienaruszone.

Państwa członkowskie zapewniają, aby straż graniczną stanowili wyspecjalizowani i odpowiednio przeszkoleni specjaliści, uwzględniając wspólne podstawowe programy szkoleń dla funkcjonariuszy straży granicznej ustanowione i opracowane przez Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwaną dalej „Agencją”) ustanowioną na mocy rozporządzenia (WE) nr 2007/2004. Programy szkoleń obejmują specjalne szkolenia służące ujawnieniu zdarzeń z udziałem osób wymagających szczególnego traktowania, takich jak małoletni bez opieki i ofiary handlu ludźmi, oraz postępowania w takich sytuacjach. Państwa członkowskie, przy wsparciu Agencji, zachęcają funkcjonariuszy straży granicznej do nauki języków niezbędnych do wykonywania ich zadań.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz służb krajowych właściwych w zakresie kontroli granicznej na mocy ich prawa krajowego zgodnie z art. 39.

3. W celu skutecznego kontrolowania granic każde państwo członkowskie zapewnia ścisłą i stałą współpracę pomiędzy swoimi służbami krajowymi właściwymi w zakresie kontroli granicznej.

Artykuł 17

Współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

1. Państwa członkowskie udzielają sobie wzajemnego wsparcia oraz utrzymują ścisłą i stałą współpracę w celu skutecznej realizacji kontroli granicznej zgodnie z art. 7-16. Wymieniają one między sobą wszystkie istotne informacje.

2. Współpracę operacyjną pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi koordynuje Agencja.

3. Bez uszczerbku dla uprawnień Agencji, państwa członkowskie mogą kontynuować współpracę operacyjną z innymi państwami członkowskimi lub państwami trzecimi na granicach zewnętrznych, w tym wymianę oficerów łącznikowych, jeżeli współpraca taka stanowi uzupełnienie działania Agencji.

Państwa członkowskie powstrzymują się od wszelkich działań, które mogłyby zagrozić funkcjonowaniu Agencji lub osiągnięciu jej celów.

Państwa członkowskie informują Agencję o współpracy operacyjnej, o której mowa w akapicie pierwszym.

4. Państwa członkowskie zapewniają szkolenia w zakresie zasad kontroli granicznej, jak również praw podstawowych. W tym względzie bierze się pod uwagę wspólne normy w zakresie szkoleń, ustanowione i rozwinięte przez Agencję.

Artykuł 18

Wspólna kontrola

1. Państwa członkowskie, które nie stosują art. 22 na swoich wspólnych granicach lądowych, mogą do daty rozpoczęcia stosowania tego artykułu wspólnie kontrolować te wspólne granice, w którym to przypadku można zatrzymać osobę do celów dokonywania odpraw wjazdowych i wyjazdowych tylko jeden raz, bez uszczerbku dla indywidualnej odpowiedzialności państw członkowskich wynikającej z art. 7-14.

W tym celu państwa członkowskie mogą zawierać między sobą umowy dwustronne.

2. Państwa członkowskie informują Komisję o wszelkich ustaleniach podjętych zgodnie z ust. 1.

ROZDZIAŁ IV

Szczegółowe zasady odprawy granicznej

Artykuł 19

Szczegółowe zasady dla różnych rodzajów granic oraz różnych środków transportu wykorzystywanych do przekraczania granic zewnętrznych

Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VI stosuje się do odprawy dokonywanej na różnych rodzajach granic i w różnych środkach transportu wykorzystywanych do przekraczania przejść granicznych.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz art. 8-14.

Artykuł 20

Szczegółowe zasady odprawy określonych kategorii osób

1. Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VII stosuje się do odprawy następujących kategorii osób:

a) szefów państw, szefów rządów i członków rządów krajowych wraz z towarzyszącymi im małżonkami oraz członków ich oficjalnych delegacji, oraz monarchów i innych wyższych rangą członków rodziny królewskiej;

b) pilotów samolotów i innych członków załogi;

c) marynarzy;

d) posiadaczy paszportów dyplomatycznych, urzędowych lub służbowych oraz członków organizacji międzynarodowych;

e) pracowników transgranicznych;

f) małoletnich;

g) służb ratowniczych, policji, straży pożarnej oraz straży granicznej;

h) pracowników zatrudnionych na urządzeniach oddalonych od brzegu.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz 8-14.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wzory kart wydawanych przez ich ministerstwa spraw zagranicznych akredytowanym członkom misji dyplomatycznych i przedstawicielstw konsularnych oraz członkom ich rodzin zgodnie z art. 39.

ROZDZIAŁ V

Środki szczególne w przypadku poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych

Artykuł 21

Środki na granicach zewnętrznych i wsparcie Agencji

1. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 zostaną wskazane poważne niedociągnięcia w przeprowadzaniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń, o których mowa w art. 15 tego rozporządzenia, Komisja może zalecić, w drodze aktu wykonawczego, aby oceniane państwo członkowskie wprowadziło pewne środki szczególne, wśród których może znaleźć się jeden z poniższych środków lub obydwa:

a) rozpoczęcie rozmieszczania zespołów europejskiej straży granicznej zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2007/2004;

b) przedłożenie Agencji, w celu zasięgnięcia jej opinii, swoich planów strategicznych opartych na analizie ryzyka, w tym informacji o rozmieszczeniu personelu i sprzętu.

Ten akt wykonawczy przyjmuje się zgodnie z procedurą sprawdzającą, o której mowa w art. 38 ust. 2.

2. Komisja regularnie informuje komitet utworzony na podstawie art. 38 ust. 1 o postępach we wdrażaniu środków, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz o ich wpływie na wskazane niedociągnięcia.

Komisja informuje o tym także Parlament Europejski i Radę.

3. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny, o którym mowa w ust. 1, stwierdzono, że oceniane państwo członkowskie poważnie zaniedbuje swoje obowiązki i musi w związku z tym przedłożyć sprawozdanie z realizacji stosownego planu działań w terminie trzech miesięcy zgodnie z art. 16 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, i jeśli po upływie tego terminu Komisja stwierdzi, że sytuacja ta się utrzymuje, może wszcząć procedurę przewidzianą w art. 29 niniejszego rozporządzenia, o ile spełnione zostały ku temu wszystkie warunki.

TYTUŁ III

GRANICE WEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 22

Przekraczanie granic wewnętrznych

Granice wewnętrzne mogą być przekraczane w każdym miejscu bez dokonywania odprawy granicznej osób niezależnie od ich obywatelstwa.

Artykuł 23

Odprawa na terytorium

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie wpływa na:

a) wykonywanie uprawnień policyjnych przez właściwe organy państw członkowskich na mocy prawa krajowego, o ile wykonywanie tych uprawnień nie ma skutku równoważnego z odprawą graniczną; ma to zastosowanie również do obszarów przygranicznych. W rozumieniu zdania pierwszego wykonywanie uprawnień policyjnych nie może być w szczególności uznawane za równoważne dokonywaniu odprawy granicznej, jeżeli środki policyjne:

(i) nie mają na celu kontroli granicznej;

(ii) są oparte na informacjach i doświadczeniu policyjnym o charakterze ogólnym, dotyczących potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego i mają na celu w szczególności walkę z przestępczością transgraniczną;

(iii) są opracowywane i stosowane w sposób zdecydowanie odróżniający je od rutynowej odprawy osób na granicach zewnętrznych;

(iv) są przeprowadzane na podstawie kontroli wyrywkowej;

b) kontrolę bezpieczeństwa osób przeprowadzaną w portach i na lotniskach przez właściwe organy na mocy prawa każdego państwa członkowskiego przez funkcjonariuszy portu lub lotniska lub przewoźników, pod warunkiem że kontrola tego typu przeprowadzana jest również w stosunku do osób podróżujących po terytorium danego państwa członkowskiego;

c) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku posiadania lub posiadania przy sobie papierów i dokumentów;

d) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku zgłaszania przez obywateli państw trzecich ich obecności na jego terytorium zgodnie z postanowieniami art. 22 Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (zwanej dalej „konwencją z Schengen”).

Artykuł 24

Usuwanie przeszkód w ruchu na drogowych przejściach granicznych na granicach wewnętrznych

Państwa członkowskie usuwają wszelkie przeszkody dla płynności ruchu przez drogowe przejścia graniczne na granicach wewnętrznych, w szczególności ograniczenia prędkości, które nie są oparte wyłącznie na względach bezpieczeństwa drogowego.

Jednocześnie państwa członkowskie muszą być przygotowane do zapewnienia obiektów i urządzeń potrzebnych do dokonywania odprawy na wypadek przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych.

ROZDZIAŁ II

Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 25

Ogólne ramy tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

1. W przypadku gdy na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej zaistnieje poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim, to państwo członkowskie może w drodze wyjątku przywrócić kontrolę graniczną na wszystkich lub poszczególnych odcinkach swoich granic wewnętrznych na ograniczony okres, nie dłuższy niż 30 dni, lub na okres przewidywalnego istnienia tego poważnego zagrożenia, jeśli przekracza on 30 dni. Zakres i czas trwania tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie mogą przekraczać tego, co jest ściśle niezbędne do reakcji na dane poważne zagrożenie.

2. Kontrola graniczna na granicach wewnętrznych zostaje przywrócona jedynie jako ostateczność oraz zgodnie z art. 27, 28 i 29. Kryteria, o których mowa - odpowiednio - w art. 26 i 30, są uwzględniane w każdym przypadku, gdy rozważana jest decyzja o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z - odpowiednio - art. 27, 28 lub 29.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim utrzymuje się przez okres dłuższy niż okres, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może przedłużać kontrolę graniczną na swoich granicach wewnętrznych po uwzględnieniu kryteriów, o których mowa w art. 26, oraz zgodnie z art. 27, w oparciu o te same przesłanki jak te, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, i przy uwzględnieniu wszelkich nowych elementów, na odnawialne okresy nie dłuższe niż 30 dni.

4. Łączny okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący wszelkie przedłużenia wynikające z ust. 3 niniejszego artykułu, nie może przekraczać łącznie sześciu miesięcy. W przypadku wystąpienia okoliczności nadzwyczajnych, o których mowa w art. 29, ten łączny okres można przedłużyć maksymalnie do dwóch lat, zgodnie z ust. 1 tego artykułu.

Artykuł 26

Kryteria dotyczące tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku gdy państwo członkowskie postanowi, jako ostateczność, tymczasowo przywrócić kontrolę na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku lub postanowi przedłużyć okres takiego przywrócenia kontroli granicznej zgodnie z art. 25 lub art. 28 ust. 1, ocenia ono stopień, w jakim środek ten może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, oraz proporcjonalność tego środka w stosunku do zagrożenia. Dokonując tej oceny, państwo członkowskie bierze pod uwagę w szczególności następujące przesłanki:

a) prawdopodobne skutki zagrożenia jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym zagrożenia wynikającego z ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, jak również zagrożenia stwarzanego przez przestępczość zorganizowaną;

b) prawdopodobne skutki takiego środka dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

Artykuł 27

Procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na mocy art. 25

1. W przypadku gdy państwo członkowskie planuje przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na podstawie art. 25, powiadamia ono pozostałe państwa członkowskie i Komisję najpóźniej cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli lub w krótszym terminie w przypadku gdy okoliczności, które spowodowały potrzebę przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, staną się znane później niż cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli. W tym celu państwo członkowskie przekazuje następujące informacje:

a) powody proponowanego przywrócenia kontroli, w tym wszystkie stosowne dane szczegółowo opisujące zdarzenia stanowiące poważne zagrożenie jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego;

b) zakres proponowanego przywrócenia kontroli, wraz ze wskazaniem, którego odcinka lub których odcinków granic wewnętrznych ma dotyczyć przywrócenie kontroli granicznej;

c) nazwy dozwolonych przejść granicznych;

d) data i czas trwania planowanego przywrócenia kontroli;

e) w stosownych przypadkach - środki, jakie mają zostać podjęte przez inne państwa członkowskie.

Powiadomienie na podstawie akapitu pierwszego może również zostać dokonane wspólnie przez dwa państwa członkowskie lub większą ich liczbę.

W razie potrzeby Komisja może zwrócić się do danego państwa członkowskiego lub państw członkowskich o udzielenie dodatkowych informacji.

2. Informacje, o których mowa w ust. 1, są przekazywane Parlamentowi Europejskiemu i Radzie równocześnie z przekazaniem ich pozostałym państwom członkowskim i Komisji zgodnie z tym ustępem.

3. Państwo członkowskie dokonujące powiadomienia na podstawie ust. 1 może, w razie potrzeby i zgodnie z prawem krajowym, podjąć decyzję o utajnieniu części informacji.Takie utajnienie nie uniemożliwia Komisji udostępnienia tych informacji Parlamentowi Europejskiemu. Przekazanie informacji i dokumentów oraz postępowanie z dokumentami przekazywanymi Parlamentowi Europejskiemu na podstawie niniejszego artykułu musi być zgodne z przepisami dotyczącymi przekazywania informacji niejawnych i postępowania z nimi, które obowiązują w stosunkach między Parlamentem Europejskim i Komisją.

4. Po powiadomieniu przez państwo członkowskie zgodnie z ust. 1 oraz z myślą o konsultacjach przewidzianych w ust. 5 Komisja lub jakiekolwiek inne państwo członkowskie może, bez uszczerbku dla art. 72 TFUE, wydać opinię.

Jeżeli Komisja na podstawie informacji zawartych w powiadomieniu lub jakichkolwiek informacji dodatkowych, jakie otrzymała, ma wątpliwości dotyczące konieczności lub proporcjonalności planowanego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych lub jeżeli uważa, że właściwa byłaby konsultacja na temat pewnego aspektu powiadomienia, wydaje ona stosowną opinię.

5. Informacje, o których mowa w ust. 1, oraz opinia Komisji lub państwa członkowskiego wydana na podstawie ust. 4 stanowią przedmiot konsultacji, w tym, w stosownych przypadkach, wspólnych spotkań między państwem członkowskim planującym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, pozostałymi państwami członkowskimi, zwłaszcza państwami bezpośrednio dotkniętymi takimi środkami, oraz Komisją, w celu zorganizowania, w stosownych przypadkach, wzajemnej współpracy między państwami członkowskimi oraz zbadania proporcjonalności środków w stosunku do zdarzeń stanowiących podstawę przywrócenia kontroli granicznej, a także zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

6. Konsultacje, o których mowa w ust. 5, odbywają się co najmniej dziesięć dni przed datą planowanego przywrócenia kontroli granicznej.

Artykuł 28

Procedura szczególna w przypadkach wymagających natychmiastowego działania

1. Jeśli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w państwie członkowskim wymaga podjęcia natychmiastowego działania, dane państwo członkowskie może wyjątkowo i w trybie natychmiastowym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, na ograniczony okres nieprzekraczający dziesięciu dni.

2. Przywracając kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, dane państwo członkowskie powiadamia o tym równocześnie odpowiednio pozostałe państwa członkowskie i Komisję oraz przekazuje informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1, a także przedstawia powody zastosowania procedury ustanowionej w niniejszym artykule. Komisja może natychmiast po otrzymaniu powiadomienia zasięgnąć opinii pozostałych państw członkowskich.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego utrzymuje się po upływie okresu, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może zdecydować o przedłużeniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na odnawialne okresy nie dłuższe niż 20 dni. Dokonując tego, dane państwo członkowskie uwzględnia kryteria, o których mowa w art. 26, w tym zaktualizowaną ocenę konieczności i proporcjonalności tego środka, oraz wszelkie nowe okoliczności.

W przypadku takiego przedłużenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 27 ust. 4 i 5, a konsultacje odbywają się niezwłocznie po powiadomieniu Komisji i państw członkowskich o decyzji o przedłużeniu.

4. Bez uszczerbku dla art. 25 ust. 4 okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący okres początkowy, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz wszelkie kolejne przedłużenia na podstawie ust. 3 niniejszego artykułu, nie mogą przekraczać łącznie dwóch miesięcy.

5. Komisja niezwłocznie informuje Parlament Europejski o powiadomieniach dokonanych na podstawie niniejszego artykułu.

Artykuł 29

Procedura szczególna w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W wyjątkowych okolicznościach, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą na granicach zewnętrznych, o czym mowa w art. 21 niniejszego rozporządzenia, lub w wyniku nieprzestrzegania przez państwo członkowskie decyzji Rady, o której mowa w art. 19 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (⁴⁰ ), oraz w zakresie, w jakim okoliczności te stwarzają poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na częściach tego obszaru, kontrole graniczne na granicach wewnętrznych mogą zostać przywrócone zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu na okres nie dłuższy niż sześć miesięcy. Okres ten może zostać przedłużony, nie więcej niż trzy razy, o kolejne okresy nie dłuższe niż sześć miesięcy, jeżeli te wyjątkowe okoliczności będą się utrzymywać.

2. W ostateczności i w celu ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, gdy wszelkie inne środki, w szczególności te, o których mowa w art. 21 ust. 1, nie są w stanie skutecznie zażegnać stwierdzonego poważnego zagrożenia, Rada może zalecić, by jedno państwo członkowskie lub większa ich liczba podjęły decyzję o przywróceniu kontroli granicznych na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach. Zalecenie Rady oparte jest na wniosku Komisji. Państwa członkowskie mogą zwrócić się do Komisji o przedłożenie Radzie takiego wniosku w sprawie zalecenia.

W swoim zaleceniu Rada wskazuje przynajmniej te informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1 lit. a)-e).

Rada może zalecić przedłużenie kontroli granicznej zgodnie z warunkami i procedurą określonymi w niniejszym artykule.

Zanim państwo członkowskie przywróci kontrolę graniczną na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach na mocy niniejszego ustępu, powiadamia odpowiednio pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisję.

3. Jeżeli państwo członkowskie nie wykonuje zalecenia, o którym mowa w ust. 2, niezwłocznie informuje ono Komisję na piśmie o powodach takiego niewykonania.

W takim przypadku Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie, w którym ocenia powody zgłoszone przez dane państwo członkowskie oraz skutki dla ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej.

4. Jeśli należycie uzasadnia to pilny charakter sprawy, w sytuacjach w których okoliczności powodujące konieczność przedłużenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z ust. 2 stają się znane mniej niż 10 dni przed końcem poprzedniego okresu przywrócenia kontroli, Komisja może przyjąć wszelkie niezbędne zalecenia w drodze aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 38 ust. 3. W terminie 14 dni od przyjęcia takich zaleceń Komisja przedkłada Radzie wniosek w sprawie zalecenia zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu.

5. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla środków, które mogą zostać przyjęte przez państwa członkowskie na podstawie art. 25, 27 i 28 w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

Artykuł 30

Kryteria tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W przypadku gdy w ostateczności i zgodnie z art. 29 ust. 2 Rada zaleci tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku, ocenia ona stopień, w jakim taki środek może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, oraz ocenia proporcjonalność środka w stosunku do zagrożenia. Ocena ta opiera się na szczegółowych informacjach dostarczonych przez dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie oraz przez Komisję, a także wszelkich innych istotnych informacjach, w tym informacjach uzyskanych na podstawie ust. 2 niniejszego artykułu. Dokonując takiej oceny, uwzględnia się w szczególności następujące kwestie:

a) dostępność technicznych lub finansowych środków wsparcia, z których skorzystano lub można skorzystać na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, w tym wsparcia ze strony organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, takich jak Agencja, Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 439/2010 (⁴¹ ), lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”), ustanowiony decyzją 2009/371/WSiSW, oraz zakres, w jakim środki te mogą przyczynić się odpowiednio do zażegnania zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

b) bieżące i prawdopodobne przyszłe skutki poważnych niedociągnięć w odniesieniu do kontroli na granicach zewnętrznych, stwierdzonych w ramach ocen przeprowadzanych na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, oraz zakres, w jakim niedociągnięcia te stanowią poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

c) prawdopodobne skutki przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

2. Przed przyjęciem wniosku w sprawie zalecenia Rady zgodnie z art. 29 ust. 2 Komisja może:

a) zwrócić się do państw członkowskich, Agencji, Europolu lub innych organów lub jednostek organizacyjnych Unii o dalsze informacje;

b) przeprowadzić wizyty kontrolne na miejscu przy wsparciu ekspertów z państw członkowskich i Agencji, Europolu lub wszelkich innych właściwych organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, aby uzyskać lub sprawdzić informacje mające znaczenie dla tego zalecenia.

Artykuł 31

Informowanie Parlamentu Europejskiego i Rady

Komisja i dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie jak najszybciej informują Parlament Europejski i Radę o zaistnieniu wszelkich okoliczności, które mogą spowodować zastosowanie art. 21 i 25-30.

Artykuł 32

Przepisy mające zastosowanie w przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych stosowne przepisy tytułu II stosuje się odpowiednio.

Artykuł 33

Sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W ciągu czterech tygodni po zniesieniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych państwo członkowskie, które prowadziło kontrole graniczne na granicach wewnętrznych, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komisji sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, przedstawiające w szczególności ocenę wstępną i przestrzeganie kryteriów, o których mowa w art. 26, 28 i 30, prowadzenie kontroli, praktyczną współpracę z sąsiednimi państwami członkowskimi, wynikające z kontroli skutki dla swobody przepływu osób, skuteczność przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, łącznie z oceną ex post proporcjonalności przywrócenia kontroli granicznej.

Komisja może wydać opinię w sprawie tej przeprowadzonej ex post oceny tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub jej części.

Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, przynajmniej raz w roku, sprawozdanie na temat funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Sprawozdanie zawiera wykaz wszystkich podjętych w danym roku decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych.

Artykuł 34

Informowanie opinii publicznej

Komisja i dane państwo członkowskie w skoordynowany sposób informują opinię publiczną o decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, wskazując w szczególności datę rozpoczęcia i zakończenia stosowania tego środka, o ile nie istnieją nadrzędne przesłanki związane z bezpieczeństwem, aby tego nie robić.

Artykuł 35

Poufność

Na wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisja przestrzegają poufności informacji dostarczonych w związku z przywróceniem i przedłużeniem kontroli granicznej oraz sprawozdaniem sporządzonym na podstawie art. 33.

TYTUŁ IV

PRZEPISY KOŃCOWE

Artykuł 36

Zmiany w załącznikach

Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących zmian załączników III, IV i VIII.

Artykuł 37

Wykonywanie przekazanych uprawnień

1. Powierzenie Komisji uprawnień do przyjęcia aktów delegowanych podlega warunkom określonym w niniejszym artykule.

2. Uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych, o których mowa w art. 13 ust. 5 i w art. 36, powierza się Komisji na czas nieokreślony.

3. Przekazanie uprawnień, o którym mowa w art. 13 ust. 5 i art. 36, może zostać w dowolnym momencie odwołane przez Parlament Europejski lub przez Radę. Decyzja o odwołaniu kończy przekazanie określonych w niej uprawnień. Decyzja o odwołaniu staje się skuteczna od następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub w określonym w tej decyzji późniejszym terminie. Nie wpływa ona na ważność jakichkolwiek już obowiązujących aktów delegowanych.

4. Niezwłocznie po przyjęciu aktu delegowanego Komisja przekazuje go równocześnie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

5. Akt delegowany przyjęty na podstawie art. 13 ust. 5 i art. 36 wchodzi w życie tylko wówczas, gdy ani Parlament Europejski, ani Rada nie wyraziły sprzeciwu w terminie dwóch miesięcy od przekazania tego aktu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, lub gdy, przed upływem tego terminu, zarówno Parlament Europejski, jak i Rada poinformowały Komisję, że nie wniosą sprzeciwu. Termin ten przedłuża się o dwa miesiące z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

Artykuł 38

Procedura komitetowa

1. Komisję wspomaga komitet. Komitet ten jest komitetem w rozumieniu rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

2. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 5 rozporządzenia (UE) nr 182/2011. W przypadku gdy komitet nie wyda żadnej opinii, Komisja nie przyjmuje projektu aktu wykonawczego i stosuje się art. 5 ust. 4 akapit trzeci rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

3. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 8 rozporządzenia (UE) nr 182/2011 w związku z jego art. 5.

Artykuł 39

Powiadomienia

1. Państwa członkowskie przekazują Komisji:

a) wykaz dokumentów pobytowych, oddzielnie dla dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. a) oraz dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b), wraz z wzorem dokumentów pobytowych objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b). Karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE oznacza się specjalnie jako takie, a w odniesieniu do kart pobytowych wydanych w postaci nieodpowiadającej jednolitemu formatowi, który jest określony w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002, zgłasza się wzory tych dokumentów;

b) wykaz ich przejść granicznych;

c) kwoty referencyjne wymagane do przekroczenia ich granic zewnętrznych, ustalane co roku przez organy krajowe;

d) wykaz służb krajowych odpowiedzialnych za kontrolę graniczną;

e) wzory kart wydawanych przez ministerstwa spraw zagranicznych;

f) wyjątki od przepisów dotyczących przekraczania granic zewnętrznych, o których mowa w art. 5 ust. 2 lit. a);

g) statystyki, o których mowa w art. 11 ust. 3.

2. Komisja udostępnia państwom członkowskim i opinii publicznej informacje przekazane zgodnie z ust. 1 poprzez publikację w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C, oraz za pomocą jakichkolwiek innych właściwych środków.

Artykuł 40

Mały ruch graniczny

Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla przepisów Unii dotyczących małego ruchu granicznego oraz dla obowiązujących umów dwustronnych o małym ruchu granicznym.

Artykuł 41

Ceuta i Melilla

Przepisy niniejszego rozporządzenia nie naruszają specjalnych przepisów mających zastosowanie do miast Ceuta i Melilla, określonych w deklaracji Królestwa Hiszpanii w sprawie miast Ceuta i Melilla w Akcie końcowym do Umowy w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (⁴² ).

Artykuł 42

Przekazywanie informacji przez państwa członkowskie

Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o przepisach krajowych dotyczących art. 23 lit. c) i d), sankcjach, o których mowa w art. 5 ust. 3, oraz umowach dwustronnych dozwolonych na mocy niniejszego rozporządzenia. Informacje o kolejnych zmianach w tych przepisach przekazywane są w ciągu pięciu dni roboczych.

Informacje przekazywane przez państwa członkowskie publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C.

Artykuł 42a

Środki przejściowe dotyczące państw członkowskich nieposługujących się jeszcze EES

1. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich przekraczających granice państw członkowskich, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, są systematycznie stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, o których to obywatelach mowa w art. 6a ust. 1 lit. b) i c) niniejszego rozporządzenia i którzy przekraczają granice państw członkowskich, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, są stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

Ten obowiązek stemplowania ma również zastosowanie w przypadku uproszczonych odpraw granicznych dokonywanych zgodnie z art. 9 niniejszego rozporządzenia.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 niniejszego artykułu stempla nie zamieszcza się w dokumentach podróży tych obywateli państw trzecich, o których mowa w art. 6a ust. 3 lit. a), b), i f), art. 6a ust. 3 lit. g) ppkt (i), (ii), (iii) i (vii) oraz art. 6a ust. 3 lit. j).

3. Przepisy niniejszego rozporządzenia, które odnoszą się do danych dotyczących wjazdu/wyjazdu zarejestrowanych w EES i do braku takich danych w EES, w szczególności przepisy art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iiia) i, art. 8 ust. 3 lit. g) ppkt (iv), art. 8d ust. 4 lit. d) i art. 12, stosuje się odpowiednio do stempli wjazdowych lub stempli wyjazdowych.

4. Jeżeli domniemanie spełniania warunków dotyczących czasu trwania pobytu zostaje obalone zgodnie z art. 12 ust. 2, obywatel państwa trzeciego przebywający na terytorium państwa członkowskiego, które nie posługuje się jeszcze EES, ma prawo do tego, żeby w jego dokumencie podróży została zamieszczona informacja o dacie i miejscu przekroczenia przez niego granicy zewnętrznej lub granicy wewnętrznej tego państwa członkowskiego. Obywatel państwa trzeciego może również otrzymać formularz, którego wzór zamieszczony jest w załączniku VIII.

5. Stosuje się przepisy dotyczące stemplowania określone w załączniku IV.

6. Państwa członkowskie, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, stemplują dokumenty podróży tych obywateli państw trzecich, którym na granicy tych państw członkowskich odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy. Stemplowanie odbywa się zgodnie ze szczegółowymi uregulowaniami zawartymi w załączniku V część A pkt 1 lit. d).

7. Obowiązek stemplowania na podstawie ust. 1–6 ma zastosowanie do dnia uruchomienia EES w danym państwie członkowskim.

Artykuł 43

Mechanizm oceny

1. Zgodnie z Traktatami oraz bez uszczerbku dla ich postanowień o procedurach dotyczących naruszeń, wykonywanie niniejszego rozporządzenia przez każde państwo członkowskie jest oceniane za pomocą mechanizmu oceny.

2. Zasady funkcjonowania mechanizmu oceny określono w rozporządzeniu (UE) nr 1053/2013. Zgodnie z tym mechanizmem oceny państwa członkowskie i Komisja mają wspólnie dokonywać regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja ma koordynować te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. W ramach mechanizmu każde państwo członkowskie jest oceniane w odstępach nie dłuższych niż pięć lat przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie.

Oceny mogą składać się z zapowiedzianych lub niezapowiedzianych wizyt na miejscu przeprowadzanych na granicach wewnętrznych lub zewnętrznych.

Zgodnie z tym mechanizmem oceny Komisja odpowiada za przyjmowanie wieloletnich i rocznych programów ocen oraz sprawozdań z oceny.

3. W przypadku ewentualnych niedociągnięć do danych państw członkowskich mogą zostać skierowane zalecenia dotyczące działań naprawczych.

Jeżeli w sprawozdaniu z oceny przyjętym przez Komisję zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 stwierdza się, że istnieją poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych, zastosowanie mają art. 21 i 29 niniejszego rozporządzenia.

4. Parlament Europejski i Rada są informowane na wszystkich etapach oceny; są im także przekazywane - zgodnie z przepisami o dokumentach niejawnych - wszelkie stosowne dokumenty.

5. Parlament Europejski jest niezwłocznie i w pełni informowany o wszelkich wnioskach mających na celu zmianę lub zastąpienie przepisów rozporządzenia (UE) nr 1053/2013.

Artykuł 44

Uchylenie

Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 traci moc.

Odesłania do uchylonego rozporządzenia odczytuje się jako odesłania do niniejszego rozporządzenia zgodnie z tabelą korelacji w załączniku X.

Artykuł 45

Wejście w życie

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich zgodnie z Traktatami.

Sporządzono w Strasburgu dnia 9 marca 2016 r.

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 77 ust. 2 lit. b) i e),

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą (¹ ),

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (² ) zostało kilkakrotnie znacząco zmienione (³ ). Dla zachowania przejrzystości i zrozumiałości należy je ujednolicić.

(2) Przyjęcie, na podstawie art. 77 ust. 2 lit. e) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), środków zmierzających do zapewnienia braku jakiejkolwiek kontroli osób przekraczających granice wewnętrzne stanowi część celu Unii polegającego na stworzeniu obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób, zgodnie z art. 26 ust. 2 TFUE.

(3) Zgodnie z art. 67 ust. 2 TFUE stworzeniu obszaru, na którym osoby mogą swobodnie się przemieszczać, powinny towarzyszyć inne środki. Wspólna polityka przekraczania granic zewnętrznych przewidziana w art. 77 ust. 1 lit. b) TFUE jest takim środkiem.

(4) Wspólne środki w zakresie przekraczania przez osoby granic wewnętrznych oraz kontroli na granicach zewnętrznych powinny odzwierciedlać dorobek Schengen włączony w ramy Unii, w szczególności odpowiednie postanowienia Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (⁴ ) oraz Wspólnego podręcznika (⁵ ).

(5) Wspólne zasady przepływu osób przez granice nie podważają ani nie wpływają na prawo do swobodnego przemieszczania się, z którego korzystają obywatele Unii i członkowie ich rodzin, jak również obywatele państw trzecich i członkowie ich rodzin, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu obywateli Unii.

(6) Kontrola graniczna leży w interesie nie tylko państwa członkowskiego, na którego granicach zewnętrznych jest ona dokonywana, ale w interesie wszystkich państw członkowskich, które zniosły kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych. Kontrola graniczna powinna pomagać w zwalczaniu nielegalnej imigracji i handlu ludźmi oraz zapobieganiu wszelkim zagrożeniom dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego, zdrowia publicznego i stosunków międzynarodowych państw członkowskich.

(7) Odprawa graniczna powinna być dokonywana w sposób zapewniający pełne poszanowanie godności osoby ludzkiej. Kontrola graniczna powinna być przeprowadzana profesjonalnie i z zachowaniem szacunku oraz powinna być proporcjonalna do założonych celów.

(8) Kontrola graniczna obejmuje nie tylko odprawę osób na przejściach granicznych i ochronę granicy pomiędzy tymi przejściami granicznymi, ale również analizę ryzyka dla bezpieczeństwa wewnętrznego i analizę zagrożeń, które mogą wpłynąć na bezpieczeństwo granic zewnętrznych. W związku z tym konieczne jest określenie warunków, kryteriów i szczegółowych zasad regulujących odprawę na przejściach granicznych i ochronę granicy, w tym również kontrole w systemie informacyjnym Schengen (SIS).

(9) Należy ustanowić zasady obliczania dozwolonej długości pobytu krótkotrwałego w Unii. Jasne, proste i zharmonizowane zasady we wszystkich aktach prawnych dotyczących tej kwestii przyniosłyby pożytek zarówno podróżnym, jak i organom granicznym i wizowym.

(10) Ponieważ jedynie sprawdzanie odcisków palców może dać pewność, że osoba zamierzająca wjechać do strefy Schengen jest osobą, której została wydana wiza, należy ustanowić przepis dotyczący stosowania na granicach zewnętrznych wizowego systemu informacyjnego (VIS) przewidzianego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (⁶ ).

(11) W celu weryfikacji, czy spełnione są warunki wjazdu dla obywateli państw trzecich określone w niniejszym rozporządzeniu, oraz w celu odpowiedniego wypełniania powierzonych jej zadań straż graniczna powinna wykorzystywać wszelkie niezbędne dostępne informacje, w tym dane, które mogą być przeglądane w VIS.

(12) Aby zapobiec omijaniu przejść granicznych, na których stosowany jest VIS, oraz zagwarantować pełną efektywność VIS, szczególnie niezbędne jest zharmonizowane korzystanie z tego systemu w trakcie kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych.

(13) Ponieważ w przypadku kolejnych wniosków wizowych dane biometryczne należy ponownie wykorzystać i kopiować z pierwszego wniosku znajdującego się w VIS, stosowanie VIS podczas kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych powinno być obowiązkowe.

(14) Stosowanie VIS powinno prowadzić do systematycznych sprawdzeń w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców. Biorąc jednak pod uwagę ewentualny wpływ takich sprawdzeń na czas oczekiwania w przejściach granicznych, w okresie przejściowym, w drodze odstępstwa, powinno być możliwe, w ściśle określonych okolicznościach, przeglądanie w VIS bez systematycznej weryfikacji odcisków palców. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby odstępstwo to było stosowane jedynie wtedy, gdy są spełnione warunki do stosowania takiego odstępstwa, a czas trwania i częstotliwość jego stosowania ograniczone były do niezbędnego minimum na poszczególnych przejściach granicznych.

(15) Powinno być możliwe uproszczenie odpraw na granicach zewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności w celu uniknięcia nadmiernego czasu oczekiwania na przejściach granicznych. Systematyczne stemplowanie dokumentów obywateli państw trzecich pozostaje obowiązkowe w przypadku uproszczenia odpraw granicznych. Ostemplowanie umożliwia bezsprzeczne ustalenie daty i miejsca przekroczenia granicy, bez konieczności badania w każdym przypadku, czy zostały zastosowane wszystkie wymagane środki kontrolne dotyczące dokumentu podróży.

(16) W celu ograniczenia czasu oczekiwania osób korzystających z unijnego prawa do swobodnego przemieszczania się powinno zapewnić się, o ile pozwalają na to warunki, odrębne pasy ruchu na przejściach granicznych, oznakowane za pomocą jednolitych oznaczeń we wszystkich państwach członkowskich. W międzynarodowych portach lotniczych powinno zapewnić się odrębne pasy ruchu. Państwa członkowskie powinny rozważyć utworzenie odrębnych pasów ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych, jeżeli jest to uznane za właściwe i jeżeli pozwalają na to warunki lokalne.

(17) Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby procedury kontroli na granicach zewnętrznych nie stanowiły istotnej przeszkody dla handlu oraz wymiany społecznej i kulturalnej. W tym celu państwa członkowskie powinny rozmieścić odpowiednią liczbę personelu i odpowiednie zasoby.

(18) Państwa członkowskie powinny wyznaczyć służbę lub służby krajowe odpowiedzialne za zadania w zakresie kontroli granicznej zgodnie z ich prawem krajowym. W przypadku gdy odpowiedzialność ta w danym państwie członkowskim spoczywa na więcej niż jednej służbie, między służbami tymi powinna być prowadzona ścisła i stała współpraca.

(19) Zarządzaniem współpracą operacyjną i pomocą w zakresie kontroli granicznej pomiędzy państwami członkowskimi i ich koordynacją powinna zajmować się Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwana dalej „Agencją”) ustanowiona rozporządzeniem Rady (WE) nr 2007/2004 (⁷ ).

(20) Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla kontroli przeprowadzanych w ramach ogólnych uprawnień policyjnych i kontroli bezpieczeństwa przeprowadzanych w stosunku do osób, takich samych jak kontrole przeprowadzane w przypadku lotów krajowych, możliwości przeprowadzania przez państwa członkowskie wyjątkowych kontroli bagażu zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3925/91 (⁸ ), oraz dla prawa krajowego dotyczącego posiadania dokumentów podróży lub tożsamości lub wymogu, aby osoby powiadamiały organy o swojej obecności na terytorium danego państwa członkowskiego.

(21) Na obszarze, na którym możliwy jest swobodny przepływ osób, przywracanie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych powinno pozostać wyjątkiem. Nie powinno się przeprowadzać kontroli granicznej lub nakładać formalności jedynie z powodu przekraczania takiej granicy.

(22) Utworzenie obszaru, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób przez granice wewnętrzne, jest jednym z głównych osiągnięć Unii. Na takim obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej konieczne jest wspólne reagowanie na sytuacje, które w znacznym stopniu wpływają na porządek publiczny lub bezpieczeństwo wewnętrzne tego obszaru, jego części albo jednego lub większej liczby państw członkowskich, poprzez stworzenie możliwości tymczasowego przywracania wewnętrznej kontroli granicznej w wyjątkowych okolicznościach, lecz bez uszczerbku dla zasady swobodnego przepływu osób. Biorąc pod uwagę wpływ, jaki takie ostateczne środki mogą wywierać na wszystkie osoby mające prawo przemieszczania się w obrębie tego obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej, należy określić warunki i procedury dotyczące przywracania tych środków w celu zapewnienia, aby miały one charakter wyjątkowy oraz aby przestrzegana była zasada proporcjonalności. Zakres i czas trwania przywrócenia tych środków powinien zostać ograniczony do absolutnego minimum niezbędnego do zareagowania na poważne zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(23) Ponieważ tymczasowe przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych wpływa na swobodę przepływu osób, każda decyzja o przywróceniu takiej kontroli powinna być podejmowana zgodnie ze wspólnie ustalonymi kryteriami i powinna być odpowiednio zgłaszana Komisji lub zalecana przez instytucję Unii. W każdym razie przywracanie wewnętrznej kontroli granicznej powinno pozostać wyjątkiem i powinno mieć miejsce wyłącznie jako ostateczność, w ściśle ograniczonym zakresie i na ograniczony okres, w oparciu o konkretne, obiektywne kryteria i o ocenę konieczności zastosowania tego środka, które należy kontrolować na poziomie Unii. W przypadku gdy poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego wymaga natychmiastowego działania, państwa członkowskie powinny mieć możliwość przywrócenia kontroli granicznej na swoich granicach wewnętrznych na okres nie dłuższy niż dziesięć dni. Ewentualne przedłużenie tego okresu musi podlegać monitorowaniu na poziomie Unii.

(24) Konieczność i proporcjonalność przywrócenia wewnętrznej kontroli granicznej powinna być rozważana w świetle zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego uzasadniającego potrzebę takiego przywrócenia; należy również rozważyć wykorzystanie alternatywnych środków na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, jak również wpływ takiej kontroli na swobodę przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

(25) Przywrócenie wewnętrznej kontroli granicznej mogłoby wyjątkowo być konieczne w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na poziomie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na poziomie krajowym, w szczególności w następstwie ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, lub z powodu zagrożeń stwarzanych przez przestępczość zorganizowaną.

(26) Migracji ani przekraczania granic zewnętrznych przez dużą liczbę obywateli państw trzecich nie powinno się uznawać per se za zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(27) Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odstępstwo od podstawowej zasady swobody przepływu osób należy interpretować ściśle, a koncepcja porządku publicznego zakłada istnienie rzeczywistego, obecnego i dostatecznie poważnego zagrożenia dla jednego z podstawowych interesów społeczeństwa.

(28) W oparciu o zebrane dotychczas doświadczenia w odniesieniu do funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej oraz aby pomóc zapewnić konsekwentne stosowanie dorobku Schengen, Komisja może sporządzić wytyczne dotyczące przywracania wewnętrznej kontroli granicznej, obejmujące zarówno przypadki wymagające tymczasowego zastosowania takiego środka, jak i przypadki, w których konieczne jest natychmiastowe działanie. Wytyczne te powinny zawierać wyraźne wskaźniki służące ułatwieniu stwierdzenia, jakie okoliczności mogłyby stanowić poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(29) W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie rozporządzenia Rady (UE) nr 1053/2013 (⁹ ) stwierdzone zostaną poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń przyjętych na podstawie tego rozporządzenia, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze umożliwiające zalecenie ocenianemu państwu członkowskiemu podjęcia określonych środków szczególnych, takich jak rozmieszczenie zespołów europejskiej straży granicznej, przedłożenie planów strategicznych lub - w ostateczności oraz mając na uwadze powagę sytuacji - zamknięcie konkretnego przejścia granicznego. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (¹⁰ ). W świetle art. 2 ust. 2 lit. b) ppkt (iii) tego rozporządzenia zastosowanie ma procedura sprawdzająca.

(30) Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych w trybie procedury szczególnej na poziomie Unii może także być uzasadnione w wyjątkowych okolicznościach i jako środek ostateczny, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych, stwierdzonych w toku rygorystycznego procesu oceny zgodnie z art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, w przypadku gdy okoliczności te stanowiłyby poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w obrębie tego obszaru lub jego części. Taka szczególna procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych może zostać uruchomiona na tych samych warunkach także w wyniku poważnego zaniedbania obowiązków przez oceniane państwo członkowskie. Z uwagi na politycznie drażliwy charakter przywracania kontroli na niektórych granicach wewnętrznych, które dotyka kwestii krajowych uprawnień wykonawczych oraz w zakresie egzekwowania prawa dotyczących wewnętrznej kontroli granicznej, uprawnienia wykonawcze do przyjmowania zaleceń w trybie tej szczególnej procedury na poziomie Unii powinny zostać przyznane Radzie, stanowiącej na podstawie wniosku Komisji.

(31) Przed przyjęciem jakiegokolwiek zalecenia w sprawie tymczasowego przywrócenia wewnętrznych kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych należy dokładnie i terminowo zbadać możliwość zastosowania środków ukierunkowanych na rozwiązanie źródłowych problemów, w tym możliwość pomocy takich organów lub jednostek organizacyjnych Unii, jak Agencja lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”) ustanowiony decyzją Rady 2009/371/WSiSW (¹¹ ), oraz wykorzystania technicznych lub finansowych środków wsparcia na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach. W przypadku wykrycia poważnego niedociągnięcia Komisja powinna mieć możliwość udzielenia środków wsparcia finansowego w celu wspomożenia danego państwa członkowskiego. Ponadto każde zalecenie Komisji i Rady powinno być oparte na uzasadnionych informacjach.

(32) Komisja powinna mieć możliwość przyjmowania aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, w należycie uzasadnionych przypadkach gdy ze względu na potrzebę przedłużenia kontroli na granicach wewnętrznych wymaga tego pilny charakter sprawy.

(33) Sprawozdania z ocen oraz zalecenia, o których mowa w art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, powinny stanowić podstawę uruchamiania środków szczególnych w przypadku wystąpienia poważnych niedociągnięć związanych z kontrolami na granicach zewnętrznych oraz podstawę stosowania szczególnej procedury w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, a zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Państwa członkowskie i Komisja wspólnie dokonują regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja koordynuje te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. Na mechanizm oceny składają się następujące elementy: roczne i wieloletnie programy oceny, zapowiedziane i niezapowiedziane wizyty na miejscu przeprowadzane przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie, sprawozdania z wynikiem ocen przyjmowane przez Komisję, zalecenia co do działań naprawczych przyjmowane przez Radę na podstawie wniosku Komisji, odpowiednie działania następcze, odpowiednie monitorowanie oraz odpowiednia sprawozdawczość.

(34) Ponieważ cel rozporządzenia (WE) nr 562/2006 i jego kolejnych zmian, a mianowicie ustanowienie zasad stosowanych do przepływu osób przez granice, nie mógł zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe było jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia mogła podejmować działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, to rozporządzenie i jego kolejne zmiany nie wykraczały poza to, co było konieczne dla osiągnięcia tego celu.

(35) Należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do przyjmowania dodatkowych środków dotyczących ochrony, a także zmian w załącznikach do niniejszego rozporządzenia. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów. Przygotowując i opracowując akty delegowane, Komisja powinna zapewnić jednoczesne, terminowe i odpowiednie przekazywanie stosownych dokumentów Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

(36) Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Należy je stosować zgodnie ze zobowiązaniami państw członkowskich w odniesieniu do ochrony międzynarodowej i zasady non-refoulement.

(37) Na zasadzie odstępstwa od art. 355 TFUE niniejsze rozporządzenie stosuje się jedynie do tych terytoriów Francji i Niderlandów, które znajdują się w Europie. Nie wpływa ono na szczególne zasady stosowane w Ceucie i Melilli, określone w Umowie w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (¹² ).

(38) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje. Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, zgodnie z art. 4 tego protokołu Dania podejmuje w terminie sześciu miesięcy po przyjęciu przez Radę niniejszego rozporządzenia decyzję, czy dokona jego transpozycji do swojego prawa krajowego.

(39) W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzenie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹³ ), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji Rady 1999/437/WE (¹⁴ ).

(40) W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁵ ), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (¹⁶ ).

(41) W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu w sprawie przystąpienia Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁷ ), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (¹⁸ ).

(42) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Zjednoczonego Królestwa zgodnie z decyzją Rady 2000/365/WE (¹⁹ ); Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związane, ani go nie stosuje.

(43) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (²⁰ ); Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje.

(44) W odniesieniu do Bułgarii, Chorwacji, Cypru i Rumunii, art. 1 akapit pierwszy, art. 6 ust. 5 lit. a), tytuł III oraz przepisy tytułu II i załączników i odnoszących się do SIS i do VIS stanowią przepisy oparte na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związane w rozumieniu, odpowiednio, art. 3 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2003 r., art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r. i art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2011 r.,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

TYTUŁ I

PRZEPISY OGÓLNE

Artykuł 1

Przedmiot i zasady

Niniejsze rozporządzenie przewiduje brak kontroli granicznej osób przekraczających granice wewnętrzne pomiędzy państwami członkowskimi Unii.

Niniejsze rozporządzenie określa zasady regulujące kontrolę graniczną osób przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich Unii.

Artykuł 2

Definicje

Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

1) „granice wewnętrzne” oznaczają:

a) wspólne granice lądowe państw członkowskich, w tym granice na rzekach i jeziorach;

b) porty lotnicze państw członkowskich przeznaczone do lotów wewnętrznych;

c) porty morskie, rzeczne i porty na jeziorach państw członkowskich służące do regularnych wewnętrznych połączeń promowych;

2) „granice zewnętrzne” oznaczają granice lądowe, w tym granice na rzekach i jeziorach, oraz granice morskie państw członkowskich, a także ich porty lotnicze, porty rzeczne, porty morskie i porty na jeziorach, pod warunkiem że nie stanowią one granic wewnętrznych;

3) „lot wewnętrzny” oznacza każdy lot wyłącznie z terytorium państwa członkowskiego lub na jego terytorium, bez lądowania na terytorium państwa trzeciego;

4) „regularne wewnętrzne połączenia promowe” oznacza każde połączenie promowe między dwoma tymi samymi portami, lub większą ich liczbą, usytuowanymi na terytorium państw członkowskich, bez zawijania do jakichkolwiek portów poza terytorium państw członkowskich i obejmujące transport pasażerów i pojazdów zgodnie z opublikowanym rozkładem rejsów;

5) „osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii” oznacza:

a) obywateli Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE oraz obywateli państw trzecich będących członkami rodziny obywatela Unii korzystającego z prawa do swobodnego przemieszczania się, do których stosuje się dyrektywę 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (²¹ );

b) obywateli państw trzecich i członków ich rodzin, niezależnie od ich obywatelstwa, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z takich samych praw do swobodnego przemieszczania się jak obywatele Unii;

6) „obywatel państwa trzeciego” oznacza każdą osobę niebędącą obywatelem Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE i która nie jest objęta pkt 5 niniejszego artykułu;

7) „osoba, wobec której dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu” oznacza każdego obywatela państwa trzeciego, wobec którego dokonano wpisu w Systemie Informacyjnym Schengen (zwanym dalej „SIS”) zgodnie z art. 24 i 26 rozporządzenia (WE) nr 1987/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²² ) i do celów określonych w tych artykułach;

8) „przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne wyznaczone przez właściwe organy do celów przekraczania granic zewnętrznych;

9) „wspólnie prowadzone przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne usytuowane na terytorium państwa członkowskiego albo na terytorium państwa trzeciego, na którym to przejściu straż graniczna państwa członkowskiego i straż graniczna państwa trzeciego przeprowadzają następujące po sobie kontrole wyjazdu i wjazdu zgodnie ze swoim prawem krajowym oraz na podstawie umowy dwustronnej;

10) „kontrola graniczna” oznacza działania podejmowane na granicy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i do celów w nim określonych, wyłącznie w odpowiedzi na zamiar przekroczenia tej granicy lub na akt jej przekroczenia, bez względu na wszelkie inne okoliczności, składające się z odprawy granicznej oraz ochrony granicy;

11) „odprawa graniczna” oznacza czynności kontrolne przeprowadzane na przejściach granicznych w celu zapewnienia, aby można było zezwolić na wjazd osób, w tym ich środków transportu oraz przedmiotów będących w ich posiadaniu, na terytorium państw członkowskich lub aby można było zezwolić na opuszczenie przez nie tego terytorium;

12) „ochrona granicy” oznacza ochronę granic pomiędzy przejściami granicznymi oraz ochronę przejść granicznych poza ustalonymi godzinami otwarcia w celu uniemożliwienia uniknięcia przez osoby odprawy granicznej i zniechęcenia ich do tego;

13) „kontrola drugiej linii” oznacza szczegółową odprawę, która może zostać przeprowadzona w odpowiednim miejscu, innym niż miejsce, w którym dokonywana jest odprawa wszystkich osób (pierwsza linia);

14) „straż graniczna” oznacza każdego funkcjonariusza publicznego wyznaczonego zgodnie z prawem krajowym do pełnienia obowiązków służbowych na przejściu granicznym lub na odcinku granicy, lub w bezpośrednim sąsiedztwie tej granicy, który realizuje zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i prawem krajowym zadania w zakresie kontroli granicznej;

15) „przewoźnik” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która z tytułu wykonywanego zawodu zajmuje się transportem osób;

16) „dokument pobytowy” oznacza:

a) wszystkie dokumenty pobytowe wydane przez państwa członkowskie zgodnie z jednolitym wzorem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1030/2002 (²³ ) oraz karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE;

b) wszystkie inne dokumenty wydane przez państwo członkowskie obywatelom państw trzecich uprawniające do pobytu na jego terytorium, które zostały zgłoszone, a następnie opublikowane zgodnie z art. 39, z wyjątkiem:

(i) dokumentów tymczasowych ważnych do momentu rozpatrzenia pierwszego wniosku o wydanie dokumentu pobytowego, o którym mowa w lit. a), lub wniosku o nadanie statusu uchodźcy; oraz

(ii) wiz wydanych przez państwo członkowskie zgodnie z jednolitym formularzem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1683/95 (²⁴ );

17) „statek wycieczkowy” oznacza statek kursujący po określonej trasie, zgodnie z uprzednio przyjętym planem, który obejmuje program turystyczny w różnych portach i który zwykle nie zabiera pasażerów ani nie pozwala pasażerom na zejście na ląd w trakcie podróży;

18) „żegluga rekreacyjna” oznacza korzystanie z pływających jednostek rekreacyjnych w celach sportowych lub turystycznych;

19) „rybołówstwo przybrzeżne” oznacza połowy prowadzone za pomocą statków powracających codziennie lub w ciągu 36 godzin do portu znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego bez wchodzenia do portu znajdującego się w państwie trzecim;

20) „pracownik zatrudniony na urządzeniach oddalonych od brzegu” oznacza osobę, która pracuje na instalacji morskiej umiejscowionej na wodach terytorialnych lub na obszarze wyłącznej gospodarczej eksploatacji morskiej państwa członkowskiego, zgodnie z definicją określoną przez międzynarodowe prawo morskie, i która powraca regularnie drogą morską lub lotniczą na terytorium państw członkowskich;

21) „zagrożenie dla zdrowia publicznego” oznacza każdą chorobę mogącą przerodzić się w epidemię według definicji Międzynarodowych przepisów zdrowotnych Światowej Organizacji Zdrowia lub inną chorobę zakaźną lub zakaźną chorobę pasożytniczą, jeżeli są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony, mającymi zastosowanie do obywateli państw członkowskich;

22) „system wjazdu/wyjazdu (EES)” oznacza system ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2226 (²⁵ );

23) „system samoobsługi” oznacza zautomatyzowany system, za pomocą którego dokonuje się całej lub częściowej odprawy granicznej mającej zastosowanie do danej osoby i który może być wykorzystywany w celu wstępnego rejestrowania danych w EES;

24) „bramka elektroniczna” oznacza infrastrukturę działającą z wykorzystaniem środków elektronicznych, przy użyciu której dochodzi do faktycznego przekroczenia granicy zewnętrznej lub, w przypadku gdy nie zostały zniesione kontrole, granicy wewnętrznej;

25) „system zautomatyzowanej kontroli granicznej” oznacza system pozwalający na zautomatyzowane przekraczanie granicy, który składa się z systemu samoobsługi i bramki elektronicznej;

26) „potwierdzenie autentyczności i integralności danych przechowywanych na chipie” oznacza proces, w którym weryfikuje się, przy użyciu certyfikatów, czy dane przechowywane na elektronicznym nośniku informacji (chipie) pochodzą od organu wydającego i czy nie zostały zmienione.

Artykuł 3

Zakres stosowania

Niniejsze rozporządzenie stosuje się do każdej osoby przekraczającej granice wewnętrzne lub zewnętrzne państw członkowskich, bez uszczerbku dla:

a) praw osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii;

b) praw uchodźców i osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, w szczególności w odniesieniu do zasady non-refoulement.

Artykuł 4

Prawa podstawowe

Stosując niniejsze rozporządzenie, państwa członkowskie w pełni przestrzegają odpowiednich przepisów prawa Unii, w tym Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), prawa międzynarodowego, w tym Konwencji dotyczącej statusu uchodźców sporządzonej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. (zwanej dalej „konwencją genewską”), zobowiązań związanych z dostępem do ochrony międzynarodowej, w szczególności zasady non-refoulement, oraz praw podstawowych. Zgodnie z zasadami ogólnymi prawa Unii decyzje na podstawie niniejszego rozporządzenia podejmuje się w sposób indywidualny.

TYTUŁ II

GRANICE ZEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Przekraczanie granic zewnętrznych i warunki wjazdu

Artykuł 5

Przekraczanie granic zewnętrznych

1. Przekraczanie granic zewnętrznych dozwolone jest jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia. Na przejściach granicznych, które nie są czynne całą dobę, udostępnia się widoczne informacje o godzinach ich otwarcia.

Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz swoich przejść granicznych zgodnie z art. 39.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 można dopuścić wyjątki od obowiązku przekraczania granic zewnętrznych jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia:

a) dla osób lub grup osób - w przypadku gdy istnieje szczególny wymóg sporadycznego przekraczania granic zewnętrznych poza przejściami granicznymi lub poza ustalonymi godzinami ich otwarcia - pod warunkiem że posiadają zezwolenia wymagane na mocy prawa krajowego oraz że nie zachodzi sprzeczność z interesem porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich. Państwa członkowskie mogą dokonać szczegółowych ustaleń w umowach dwustronnych. Ogólne wyjątki przewidziane przez prawo krajowe i umowy dwustronne zgłasza się Komisji zgodnie z art. 39;

b) dla osób lub grup osób w przypadku nieprzewidzianej sytuacji wyjątkowej;

c) zgodnie z przepisami szczególnymi zawartymi w art. 19 i 20 w związku z załącznikami VI i VII.

3. Bez uszczerbku dla wyjątków przewidzianych w ust. 2 lub dla swoich zobowiązań w zakresie ochrony międzynarodowej, państwa członkowskie wprowadzają sankcje, zgodnie z ich prawem krajowym, za niedozwolone przekraczanie granic zewnętrznych w miejscach innych niż przejścia graniczne lub w godzinach innych niż ustalone godziny otwarcia. Sankcje te muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

Artykuł 6

Warunki wjazdu obywateli państw trzecich

1. W przypadku planowanego pobytu na terytorium państw członkowskich nieprzekraczającego 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, co oznacza wzięcie pod uwagę okresu 180-dniowego poprzedzającego każdy z dni pobytu, warunki wjazdu obywateli państw trzecich są następujące:

a) posiadają oni ważny dokument podróży uprawniający posiadacza do przekroczenia granicy i spełniający następujące kryteria:

(i) jest on ważny przez przynajmniej trzy miesiące po planowanej dacie wyjazdu z terytorium państw członkowskich; w uzasadnionych pilnych przypadkach kryterium to może zostać pominięte;

(ii) został wydany w okresie ostatnich 10 lat;

b) posiadają oni ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 539/2001 (²⁶ ), lub ważne zezwolenie na podróż, jeżeli jest ono wymagane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1240 (²⁷ ), chyba że posiadają ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową;

c) uzasadnią cel i warunki planowanego pobytu oraz posiadają wystarczające środki utrzymania, zarówno na czas trwania planowanego pobytu, jak i na powrót do ich państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyskają zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jeżeli mają możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem;

d) nie są osobami, wobec których dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu w SIS;

e) nie są uważani za stanowiących zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych żadnego z państw członkowskich, a w szczególności nie dokonano wobec nich, na tej samej podstawie, wpisu do celów odmowy wjazdu w krajowych bazach danych państw członkowskich;

f) przekazują oni dane biometryczne, jeżeli jest to wymagane do:

(i) utworzenia rejestru indywidualnego w EES zgodnie z art. 16 i 17 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

(ii) dokonywania odpraw granicznych zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (i) i lit. g) ppkt (i) niniejszego rozporządzenia, art. 23 ust. 2 i 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 oraz, w stosownych przypadkach, art. 18 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (²⁸ ).

W okresie przejściowym ustanowionym zgodnie z art. 83 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240 korzystanie z europejskiego systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS) jest opcjonalne, a wymogi dotyczące posiadania ważnego zezwolenia na podróż, określone w lit. b) akapitu pierwszego niniejszego ustępu nie mają zastosowania. Państwa członkowskie informują obywateli państw trzecich objętych wymogiem zezwolenia na podróż, którzy przekraczają granice zewnętrzne, o wymogu posiadania ważnego zezwolenia na podróż po wygaśnięciu okresu przejściowego. W tym celu państwa członkowskie rozprowadzają w śród podróżnych tej kategorii wspólną ulotkę informacyjną, o czym mowa w art. 83 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240.

Podczas okresu karencji ustanowionego zgodnie z art. 83 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2018/1240 służby graniczne wyjątkowo zezwalają obywatelom państw trzecich objętym wymogiem zezwolenia na podróż, którzy takiego zezwolenia nie posiadają, na przekroczenie granicy zewnętrznej, jeżeli spełniają oni wszystkie pozostałe warunki określone w tym artykule, o ile przekraczają oni granice zewnętrzne państw członkowskich po raz pierwszy od końca okresu przejściowego, o którym mowa w art. 83 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240. Służby graniczne informują obywateli tych państw trzecich o wymogu posiadania ważnego zezwolenia na podróż zgodnie z niniejszym artykułem. W tym celu służby graniczne rozprowadzają w śród tych osób podróżujących wspólną ulotkę informacyjną, o której mowa w art. 83 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2018/1240, pouczającą ich, że wyjątkowo zezwala się im na przekroczenie zewnętrznych granic UE bez spełnienia obowiązku posiadania ważnego zezwolenia na podróż i objaśniającą ten obowiązek.

1a. Okres 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oblicza się jako jeden okres dla państw członkowskich posługujących się EES na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/2226. Okres ten oblicza się odrębnie dla każdego z państw członkowskich, które nie posługują się EES.

2. Do celów wykonania ust. 1 za datę wjazdu uważa się pierwszy dzień pobytu na terytorium państw członkowskich, a datę wyjazdu liczy się jako ostatni dzień pobytu na terytorium państw członkowskich. W obliczeniach długości pobytu na terytorium państw członkowskich nie uwzględnia się okresów pobytu dozwolonych na mocy zezwolenia na pobyt lub wizy długoterminowej.

3. Niewyczerpujący wykaz dokumentów uzupełniających, których okazania straż graniczna może wymagać od obywateli państw trzecich w celu weryfikacji spełnienia warunków określonych w ust. 1 lit. c), zawarty jest w załączniku I.

4. Środki utrzymania ocenia się stosownie do długości i celu pobytu oraz w stosunku do średnich kosztów taniego wyżywienia i zakwaterowania w danym państwie członkowskim lub danych państwach członkowskich, pomnożonych przez liczbę dni pobytu.

Ustalane przez państwa członkowskie kwoty referencyjne są przekazywane Komisji zgodnie z art. 39.

Podstawę do oceny, czy środki utrzymania są wystarczające, może stanowić gotówka, czeki podróżne i karty kredytowe znajdujące się w posiadaniu obywatela państwa trzeciego. Oświadczenia o sponsorowaniu, jeżeli takie oświadczenia są przewidziane przez prawo krajowe, oraz listy gwarancyjne od osób przyjmujących, określone przez prawo krajowe, w przypadku gdy obywatel państwa trzeciego zatrzymuje się u osoby przyjmującej, mogą również stanowić dowód dysponowania wystarczającymi środkami utrzymania.

5. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1:

a) obywatelom państw trzecich, którzy nie spełniają wszystkich warunków ustanowionych w ust. 1, jednakże posiadają dokument pobytowy lub wizę długoterminową, zezwala się na wjazd na terytorium innych państw członkowskich w celu tranzytu, tak aby mogli oni dotrzeć na terytorium państwa członkowskiego, które wydało dokument pobytowy lub wizę długoterminową, chyba że ich nazwiska znajdują się w krajowym wykazie wpisów państwa członkowskiego, którego granice zewnętrzne usiłują przekroczyć, a wpisowi towarzyszy instrukcja odmowy wjazdu lub tranzytu;

b) obywatelom państw trzecich, którzy spełniają warunki ustanowione w ust. 1, z wyjątkiem warunku ustanowionego w lit. b), którzy zgłaszają się na granicy, można zezwolić na wjazd na terytorium państw członkowskich, jeżeli na granicy zostanie im wydana wiza zgodnie z art. 35 i 36 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 (²⁹ ).

Państwa członkowskie opracowują statystyki dotyczące wiz wydawanych na granicy zgodnie z art. 46 rozporządzenia (WE) nr 810/2009 i załącznikiem XII do tego rozporządzenia.

Jeżeli zamieszczenie wizy w dokumencie nie jest możliwe, wizę zamieszcza się wyjątkowo na oddzielnej karcie załączonej do dokumentu. W takim przypadku stosuje się jednolity wzór formularza, na którym umieszcza się wizę, określony w rozporządzeniu Rady (WE) nr 333/2002 (³⁰ );

c) obywatele państw trzecich, którzy nie spełniają jednego lub większej liczby warunków ustanowionych w ust. 1, mogą uzyskać zezwolenie państwa członkowskiego na wjazd na jego terytorium ze względów humanitarnych, ze względu na interes narodowy lub zobowiązania międzynarodowe. W przypadku gdy wobec danego obywatela państwa trzeciego dokonano wpisu, o którym mowa w ust. 1 lit. d), państwo członkowskie wydające mu zezwolenie na wjazd na swoje terytorium informuje o tym odpowiednio pozostałe państwa członkowskie.

Artykuł 6a

Obywatele państw trzecich, których dane mają być wprowadzone do EES

1. Zgodnie z art. 16, 17, 19 i 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226 do EES wprowadza się dane dotyczące wjazdu i wyjazdu osób należących do następujących kategorii:

a) obywatele państw trzecich dopuszczeni do pobytu krótkoterminowego zgodnie z art. 6 ust. 1 niniejszego rozporządzenia;

b) obywatele państw trzecich będący członkami rodziny obywatela Unii, do którego ma zastosowanie dyrektywa 2004/38/WE, i którzy nie posiadają karty pobytowej przewidzianej w tej dyrektywie;

c) obywatele państw trzecich, którzy:

(i) są członkami rodziny obywatela państwa trzeciego korzystającego – na mocy umowy między Unią i jej państwami członkowskimi z jednej strony a państwem trzecim z drugiej strony – z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu przysługującemu obywatelom Unii; oraz

(ii) nie posiadają karty pobytowej przewidzianej w dyrektywie 2004/38/WE ani dokumentu pobytowego przewidzianego w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002.

2. Zgodnie z art. 18 rozporządzenia (UE) 2017/2226 do EES wprowadza się dane dotyczące obywateli państw trzecich, którym odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy zgodnie z art. 14 niniejszego rozporządzenia.

3. Do EES nie wprowadza się danych dotyczących następujących kategorii osób:

a) obywatele państw trzecich będący członkami rodziny obywatela Unii, do którego ma zastosowanie dyrektywa 2004/38/WE, i którzy posiadają kartę pobytową zgodnie z tą dyrektywą, niezależnie czy towarzyszą temu obywatelowi Unii lub do niego dołączają, czy nie;

b) obywatele państw trzecich, którzy są członkami rodziny obywatela państwa trzeciego, niezależnie czy towarzyszą temu obywatelowi Unii lub do niego dołączają, czy nie, jeżeli:

(i) ten obywatel państwa trzeciego korzysta z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu przysługującemu obywatelom Unii na mocy umowy między Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a państwem trzecim, z drugiej strony, oraz

(ii) ci obywatele państw trzecich posiadają kartę pobytową przewidzianą w dyrektywie 2004/38/WE lub dokument pobytowy przewidziany w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002;

c) posiadacze dokumentów pobytowych, o których mowa w art. 2 pkt 16, inni niż ci, którzy są objęci lit. a) i b) niniejszego ustępu;

d) posiadacze wiz długoterminowych;

e) obywatele państw trzecich korzystający z prawa do mobilności zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/66/UE (³¹ ) lub dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/801 (³² );

f) obywatele Andory, Monako i San Marino oraz posiadacze paszportów wydanych przez Państwo Watykańskie lub Stolicę Apostolską;

g) osoby lub kategorie osób zwolnione z odprawy granicznej lub korzystające ze szczególnych zasad w stosunku do odprawy granicznej, a mianowicie:

(i) szefowie państw, szefowie rządów i członkowie rządów krajowych wraz z towarzyszącymi im małżonkami, oraz członkowie ich oficjalnych delegacji oraz monarchowie i inni wyżsi rangą członkowie rodziny królewskiej i – zgodnie z załącznikiem VII pkt 1;

(ii) piloci samolotów i inni członkowie załogi – zgodnie z załącznikiem VII pkt 2;

(iii) marynarze zgodnie z załącznikiem VII pkt 3 oraz marynarze, którzy przebywają na terytorium państwa członkowskiego tylko wtedy, kiedy przybija tam ich statek i tylko na obszarze portu zawinięcia;

(iv) pracownicy transgraniczni – zgodnie z załącznikiem VII pkt 5;

(v) służby ratownicze, policja, straż pożarna działające w sytuacjach wyjątkowych oraz funkcjonariusze straży granicznej – zgodnie z załącznikiem VII pkt 7;

(vi) pracownicy zatrudnieni na urządzeniach oddalonych od brzegu – zgodnie z załącznikiem VII pkt 8;

(vii) członkowie załogi i pasażerowie statków wycieczkowych – zgodnie z załącznikiem VI pkt 3.2.1, 3.2.2 i 3.2.3;

(viii) osoby przebywające na pokładzie pływających jednostek rekreacyjnych niepodlegające odprawie granicznej – zgodnie z załącznikiem VI pkt 3.2.4, 3.2.5 i 3.2.6;

h) osoby, które korzystają z odstępstwa od obowiązku przekraczania granic zewnętrznych jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia zgodnie z art. 5 ust. 2;

i) osoby, które przedstawią ważne zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1931/2006 (³³ );

j) członkowie załóg międzynarodowych pociągów pasażerskich i towarowych;

k) osoby, które na potrzeby przekroczenia granicy przedstawią:

(i) ważny uproszczony kolejowy dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 693/2003 (³⁴ ); lub

(ii) ważny uproszczony dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 693/2003, pod warunkiem że tranzyt odbywa się pociągiem i osoby te nie wysiadają z niego na terytorium państwa członkowskiego.

ROZDZIAŁ II

Kontrola granic zewnętrznych i odmowa wjazdu

Artykuł 7

Dokonywanie odprawy granicznej

1. Straż graniczna podczas wykonywania swoich obowiązków w pełni szanuje ludzką godność, w szczególności w przypadkach, gdy ma do czynienia z osobami wymagającymi szczególnego traktowania.

Wszelkie środki podjęte podczas wykonywania zadań muszą być proporcjonalne do celów realizowanych za pomocą tych środków.

2. Podczas dokonywania odprawy granicznej straż graniczna nie może dyskryminować osób ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Artykuł 8

Odprawa graniczna osób

1. Ruch graniczny na granicach zewnętrznych podlega odprawom dokonywanym przez straż graniczną. Odprawy dokonywane są zgodnie z niniejszym rozdziałem.

Odprawom mogą podlegać również środki transportu i przedmioty będące w posiadaniu osób przekraczających granicę. Do przeszukań stosuje się prawo krajowe danego państwa członkowskiego.

2. Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii podlegają odprawie, przy wjeździe i wyjeździe, w następujący sposób:

a) weryfikacji tożsamości i obywatelstwa osoby oraz weryfikacji autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych Interpolu o skradzionych lub utraconych dokumentach podróży (SLTD);

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

Jeżeli dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów, chyba że jest to technicznie niemożliwe lub, w przypadku dokumentu podróży wydanego przez państwo trzecie, niemożliwe ze względu na niedostępność ważnych certyfikatów.

b) weryfikacji, czy osoba korzystająca z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii nie jest uznawana za stanowiącą zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich, w tym również poprzez sprawdzenie w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych. Odbywa się to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu.

W przypadku osób, których wjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia, przeprowadza się weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia.

2a. W przypadku gdy odprawy z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b), miałyby nieproporcjonalny wpływ na płynność ruchu, państwo członkowskie może zadecydować o dokonywaniu tych odpraw w sposób ukierunkowany na konkretnych przejściach granicznych, na podstawie oceny ryzyka w odniesieniu do porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich.

Zakres i czas trwania tymczasowego ograniczania się do ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych nie mogą wykraczać poza to, co jest ściśle niezbędne, i określane są zgodnie z oceną ryzyka dokonaną przez dane państwo członkowskie. Ocena ryzyka zawiera uzasadnienie tymczasowego ograniczania się do ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych, uwzględnia między innymi nieproporcjonalny wpływ na płynność ruchu oraz zawiera dane statystyczne o pasażerach i incydentach związanych z przestępczością transgraniczną. Ocena ryzyka jest regularnie uaktualniana.

Osoby, które co do zasady nie podlegają ukierunkowanym odprawom z wykorzystaniem baz danych, podlegają co najmniej odprawie zmierzającej do ustalenia ich tożsamości na podstawie okazanego dokumentu podróży. Taka odprawa polega na szybkiej i bezpośredniej weryfikacji ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy oraz weryfikacji obecności śladów sfałszowania lub podrobienia, a w przypadku wątpliwości co do dokumentu podróży lub w przypadku gdy istnieją przesłanki, że taka osoba mogłaby stanowić zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych państw członkowskich, funkcjonariusz straży granicznej dokonuje sprawdzenia w bazach danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b).

Dane państwo członkowskie niezwłocznie przekazuje swoją ocenę ryzyka i jej uaktualnienia do Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej, (zwanej dalej „Agencją”), ustanowionej na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (³⁵ ) i co sześć miesięcy składa Komisji oraz Agencji sprawozdanie na temat stosowania ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych. Dane państwo członkowskie może zadecydować o utajnieniu oceny ryzyka lub jej części.

2b. W przypadku gdy państwo członkowskie zamierza prowadzić ukierunkowane odprawy z wykorzystaniem baz danych na mocy ust. 2a, niezwłocznie powiadamia o tym pozostałe państwa członkowskie, Agencję oraz Komisję. Dane państwo członkowskie może zadecydować o utajnieniu powiadomienia lub jego części.

W przypadku gdy państwa członkowskie, Agencja lub Komisja mają zastrzeżenia do zamiaru prowadzenia ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych, niezwłocznie powiadamiają o tych zastrzeżeniach dane państwo członkowskie. Dane państwo członkowskie bierze te zastrzeżenia pod uwagę.

2c. Do dnia 8 kwietnia 2019 r. Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę wykonania i skutków ust. 2.

2d. W odniesieniu do granic powietrznych, ust. 2a i 2b mają zastosowanie przez okres przejściowy nieprzekraczający sześciu miesięcy od dnia 7 kwietnia 2017 r.

W wyjątkowych okolicznościach, w przypadku gdy – w danym porcie lotniczym – ze względu na szczególne trudności infrastrukturalne wymagany jest dłuższy okres czasu na dostosowania mające na celu umożliwienie prowadzenia systematycznych odpraw z wykorzystaniem baz danych bez nieproporcjonalnego wpływu na płynność ruchu, sześciomiesięczny okres przejściowy, o którym mowa w akapicie pierwszym, może zostać przedłużony dla tego konkretnego portu lotniczego o nie więcej niż 18 miesięcy, zgodnie z procedurą określoną w akapicie trzecim.

W tym celu państwo członkowskie powiadamia Komisję, Agencję oraz pozostałe państwa członkowskie, najpóźniej w terminie trzech miesięcy przed upływem okresu przejściowego, o którym mowa w akapicie pierwszym, o szczególnych trudnościach infrastrukturalnych w danym porcie lotniczym, o planowanych środkach ich rozwiązania oraz o okresie czasu potrzebnym na ich wdrożenie.

W przypadku gdy ze względu na szczególne trudności infrastrukturalne wymagany jest dłuższy okres czasu na dostosowania, Komisja upoważnia dane państwo członkowskie – w terminie jednego miesiąca od otrzymania powiadomienia, o którym mowa w akapicie trzecim, oraz po konsultacji z Agencją – do przedłużenia okresu przejściowego dla danego portu lotniczego i w stosownych przypadkach określa czas trwania takiego przedłużenia.

2e. Odpraw z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b), można dokonywać z wyprzedzeniem w oparciu o dane dotyczące pasażerów otrzymane zgodnie z dyrektywą Rady 2004/82/WE (³⁶ ) lub zgodnie z innymi przepisami prawa Unii lub prawa krajowego.

W przypadku gdy odpraw tych dokonuje się z wyprzedzeniem w oparciu o takie dane dotyczące pasażerów, dane otrzymane z wyprzedzeniem sprawdza się na przejściu granicznym porównując je z danymi zawartymi w dokumencie podróży. Weryfikuje się również tożsamość i obywatelstwo danej osoby, jak również autentyczność i ważność dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy.

2f. W drodze odstępstwa od ust. 2, osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii, które przekraczają wewnętrzne granice lądowe państw członkowskich, których weryfikacja zgodnie z mającymi zastosowanie procedurami oceny Schengen została pomyślnie zakończona, ale w odniesieniu do których decyzja o zniesieniu kontroli na ich granicach wewnętrznych zgodnie z odpowiednimi postanowieniami odnośnych aktów przystąpienia jeszcze nie została podjęta, mogą zostać poddane odprawie przy wyjeździe, o której mowa w ust. 2, jedynie wyrywkowo, na podstawie oceny ryzyka.

3. Obywatele państw trzecich podlegają szczegółowej odprawie przy wjeździe i wyjeździe w następujący sposób:

a) szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje weryfikację warunków regulujących wjazd określonych w art. 6 ust. 1 oraz, w stosownych przypadkach, dokumentów zezwalających na pobyt i prowadzenie działalności zawodowej. Weryfikacja ta dokonywana jest poprzez szczegółowe sprawdzenie następujących elementów:

(i) weryfikację tożsamości i obywatelstwa obywatela państwa trzeciego oraz autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych SLTD Interpolu;

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

W przypadku paszportów i dokumentów podróży zawierających elektroniczny nośnik informacji (chip) sprawdza się autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie, o ile dostępne są ważne certyfikaty.

Z wyjątkiem obywateli państw trzecich, dla których w EES utworzono już rejestr indywidualny, jeżeli dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie) i ten wizerunek twarzy zapisany na chipie jest technicznie dostępny, weryfikacja ta obejmuje weryfikację tego wizerunku twarzy poprzez elektroniczne porównanie tego wizerunku twarzy z pobranym na miejscu wizerunkiem twarzy danego obywatela państwa trzeciego. Jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie);

(ii) weryfikację, czy dokumentowi podróży towarzyszą w stosownych przypadkach wymagana wiza, zezwolenie na podróż lub dokument pobytowy;

(iii) w przypadku osób, odnośnie do których wjazd lub odmowa wjazdu podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia;

(iiia) w przypadku osób, odnośnie do których wjazd lub odmowa wjazdu podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego nie wykorzystał lub nie przekroczył maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich, oraz w przypadku obywateli państw trzecich posiadających wizę wydaną na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu – weryfikację, czy nie przekroczyli oni maksymalnej liczby dozwolonych wjazdów, poprzez przeglądanie EES zgodnie z art. 23 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

(iv) weryfikację miejsca wyjazdu i przeznaczenia danego obywatela państwa trzeciego i celu planowanego pobytu, poprzez sprawdzenie, jeżeli jest to konieczne, odpowiednich dokumentów uzupełniających;

(v) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego posiada wystarczające środki utrzymania na okres i do celów planowanego pobytu, na powrót do państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyska zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jest w stanie uzyskać takie środki zgodnie z prawem;

(vi) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego, jego środek transportu i przewożone przez niego przedmioty nie stanowią potencjalnie niebezpieczeństwa dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich. Weryfikacja taka obejmuje bezpośrednie sprawdzenie danych i wpisów o osobach oraz, jeśli to konieczne, o przedmiotach, w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych, a także o działaniach, jakie należy ewentualnie podjąć w związku z wpisem. Pozostaje to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu;

b) jeżeli obywatel państwa trzeciego posiada wizę, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. b), szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje także weryfikację tożsamości posiadacza wizy oraz autentyczności wizy, poprzez sprawdzenie w wizowym systemie informacyjnym (VIS) zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

ba) jeżeli obywatel państwa trzeciego posiada zezwolenie na podróż, o którym mowa w art. 6 ust. 1 lit. b) niniejszego rozporządzenia, szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje także weryfikację autentyczności, ważności i statusu zezwolenia na podróż, a w stosownych przypadkach tożsamości posiadacza zezwolenia na podróż, przez przeprowadzenie kwerendy w ETIAS zgodnie z art. 47 rozporządzenia (UE) 2018/1240 W przypadku braku technicznej możliwości przeprowadzenia kwerendy lub przeszukiwania, o których mowa w art. 47 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240, stosuje się art. 48 ust. 3 tego rozporządzenia;

c) w drodze odstępstwa sprawdzenie w VIS można przeprowadzić we wszystkich przypadkach tylko za pomocą numeru naklejki wizowej a wybiórczo za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców, jeżeli:

(i) natężenie ruchu osiągnęło taki stopień, że czas oczekiwania na przejściu granicznym nadmiernie się wydłuża;

(ii) wyczerpane zostały wszystkie zasoby w zakresie personelu, urządzeń i organizacji; oraz

(iii) z przeprowadzonej analizy ryzyka wynika, że nie istnieje zagrożenie w odniesieniu do bezpieczeństwa wewnętrznego ani nielegalnej imigracji.

Jednakże w każdym przypadku zaistnienia jakichkolwiek wątpliwości w odniesieniu do tożsamości posiadacza wizy lub autentyczności wizy systematycznie dokonywane są sprawdzenia w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców.

Odstępstwo to może być stosowane jedynie na danym przejściu granicznym tak długo, jak długo spełnione są warunki, o których mowa w ppkt (i), (ii) oraz (iii);

d) decyzja o sprawdzeniu w VIS zgodnie z lit. c) jest podejmowana przez komendanta placówki straży granicznej na przejściu granicznym lub na wyższym szczeblu.

Zainteresowane państwo członkowskie powiadamia niezwłocznie pozostałe państwa członkowskie oraz Komisję o takiej decyzji;

e) każde z państw członkowskich przekazuje raz w roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie ze stosowania lit. c), które zawiera liczbę obywateli państw trzecich sprawdzonych w VIS tylko za pomocą numeru naklejki wizowej, a także czas oczekiwania, o którym mowa w lit. c) ppkt (i);

f) lit. c) i d) mają zastosowanie przez maksymalny okres trzech lat, rozpoczynający się trzy lata po rozpoczęciu funkcjonowania VIS. Przed końcem drugiego roku stosowania lit. c) i d) Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę ich wdrożenia. Na podstawie tej oceny Parlament Europejski lub Rada mogą zwrócić się do Komisji o zaproponowanie odpowiednich zmian do niniejszego rozporządzenia;

g) szczegółowa odprawa przy wyjeździe obejmuje:

(i) weryfikację tożsamości i obywatelstwa obywatela państwa trzeciego oraz autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych SLTD Interpolu;

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

W przypadku paszportów i dokumentów podróży zawierających elektroniczny nośnik informacji (chip) sprawdza się autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie, o ile dostępne są ważne certyfikaty.

Z wyjątkiem obywateli państw trzecich, dla których w EES utworzony jest rejestr indywidualny, jeżeli dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie) i ten wizerunek twarzy jest technicznie dostępny, weryfikacja ta obejmuje weryfikację tego wizerunku twarzy poprzez elektroniczne porównanie tego wizerunku twarzy z pobranym na miejscu wizerunkiem twarzy danego obywatela państwa trzeciego. Jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie);

(ii) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego nie jest uznawany za zagrożenie dla porządku publicznego, zdrowia publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich, w tym poprzez sprawdzenie w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych. Pozostaje to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu;

(iii) w przypadku osób, których wyjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia, weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia;

(iv) w przypadku osób, których wyjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego nie przekroczył maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich, poprzez przeglądanie EES zgodnie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

h) obok odprawy, o której mowa w lit. g), szczegółowa odprawa przy wyjeździe może również obejmować:

(i) weryfikację, czy dana osoba posiada ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001, z wyjątkiem przypadku gdy posiada ona ważny dokument pobytowy; taka weryfikacja może obejmować sprawdzenie w VIS zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

(ii) (uchylony);

(iii) (uchylony);

i) w celu identyfikacji osób, które nie spełniają warunków wjazdu, pobytu lub zamieszkania na terytorium państw członkowskich lub przestały spełniać te warunki, możliwe jest przeglądanie VIS zgodnie z art. 20 rozporządzenia (WE) nr 767/2008 i EES zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

ia) odpraw z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w lit. a) ppkt (i) i (vi) oraz w lit. g), można dokonywać z wyprzedzeniem, w oparciu o dane dotyczące pasażerów, otrzymane zgodnie z dyrektywą 2004/82/WE lub zgodnie z innymi przepisami prawa Unii lub prawa krajowego. W przypadku gdy odpraw tych dokonuje się z wyprzedzeniem w oparciu o takie dane dotyczące pasażerów, dane otrzymane z wyprzedzeniem sprawdza się na przejściu granicznym porównując je z danymi zawartymi w dokumencie podróży. Weryfikuje się tożsamość i obywatelstwo danej osoby, jak również autentyczność i ważność dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy;

ib) w przypadku gdy istnieją wątpliwości co do autentyczności dokumentu podróży lub tożsamości obywatela państwa trzeciego, odprawy w miarę możliwości obejmują weryfikację co najmniej jednego z identyfikatorów biometrycznych umieszczonych w dokumencie podróży;

4. Takiej szczegółowej odprawy dokonuje się w miejscu niepublicznym, jeżeli istnieją odpowiednie pomieszczenia i jeżeli obywatel państwa trzeciego wyrazi takie życzenie.

4a. [1]  Jeśli podczas wjazdu lub wyjazdu w wyniku sprawdzenia w stosownych bazach danych, w tym w detektorze wielokrotnych tożsamości za pośrednictwem europejskiego portalu wyszukiwania, o których mowa, odpowiednio, w art. 25 ust. 1 i art. 6 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/817 (³⁷ ) wystąpi powiązanie żółte lub czerwone, straż graniczna dokonuje sprawdzenia we wspólnym repozytorium danych umożliwiających identyfikację ustanowionym w art. 17 ust. 1 tego rozporządzenia lub w SIS lub w obu, aby ocenić różnice w powiązanych danych dotyczących tożsamości lub danych dokumentu podróży. Straż graniczna dokonuje dodatkowej weryfikacji koniecznej do podjęcia decyzji w sprawie statusu i koloru powiązania.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2019/817 niniejszy ustęp obowiązuje wyłącznie od momentu rozpoczęcia funkcjonowania detektora wielokrotnych tożsamości na mocy art. 72 ust. 4 tego rozporządzenia.

5. Bez uszczerbku dla akapitu drugiego, obywatelom państw trzecich poddanym szczegółowej kontroli drugiej linii udziela się informacji na piśmie w języku, który rozumieją lub - jak można racjonalnie przypuszczać - powinni rozumieć, lub w inny skuteczny sposób, o celu i procedurze takiej odprawy.

Informacje te muszą być dostępne we wszystkich językach urzędowych Unii i w języku lub językach państwa lub państw graniczących z danym państwem członkowskim oraz wskazywać, że obywatel państwa trzeciego może zażądać podania nazwiska lub numeru identyfikacyjnego funkcjonariuszy straży granicznej dokonujących szczegółowej kontroli drugiej linii, jak również nazwy przejścia granicznego i daty przekroczenia granicy.

6. Odprawa osoby korzystającej z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii jest dokonywana zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE.

7. Szczegółowe zasady dotyczące informacji podlegających rejestracji są określone w załączniku II.

8. W przypadkach gdy zastosowanie ma art. 5 ust. 2 lit. a) lub b), państwa członkowskie mogą również ustanowić odstępstwa od przepisów określonych w niniejszym artykule.

9. Obywatele państwa trzeciego są informowani o maksymalnej liczbie dni dozwolonego pobytu, która uwzględnia liczbę wjazdów i długość pobytu dozwolonych na podstawie wizy. Informacje takie zostają przekazane albo przez funkcjonariusza straży granicznej w momencie dokonywania odprawy granicznej, albo za pośrednictwem zainstalowanego na przejściu granicznym sprzętu umożliwiającego obywatelowi państwa trzeciego skorzystanie z usługi sieciowej, o której mowa w art. 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

Artykuł 8a

Korzystanie z systemów samoobsługi w celu wstępnego rejestrowania danych w EES

1. Osoby, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a, mogą korzystać z systemów samoobsługi w celu wstępnego zarejestrowania w EES danych, o których mowa w ust. 4 lit. a) niniejszego artykułu, pod warunkiem spełnienia wszystkich następujących warunków:

a) dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), a autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów;

b) dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie), który to wizerunek jest technicznie dostępny z poziomu systemu samoobsługi do celów zweryfikowania tożsamości posiadacza dokumentu podróży poprzez porównanie wizerunku twarzy zapisanego na elektronicznym nośniku informacji (chipie) z wizerunkiem twarzy pobranym na miejscu; jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie) w dokumencie podróży.

2. Zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu system samoobsługi weryfikuje, czy dana osoba została wcześniej zarejestrowana w EES, a także weryfikuje tożsamość obywatela państwa trzeciego zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

3. Zgodnie z art. 23 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 system samoobsługi przeprowadza identyfikację zgodnie z art. 27 tego rozporządzenia.

Ponadto zgodnie z art. 23 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 przy przeprowadzaniu identyfikacji w EES:

a) w przypadku obywateli państw trzecich, którzy podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, jeżeli w wyniku wyszukiwania w VIS według danych, o których mowa w art. 18 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 767/2008, okazuje się, że osoba ta jest zarejestrowana w VIS, dokonuje się weryfikacji odcisków palców w danych przechowywanych w VIS zgodnie z art. 18 ust. 6 rozporządzenia (WE) nr 767/2008. W przypadku gdy weryfikacja osoby zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu nie powiedzie się, uzyskuje się dostęp do danych w VIS w celu identyfikacji zgodnie z art. 20 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

b) w przypadku obywateli państw trzecich, którzy nie podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych i których nie znaleziono w EES po przeprowadzeniu identyfikacji zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2017/2226, przegląda się VIS zgodnie z art. 19a rozporządzenia (WE) nr 767/2008.

4. W przypadku gdy dane dotyczące osoby, o której mowa w ust. 1 niniejszego artykułu nie są zarejestrowane w EES zgodnie z ust. 2 i 3:

a) obywatele państw trzecich, którzy podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, wstępnie rejestrują w EES przy użyciu systemu samoobsługi dane wymienione w art. 16 ust. 1 oraz art. 16 ust. 2 lit. c)–f) rozporządzenia (UE) 2017/2226 oraz w stosownych przypadkach dane wymienione w art. 16 ust. 6 tego rozporządzenia, a obywatele państw trzecich, którzy nie podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, wstępnie rejestrują w EES przy użyciu systemu samoobsługi dane wymienione w art. 17 ust. 1 lit. a), b) i c) i w art. 16 ust. 2 lit. c) tego rozporządzenia oraz w stosownych przypadkach dane wymienione w art. 17 ust. 1 lit. d) tego rozporządzenia;

b) następnie daną osobę kieruje się do funkcjonariusza straży granicznej, który:

(i) wstępnie rejestruje przedmiotowe dane w przypadku, gdy nie było możliwe pobranie w systemie samoobsługi wszystkich wymaganych danych;

(ii) weryfikuje:

– czy dokument podróży wykorzystany w systemie samoobsługi odpowiada dokumentowi, który osoba ta przedstawia osobiście funkcjonariuszowi straży granicznej,

– czy pobrany na miejscu wizerunek twarzy tej osoby odpowiada wizerunkowi twarzy pobranemu przy użyciu systemu samoobsługi, oraz

– w stosunku do osób, które nie posiadają wizy wymaganej na podstawie rozporządzenia (WE) nr 539/2001 – czy odciski palców tej osoby pobrane na miejscu odpowiadają odciskom palców pobranym przy użyciu systemu samoobsługi;

(iii) w przypadku gdy podjęta została decyzja o zezwoleniu na wjazd lub odmowie wjazdu – potwierdza dane, o których mowa w lit. a) niniejszego ustępu, i wprowadza do EES dane, o których mowa w art. 16 ust. 2 lit. a) i b) oraz art. 18 ust. 6 lit. b), c) i d) rozporządzenia (UE) 2017/2226.

5. W przypadku gdy z operacji, o których mowa w ust. 2 i 3, wynika, że dane dotyczące danej osoby, o której mowa w ust. 1 zostały zarejestrowane w EES, system samoobsługi sprawdza, czy należy zaktualizować którekolwiek z danych, o których mowa w ust. 4 lit. a).

6. Jeżeli ocena, o której mowa w ust. 5 wykaże, że w systemie EES figuruje rejestr indywidualny dotyczący danej osoby, o której mowa w ust. 1, ale dane dotyczące tej osoby należy zaktualizować, dana osoba:

a) aktualizuje dane w EES poprzez wstępne zarejestrowanie ich przy użyciu systemu samoobsługi;

b) jest kierowana do funkcjonariusza straży granicznej, który weryfikuje prawidłowość aktualizacji zgodnie z lit. a) niniejszego ustępu oraz, jeżeli została podjęta decyzja o zezwoleniu na wjazd lub o odmowie wjazdu, aktualizuje rejestr indywidualny zgodnie z art. 14 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

7. Systemy samoobsługi funkcjonują pod nadzorem funkcjonariusza straży granicznej, któremu powierza się zadanie wykrywania przypadków niewłaściwego, oszukańczego lub nieprawidłowego korzystania z systemu samoobsługi.

Artykuł 8b

Korzystanie z systemów samoobsługi lub bramek elektronicznych do celu przekraczania granicy przez osoby, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES

1. Osobom, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES zgodnie z art. 6a, można zezwolić na korzystanie z systemu samoobsługi do celu przeprowadzenia odprawy granicznej, jeżeli spełnione są wszystkie następujące warunki:

a) dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), a autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów;

b) dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie), który to wizerunek jest technicznie dostępny z poziomu systemu samoobsługi do celów zweryfikowania tożsamości posiadacza dokumentu podróży poprzez porównanie tego wizerunku twarzy z wizerunkiem twarzy pobranym na miejscu;

c) dana osoba została już zarejestrowana lub wstępnie zarejestrowana w EES.

2. W przypadku gdy warunki określone w ust. 1 niniejszego artykułu są spełnione, odprawa graniczna przy wjeździe przewidziana w art. 8 ust. 2 i art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz odprawa graniczna przy wyjeździe przewidziana w art. 8 ust. 2 i art. 8 ust. 3 lit. g) i h) może odbywać się przy użyciu systemu samoobsługi. W przypadku gdy odprawa graniczna przy wyjeździe dokonywana jest z wykorzystaniem systemu zautomatyzowanej kontroli granicznej, odprawa taka obejmuje odprawę, o której mowa w art. 8 ust. 3 lit. h).

Jeżeli danej osobie przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień ustanowionego przez państwo członkowskie na mocy art. 8d, to przy przekraczaniu przez daną osobę granic zewnętrznych tego państwa członkowskiego lub granic zewnętrznych państwa członkowskiego, które zawarło umowę z państwem członkowskim przyznającym dostęp, o którym mowa w art. 8d ust. 9, podczas odprawy granicznej dokonywanej przy wjeździe przy użyciu systemu samoobsługi można pominąć sprawdzanie elementów, o których mowa w art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iv) i (v).

3. Przy wjeździe i wyjeździe wyniki odprawy granicznej dokonywanej przy użyciu systemu samoobsługi są udostępniane funkcjonariuszowi straży granicznej. Ten funkcjonariusz straży granicznej monitoruje wyniki odprawy granicznej i, mając je na uwadze, zezwala na wjazd lub wyjazd lub kieruje daną osobę do funkcjonariusza straży granicznej, który dokonuje dalszej odprawy.

4. Daną osobę kieruje się do funkcjonariusza straży granicznej zgodnie z ust. 3 w każdej z następujących sytuacji:

a) w przypadku gdy nie został spełniony jeden lub więcej z warunków wymienionych w ust. 1;

b) w przypadku gdy odprawa przy wjeździe lub wyjeździe, określona w ust. 2, wykaże, że nie został spełniony co najmniej jeden z warunków wjazdu lub wyjazdu;

c) w przypadku gdy wyniki odprawy przy wjeździe lub wyjeździe, określonej w ust. 2, podają w wątpliwość tożsamość osoby lub wskazują na to, że dana osoba jest uznawana za stanowiącą zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich lub dla zdrowia publicznego;

d) w razie wątpliwości;

e) w razie braku bramek elektronicznych.

5. Oprócz sytuacji, o których mowa w ust. 4, funkcjonariusz straży granicznej nadzorujący przekraczanie granicy może również postanowić, na podstawie innych przesłanek, o skierowaniu osób korzystających z systemu samoobsługi do innego funkcjonariusza straży granicznej.

6. Osobom, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES zgodnie z art. 6a ust. 1 i które skorzystały z systemu samoobsługi w celu dokonania odprawy granicznej, można zezwolić na korzystanie z bramki elektronicznej. W przypadku gdy wykorzystywana jest bramka elektroniczna, w momencie przekraczania granicy odpowiednio rejestruje ona wpis dotyczący wjazdu/wyjazdu i przypisuje go do odpowiedniego rejestru indywidualnego zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) 2017/2226. W przypadku gdy bramka elektroniczna i system samoobsługi są fizycznie oddzielone, weryfikacja tożsamości użytkownika w celu sprawdzenia, czy osoba korzystająca z bramki elektronicznej jest osobą, która skorzystała z systemu samoobsługi odbywa się na stanowisku bramki elektronicznej. Weryfikacji dokonuje się przy użyciu co najmniej jednego identyfikatora biometrycznego.

7. W przypadku gdy nie są spełnione warunki wymienione w ust. 1 lit. a) lub b) niniejszego artykułu lub w obu tych literach, część odprawy granicznej przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz część odprawy granicznej przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) i h) może zostać dokonana przy użyciu systemu samoobsługi. Funkcjonariusz straży granicznej może przeprowadzić wyłącznie te weryfikacje zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz art. 8 ust. 3 lit. g) i h), których nie można przeprowadzić przy użyciu systemu samoobsługi. Ponadto funkcjonariusz straży granicznej weryfikuje, czy dokument podróży wykorzystany w systemie samoobsługi odpowiada dokumentowi, który osoba ta przedstawia osobiście temu funkcjonariuszowi straży granicznej.

8. Systemy samoobsługi i bramki elektroniczne funkcjonują pod nadzorem funkcjonariusza straży granicznej, któremu powierza się zadanie wykrywania wszelkich przypadków niewłaściwego, oszukańczego lub nieprawidłowego korzystania z systemu samoobsługi lub bramki elektronicznej

9. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla możliwości zezwolenia przez państwa członkowskie na korzystanie z systemów samoobsługi lub bramek elektronicznych do celów przekraczania granicy przez obywateli Unii, obywateli państwa Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, obywateli Szwajcarii i obywateli państw trzecich, w przypadku których przekroczenie granicy nie podlega zarejestrowaniu w EES.

Artykuł 8c

Normy dotyczące systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej

Systemy zautomatyzowanej kontroli granicznej są zaprojektowane w miarę możliwości w taki sposób, aby mogły być używane przez wszystkie osoby, z wyjątkiem dzieci w wieku poniżej 12 roku życia. Powinny one być również zaprojektowane w sposób gwarantujący pełne poszanowanie godności ludzkiej, w szczególności w przypadkach osób wymagających szczególnego traktowania. Jeżeli państwa członkowskie podejmą decyzję o stosowaniu systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej, zapewniają obecność wystarczającej liczby pracowników, którzy będą pomagać osobom korzystającym z takich systemów.

Artykuł 8d

Krajowe programy ułatwień

1. Każde państwo członkowskie może ustanowić dobrowolny program (zwany dalej „krajowym programem ułatwień”), aby umożliwić obywatelom państw trzecich lub obywatelom określonego państwa trzeciego, którzy nie korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii, korzystanie z ułatwień zgodnie z ust. 2 przy przekraczaniu granicy zewnętrznej państwa członkowskiego.

2. Na zasadzie odstępstwa od art. 8 ust. 3 lit. a), w przypadku obywateli państw trzecich, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu i którym przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień, przy przekraczaniu granicy zewnętrznej państwa członkowskiego przez takich obywateli państw trzecich odprawa szczegółowa przy wjeździe nie musi obejmować sprawdzenia elementów, o których mowa w art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iv) i (v).

3. Państwa członkowskie przeprowadzają wstępną weryfikację obywateli państw trzecich, którzy ubiegają się o objęcie ich krajowym programem ułatwień – w celu zweryfikowania w szczególności, czy zostały spełnione warunki, o których mowa w ust. 4. Wstępną weryfikację obywateli państw trzecich przeprowadzają funkcjonariusze straży granicznej, organy wizowe zdefiniowane w art. 4 pkt 3 rozporządzenia (WE) nr 767/2008 lub organy imigracyjne zdefiniowane w art. 3 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

4. Organy, o których mowa w ust. 3, przyznają osobie dostęp do krajowego programu ułatwień wyłącznie wówczas, gdy spełnione zostały wszystkie następujące warunki:

a) wnioskodawca spełnia warunki wjazdu określone w art. 6 ust. 1;

b) dokument podróży wnioskodawcy, oraz, w stosownych przypadkach, wiza, wiza długoterminowa lub dokument pobytowy są ważne i niesfałszowane, niepodrobione ani nieprzerobione;

c) wnioskodawca przedstawia dowody, że istnieje potrzeba częstego lub regularnego podróżowania lub uzasadnia zamiar częstego lub regularnego podróżowania;

d) wnioskodawca przedstawia dowody swojej uczciwości i wiarygodności, w szczególności w stosownych przypadkach wykazuje, że z wcześniejszych wiz lub wiz o ograniczonej ważności terytorialnej korzystał zgodnie z prawem, wskazuje sytuację ekonomiczną w kraju pochodzenia, i wykazuje, że ma rzeczywisty zamiar opuścić terytorium państw członkowskich przed upływem dozwolonego okresu pobytu. Zgodnie z art. 25 rozporządzenia (UE) 2017/2226 organy, o których mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, mają dostęp do EES w celu zweryfikowania, czy wnioskodawca nie przekroczył wcześniej maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich;

e) wnioskodawca uzasadnia cel i warunki planowanych pobytów;

f) wnioskodawca posiada wystarczające środki utrzymania zarówno na czas trwania planowanych pobytów, jak i na powrót do państwa pochodzenia lub zamieszkania, lub wnioskodawca jest w stanie uzyskać takie środki zgodnie z prawem;

g) sprawdzono dane w SIS.

5. Pierwszy dostęp do krajowego programu ułatwień przyznaje się maksymalnie na jeden rok. Dostęp można przedłużyć maksymalnie o kolejnych 5 lat lub do czasu zakończenia okresu ważności dokumentu podróży, lub wydanych wiz wielokrotnego wjazdu, wiz długoterminowych i dokumentów pobytowych, w zależności od tego, który z tych okresów jest krótszy.

W przypadku przedłużenia państwo członkowskie co roku ponownie ocenia sytuację każdego obywatela państwa trzeciego, któremu przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień, celem zapewnienia, na podstawie zaktualizowanych informacji, że dany obywatel państwa trzeciego nadal spełniał warunki określone w ust. 4. Ta ponowna ocena może być przeprowadzona przy dokonywaniu odprawy granicznej.

6. Szczegółowe odprawy przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i art. 8 ust. 3 lit. b) i szczegółowe odprawy przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) obejmują również weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego ma ważny dostęp do krajowego programu ułatwień. Funkcjonariusze straży granicznej mogą przeprowadzać weryfikację obywatela państwa trzeciego, który korzysta z krajowego programu ułatwień, przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) i przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) bez elektronicznego porównywania danych biometrycznych, lecz poprzez porównanie pasażera z wizerunkiem twarzy pobranym z elektronicznego nośnika informacji (chipa) i wizerunkiem twarzy z rejestru indywidualnego tego obywatela państwa trzeciego w EES. Pełna weryfikacja przeprowadzana jest wyrywkowo, na podstawie analizy ryzyka.

7. Organy, o których mowa w ust. 3, niezwłocznie cofają dostęp obywatela państwa trzeciego do krajowego programu ułatwień jeżeli okaże się, że warunki przyznania dostępu do programu nie zostały spełnione; lub przestały być spełniane.

8. W toku przeprowadzanej zgodnie z ust. 3 weryfikacji, czy wnioskodawca spełnia warunki określone w ust. 4, szczególną uwagę poświęca się ocenie, czy wnioskodawca nie stanowi zagrożenia pod względem nielegalnej imigracji lub zagrożenia dla bezpieczeństwa któregokolwiek z państw członkowskich oraz czy zamierza opuścić terytorium państw członkowskich podczas dozwolonego pobytu.

Środki utrzymania na planowane pobyty ocenia się, stosownie do czasu trwania i celu planowanego pobytu lub pobytów oraz w stosunku do średnich kosztów taniego wyżywienia i zakwaterowania w danych państwach członkowskich, na podstawie kwot referencyjnych ustalanych przez państwa członkowskie zgodnie z art. 39 ust. 1 lit. c). Dowód na dysponowanie wystarczającymi środkami utrzymania mogą stanowić również dokumenty o sponsorowaniu lub dokumenty o zakwaterowaniu prywatnym lub oba takie dokumenty.

Przy rozpatrywaniu wniosku bierze się pod uwagę w szczególności to, czy przedstawione dokumenty są autentyczne i wiarygodne oraz czy oświadczenia złożone przez wnioskodawcę s ą prawdziwe i wiarygodne. Jeżeli państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku ma wątpliwości co do wnioskodawcy lub złożonych przez wnioskodawcę o świadczeń lub dokumentów uzupełniających, przed podjęciem decyzji w sprawie wniosku może skonsultować się z innymi państwami członkowskimi.

9. Dwa państwa członkowskie lub większa ich liczba po ustanowieniu własnego krajowego programu ułatwień zgodnie z niniejszym artykułem mogą zawrzeć między sobą umowę w celu zapewnienia możliwości korzystania przez osoby objęte ich krajowymi programami ułatwień z ułatwień uznawanych przez inne programy krajowe. W terminie jednego miesiąca od zawarcia umowy kopię tej umowy przekazuje się Komisji.

10. Przy ustanawianiu takiego krajowego programu ułatwień państwa członkowskie zapewniają, by ich system obsługujący ten program spełniał normy w zakresie bezpieczeństwa danych określone w art. 43 rozporządzenia (UE) 2017/2226. Państwa członkowskie dokonują odpowiedniej oceny ryzyka związanego z bezpieczeństwem informacji, przy czym jasno określa się obowiązki w zakresie bezpieczeństwa na wszystkich etapach procesu.

11. Przed upływem trzeciego roku stosowania niniejszego artykułu Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę jego wdrożenia. Na podstawie tej oceny Parlament Europejski lub Rada mogą zwrócić się do Komisji o przestawienie wniosku w sprawie ustanowienia programu unijnego dla często podróżujących osób będących obywatelami państw trzecich, którzy przeszli wstępną weryfikację.

Artykuł 9

Uproszczenie odprawy granicznej

1. Odprawa graniczna na granicach zewnętrznych może zostać uproszczona w następstwie wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności. Uważa się, że takie wyjątkowe i nieprzewidziane okoliczności występują w przypadku, gdy niemożliwe do przewidzenia zdarzenia prowadzą do ruchu o takim natężeniu, że powoduje ono nadmierne wydłużenie czasu oczekiwania na przejściach granicznych, a wszystkie zasoby w zakresie personelu, wyposażenia i organizacji zostały wyczerpane.

2. W przypadku uproszczenia odprawy granicznej zgodnie z ust. 1 odprawa graniczna przy wjeździe ma z zasady pierwszeństwo przed odprawą graniczną przy wyjeździe.

Decyzja o uproszczeniu odprawy jest podejmowana przez komendanta straży granicznej na przejściu granicznym.

Uproszczenie takie jest tymczasowe, dostosowane do uzasadniających je okoliczności i wprowadzane stopniowo.

3. Nawet w przypadku uproszczenia odprawy funkcjonariusze straży granicznej wprowadzają dane do EES zgodnie z art. 6a. Jeżeli dane nie mogą zostać wprowadzone za pomocą środków elektronicznych, należy je wprowadzić ręcznie.

3a. W przypadku braku technicznej możliwości wprowadzenia danych do systemu centralnego EES lub w przypadku awarii systemu centralnego EES stosuje się wszystkie następujące przepisy:

(i) na zasadzie odstępstwa od art. 6a niniejszego rozporządzenia dane, o których mowa w art. 16– 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226, przechowuje się tymczasowo w jednolitym interfejsie krajowym określonym w art. 7 tego rozporządzenia. Jeżeli nie jest to możliwe, dane tymczasowo przechowuje się lokalnie w formie elektronicznej. W obydwu przypadkach dane wprowadza się do systemu centralnego EES, gdy tylko rozwiązany zostanie problem braku technicznej możliwości wprowadzania danych lub zostanie usunięta awaria. Państwa członkowskie podejmują odpowiednie środki i udostępniają wymaganą infrastrukturę, sprzęt i zasoby w celu zapewnienia, by dane mogły być tymczasowo przechowywane lokalnie w każdym momencie i na każdym ich przejściu granicznym.

Bez uszczerbku dla obowiązku dokonywania odpraw granicznych na mocy niniejszego rozporządzenia, w sytuacji wyjątkowej, gdy nie ma technicznej możliwości wprowadzenia danych do systemu centralnego EES ani do jednolitego interfejsu krajowego oraz gdy nie ma technicznej możliwości tymczasowego lokalnego przechowywania danych w formacie elektronicznym, funkcjonariusz służby granicznej ręcznie przechowuje dane dotyczące wjazdu/wyjazdu zgodnie z art. 16–20 rozporządzenia (UE) 2017/2226, z wyjątkiem danych biometrycznych, oraz zamieszcza w dokumencie podróży obywatela państwa trzeciego stempel wjazdowy lub wyjazdowy. Dane takie należy wprowadzić do systemu centralnego EES, jak tylko będzie to technicznie możliwe.

Państwa członkowskie informują Komisję zgodnie z art. 21 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 o przypadkach stemplowania dokumentów podróży w razie wystąpienia sytuacji wyjątkowych, o których mowa w akapicie drugim niniejszego podpunktu.

(ii) na zasadzie odstępstwa od art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iii) i lit. g) ppkt (iv) niniejszego rozporządzenia w przypadku obywateli państw trzecich posiadających wizę, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. b), weryfikacja tożsamości posiadacza wizy odbywa się – jeżeli jest to technicznie możliwe – poprzez bezpośrednie przeglądanie VIS zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008.

4. Każde państwo członkowskie przekazuje co roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie dotyczące stosowania niniejszego artykułu.

Artykuł 10

Oddzielne pasy ruchu i informacja na znakach

1. Państwa członkowskie zapewniają odrębne pasy ruchu, w szczególności na lotniczych przejściach granicznych, w celu dokonywania odprawy osób zgodnie z art. 8. Takie pasy ruchu są wyróżnione przy pomocy znaków z oznaczeniami określonymi w załączniku III.

Państwa członkowskie mogą zapewnić odrębne pasy ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych oraz na granicach pomiędzy państwami członkowskimi, które nie stosują art. 22 w odniesieniu do ich wspólnych granic. Znaki z oznaczeniami określonymi w załączniku III są stosowane, jeżeli państwa członkowskie zapewniają na tych granicach odrębne pasy ruchu.

Państwa członkowskie zapewniają wyraźne oznakowanie takich pasów ruchu, w tym w przypadku odstąpienia od zasad korzystania z różnych pasów ruchu przewidzianego w ust. 4, w celu zapewnienia optymalnych poziomów przepływu osób przekraczających granicę.

2. Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii są uprawnione do korzystania z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część A („UE, EOG, CH”). Mogą one również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) oraz część B2 („wszystkie paszporty”).

Obywatele państw trzecich, którzy nie są zobowiązani do posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001 oraz obywatele państw trzecich, którzy posiadają ważny dokument pobytowy lub wizę długoterminową, mogą korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 do niniejszego rozporządzenia („wiza niewymagana”). Mogą oni również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 do niniejszego rozporządzenia („wszystkie paszporty”).

Wszystkie pozostałe osoby korzystają z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 („wszystkie paszporty”).

Oznaczenia na znakach, o których mowa w akapicie pierwszym, drugim i trzecim, mogą zostać przedstawione w języku lub językach, które każde z państw członkowskich uzna za właściwe.

Zapewnienie osobnych pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) nie jest obowiązkowe. Państwa członkowskie decydują zgodnie z potrzebami praktycznymi, czy wykorzystają ten wariant oraz których przejść granicznych będzie to dotyczyć.

3. Na morskich i lądowych przejściach granicznych państwa członkowskie mogą wydzielić różne pasy ruchu dla pojazdów osobowych i ciężarowych oraz autobusów za pomocą znaków przedstawionych w załączniku III część C.

Państwa członkowskie mogą wprowadzić zmiany oznaczeń na tych znakach, w przypadku gdy jest to właściwe ze względu na okoliczności lokalne.

3a. Jeżeli państwa członkowskie podejmują decyzję o korzystaniu z bramek elektronicznych, systemów samoobsługi lub systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej, stosują one znaki określone w części D załącznika III w celu oznaczenia odpowiednich pasów ruchu.

3b. Jeżeli państwa członkowskie podejmują decyzję o ustanowieniu krajowego programu ułatwień zgodnie z art. 8d, mogą zdecydować o zastosowaniu określonych pasów ruchu dla obywateli państw trzecich korzystających z takiego krajowego programu ułatwień. Państwa członkowskie stosują znaki określone w części E załącznika III w celu oznaczenia odpowiednich pasów ruchu.

4. W przypadkach tymczasowego braku równowagi w natężeniu ruchu na poszczególnych przejściach granicznych właściwe organy mogą odstąpić od zasad korzystania z różnych pasów ruchu na czas niezbędny do zlikwidowania takiego braku równowagi.

Artykuł 11

Stemplowanie dokumentów podróży

1. W przypadkach wyraźnie przewidzianych w prawie krajowym państwo członkowskie może przy wjeździe i wyjeździe stemplować dokumenty podróży obywateli państw trzecich posiadających dokumenty pobytowe lub wizy długoterminowe wydane przez to państwo członkowskie.

2. Dokument podróży obywatela państwa trzeciego, który posiada uproszczony kolejowy dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) 693/2003, jest stemplowany przy wjeździe i wyjeździe. Ponadto dokument podróży obywatela państwa trzeciego, który posiada ważny uproszczony dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 693/2003 oraz który odbywa tranzyt pociągiem i nie wysiada z tego pociągu na terytorium państwa członkowskiego – stemplowane są przy wjeździe i wyjeździe.

3. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, którzy na podstawie krajowej wizy krótkoterminowej wydanej na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu wjeżdżają na terytorium państwa członkowskiego niestosującego jeszcze w pełni dorobku Schengen, ale posługującego się EES, lub który na podstawie takiej wizy wyjeżdża z tego terytorium, stemplowane są przy wjeździe i wyjeździe.

4. Praktyczne ustalenia dotyczące stemplowania określono w załączniku IV.

Artykuł 12

Domniemanie spełniania warunków dotyczących czasu trwania pobytu krótkoterminowego

1. Bez uszczerbku dla art. 12a, jeżeli dla obywatela państwa trzeciego przebywającego na terytorium państwa członkowskiego nie utworzono rejestru indywidualnego w EES lub wpis dotyczący wjazdu/wyjazdu tego obywatela państwa trzeciego nie zawiera daty wyjazdu po dacie upłynięcia okresu dozwolonego pobytu, właściwe organy mogą domniemywać, że obywatel państwa trzeciego nie spełnia warunków dotyczących czasu trwania dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich lub przestał te warunki spełniać.

2. Domniemanie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, nie ma zastosowania do obywatela państwa trzeciego, który jest w stanie przedstawić, za pomocą dowolnych środków, wiarygodne dowody, że korzysta z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii lub że posiada dokument pobytowy lub wizę d ługoterminową. W stosownych przypadkach zastosowanie ma art. 35 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

3. Domniemanie, o którym mowa w ust. 1, może zostać obalone w przypadku przedstawienia przez obywatela państwa trzeciego, w dowolny sposób, wiarygodnych dowodów – takich jak bilety podróżne lub dowód potwierdzający jego obecność poza terytorium państw członkowskich, lub datę końca ważności poprzedniego dokumentu pobytowego lub wizy długoterminowej – że spełnia on warunki dotyczące czasu trwania pobytu krótkoterminowego.

W przypadku obalenia właściwe organy tworzą w razie potrzeby rejestr indywidualny w EES lub wskazują w EES datę i miejsce przekroczenia przez danego obywatela państwa trzeciego granicy zewnętrznej jednego z państw członkowskich lub granicy wewnętrznej państwa członkowskiego niestosującego jeszcze w pełni dorobku Schengen, ale posługującego się EES zgodnie z art. 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

4. Jeżeli domniemanie, o którym mowa w ust. 1, nie zostanie obalone, obywatel państwa trzeciego przebywający na terytorium państw członkowskich może zostać zobowiązany do powrotu zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE (³⁸ ).

Obywatel państwa trzeciego korzystający z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii może zostać zobowiązany do powrotu wyłącznie zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE.

Artykuł 12a

Okres przejściowy i środki przejściowe

1. Przez okres 180 dni od uruchomienia EES, w celu zweryfikowania przy wjeździe i wyjeździe, czy dane osoby, dopuszczone do pobytu krótkoterminowego nie przekroczyły maksymalnego okresu dozwolonego pobytu, oraz, w odpowiednim przypadku, w celu zweryfikowania przy wjeździe, czy osoby nie przekroczyły liczby dozwolonych wjazdów na podstawie wizy krótkoterminowej wydanej na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu funkcjonariusze straży granicznej uwzględniają pobyty na terytorium państw członkowskich w okresie 180 dni poprzedzających wjazd lub wyjazd poprzez sprawdzenie – obok danych dotyczących wjazdu/wyjazdu zarejestrowanych w EES – również stempli w dokumentach podróży.

2. Jeżeli dana osoba wjechała na terytorium państw członkowskich przed uruchomieniem EES i opuściła je po uruchomieniu EES, w momencie wyjazdu tej osoby tworzy się dla niej rejestr indywidualny w EES i do wpisu dotyczącego wjazdu/wyjazdu wprowadza się zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 datę tego wpisu. Stosowanie niniejszego ustępu nie ogranicza się do okresu 180 dni po uruchomieniu operacji EES, zgodnie z ust. 1. W przypadku rozbieżności między datą na stemplu wjazdowym a datą zarejestrowaną w EES, rozstrzygająca jest data widniejąca na stemplu.

Artykuł 13

Ochrona granicy

1. Głównym celem ochrony granicy jest zapobieganie niedozwolonemu przekraczaniu granicy, zwalczanie przestępczości transgranicznej oraz podejmowanie środków w stosunku do osób, które przekroczyły granicę nielegalnie. Osoba, która nielegalnie przekroczyła granicę i która nie ma prawa przebywać na terytorium danego państwa członkowskiego, zostaje zatrzymana i poddana procedurom spełniającym wymogi dyrektywy 2008/115/WE.

2. W celu ochrony granicy straż graniczna wykorzystuje posterunki stacjonarne i mobilne.

Ochrona ta jest prowadzona w taki sposób, aby zapobiec unikaniu przez osoby odprawy na przejściach granicznych oraz aby zniechęcić je do jej unikania.

3. Ochronę pomiędzy przejściami granicznymi prowadzi straż graniczna, której liczebność i metody działania są dostosowywane do istniejących lub przewidywanych czynników ryzyka i zagrożeń. Wiąże się to z częstymi i nagłymi zmianami okresów ochrony, tak aby niedozwolone przekraczanie granicy wiązało się zawsze z ryzykiem wykrycia.

4. Ochronę prowadzą posterunki stacjonarne lub mobilne, wykonujące swoje zadania poprzez patrolowanie lub stacjonowanie w miejscach znanych lub postrzeganych jako zagrożone, a celem takiej ochrony jest zatrzymywanie osób nielegalnie przekraczających granicę. Ochrona może również być prowadzona za pomocą środków technicznych, w tym środków elektronicznych.

5. Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących dodatkowych środków regulujących ochronę.

Artykuł 14

Odmowa wjazdu

1. Obywatelowi państwa trzeciego, który nie spełnia wszystkich warunków wjazdu ustanowionych w art. 6 ust. 1 i który nie należy do żadnej z kategorii osób, o których mowa w art. 6 ust. 5, odmawia się wjazdu na terytorium państw członkowskich. Pozostaje to bez uszczerbku dla stosowania szczególnych przepisów dotyczących prawa do azylu i ochrony międzynarodowej lub wydawania długoterminowych wiz pobytowych.

2. Odmowa wjazdu może nastąpić wyłącznie w drodze uzasadnionej decyzji podającej dokładne przyczyny odmowy. Decyzja jest podejmowana przez organ do tego upoważniony na mocy prawa krajowego. Decyzja ta wywiera skutek natychmiastowy.

Uzasadniona decyzja podająca dokładne przyczyny odmowy wydawana jest w formie standardowego formularza, określonego w załączniku V część B, wypełnionego przez organ upoważniony na mocy prawa krajowego do odmowy wjazdu. Wypełniony standardowy formularz jest wręczany danemu obywatelowi państwa trzeciego, który potwierdza otrzymanie decyzji o odmowie wjazdu przy użyciu tego formularza.

Dane dotyczące obywateli państw trzecich, którym odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy, są rejestrowane w EES zgodnie z art. 6a ust. 2 niniejszego rozporządzenia i art. 18 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

3. Osobom, którym odmówiono wjazdu, przysługuje prawo odwołania od decyzji. Postępowanie odwoławcze jest prowadzone zgodnie z prawem krajowym. Obywatelowi państwa trzeciego przekazuje się również pisemną informację dotyczącą punktów kontaktowych dysponujących informacjami na temat przedstawicieli uprawnionych do działania w imieniu obywatela państwa trzeciego zgodnie z prawem krajowym.

Złożenie takiego odwołania nie ma skutku zawieszającego w stosunku do decyzji o odmowie wjazdu.

Bez uszczerbku dla odszkodowania przyznanego zgodnie z prawem krajowym, danemu obywatelowi państwa trzeciego przysługuje prawo do tego, aby państwo członkowskie, które odmówiło wjazdu, poprawiło dane wprowadzone do EES lub anulowany stempel wjazdowy, lub obydwa, i dokonało wszelkich innych anulowań lub dodań, jeżeli w wyniku postępowania odwoławczego stwierdzono, że decyzja o odmowie wjazdu była bezpodstawna.

4. Straż graniczna zapewnia, aby obywatel państwa trzeciego, któremu odmówiono wjazdu, nie wjechał na terytorium tego państwa członkowskiego.

5. Państwa członkowskie gromadzą statystyki dotyczące liczby osób, którym odmówiono wjazdu, przyczyn odmowy, obywatelstwa osób, którym odmówiono wjazdu, oraz rodzaju granicy (lądowa, powietrzna lub morska), na której odmówiono im wjazdu, oraz przekazują je corocznie Komisji (Eurostatowi) zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 862/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (³⁹ ).

6. Szczegółowe zasady dotyczące odmowy wjazdu wymienione są w załączniku V część A.

ROZDZIAŁ III

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej oraz współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

Artykuł 15

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej

Państwa członkowskie rozmieszczają odpowiedni personel i zasoby w ilości dostatecznej dla przeprowadzania kontroli granicznej na granicach zewnętrznych, zgodnie z art. 7-14, w sposób zapewniający skuteczny, wysoki i jednolity poziom kontroli na ich granicach zewnętrznych.

Artykuł 16

Przeprowadzanie kontroli

1. Kontrolę graniczną przewidzianą w art. 7-14 przeprowadza straż graniczna zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia i z prawem krajowym.

W trakcie przeprowadzania tej kontroli granicznej uprawnienia do wszczęcia postępowania karnego nadane straży granicznej na mocy prawa krajowego i niewchodzące w zakres niniejszego rozporządzenia pozostają nienaruszone.

Państwa członkowskie zapewniają, aby straż graniczną stanowili wyspecjalizowani i odpowiednio przeszkoleni specjaliści, uwzględniając wspólne podstawowe programy szkoleń dla funkcjonariuszy straży granicznej ustanowione i opracowane przez Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwaną dalej „Agencją”) ustanowioną na mocy rozporządzenia (WE) nr 2007/2004. Programy szkoleń obejmują specjalne szkolenia służące ujawnieniu zdarzeń z udziałem osób wymagających szczególnego traktowania, takich jak małoletni bez opieki i ofiary handlu ludźmi, oraz postępowania w takich sytuacjach. Państwa członkowskie, przy wsparciu Agencji, zachęcają funkcjonariuszy straży granicznej do nauki języków niezbędnych do wykonywania ich zadań.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz służb krajowych właściwych w zakresie kontroli granicznej na mocy ich prawa krajowego zgodnie z art. 39.

3. W celu skutecznego kontrolowania granic każde państwo członkowskie zapewnia ścisłą i stałą współpracę pomiędzy swoimi służbami krajowymi właściwymi w zakresie kontroli granicznej.

Artykuł 17

Współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

1. Państwa członkowskie udzielają sobie wzajemnego wsparcia oraz utrzymują ścisłą i stałą współpracę w celu skutecznej realizacji kontroli granicznej zgodnie z art. 7-16. Wymieniają one między sobą wszystkie istotne informacje.

2. Współpracę operacyjną pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi koordynuje Agencja.

3. Bez uszczerbku dla uprawnień Agencji, państwa członkowskie mogą kontynuować współpracę operacyjną z innymi państwami członkowskimi lub państwami trzecimi na granicach zewnętrznych, w tym wymianę oficerów łącznikowych, jeżeli współpraca taka stanowi uzupełnienie działania Agencji.

Państwa członkowskie powstrzymują się od wszelkich działań, które mogłyby zagrozić funkcjonowaniu Agencji lub osiągnięciu jej celów.

Państwa członkowskie informują Agencję o współpracy operacyjnej, o której mowa w akapicie pierwszym.

4. Państwa członkowskie zapewniają szkolenia w zakresie zasad kontroli granicznej, jak również praw podstawowych. W tym względzie bierze się pod uwagę wspólne normy w zakresie szkoleń, ustanowione i rozwinięte przez Agencję.

Artykuł 18

Wspólna kontrola

1. Państwa członkowskie, które nie stosują art. 22 na swoich wspólnych granicach lądowych, mogą do daty rozpoczęcia stosowania tego artykułu wspólnie kontrolować te wspólne granice, w którym to przypadku można zatrzymać osobę do celów dokonywania odpraw wjazdowych i wyjazdowych tylko jeden raz, bez uszczerbku dla indywidualnej odpowiedzialności państw członkowskich wynikającej z art. 7-14.

W tym celu państwa członkowskie mogą zawierać między sobą umowy dwustronne.

2. Państwa członkowskie informują Komisję o wszelkich ustaleniach podjętych zgodnie z ust. 1.

ROZDZIAŁ IV

Szczegółowe zasady odprawy granicznej

Artykuł 19

Szczegółowe zasady dla różnych rodzajów granic oraz różnych środków transportu wykorzystywanych do przekraczania granic zewnętrznych

Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VI stosuje się do odprawy dokonywanej na różnych rodzajach granic i w różnych środkach transportu wykorzystywanych do przekraczania przejść granicznych.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz art. 8-14.

Artykuł 20

Szczegółowe zasady odprawy określonych kategorii osób

1. Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VII stosuje się do odprawy następujących kategorii osób:

a) szefów państw, szefów rządów i członków rządów krajowych wraz z towarzyszącymi im małżonkami oraz członków ich oficjalnych delegacji, oraz monarchów i innych wyższych rangą członków rodziny królewskiej;

b) pilotów samolotów i innych członków załogi;

c) marynarzy;

d) posiadaczy paszportów dyplomatycznych, urzędowych lub służbowych oraz członków organizacji międzynarodowych;

e) pracowników transgranicznych;

f) małoletnich;

g) służb ratowniczych, policji, straży pożarnej oraz straży granicznej;

h) pracowników zatrudnionych na urządzeniach oddalonych od brzegu.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz 8-14.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wzory kart wydawanych przez ich ministerstwa spraw zagranicznych akredytowanym członkom misji dyplomatycznych i przedstawicielstw konsularnych oraz członkom ich rodzin zgodnie z art. 39.

ROZDZIAŁ V

Środki szczególne w przypadku poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych

Artykuł 21

Środki na granicach zewnętrznych i wsparcie Agencji

1. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 zostaną wskazane poważne niedociągnięcia w przeprowadzaniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń, o których mowa w art. 15 tego rozporządzenia, Komisja może zalecić, w drodze aktu wykonawczego, aby oceniane państwo członkowskie wprowadziło pewne środki szczególne, wśród których może znaleźć się jeden z poniższych środków lub obydwa:

a) rozpoczęcie rozmieszczania zespołów europejskiej straży granicznej zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2007/2004;

b) przedłożenie Agencji, w celu zasięgnięcia jej opinii, swoich planów strategicznych opartych na analizie ryzyka, w tym informacji o rozmieszczeniu personelu i sprzętu.

Ten akt wykonawczy przyjmuje się zgodnie z procedurą sprawdzającą, o której mowa w art. 38 ust. 2.

2. Komisja regularnie informuje komitet utworzony na podstawie art. 38 ust. 1 o postępach we wdrażaniu środków, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz o ich wpływie na wskazane niedociągnięcia.

Komisja informuje o tym także Parlament Europejski i Radę.

3. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny, o którym mowa w ust. 1, stwierdzono, że oceniane państwo członkowskie poważnie zaniedbuje swoje obowiązki i musi w związku z tym przedłożyć sprawozdanie z realizacji stosownego planu działań w terminie trzech miesięcy zgodnie z art. 16 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, i jeśli po upływie tego terminu Komisja stwierdzi, że sytuacja ta się utrzymuje, może wszcząć procedurę przewidzianą w art. 29 niniejszego rozporządzenia, o ile spełnione zostały ku temu wszystkie warunki.

TYTUŁ III

GRANICE WEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 22

Przekraczanie granic wewnętrznych

Granice wewnętrzne mogą być przekraczane w każdym miejscu bez dokonywania odprawy granicznej osób niezależnie od ich obywatelstwa.

Artykuł 23

Odprawa na terytorium

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie wpływa na:

a) wykonywanie uprawnień policyjnych przez właściwe organy państw członkowskich na mocy prawa krajowego, o ile wykonywanie tych uprawnień nie ma skutku równoważnego z odprawą graniczną; ma to zastosowanie również do obszarów przygranicznych. W rozumieniu zdania pierwszego wykonywanie uprawnień policyjnych nie może być w szczególności uznawane za równoważne dokonywaniu odprawy granicznej, jeżeli środki policyjne:

(i) nie mają na celu kontroli granicznej;

(ii) są oparte na informacjach i doświadczeniu policyjnym o charakterze ogólnym, dotyczących potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego i mają na celu w szczególności walkę z przestępczością transgraniczną;

(iii) są opracowywane i stosowane w sposób zdecydowanie odróżniający je od rutynowej odprawy osób na granicach zewnętrznych;

(iv) są przeprowadzane na podstawie kontroli wyrywkowej;

b) kontrolę bezpieczeństwa osób przeprowadzaną w portach i na lotniskach przez właściwe organy na mocy prawa każdego państwa członkowskiego przez funkcjonariuszy portu lub lotniska lub przewoźników, pod warunkiem że kontrola tego typu przeprowadzana jest również w stosunku do osób podróżujących po terytorium danego państwa członkowskiego;

c) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku posiadania lub posiadania przy sobie papierów i dokumentów;

d) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku zgłaszania przez obywateli państw trzecich ich obecności na jego terytorium zgodnie z postanowieniami art. 22 Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (zwanej dalej „konwencją z Schengen”).

Artykuł 24

Usuwanie przeszkód w ruchu na drogowych przejściach granicznych na granicach wewnętrznych

Państwa członkowskie usuwają wszelkie przeszkody dla płynności ruchu przez drogowe przejścia graniczne na granicach wewnętrznych, w szczególności ograniczenia prędkości, które nie są oparte wyłącznie na względach bezpieczeństwa drogowego.

Jednocześnie państwa członkowskie muszą być przygotowane do zapewnienia obiektów i urządzeń potrzebnych do dokonywania odprawy na wypadek przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych.

ROZDZIAŁ II

Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 25

Ogólne ramy tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

1. W przypadku gdy na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej zaistnieje poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim, to państwo członkowskie może w drodze wyjątku przywrócić kontrolę graniczną na wszystkich lub poszczególnych odcinkach swoich granic wewnętrznych na ograniczony okres, nie dłuższy niż 30 dni, lub na okres przewidywalnego istnienia tego poważnego zagrożenia, jeśli przekracza on 30 dni. Zakres i czas trwania tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie mogą przekraczać tego, co jest ściśle niezbędne do reakcji na dane poważne zagrożenie.

2. Kontrola graniczna na granicach wewnętrznych zostaje przywrócona jedynie jako ostateczność oraz zgodnie z art. 27, 28 i 29. Kryteria, o których mowa - odpowiednio - w art. 26 i 30, są uwzględniane w każdym przypadku, gdy rozważana jest decyzja o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z - odpowiednio - art. 27, 28 lub 29.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim utrzymuje się przez okres dłuższy niż okres, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może przedłużać kontrolę graniczną na swoich granicach wewnętrznych po uwzględnieniu kryteriów, o których mowa w art. 26, oraz zgodnie z art. 27, w oparciu o te same przesłanki jak te, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, i przy uwzględnieniu wszelkich nowych elementów, na odnawialne okresy nie dłuższe niż 30 dni.

4. Łączny okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący wszelkie przedłużenia wynikające z ust. 3 niniejszego artykułu, nie może przekraczać łącznie sześciu miesięcy. W przypadku wystąpienia okoliczności nadzwyczajnych, o których mowa w art. 29, ten łączny okres można przedłużyć maksymalnie do dwóch lat, zgodnie z ust. 1 tego artykułu.

Artykuł 26

Kryteria dotyczące tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku gdy państwo członkowskie postanowi, jako ostateczność, tymczasowo przywrócić kontrolę na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku lub postanowi przedłużyć okres takiego przywrócenia kontroli granicznej zgodnie z art. 25 lub art. 28 ust. 1, ocenia ono stopień, w jakim środek ten może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, oraz proporcjonalność tego środka w stosunku do zagrożenia. Dokonując tej oceny, państwo członkowskie bierze pod uwagę w szczególności następujące przesłanki:

a) prawdopodobne skutki zagrożenia jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym zagrożenia wynikającego z ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, jak również zagrożenia stwarzanego przez przestępczość zorganizowaną;

b) prawdopodobne skutki takiego środka dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

Artykuł 27

Procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na mocy art. 25

1. W przypadku gdy państwo członkowskie planuje przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na podstawie art. 25, powiadamia ono pozostałe państwa członkowskie i Komisję najpóźniej cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli lub w krótszym terminie w przypadku gdy okoliczności, które spowodowały potrzebę przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, staną się znane później niż cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli. W tym celu państwo członkowskie przekazuje następujące informacje:

a) powody proponowanego przywrócenia kontroli, w tym wszystkie stosowne dane szczegółowo opisujące zdarzenia stanowiące poważne zagrożenie jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego;

b) zakres proponowanego przywrócenia kontroli, wraz ze wskazaniem, którego odcinka lub których odcinków granic wewnętrznych ma dotyczyć przywrócenie kontroli granicznej;

c) nazwy dozwolonych przejść granicznych;

d) data i czas trwania planowanego przywrócenia kontroli;

e) w stosownych przypadkach - środki, jakie mają zostać podjęte przez inne państwa członkowskie.

Powiadomienie na podstawie akapitu pierwszego może również zostać dokonane wspólnie przez dwa państwa członkowskie lub większą ich liczbę.

W razie potrzeby Komisja może zwrócić się do danego państwa członkowskiego lub państw członkowskich o udzielenie dodatkowych informacji.

2. Informacje, o których mowa w ust. 1, są przekazywane Parlamentowi Europejskiemu i Radzie równocześnie z przekazaniem ich pozostałym państwom członkowskim i Komisji zgodnie z tym ustępem.

3. Państwo członkowskie dokonujące powiadomienia na podstawie ust. 1 może, w razie potrzeby i zgodnie z prawem krajowym, podjąć decyzję o utajnieniu części informacji.Takie utajnienie nie uniemożliwia Komisji udostępnienia tych informacji Parlamentowi Europejskiemu. Przekazanie informacji i dokumentów oraz postępowanie z dokumentami przekazywanymi Parlamentowi Europejskiemu na podstawie niniejszego artykułu musi być zgodne z przepisami dotyczącymi przekazywania informacji niejawnych i postępowania z nimi, które obowiązują w stosunkach między Parlamentem Europejskim i Komisją.

4. Po powiadomieniu przez państwo członkowskie zgodnie z ust. 1 oraz z myślą o konsultacjach przewidzianych w ust. 5 Komisja lub jakiekolwiek inne państwo członkowskie może, bez uszczerbku dla art. 72 TFUE, wydać opinię.

Jeżeli Komisja na podstawie informacji zawartych w powiadomieniu lub jakichkolwiek informacji dodatkowych, jakie otrzymała, ma wątpliwości dotyczące konieczności lub proporcjonalności planowanego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych lub jeżeli uważa, że właściwa byłaby konsultacja na temat pewnego aspektu powiadomienia, wydaje ona stosowną opinię.

5. Informacje, o których mowa w ust. 1, oraz opinia Komisji lub państwa członkowskiego wydana na podstawie ust. 4 stanowią przedmiot konsultacji, w tym, w stosownych przypadkach, wspólnych spotkań między państwem członkowskim planującym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, pozostałymi państwami członkowskimi, zwłaszcza państwami bezpośrednio dotkniętymi takimi środkami, oraz Komisją, w celu zorganizowania, w stosownych przypadkach, wzajemnej współpracy między państwami członkowskimi oraz zbadania proporcjonalności środków w stosunku do zdarzeń stanowiących podstawę przywrócenia kontroli granicznej, a także zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

6. Konsultacje, o których mowa w ust. 5, odbywają się co najmniej dziesięć dni przed datą planowanego przywrócenia kontroli granicznej.

Artykuł 28

Procedura szczególna w przypadkach wymagających natychmiastowego działania

1. Jeśli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w państwie członkowskim wymaga podjęcia natychmiastowego działania, dane państwo członkowskie może wyjątkowo i w trybie natychmiastowym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, na ograniczony okres nieprzekraczający dziesięciu dni.

2. Przywracając kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, dane państwo członkowskie powiadamia o tym równocześnie odpowiednio pozostałe państwa członkowskie i Komisję oraz przekazuje informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1, a także przedstawia powody zastosowania procedury ustanowionej w niniejszym artykule. Komisja może natychmiast po otrzymaniu powiadomienia zasięgnąć opinii pozostałych państw członkowskich.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego utrzymuje się po upływie okresu, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może zdecydować o przedłużeniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na odnawialne okresy nie dłuższe niż 20 dni. Dokonując tego, dane państwo członkowskie uwzględnia kryteria, o których mowa w art. 26, w tym zaktualizowaną ocenę konieczności i proporcjonalności tego środka, oraz wszelkie nowe okoliczności.

W przypadku takiego przedłużenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 27 ust. 4 i 5, a konsultacje odbywają się niezwłocznie po powiadomieniu Komisji i państw członkowskich o decyzji o przedłużeniu.

4. Bez uszczerbku dla art. 25 ust. 4 okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący okres początkowy, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz wszelkie kolejne przedłużenia na podstawie ust. 3 niniejszego artykułu, nie mogą przekraczać łącznie dwóch miesięcy.

5. Komisja niezwłocznie informuje Parlament Europejski o powiadomieniach dokonanych na podstawie niniejszego artykułu.

Artykuł 29

Procedura szczególna w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W wyjątkowych okolicznościach, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą na granicach zewnętrznych, o czym mowa w art. 21 niniejszego rozporządzenia, lub w wyniku nieprzestrzegania przez państwo członkowskie decyzji Rady, o której mowa w art. 19 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (⁴⁰ ), oraz w zakresie, w jakim okoliczności te stwarzają poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na częściach tego obszaru, kontrole graniczne na granicach wewnętrznych mogą zostać przywrócone zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu na okres nie dłuższy niż sześć miesięcy. Okres ten może zostać przedłużony, nie więcej niż trzy razy, o kolejne okresy nie dłuższe niż sześć miesięcy, jeżeli te wyjątkowe okoliczności będą się utrzymywać.

2. W ostateczności i w celu ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, gdy wszelkie inne środki, w szczególności te, o których mowa w art. 21 ust. 1, nie są w stanie skutecznie zażegnać stwierdzonego poważnego zagrożenia, Rada może zalecić, by jedno państwo członkowskie lub większa ich liczba podjęły decyzję o przywróceniu kontroli granicznych na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach. Zalecenie Rady oparte jest na wniosku Komisji. Państwa członkowskie mogą zwrócić się do Komisji o przedłożenie Radzie takiego wniosku w sprawie zalecenia.

W swoim zaleceniu Rada wskazuje przynajmniej te informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1 lit. a)-e).

Rada może zalecić przedłużenie kontroli granicznej zgodnie z warunkami i procedurą określonymi w niniejszym artykule.

Zanim państwo członkowskie przywróci kontrolę graniczną na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach na mocy niniejszego ustępu, powiadamia odpowiednio pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisję.

3. Jeżeli państwo członkowskie nie wykonuje zalecenia, o którym mowa w ust. 2, niezwłocznie informuje ono Komisję na piśmie o powodach takiego niewykonania.

W takim przypadku Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie, w którym ocenia powody zgłoszone przez dane państwo członkowskie oraz skutki dla ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej.

4. Jeśli należycie uzasadnia to pilny charakter sprawy, w sytuacjach w których okoliczności powodujące konieczność przedłużenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z ust. 2 stają się znane mniej niż 10 dni przed końcem poprzedniego okresu przywrócenia kontroli, Komisja może przyjąć wszelkie niezbędne zalecenia w drodze aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 38 ust. 3. W terminie 14 dni od przyjęcia takich zaleceń Komisja przedkłada Radzie wniosek w sprawie zalecenia zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu.

5. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla środków, które mogą zostać przyjęte przez państwa członkowskie na podstawie art. 25, 27 i 28 w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

Artykuł 30

Kryteria tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W przypadku gdy w ostateczności i zgodnie z art. 29 ust. 2 Rada zaleci tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku, ocenia ona stopień, w jakim taki środek może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, oraz ocenia proporcjonalność środka w stosunku do zagrożenia. Ocena ta opiera się na szczegółowych informacjach dostarczonych przez dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie oraz przez Komisję, a także wszelkich innych istotnych informacjach, w tym informacjach uzyskanych na podstawie ust. 2 niniejszego artykułu. Dokonując takiej oceny, uwzględnia się w szczególności następujące kwestie:

a) dostępność technicznych lub finansowych środków wsparcia, z których skorzystano lub można skorzystać na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, w tym wsparcia ze strony organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, takich jak Agencja, Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 439/2010 (⁴¹ ), lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”), ustanowiony decyzją 2009/371/WSiSW, oraz zakres, w jakim środki te mogą przyczynić się odpowiednio do zażegnania zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

b) bieżące i prawdopodobne przyszłe skutki poważnych niedociągnięć w odniesieniu do kontroli na granicach zewnętrznych, stwierdzonych w ramach ocen przeprowadzanych na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, oraz zakres, w jakim niedociągnięcia te stanowią poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

c) prawdopodobne skutki przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

2. Przed przyjęciem wniosku w sprawie zalecenia Rady zgodnie z art. 29 ust. 2 Komisja może:

a) zwrócić się do państw członkowskich, Agencji, Europolu lub innych organów lub jednostek organizacyjnych Unii o dalsze informacje;

b) przeprowadzić wizyty kontrolne na miejscu przy wsparciu ekspertów z państw członkowskich i Agencji, Europolu lub wszelkich innych właściwych organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, aby uzyskać lub sprawdzić informacje mające znaczenie dla tego zalecenia.

Artykuł 31

Informowanie Parlamentu Europejskiego i Rady

Komisja i dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie jak najszybciej informują Parlament Europejski i Radę o zaistnieniu wszelkich okoliczności, które mogą spowodować zastosowanie art. 21 i 25-30.

Artykuł 32

Przepisy mające zastosowanie w przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych stosowne przepisy tytułu II stosuje się odpowiednio.

Artykuł 33

Sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W ciągu czterech tygodni po zniesieniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych państwo członkowskie, które prowadziło kontrole graniczne na granicach wewnętrznych, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komisji sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, przedstawiające w szczególności ocenę wstępną i przestrzeganie kryteriów, o których mowa w art. 26, 28 i 30, prowadzenie kontroli, praktyczną współpracę z sąsiednimi państwami członkowskimi, wynikające z kontroli skutki dla swobody przepływu osób, skuteczność przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, łącznie z oceną ex post proporcjonalności przywrócenia kontroli granicznej.

Komisja może wydać opinię w sprawie tej przeprowadzonej ex post oceny tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub jej części.

Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, przynajmniej raz w roku, sprawozdanie na temat funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Sprawozdanie zawiera wykaz wszystkich podjętych w danym roku decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych.

Artykuł 34

Informowanie opinii publicznej

Komisja i dane państwo członkowskie w skoordynowany sposób informują opinię publiczną o decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, wskazując w szczególności datę rozpoczęcia i zakończenia stosowania tego środka, o ile nie istnieją nadrzędne przesłanki związane z bezpieczeństwem, aby tego nie robić.

Artykuł 35

Poufność

Na wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisja przestrzegają poufności informacji dostarczonych w związku z przywróceniem i przedłużeniem kontroli granicznej oraz sprawozdaniem sporządzonym na podstawie art. 33.

TYTUŁ IV

PRZEPISY KOŃCOWE

Artykuł 36

Zmiany w załącznikach

Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących zmian załączników III, IV i VIII.

Artykuł 37

Wykonywanie przekazanych uprawnień

1. Powierzenie Komisji uprawnień do przyjęcia aktów delegowanych podlega warunkom określonym w niniejszym artykule.

2. Uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych, o których mowa w art. 13 ust. 5 i w art. 36, powierza się Komisji na czas nieokreślony.

3. Przekazanie uprawnień, o którym mowa w art. 13 ust. 5 i art. 36, może zostać w dowolnym momencie odwołane przez Parlament Europejski lub przez Radę. Decyzja o odwołaniu kończy przekazanie określonych w niej uprawnień. Decyzja o odwołaniu staje się skuteczna od następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub w określonym w tej decyzji późniejszym terminie. Nie wpływa ona na ważność jakichkolwiek już obowiązujących aktów delegowanych.

4. Niezwłocznie po przyjęciu aktu delegowanego Komisja przekazuje go równocześnie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

5. Akt delegowany przyjęty na podstawie art. 13 ust. 5 i art. 36 wchodzi w życie tylko wówczas, gdy ani Parlament Europejski, ani Rada nie wyraziły sprzeciwu w terminie dwóch miesięcy od przekazania tego aktu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, lub gdy, przed upływem tego terminu, zarówno Parlament Europejski, jak i Rada poinformowały Komisję, że nie wniosą sprzeciwu. Termin ten przedłuża się o dwa miesiące z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

Artykuł 38

Procedura komitetowa

1. Komisję wspomaga komitet. Komitet ten jest komitetem w rozumieniu rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

2. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 5 rozporządzenia (UE) nr 182/2011. W przypadku gdy komitet nie wyda żadnej opinii, Komisja nie przyjmuje projektu aktu wykonawczego i stosuje się art. 5 ust. 4 akapit trzeci rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

3. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 8 rozporządzenia (UE) nr 182/2011 w związku z jego art. 5.

Artykuł 39

Powiadomienia

1. Państwa członkowskie przekazują Komisji:

a) wykaz dokumentów pobytowych, oddzielnie dla dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. a) oraz dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b), wraz z wzorem dokumentów pobytowych objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b). Karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE oznacza się specjalnie jako takie, a w odniesieniu do kart pobytowych wydanych w postaci nieodpowiadającej jednolitemu formatowi, który jest określony w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002, zgłasza się wzory tych dokumentów;

b) wykaz ich przejść granicznych;

c) kwoty referencyjne wymagane do przekroczenia ich granic zewnętrznych, ustalane co roku przez organy krajowe;

d) wykaz służb krajowych odpowiedzialnych za kontrolę graniczną;

e) wzory kart wydawanych przez ministerstwa spraw zagranicznych;

f) wyjątki od przepisów dotyczących przekraczania granic zewnętrznych, o których mowa w art. 5 ust. 2 lit. a);

g) statystyki, o których mowa w art. 11 ust. 3.

2. Komisja udostępnia państwom członkowskim i opinii publicznej informacje przekazane zgodnie z ust. 1 poprzez publikację w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C, oraz za pomocą jakichkolwiek innych właściwych środków.

Artykuł 40

Mały ruch graniczny

Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla przepisów Unii dotyczących małego ruchu granicznego oraz dla obowiązujących umów dwustronnych o małym ruchu granicznym.

Artykuł 41

Ceuta i Melilla

Przepisy niniejszego rozporządzenia nie naruszają specjalnych przepisów mających zastosowanie do miast Ceuta i Melilla, określonych w deklaracji Królestwa Hiszpanii w sprawie miast Ceuta i Melilla w Akcie końcowym do Umowy w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (⁴² ).

Artykuł 42

Przekazywanie informacji przez państwa członkowskie

Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o przepisach krajowych dotyczących art. 23 lit. c) i d), sankcjach, o których mowa w art. 5 ust. 3, oraz umowach dwustronnych dozwolonych na mocy niniejszego rozporządzenia. Informacje o kolejnych zmianach w tych przepisach przekazywane są w ciągu pięciu dni roboczych.

Informacje przekazywane przez państwa członkowskie publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C.

Artykuł 42a

Środki przejściowe dotyczące państw członkowskich nieposługujących się jeszcze EES

1. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich przekraczających granice państw członkowskich, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, są systematycznie stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, o których to obywatelach mowa w art. 6a ust. 1 lit. b) i c) niniejszego rozporządzenia i którzy przekraczają granice państw członkowskich, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, są stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

Ten obowiązek stemplowania ma również zastosowanie w przypadku uproszczonych odpraw granicznych dokonywanych zgodnie z art. 9 niniejszego rozporządzenia.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 niniejszego artykułu stempla nie zamieszcza się w dokumentach podróży tych obywateli państw trzecich, o których mowa w art. 6a ust. 3 lit. a), b), i f), art. 6a ust. 3 lit. g) ppkt (i), (ii), (iii) i (vii) oraz art. 6a ust. 3 lit. j).

3. Przepisy niniejszego rozporządzenia, które odnoszą się do danych dotyczących wjazdu/wyjazdu zarejestrowanych w EES i do braku takich danych w EES, w szczególności przepisy art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iiia) i, art. 8 ust. 3 lit. g) ppkt (iv), art. 8d ust. 4 lit. d) i art. 12, stosuje się odpowiednio do stempli wjazdowych lub stempli wyjazdowych.

4. Jeżeli domniemanie spełniania warunków dotyczących czasu trwania pobytu zostaje obalone zgodnie z art. 12 ust. 2, obywatel państwa trzeciego przebywający na terytorium państwa członkowskiego, które nie posługuje się jeszcze EES, ma prawo do tego, żeby w jego dokumencie podróży została zamieszczona informacja o dacie i miejscu przekroczenia przez niego granicy zewnętrznej lub granicy wewnętrznej tego państwa członkowskiego. Obywatel państwa trzeciego może również otrzymać formularz, którego wzór zamieszczony jest w załączniku VIII.

5. Stosuje się przepisy dotyczące stemplowania określone w załączniku IV.

6. Państwa członkowskie, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, stemplują dokumenty podróży tych obywateli państw trzecich, którym na granicy tych państw członkowskich odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy. Stemplowanie odbywa się zgodnie ze szczegółowymi uregulowaniami zawartymi w załączniku V część A pkt 1 lit. d).

7. Obowiązek stemplowania na podstawie ust. 1–6 ma zastosowanie do dnia uruchomienia EES w danym państwie członkowskim.

Artykuł 43

Mechanizm oceny

1. Zgodnie z Traktatami oraz bez uszczerbku dla ich postanowień o procedurach dotyczących naruszeń, wykonywanie niniejszego rozporządzenia przez każde państwo członkowskie jest oceniane za pomocą mechanizmu oceny.

2. Zasady funkcjonowania mechanizmu oceny określono w rozporządzeniu (UE) nr 1053/2013. Zgodnie z tym mechanizmem oceny państwa członkowskie i Komisja mają wspólnie dokonywać regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja ma koordynować te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. W ramach mechanizmu każde państwo członkowskie jest oceniane w odstępach nie dłuższych niż pięć lat przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie.

Oceny mogą składać się z zapowiedzianych lub niezapowiedzianych wizyt na miejscu przeprowadzanych na granicach wewnętrznych lub zewnętrznych.

Zgodnie z tym mechanizmem oceny Komisja odpowiada za przyjmowanie wieloletnich i rocznych programów ocen oraz sprawozdań z oceny.

3. W przypadku ewentualnych niedociągnięć do danych państw członkowskich mogą zostać skierowane zalecenia dotyczące działań naprawczych.

Jeżeli w sprawozdaniu z oceny przyjętym przez Komisję zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 stwierdza się, że istnieją poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych, zastosowanie mają art. 21 i 29 niniejszego rozporządzenia.

4. Parlament Europejski i Rada są informowane na wszystkich etapach oceny; są im także przekazywane - zgodnie z przepisami o dokumentach niejawnych - wszelkie stosowne dokumenty.

5. Parlament Europejski jest niezwłocznie i w pełni informowany o wszelkich wnioskach mających na celu zmianę lub zastąpienie przepisów rozporządzenia (UE) nr 1053/2013.

Artykuł 44

Uchylenie

Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 traci moc.

Odesłania do uchylonego rozporządzenia odczytuje się jako odesłania do niniejszego rozporządzenia zgodnie z tabelą korelacji w załączniku X.

Artykuł 45

Wejście w życie

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich zgodnie z Traktatami.

Sporządzono w Strasburgu dnia 9 marca 2016 r.

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 77 ust. 2 lit. b) i e),

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą (¹),

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²) zostało kilkakrotnie znacząco zmienione (³). Dla zachowania przejrzystości i zrozumiałości należy je ujednolicić.

(2) Przyjęcie, na podstawie art. 77 ust. 2 lit. e) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), środków zmierzających do zapewnienia braku jakiejkolwiek kontroli osób przekraczających granice wewnętrzne stanowi część celu Unii polegającego na stworzeniu obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób, zgodnie z art. 26 ust. 2 TFUE.

(3) Zgodnie z art. 67 ust. 2 TFUE stworzeniu obszaru, na którym osoby mogą swobodnie się przemieszczać, powinny towarzyszyć inne środki. Wspólna polityka przekraczania granic zewnętrznych przewidziana w art. 77 ust. 1 lit. b) TFUE jest takim środkiem.

(4) Wspólne środki w zakresie przekraczania przez osoby granic wewnętrznych oraz kontroli na granicach zewnętrznych powinny odzwierciedlać dorobek Schengen włączony w ramy Unii, w szczególności odpowiednie postanowienia Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (⁴) oraz Wspólnego podręcznika (⁵).

(5) Wspólne zasady przepływu osób przez granice nie podważają ani nie wpływają na prawo do swobodnego przemieszczania się, z którego korzystają obywatele Unii i członkowie ich rodzin, jak również obywatele państw trzecich i członkowie ich rodzin, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu obywateli Unii.

(6) Kontrola graniczna leży w interesie nie tylko państwa członkowskiego, na którego granicach zewnętrznych jest ona dokonywana, ale w interesie wszystkich państw członkowskich, które zniosły kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych. Kontrola graniczna powinna pomagać w zwalczaniu nielegalnej imigracji i handlu ludźmi oraz zapobieganiu wszelkim zagrożeniom dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego, zdrowia publicznego i stosunków międzynarodowych państw członkowskich.

(7) Odprawa graniczna powinna być dokonywana w sposób zapewniający pełne poszanowanie godności osoby ludzkiej. Kontrola graniczna powinna być przeprowadzana profesjonalnie i z zachowaniem szacunku oraz powinna być proporcjonalna do założonych celów.

(8) Kontrola graniczna obejmuje nie tylko odprawę osób na przejściach granicznych i ochronę granicy pomiędzy tymi przejściami granicznymi, ale również analizę ryzyka dla bezpieczeństwa wewnętrznego i analizę zagrożeń, które mogą wpłynąć na bezpieczeństwo granic zewnętrznych. W związku z tym konieczne jest określenie warunków, kryteriów i szczegółowych zasad regulujących odprawę na przejściach granicznych i ochronę granicy, w tym również kontrole w systemie informacyjnym Schengen (SIS).

(9) Należy ustanowić zasady obliczania dozwolonej długości pobytu krótkotrwałego w Unii. Jasne, proste i zharmonizowane zasady we wszystkich aktach prawnych dotyczących tej kwestii przyniosłyby pożytek zarówno podróżnym, jak i organom granicznym i wizowym.

(10) Ponieważ jedynie sprawdzanie odcisków palców może dać pewność, że osoba zamierzająca wjechać do strefy Schengen jest osobą, której została wydana wiza, należy ustanowić przepis dotyczący stosowania na granicach zewnętrznych wizowego systemu informacyjnego (VIS) przewidzianego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (⁶).

(11) W celu weryfikacji, czy spełnione są warunki wjazdu dla obywateli państw trzecich określone w niniejszym rozporządzeniu, oraz w celu odpowiedniego wypełniania powierzonych jej zadań straż graniczna powinna wykorzystywać wszelkie niezbędne dostępne informacje, w tym dane, które mogą być przeglądane w VIS.

(12) Aby zapobiec omijaniu przejść granicznych, na których stosowany jest VIS, oraz zagwarantować pełną efektywność VIS, szczególnie niezbędne jest zharmonizowane korzystanie z tego systemu w trakcie kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych.

(13) Ponieważ w przypadku kolejnych wniosków wizowych dane biometryczne należy ponownie wykorzystać i kopiować z pierwszego wniosku znajdującego się w VIS, stosowanie VIS podczas kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych powinno być obowiązkowe.

(14) Stosowanie VIS powinno prowadzić do systematycznych sprawdzeń w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców. Biorąc jednak pod uwagę ewentualny wpływ takich sprawdzeń na czas oczekiwania w przejściach granicznych, w okresie przejściowym, w drodze odstępstwa, powinno być możliwe, w ściśle określonych okolicznościach, przeglądanie w VIS bez systematycznej weryfikacji odcisków palców. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby odstępstwo to było stosowane jedynie wtedy, gdy są spełnione warunki do stosowania takiego odstępstwa, a czas trwania i częstotliwość jego stosowania ograniczone były do niezbędnego minimum na poszczególnych przejściach granicznych.

(15) Powinno być możliwe uproszczenie odpraw na granicach zewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności w celu uniknięcia nadmiernego czasu oczekiwania na przejściach granicznych. Systematyczne stemplowanie dokumentów obywateli państw trzecich pozostaje obowiązkowe w przypadku uproszczenia odpraw granicznych. Ostemplowanie umożliwia bezsprzeczne ustalenie daty i miejsca przekroczenia granicy, bez konieczności badania w każdym przypadku, czy zostały zastosowane wszystkie wymagane środki kontrolne dotyczące dokumentu podróży.

(16) W celu ograniczenia czasu oczekiwania osób korzystających z unijnego prawa do swobodnego przemieszczania się powinno zapewnić się, o ile pozwalają na to warunki, odrębne pasy ruchu na przejściach granicznych, oznakowane za pomocą jednolitych oznaczeń we wszystkich państwach członkowskich. W międzynarodowych portach lotniczych powinno zapewnić się odrębne pasy ruchu. Państwa członkowskie powinny rozważyć utworzenie odrębnych pasów ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych, jeżeli jest to uznane za właściwe i jeżeli pozwalają na to warunki lokalne.

(17) Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby procedury kontroli na granicach zewnętrznych nie stanowiły istotnej przeszkody dla handlu oraz wymiany społecznej i kulturalnej. W tym celu państwa członkowskie powinny rozmieścić odpowiednią liczbę personelu i odpowiednie zasoby.

(18) Państwa członkowskie powinny wyznaczyć służbę lub służby krajowe odpowiedzialne za zadania w zakresie kontroli granicznej zgodnie z ich prawem krajowym. W przypadku gdy odpowiedzialność ta w danym państwie członkowskim spoczywa na więcej niż jednej służbie, między służbami tymi powinna być prowadzona ścisła i stała współpraca.

(19) Zarządzaniem współpracą operacyjną i pomocą w zakresie kontroli granicznej pomiędzy państwami członkowskimi i ich koordynacją powinna zajmować się Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwana dalej „Agencją”) ustanowiona rozporządzeniem Rady (WE) nr 2007/2004 (⁷).

(20) Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla kontroli przeprowadzanych w ramach ogólnych uprawnień policyjnych i kontroli bezpieczeństwa przeprowadzanych w stosunku do osób, takich samych jak kontrole przeprowadzane w przypadku lotów krajowych, możliwości przeprowadzania przez państwa członkowskie wyjątkowych kontroli bagażu zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3925/91 (⁸), oraz dla prawa krajowego dotyczącego posiadania dokumentów podróży lub tożsamości lub wymogu, aby osoby powiadamiały organy o swojej obecności na terytorium danego państwa członkowskiego.

(21) Na obszarze, na którym możliwy jest swobodny przepływ osób, przywracanie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych powinno pozostać wyjątkiem. Nie powinno się przeprowadzać kontroli granicznej lub nakładać formalności jedynie z powodu przekraczania takiej granicy.

(22) Utworzenie obszaru, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób przez granice wewnętrzne, jest jednym z głównych osiągnięć Unii. Na takim obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej konieczne jest wspólne reagowanie na sytuacje, które w znacznym stopniu wpływają na porządek publiczny lub bezpieczeństwo wewnętrzne tego obszaru, jego części albo jednego lub większej liczby państw członkowskich, poprzez stworzenie możliwości tymczasowego przywracania wewnętrznej kontroli granicznej w wyjątkowych okolicznościach, lecz bez uszczerbku dla zasady swobodnego przepływu osób. Biorąc pod uwagę wpływ, jaki takie ostateczne środki mogą wywierać na wszystkie osoby mające prawo przemieszczania się w obrębie tego obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej, należy określić warunki i procedury dotyczące przywracania tych środków w celu zapewnienia, aby miały one charakter wyjątkowy oraz aby przestrzegana była zasada proporcjonalności. Zakres i czas trwania przywrócenia tych środków powinien zostać ograniczony do absolutnego minimum niezbędnego do zareagowania na poważne zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(23) Ponieważ tymczasowe przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych wpływa na swobodę przepływu osób, każda decyzja o przywróceniu takiej kontroli powinna być podejmowana zgodnie ze wspólnie ustalonymi kryteriami i powinna być odpowiednio zgłaszana Komisji lub zalecana przez instytucję Unii. W każdym razie przywracanie wewnętrznej kontroli granicznej powinno pozostać wyjątkiem i powinno mieć miejsce wyłącznie jako ostateczność, w ściśle ograniczonym zakresie i na ograniczony okres, w oparciu o konkretne, obiektywne kryteria i o ocenę konieczności zastosowania tego środka, które należy kontrolować na poziomie Unii. W przypadku gdy poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego wymaga natychmiastowego działania, państwa członkowskie powinny mieć możliwość przywrócenia kontroli granicznej na swoich granicach wewnętrznych na okres nie dłuższy niż dziesięć dni. Ewentualne przedłużenie tego okresu musi podlegać monitorowaniu na poziomie Unii.

(24) Konieczność i proporcjonalność przywrócenia wewnętrznej kontroli granicznej powinna być rozważana w świetle zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego uzasadniającego potrzebę takiego przywrócenia; należy również rozważyć wykorzystanie alternatywnych środków na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, jak również wpływ takiej kontroli na swobodę przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

(25) Przywrócenie wewnętrznej kontroli granicznej mogłoby wyjątkowo być konieczne w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na poziomie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na poziomie krajowym, w szczególności w następstwie ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, lub z powodu zagrożeń stwarzanych przez przestępczość zorganizowaną.

(26) Migracji ani przekraczania granic zewnętrznych przez dużą liczbę obywateli państw trzecich nie powinno się uznawać per se za zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(27) Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odstępstwo od podstawowej zasady swobody przepływu osób należy interpretować ściśle, a koncepcja porządku publicznego zakłada istnienie rzeczywistego, obecnego i dostatecznie poważnego zagrożenia dla jednego z podstawowych interesów społeczeństwa.

(28) W oparciu o zebrane dotychczas doświadczenia w odniesieniu do funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej oraz aby pomóc zapewnić konsekwentne stosowanie dorobku Schengen, Komisja może sporządzić wytyczne dotyczące przywracania wewnętrznej kontroli granicznej, obejmujące zarówno przypadki wymagające tymczasowego zastosowania takiego środka, jak i przypadki, w których konieczne jest natychmiastowe działanie. Wytyczne te powinny zawierać wyraźne wskaźniki służące ułatwieniu stwierdzenia, jakie okoliczności mogłyby stanowić poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(29) W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie rozporządzenia Rady (UE) nr 1053/2013 (⁹) stwierdzone zostaną poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń przyjętych na podstawie tego rozporządzenia, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze umożliwiające zalecenie ocenianemu państwu członkowskiemu podjęcia określonych środków szczególnych, takich jak rozmieszczenie zespołów europejskiej straży granicznej, przedłożenie planów strategicznych lub - w ostateczności oraz mając na uwadze powagę sytuacji - zamknięcie konkretnego przejścia granicznego. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (¹⁰). W świetle art. 2 ust. 2 lit. b) ppkt (iii) tego rozporządzenia zastosowanie ma procedura sprawdzająca.

(30) Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych w trybie procedury szczególnej na poziomie Unii może także być uzasadnione w wyjątkowych okolicznościach i jako środek ostateczny, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych, stwierdzonych w toku rygorystycznego procesu oceny zgodnie z art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, w przypadku gdy okoliczności te stanowiłyby poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w obrębie tego obszaru lub jego części. Taka szczególna procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych może zostać uruchomiona na tych samych warunkach także w wyniku poważnego zaniedbania obowiązków przez oceniane państwo członkowskie. Z uwagi na politycznie drażliwy charakter przywracania kontroli na niektórych granicach wewnętrznych, które dotyka kwestii krajowych uprawnień wykonawczych oraz w zakresie egzekwowania prawa dotyczących wewnętrznej kontroli granicznej, uprawnienia wykonawcze do przyjmowania zaleceń w trybie tej szczególnej procedury na poziomie Unii powinny zostać przyznane Radzie, stanowiącej na podstawie wniosku Komisji.

(31) Przed przyjęciem jakiegokolwiek zalecenia w sprawie tymczasowego przywrócenia wewnętrznych kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych należy dokładnie i terminowo zbadać możliwość zastosowania środków ukierunkowanych na rozwiązanie źródłowych problemów, w tym możliwość pomocy takich organów lub jednostek organizacyjnych Unii, jak Agencja lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”) ustanowiony decyzją Rady 2009/371/WSiSW (¹¹), oraz wykorzystania technicznych lub finansowych środków wsparcia na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach. W przypadku wykrycia poważnego niedociągnięcia Komisja powinna mieć możliwość udzielenia środków wsparcia finansowego w celu wspomożenia danego państwa członkowskiego. Ponadto każde zalecenie Komisji i Rady powinno być oparte na uzasadnionych informacjach.

(32) Komisja powinna mieć możliwość przyjmowania aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, w należycie uzasadnionych przypadkach gdy ze względu na potrzebę przedłużenia kontroli na granicach wewnętrznych wymaga tego pilny charakter sprawy.

(33) Sprawozdania z ocen oraz zalecenia, o których mowa w art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, powinny stanowić podstawę uruchamiania środków szczególnych w przypadku wystąpienia poważnych niedociągnięć związanych z kontrolami na granicach zewnętrznych oraz podstawę stosowania szczególnej procedury w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, a zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Państwa członkowskie i Komisja wspólnie dokonują regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja koordynuje te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. Na mechanizm oceny składają się następujące elementy: roczne i wieloletnie programy oceny, zapowiedziane i niezapowiedziane wizyty na miejscu przeprowadzane przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie, sprawozdania z wynikiem ocen przyjmowane przez Komisję, zalecenia co do działań naprawczych przyjmowane przez Radę na podstawie wniosku Komisji, odpowiednie działania następcze, odpowiednie monitorowanie oraz odpowiednia sprawozdawczość.

(34) Ponieważ cel rozporządzenia (WE) nr 562/2006 i jego kolejnych zmian, a mianowicie ustanowienie zasad stosowanych do przepływu osób przez granice, nie mógł zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe było jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia mogła podejmować działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, to rozporządzenie i jego kolejne zmiany nie wykraczały poza to, co było konieczne dla osiągnięcia tego celu.

(35) Należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do przyjmowania dodatkowych środków dotyczących ochrony, a także zmian w załącznikach do niniejszego rozporządzenia. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów. Przygotowując i opracowując akty delegowane, Komisja powinna zapewnić jednoczesne, terminowe i odpowiednie przekazywanie stosownych dokumentów Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

(36) Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Należy je stosować zgodnie ze zobowiązaniami państw członkowskich w odniesieniu do ochrony międzynarodowej i zasady non-refoulement.

(37) Na zasadzie odstępstwa od art. 355 TFUE niniejsze rozporządzenie stosuje się jedynie do tych terytoriów Francji i Niderlandów, które znajdują się w Europie. Nie wpływa ono na szczególne zasady stosowane w Ceucie i Melilli, określone w Umowie w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (¹²).

(38) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje. Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, zgodnie z art. 4 tego protokołu Dania podejmuje w terminie sześciu miesięcy po przyjęciu przez Radę niniejszego rozporządzenia decyzję, czy dokona jego transpozycji do swojego prawa krajowego.

(39) W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzenie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹³), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji Rady 1999/437/WE (¹⁴).

(40) W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁵), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (¹⁶).

(41) W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu w sprawie przystąpienia Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁷), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (¹⁸).

(42) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Zjednoczonego Królestwa zgodnie z decyzją Rady 2000/365/WE (¹⁹); Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związane, ani go nie stosuje.

(43) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (²⁰); Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje.

(44) W odniesieniu do Bułgarii, Chorwacji, Cypru i Rumunii, art. 1 akapit pierwszy, art. 6 ust. 5 lit. a), tytuł III oraz przepisy tytułu II i załączników i odnoszących się do SIS i do VIS stanowią przepisy oparte na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związane w rozumieniu, odpowiednio, art. 3 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2003 r., art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r. i art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2011 r.,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

TYTUŁ I

PRZEPISY OGÓLNE

Artykuł 1

Przedmiot i zasady

Niniejsze rozporządzenie przewiduje brak kontroli granicznej osób przekraczających granice wewnętrzne pomiędzy państwami członkowskimi Unii.

Niniejsze rozporządzenie określa zasady regulujące kontrolę graniczną osób przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich Unii.

Artykuł 2

Definicje

Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

1) „granice wewnętrzne” oznaczają:

a) wspólne granice lądowe państw członkowskich, w tym granice na rzekach i jeziorach;

b) porty lotnicze państw członkowskich przeznaczone do lotów wewnętrznych;

c) porty morskie, rzeczne i porty na jeziorach państw członkowskich służące do regularnych wewnętrznych połączeń promowych;

2) „granice zewnętrzne” oznaczają granice lądowe, w tym granice na rzekach i jeziorach, oraz granice morskie państw członkowskich, a także ich porty lotnicze, porty rzeczne, porty morskie i porty na jeziorach, pod warunkiem że nie stanowią one granic wewnętrznych;

3) „lot wewnętrzny” oznacza każdy lot wyłącznie z terytorium państwa członkowskiego lub na jego terytorium, bez lądowania na terytorium państwa trzeciego;

4) „regularne wewnętrzne połączenia promowe” oznacza każde połączenie promowe między dwoma tymi samymi portami, lub większą ich liczbą, usytuowanymi na terytorium państw członkowskich, bez zawijania do jakichkolwiek portów poza terytorium państw członkowskich i obejmujące transport pasażerów i pojazdów zgodnie z opublikowanym rozkładem rejsów;

5) „osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii” oznacza:

a) obywateli Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE oraz obywateli państw trzecich będących członkami rodziny obywatela Unii korzystającego z prawa do swobodnego przemieszczania się, do których stosuje się dyrektywę 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (²¹);

b) obywateli państw trzecich i członków ich rodzin, niezależnie od ich obywatelstwa, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z takich samych praw do swobodnego przemieszczania się jak obywatele Unii;

6) „obywatel państwa trzeciego” oznacza każdą osobę niebędącą obywatelem Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE i która nie jest objęta pkt 5 niniejszego artykułu;

7) „osoba, wobec której dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu” oznacza każdego obywatela państwa trzeciego, wobec którego dokonano wpisu w Systemie Informacyjnym Schengen (zwanym dalej „SIS”) zgodnie z art. 24 i 26 rozporządzenia (WE) nr 1987/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²²) i do celów określonych w tych artykułach;

8) „przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne wyznaczone przez właściwe organy do celów przekraczania granic zewnętrznych;

9) „wspólnie prowadzone przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne usytuowane na terytorium państwa członkowskiego albo na terytorium państwa trzeciego, na którym to przejściu straż graniczna państwa członkowskiego i straż graniczna państwa trzeciego przeprowadzają następujące po sobie kontrole wyjazdu i wjazdu zgodnie ze swoim prawem krajowym oraz na podstawie umowy dwustronnej;

10) „kontrola graniczna” oznacza działania podejmowane na granicy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i do celów w nim określonych, wyłącznie w odpowiedzi na zamiar przekroczenia tej granicy lub na akt jej przekroczenia, bez względu na wszelkie inne okoliczności, składające się z odprawy granicznej oraz ochrony granicy;

11) „odprawa graniczna” oznacza czynności kontrolne przeprowadzane na przejściach granicznych w celu zapewnienia, aby można było zezwolić na wjazd osób, w tym ich środków transportu oraz przedmiotów będących w ich posiadaniu, na terytorium państw członkowskich lub aby można było zezwolić na opuszczenie przez nie tego terytorium;

12) „ochrona granicy” oznacza ochronę granic pomiędzy przejściami granicznymi oraz ochronę przejść granicznych poza ustalonymi godzinami otwarcia w celu uniemożliwienia uniknięcia przez osoby odprawy granicznej i zniechęcenia ich do tego;

13) „kontrola drugiej linii” oznacza szczegółową odprawę, która może zostać przeprowadzona w odpowiednim miejscu, innym niż miejsce, w którym dokonywana jest odprawa wszystkich osób (pierwsza linia);

14) „straż graniczna” oznacza każdego funkcjonariusza publicznego wyznaczonego zgodnie z prawem krajowym do pełnienia obowiązków służbowych na przejściu granicznym lub na odcinku granicy, lub w bezpośrednim sąsiedztwie tej granicy, który realizuje zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i prawem krajowym zadania w zakresie kontroli granicznej;

15) „przewoźnik” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która z tytułu wykonywanego zawodu zajmuje się transportem osób;

16) „dokument pobytowy” oznacza:

a) wszystkie dokumenty pobytowe wydane przez państwa członkowskie zgodnie z jednolitym wzorem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1030/2002 (²³) oraz karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE;

b) wszystkie inne dokumenty wydane przez państwo członkowskie obywatelom państw trzecich uprawniające do pobytu na jego terytorium, które zostały zgłoszone, a następnie opublikowane zgodnie z art. 39, z wyjątkiem:

(i) dokumentów tymczasowych ważnych do momentu rozpatrzenia pierwszego wniosku o wydanie dokumentu pobytowego, o którym mowa w lit. a), lub wniosku o nadanie statusu uchodźcy; oraz

(ii) wiz wydanych przez państwo członkowskie zgodnie z jednolitym formularzem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1683/95 (²⁴);

17) „statek wycieczkowy” oznacza statek kursujący po określonej trasie, zgodnie z uprzednio przyjętym planem, który obejmuje program turystyczny w różnych portach i który zwykle nie zabiera pasażerów ani nie pozwala pasażerom na zejście na ląd w trakcie podróży;

18) „żegluga rekreacyjna” oznacza korzystanie z pływających jednostek rekreacyjnych w celach sportowych lub turystycznych;

19) „rybołówstwo przybrzeżne” oznacza połowy prowadzone za pomocą statków powracających codziennie lub w ciągu 36 godzin do portu znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego bez wchodzenia do portu znajdującego się w państwie trzecim;

20) „pracownik zatrudniony na urządzeniach oddalonych od brzegu” oznacza osobę, która pracuje na instalacji morskiej umiejscowionej na wodach terytorialnych lub na obszarze wyłącznej gospodarczej eksploatacji morskiej państwa członkowskiego, zgodnie z definicją określoną przez międzynarodowe prawo morskie, i która powraca regularnie drogą morską lub lotniczą na terytorium państw członkowskich;

21) „zagrożenie dla zdrowia publicznego” oznacza każdą chorobę mogącą przerodzić się w epidemię według definicji Międzynarodowych przepisów zdrowotnych Światowej Organizacji Zdrowia lub inną chorobę zakaźną lub zakaźną chorobę pasożytniczą, jeżeli są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony, mającymi zastosowanie do obywateli państw członkowskich;

22) „system wjazdu/wyjazdu (EES)” oznacza system ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2226 (²⁵);

23) „system samoobsługi” oznacza zautomatyzowany system, za pomocą którego dokonuje się całej lub częściowej odprawy granicznej mającej zastosowanie do danej osoby i który może być wykorzystywany w celu wstępnego rejestrowania danych w EES;

24) „bramka elektroniczna” oznacza infrastrukturę działającą z wykorzystaniem środków elektronicznych, przy użyciu której dochodzi do faktycznego przekroczenia granicy zewnętrznej lub, w przypadku gdy nie zostały zniesione kontrole, granicy wewnętrznej;

25) „system zautomatyzowanej kontroli granicznej” oznacza system pozwalający na zautomatyzowane przekraczanie granicy, który składa się z systemu samoobsługi i bramki elektronicznej;

26) „potwierdzenie autentyczności i integralności danych przechowywanych na chipie” oznacza proces, w którym weryfikuje się, przy użyciu certyfikatów, czy dane przechowywane na elektronicznym nośniku informacji (chipie) pochodzą od organu wydającego i czy nie zostały zmienione.

Artykuł 3

Zakres stosowania

Niniejsze rozporządzenie stosuje się do każdej osoby przekraczającej granice wewnętrzne lub zewnętrzne państw członkowskich, bez uszczerbku dla:

a) praw osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii;

b) praw uchodźców i osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, w szczególności w odniesieniu do zasady non-refoulement.

Artykuł 4

Prawa podstawowe

Stosując niniejsze rozporządzenie, państwa członkowskie w pełni przestrzegają odpowiednich przepisów prawa Unii, w tym Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), prawa międzynarodowego, w tym Konwencji dotyczącej statusu uchodźców sporządzonej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. (zwanej dalej „konwencją genewską”), zobowiązań związanych z dostępem do ochrony międzynarodowej, w szczególności zasady non-refoulement, oraz praw podstawowych. Zgodnie z zasadami ogólnymi prawa Unii decyzje na podstawie niniejszego rozporządzenia podejmuje się w sposób indywidualny.

TYTUŁ II

GRANICE ZEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Przekraczanie granic zewnętrznych i warunki wjazdu

Artykuł 5

Przekraczanie granic zewnętrznych

1. Przekraczanie granic zewnętrznych dozwolone jest jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia. Na przejściach granicznych, które nie są czynne całą dobę, udostępnia się widoczne informacje o godzinach ich otwarcia.

Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz swoich przejść granicznych zgodnie z art. 39.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 można dopuścić wyjątki od obowiązku przekraczania granic zewnętrznych jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia:

a) dla osób lub grup osób - w przypadku gdy istnieje szczególny wymóg sporadycznego przekraczania granic zewnętrznych poza przejściami granicznymi lub poza ustalonymi godzinami ich otwarcia - pod warunkiem że posiadają zezwolenia wymagane na mocy prawa krajowego oraz że nie zachodzi sprzeczność z interesem porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich. Państwa członkowskie mogą dokonać szczegółowych ustaleń w umowach dwustronnych. Ogólne wyjątki przewidziane przez prawo krajowe i umowy dwustronne zgłasza się Komisji zgodnie z art. 39;

b) dla osób lub grup osób w przypadku nieprzewidzianej sytuacji wyjątkowej;

c) zgodnie z przepisami szczególnymi zawartymi w art. 19 i 20 w związku z załącznikami VI i VII.

3. Bez uszczerbku dla wyjątków przewidzianych w ust. 2 lub dla swoich zobowiązań w zakresie ochrony międzynarodowej, państwa członkowskie wprowadzają sankcje, zgodnie z ich prawem krajowym, za niedozwolone przekraczanie granic zewnętrznych w miejscach innych niż przejścia graniczne lub w godzinach innych niż ustalone godziny otwarcia. Sankcje te muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

Artykuł 6

Warunki wjazdu obywateli państw trzecich

1. W przypadku planowanego pobytu na terytorium państw członkowskich nieprzekraczającego 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, co oznacza wzięcie pod uwagę okresu 180-dniowego poprzedzającego każdy z dni pobytu, warunki wjazdu obywateli państw trzecich są następujące:

a) posiadają oni ważny dokument podróży uprawniający posiadacza do przekroczenia granicy i spełniający następujące kryteria:

(i) jest on ważny przez przynajmniej trzy miesiące po planowanej dacie wyjazdu z terytorium państw członkowskich; w uzasadnionych pilnych przypadkach kryterium to może zostać pominięte;

(ii) został wydany w okresie ostatnich 10 lat;

b) [1] posiadają oni ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 539/2001 (²⁶), lub ważne zezwolenie na podróż, jeżeli jest ono wymagane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1240 (²⁷), chyba że posiadają ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową;

c) uzasadnią cel i warunki planowanego pobytu oraz posiadają wystarczające środki utrzymania, zarówno na czas trwania planowanego pobytu, jak i na powrót do ich państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyskają zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jeżeli mają możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem;

d) nie są osobami, wobec których dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu w SIS;

e) nie są uważani za stanowiących zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych żadnego z państw członkowskich, a w szczególności nie dokonano wobec nich, na tej samej podstawie, wpisu do celów odmowy wjazdu w krajowych bazach danych państw członkowskich;

f) przekazują oni dane biometryczne, jeżeli jest to wymagane do:

(i) utworzenia rejestru indywidualnego w EES zgodnie z art. 16 i 17 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

(ii) dokonywania odpraw granicznych zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (i) i lit. g) ppkt (i) niniejszego rozporządzenia, art. 23 ust. 2 i 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 oraz, w stosownych przypadkach, art. 18 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (²⁸).

W okresie przejściowym ustanowionym zgodnie z art. 83 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240 korzystanie z europejskiego systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS) jest opcjonalne, a wymogi dotyczące posiadania ważnego zezwolenia na podróż, określone w lit. b) akapitu pierwszego niniejszego ustępu nie mają zastosowania. Państwa członkowskie informują obywateli państw trzecich objętych wymogiem zezwolenia na podróż, którzy przekraczają granice zewnętrzne, o wymogu posiadania ważnego zezwolenia na podróż po wygaśnięciu okresu przejściowego. W tym celu państwa członkowskie rozprowadzają w śród podróżnych tej kategorii wspólną ulotkę informacyjną, o czym mowa w art. 83 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240.

Podczas okresu karencji ustanowionego zgodnie z art. 83 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2018/1240 służby graniczne wyjątkowo zezwalają obywatelom państw trzecich objętym wymogiem zezwolenia na podróż, którzy takiego zezwolenia nie posiadają, na przekroczenie granicy zewnętrznej, jeżeli spełniają oni wszystkie pozostałe warunki określone w tym artykule, o ile przekraczają oni granice zewnętrzne państw członkowskich po raz pierwszy od końca okresu przejściowego, o którym mowa w art. 83 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240. Służby graniczne informują obywateli tych państw trzecich o wymogu posiadania ważnego zezwolenia na podróż zgodnie z niniejszym artykułem. W tym celu służby graniczne rozprowadzają w śród tych osób podróżujących wspólną ulotkę informacyjną, o której mowa w art. 83 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2018/1240, pouczającą ich, że wyjątkowo zezwala się im na przekroczenie zewnętrznych granic UE bez spełnienia obowiązku posiadania ważnego zezwolenia na podróż i objaśniającą ten obowiązek. [2]

1a. Okres 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oblicza się jako jeden okres dla państw członkowskich posługujących się EES na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/2226. Okres ten oblicza się odrębnie dla każdego z państw członkowskich, które nie posługują się EES.

2. Do celów wykonania ust. 1 za datę wjazdu uważa się pierwszy dzień pobytu na terytorium państw członkowskich, a datę wyjazdu liczy się jako ostatni dzień pobytu na terytorium państw członkowskich. W obliczeniach długości pobytu na terytorium państw członkowskich nie uwzględnia się okresów pobytu dozwolonych na mocy zezwolenia na pobyt lub wizy długoterminowej.

3. Niewyczerpujący wykaz dokumentów uzupełniających, których okazania straż graniczna może wymagać od obywateli państw trzecich w celu weryfikacji spełnienia warunków określonych w ust. 1 lit. c), zawarty jest w załączniku I.

4. Środki utrzymania ocenia się stosownie do długości i celu pobytu oraz w stosunku do średnich kosztów taniego wyżywienia i zakwaterowania w danym państwie członkowskim lub danych państwach członkowskich, pomnożonych przez liczbę dni pobytu.

Ustalane przez państwa członkowskie kwoty referencyjne są przekazywane Komisji zgodnie z art. 39.

Podstawę do oceny, czy środki utrzymania są wystarczające, może stanowić gotówka, czeki podróżne i karty kredytowe znajdujące się w posiadaniu obywatela państwa trzeciego. Oświadczenia o sponsorowaniu, jeżeli takie oświadczenia są przewidziane przez prawo krajowe, oraz listy gwarancyjne od osób przyjmujących, określone przez prawo krajowe, w przypadku gdy obywatel państwa trzeciego zatrzymuje się u osoby przyjmującej, mogą również stanowić dowód dysponowania wystarczającymi środkami utrzymania.

5. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1:

a) obywatelom państw trzecich, którzy nie spełniają wszystkich warunków ustanowionych w ust. 1, jednakże posiadają dokument pobytowy lub wizę długoterminową, zezwala się na wjazd na terytorium innych państw członkowskich w celu tranzytu, tak aby mogli oni dotrzeć na terytorium państwa członkowskiego, które wydało dokument pobytowy lub wizę długoterminową, chyba że ich nazwiska znajdują się w krajowym wykazie wpisów państwa członkowskiego, którego granice zewnętrzne usiłują przekroczyć, a wpisowi towarzyszy instrukcja odmowy wjazdu lub tranzytu;

b) obywatelom państw trzecich, którzy spełniają warunki ustanowione w ust. 1, z wyjątkiem warunku ustanowionego w lit. b), którzy zgłaszają się na granicy, można zezwolić na wjazd na terytorium państw członkowskich, jeżeli na granicy zostanie im wydana wiza zgodnie z art. 35 i 36 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 (²⁹).

Państwa członkowskie opracowują statystyki dotyczące wiz wydawanych na granicy zgodnie z art. 46 rozporządzenia (WE) nr 810/2009 i załącznikiem XII do tego rozporządzenia.

Jeżeli zamieszczenie wizy w dokumencie nie jest możliwe, wizę zamieszcza się wyjątkowo na oddzielnej karcie załączonej do dokumentu. W takim przypadku stosuje się jednolity wzór formularza, na którym umieszcza się wizę, określony w rozporządzeniu Rady (WE) nr 333/2002 (³⁰);

c) obywatele państw trzecich, którzy nie spełniają jednego lub większej liczby warunków ustanowionych w ust. 1, mogą uzyskać zezwolenie państwa członkowskiego na wjazd na jego terytorium ze względów humanitarnych, ze względu na interes narodowy lub zobowiązania międzynarodowe. W przypadku gdy wobec danego obywatela państwa trzeciego dokonano wpisu, o którym mowa w ust. 1 lit. d), państwo członkowskie wydające mu zezwolenie na wjazd na swoje terytorium informuje o tym odpowiednio pozostałe państwa członkowskie.

Artykuł 6a

Obywatele państw trzecich, których dane mają być wprowadzone do EES

1. Zgodnie z art. 16, 17, 19 i 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226 do EES wprowadza się dane dotyczące wjazdu i wyjazdu osób należących do następujących kategorii:

a) obywatele państw trzecich dopuszczeni do pobytu krótkoterminowego zgodnie z art. 6 ust. 1 niniejszego rozporządzenia;

b) obywatele państw trzecich będący członkami rodziny obywatela Unii, do którego ma zastosowanie dyrektywa 2004/38/WE, i którzy nie posiadają karty pobytowej przewidzianej w tej dyrektywie;

c) obywatele państw trzecich, którzy:

(i) są członkami rodziny obywatela państwa trzeciego korzystającego – na mocy umowy między Unią i jej państwami członkowskimi z jednej strony a państwem trzecim z drugiej strony – z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu przysługującemu obywatelom Unii; oraz

(ii) nie posiadają karty pobytowej przewidzianej w dyrektywie 2004/38/WE ani dokumentu pobytowego przewidzianego w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002.

2. Zgodnie z art. 18 rozporządzenia (UE) 2017/2226 do EES wprowadza się dane dotyczące obywateli państw trzecich, którym odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy zgodnie z art. 14 niniejszego rozporządzenia.

3. Do EES nie wprowadza się danych dotyczących następujących kategorii osób:

a) obywatele państw trzecich będący członkami rodziny obywatela Unii, do którego ma zastosowanie dyrektywa 2004/38/WE, i którzy posiadają kartę pobytową zgodnie z tą dyrektywą, niezależnie czy towarzyszą temu obywatelowi Unii lub do niego dołączają, czy nie;

b) obywatele państw trzecich, którzy są członkami rodziny obywatela państwa trzeciego, niezależnie czy towarzyszą temu obywatelowi Unii lub do niego dołączają, czy nie, jeżeli:

(i) ten obywatel państwa trzeciego korzysta z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu przysługującemu obywatelom Unii na mocy umowy między Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a państwem trzecim, z drugiej strony, oraz

(ii) ci obywatele państw trzecich posiadają kartę pobytową przewidzianą w dyrektywie 2004/38/WE lub dokument pobytowy przewidziany w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002;

c) posiadacze dokumentów pobytowych, o których mowa w art. 2 pkt 16, inni niż ci, którzy są objęci lit. a) i b) niniejszego ustępu;

d) posiadacze wiz długoterminowych;

e) obywatele państw trzecich korzystający z prawa do mobilności zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/66/UE (³¹) lub dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/801 (³²);

f) obywatele Andory, Monako i San Marino oraz posiadacze paszportów wydanych przez Państwo Watykańskie lub Stolicę Apostolską;

g) osoby lub kategorie osób zwolnione z odprawy granicznej lub korzystające ze szczególnych zasad w stosunku do odprawy granicznej, a mianowicie:

(i) szefowie państw, szefowie rządów i członkowie rządów krajowych wraz z towarzyszącymi im małżonkami, oraz członkowie ich oficjalnych delegacji oraz monarchowie i inni wyżsi rangą członkowie rodziny królewskiej i – zgodnie z załącznikiem VII pkt 1;

(ii) piloci samolotów i inni członkowie załogi – zgodnie z załącznikiem VII pkt 2;

(iii) marynarze zgodnie z załącznikiem VII pkt 3 oraz marynarze, którzy przebywają na terytorium państwa członkowskiego tylko wtedy, kiedy przybija tam ich statek i tylko na obszarze portu zawinięcia;

(iv) pracownicy transgraniczni – zgodnie z załącznikiem VII pkt 5;

(v) służby ratownicze, policja, straż pożarna działające w sytuacjach wyjątkowych oraz funkcjonariusze straży granicznej – zgodnie z załącznikiem VII pkt 7;

(vi) pracownicy zatrudnieni na urządzeniach oddalonych od brzegu – zgodnie z załącznikiem VII pkt 8;

(vii) członkowie załogi i pasażerowie statków wycieczkowych – zgodnie z załącznikiem VI pkt 3.2.1, 3.2.2 i 3.2.3;

(viii) osoby przebywające na pokładzie pływających jednostek rekreacyjnych niepodlegające odprawie granicznej – zgodnie z załącznikiem VI pkt 3.2.4, 3.2.5 i 3.2.6;

h) osoby, które korzystają z odstępstwa od obowiązku przekraczania granic zewnętrznych jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia zgodnie z art. 5 ust. 2;

i) osoby, które przedstawią ważne zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1931/2006 (³³);

j) członkowie załóg międzynarodowych pociągów pasażerskich i towarowych;

k) osoby, które na potrzeby przekroczenia granicy przedstawią:

(i) ważny uproszczony kolejowy dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 693/2003 (³⁴); lub

(ii) ważny uproszczony dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 693/2003, pod warunkiem że tranzyt odbywa się pociągiem i osoby te nie wysiadają z niego na terytorium państwa członkowskiego.

ROZDZIAŁ II

Kontrola granic zewnętrznych i odmowa wjazdu

Artykuł 7

Dokonywanie odprawy granicznej

1. Straż graniczna podczas wykonywania swoich obowiązków w pełni szanuje ludzką godność, w szczególności w przypadkach, gdy ma do czynienia z osobami wymagającymi szczególnego traktowania.

Wszelkie środki podjęte podczas wykonywania zadań muszą być proporcjonalne do celów realizowanych za pomocą tych środków.

2. Podczas dokonywania odprawy granicznej straż graniczna nie może dyskryminować osób ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Artykuł 8

Odprawa graniczna osób

1. Ruch graniczny na granicach zewnętrznych podlega odprawom dokonywanym przez straż graniczną. Odprawy dokonywane są zgodnie z niniejszym rozdziałem.

Odprawom mogą podlegać również środki transportu i przedmioty będące w posiadaniu osób przekraczających granicę. Do przeszukań stosuje się prawo krajowe danego państwa członkowskiego.

2. Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii podlegają odprawie, przy wjeździe i wyjeździe, w następujący sposób:

a) weryfikacji tożsamości i obywatelstwa osoby oraz weryfikacji autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych Interpolu o skradzionych lub utraconych dokumentach podróży (SLTD);

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

Jeżeli dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów, chyba że jest to technicznie niemożliwe lub, w przypadku dokumentu podróży wydanego przez państwo trzecie, niemożliwe ze względu na niedostępność ważnych certyfikatów.

b) weryfikacji, czy osoba korzystająca z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii nie jest uznawana za stanowiącą zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich, w tym również poprzez sprawdzenie w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych. Odbywa się to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu.

W przypadku osób, których wjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia, przeprowadza się weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia.

2a. W przypadku gdy odprawy z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b), miałyby nieproporcjonalny wpływ na płynność ruchu, państwo członkowskie może zadecydować o dokonywaniu tych odpraw w sposób ukierunkowany na konkretnych przejściach granicznych, na podstawie oceny ryzyka w odniesieniu do porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich.

Zakres i czas trwania tymczasowego ograniczania się do ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych nie mogą wykraczać poza to, co jest ściśle niezbędne, i określane są zgodnie z oceną ryzyka dokonaną przez dane państwo członkowskie. Ocena ryzyka zawiera uzasadnienie tymczasowego ograniczania się do ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych, uwzględnia między innymi nieproporcjonalny wpływ na płynność ruchu oraz zawiera dane statystyczne o pasażerach i incydentach związanych z przestępczością transgraniczną. Ocena ryzyka jest regularnie uaktualniana.

Osoby, które co do zasady nie podlegają ukierunkowanym odprawom z wykorzystaniem baz danych, podlegają co najmniej odprawie zmierzającej do ustalenia ich tożsamości na podstawie okazanego dokumentu podróży. Taka odprawa polega na szybkiej i bezpośredniej weryfikacji ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy oraz weryfikacji obecności śladów sfałszowania lub podrobienia, a w przypadku wątpliwości co do dokumentu podróży lub w przypadku gdy istnieją przesłanki, że taka osoba mogłaby stanowić zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych państw członkowskich, funkcjonariusz straży granicznej dokonuje sprawdzenia w bazach danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b).

Dane państwo członkowskie niezwłocznie przekazuje swoją ocenę ryzyka i jej uaktualnienia do Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej, (zwanej dalej „Agencją”), ustanowionej na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (³⁵) i co sześć miesięcy składa Komisji oraz Agencji sprawozdanie na temat stosowania ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych. Dane państwo członkowskie może zadecydować o utajnieniu oceny ryzyka lub jej części.

2b. W przypadku gdy państwo członkowskie zamierza prowadzić ukierunkowane odprawy z wykorzystaniem baz danych na mocy ust. 2a, niezwłocznie powiadamia o tym pozostałe państwa członkowskie, Agencję oraz Komisję. Dane państwo członkowskie może zadecydować o utajnieniu powiadomienia lub jego części.

W przypadku gdy państwa członkowskie, Agencja lub Komisja mają zastrzeżenia do zamiaru prowadzenia ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych, niezwłocznie powiadamiają o tych zastrzeżeniach dane państwo członkowskie. Dane państwo członkowskie bierze te zastrzeżenia pod uwagę.

2c. Do dnia 8 kwietnia 2019 r. Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę wykonania i skutków ust. 2.

2d. W odniesieniu do granic powietrznych, ust. 2a i 2b mają zastosowanie przez okres przejściowy nieprzekraczający sześciu miesięcy od dnia 7 kwietnia 2017 r.

W wyjątkowych okolicznościach, w przypadku gdy – w danym porcie lotniczym – ze względu na szczególne trudności infrastrukturalne wymagany jest dłuższy okres czasu na dostosowania mające na celu umożliwienie prowadzenia systematycznych odpraw z wykorzystaniem baz danych bez nieproporcjonalnego wpływu na płynność ruchu, sześciomiesięczny okres przejściowy, o którym mowa w akapicie pierwszym, może zostać przedłużony dla tego konkretnego portu lotniczego o nie więcej niż 18 miesięcy, zgodnie z procedurą określoną w akapicie trzecim.

W tym celu państwo członkowskie powiadamia Komisję, Agencję oraz pozostałe państwa członkowskie, najpóźniej w terminie trzech miesięcy przed upływem okresu przejściowego, o którym mowa w akapicie pierwszym, o szczególnych trudnościach infrastrukturalnych w danym porcie lotniczym, o planowanych środkach ich rozwiązania oraz o okresie czasu potrzebnym na ich wdrożenie.

W przypadku gdy ze względu na szczególne trudności infrastrukturalne wymagany jest dłuższy okres czasu na dostosowania, Komisja upoważnia dane państwo członkowskie – w terminie jednego miesiąca od otrzymania powiadomienia, o którym mowa w akapicie trzecim, oraz po konsultacji z Agencją – do przedłużenia okresu przejściowego dla danego portu lotniczego i w stosownych przypadkach określa czas trwania takiego przedłużenia.

2e. Odpraw z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b), można dokonywać z wyprzedzeniem w oparciu o dane dotyczące pasażerów otrzymane zgodnie z dyrektywą Rady 2004/82/WE (³⁶) lub zgodnie z innymi przepisami prawa Unii lub prawa krajowego.

W przypadku gdy odpraw tych dokonuje się z wyprzedzeniem w oparciu o takie dane dotyczące pasażerów, dane otrzymane z wyprzedzeniem sprawdza się na przejściu granicznym porównując je z danymi zawartymi w dokumencie podróży. Weryfikuje się również tożsamość i obywatelstwo danej osoby, jak również autentyczność i ważność dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy.

2f. W drodze odstępstwa od ust. 2, osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii, które przekraczają wewnętrzne granice lądowe państw członkowskich, których weryfikacja zgodnie z mającymi zastosowanie procedurami oceny Schengen została pomyślnie zakończona, ale w odniesieniu do których decyzja o zniesieniu kontroli na ich granicach wewnętrznych zgodnie z odpowiednimi postanowieniami odnośnych aktów przystąpienia jeszcze nie została podjęta, mogą zostać poddane odprawie przy wyjeździe, o której mowa w ust. 2, jedynie wyrywkowo, na podstawie oceny ryzyka.

3. Obywatele państw trzecich podlegają szczegółowej odprawie przy wjeździe i wyjeździe w następujący sposób:

a) szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje weryfikację warunków regulujących wjazd określonych w art. 6 ust. 1 oraz, w stosownych przypadkach, dokumentów zezwalających na pobyt i prowadzenie działalności zawodowej. Weryfikacja ta dokonywana jest poprzez szczegółowe sprawdzenie następujących elementów:

(i) weryfikację tożsamości i obywatelstwa obywatela państwa trzeciego oraz autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych SLTD Interpolu;

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

W przypadku paszportów i dokumentów podróży zawierających elektroniczny nośnik informacji (chip) sprawdza się autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie, o ile dostępne są ważne certyfikaty.

Z wyjątkiem obywateli państw trzecich, dla których w EES utworzono już rejestr indywidualny, jeżeli dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie) i ten wizerunek twarzy zapisany na chipie jest technicznie dostępny, weryfikacja ta obejmuje weryfikację tego wizerunku twarzy poprzez elektroniczne porównanie tego wizerunku twarzy z pobranym na miejscu wizerunkiem twarzy danego obywatela państwa trzeciego. Jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie);

(ii) [3] weryfikację, czy dokumentowi podróży towarzyszą w stosownych przypadkach wymagana wiza, zezwolenie na podróż lub dokument pobytowy;

(iii) w przypadku osób, odnośnie do których wjazd lub odmowa wjazdu podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia;

(iiia) w przypadku osób, odnośnie do których wjazd lub odmowa wjazdu podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego nie wykorzystał lub nie przekroczył maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich, oraz w przypadku obywateli państw trzecich posiadających wizę wydaną na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu – weryfikację, czy nie przekroczyli oni maksymalnej liczby dozwolonych wjazdów, poprzez przeglądanie EES zgodnie z art. 23 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

(iv) weryfikację miejsca wyjazdu i przeznaczenia danego obywatela państwa trzeciego i celu planowanego pobytu, poprzez sprawdzenie, jeżeli jest to konieczne, odpowiednich dokumentów uzupełniających;

(v) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego posiada wystarczające środki utrzymania na okres i do celów planowanego pobytu, na powrót do państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyska zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jest w stanie uzyskać takie środki zgodnie z prawem;

(vi) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego, jego środek transportu i przewożone przez niego przedmioty nie stanowią potencjalnie niebezpieczeństwa dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich. Weryfikacja taka obejmuje bezpośrednie sprawdzenie danych i wpisów o osobach oraz, jeśli to konieczne, o przedmiotach, w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych, a także o działaniach, jakie należy ewentualnie podjąć w związku z wpisem. Pozostaje to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu;

b) jeżeli obywatel państwa trzeciego posiada wizę, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. b), szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje także weryfikację tożsamości posiadacza wizy oraz autentyczności wizy, poprzez sprawdzenie w wizowym systemie informacyjnym (VIS) zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

ba) [4] jeżeli obywatel państwa trzeciego posiada zezwolenie na podróż, o którym mowa w art. 6 ust. 1 lit. b) niniejszego rozporządzenia, szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje także weryfikację autentyczności, ważności i statusu zezwolenia na podróż, a w stosownych przypadkach tożsamości posiadacza zezwolenia na podróż, przez przeprowadzenie kwerendy w ETIAS zgodnie z art. 47 rozporządzenia (UE) 2018/1240 W przypadku braku technicznej możliwości przeprowadzenia kwerendy lub przeszukiwania, o których mowa w art. 47 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2018/1240, stosuje się art. 48 ust. 3 tego rozporządzenia;

c) w drodze odstępstwa sprawdzenie w VIS można przeprowadzić we wszystkich przypadkach tylko za pomocą numeru naklejki wizowej a wybiórczo za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców, jeżeli:

(i) natężenie ruchu osiągnęło taki stopień, że czas oczekiwania na przejściu granicznym nadmiernie się wydłuża;

(ii) wyczerpane zostały wszystkie zasoby w zakresie personelu, urządzeń i organizacji; oraz

(iii) z przeprowadzonej analizy ryzyka wynika, że nie istnieje zagrożenie w odniesieniu do bezpieczeństwa wewnętrznego ani nielegalnej imigracji.

Jednakże w każdym przypadku zaistnienia jakichkolwiek wątpliwości w odniesieniu do tożsamości posiadacza wizy lub autentyczności wizy systematycznie dokonywane są sprawdzenia w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców.

Odstępstwo to może być stosowane jedynie na danym przejściu granicznym tak długo, jak długo spełnione są warunki, o których mowa w ppkt (i), (ii) oraz (iii);

d) decyzja o sprawdzeniu w VIS zgodnie z lit. c) jest podejmowana przez komendanta placówki straży granicznej na przejściu granicznym lub na wyższym szczeblu.

Zainteresowane państwo członkowskie powiadamia niezwłocznie pozostałe państwa członkowskie oraz Komisję o takiej decyzji;

e) każde z państw członkowskich przekazuje raz w roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie ze stosowania lit. c), które zawiera liczbę obywateli państw trzecich sprawdzonych w VIS tylko za pomocą numeru naklejki wizowej, a także czas oczekiwania, o którym mowa w lit. c) ppkt (i);

f) lit. c) i d) mają zastosowanie przez maksymalny okres trzech lat, rozpoczynający się trzy lata po rozpoczęciu funkcjonowania VIS. Przed końcem drugiego roku stosowania lit. c) i d) Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę ich wdrożenia. Na podstawie tej oceny Parlament Europejski lub Rada mogą zwrócić się do Komisji o zaproponowanie odpowiednich zmian do niniejszego rozporządzenia;

g) szczegółowa odprawa przy wyjeździe obejmuje:

(i) weryfikację tożsamości i obywatelstwa obywatela państwa trzeciego oraz autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych SLTD Interpolu;

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

W przypadku paszportów i dokumentów podróży zawierających elektroniczny nośnik informacji (chip) sprawdza się autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie, o ile dostępne są ważne certyfikaty.

Z wyjątkiem obywateli państw trzecich, dla których w EES utworzony jest rejestr indywidualny, jeżeli dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie) i ten wizerunek twarzy jest technicznie dostępny, weryfikacja ta obejmuje weryfikację tego wizerunku twarzy poprzez elektroniczne porównanie tego wizerunku twarzy z pobranym na miejscu wizerunkiem twarzy danego obywatela państwa trzeciego. Jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie);

(ii) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego nie jest uznawany za zagrożenie dla porządku publicznego, zdrowia publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich, w tym poprzez sprawdzenie w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych. Pozostaje to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu;

(iii) w przypadku osób, których wyjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia, weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia;

(iv) w przypadku osób, których wyjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego nie przekroczył maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich, poprzez przeglądanie EES zgodnie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

h) obok odprawy, o której mowa w lit. g), szczegółowa odprawa przy wyjeździe może również obejmować:

(i) weryfikację, czy dana osoba posiada ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001, z wyjątkiem przypadku gdy posiada ona ważny dokument pobytowy; taka weryfikacja może obejmować sprawdzenie w VIS zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

(ii) (uchylony);

(iii) (uchylony);

i) w celu identyfikacji osób, które nie spełniają warunków wjazdu, pobytu lub zamieszkania na terytorium państw członkowskich lub przestały spełniać te warunki, możliwe jest przeglądanie VIS zgodnie z art. 20 rozporządzenia (WE) nr 767/2008 i EES zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

ia) odpraw z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w lit. a) ppkt (i) i (vi) oraz w lit. g), można dokonywać z wyprzedzeniem, w oparciu o dane dotyczące pasażerów, otrzymane zgodnie z dyrektywą 2004/82/WE lub zgodnie z innymi przepisami prawa Unii lub prawa krajowego. W przypadku gdy odpraw tych dokonuje się z wyprzedzeniem w oparciu o takie dane dotyczące pasażerów, dane otrzymane z wyprzedzeniem sprawdza się na przejściu granicznym porównując je z danymi zawartymi w dokumencie podróży. Weryfikuje się tożsamość i obywatelstwo danej osoby, jak również autentyczność i ważność dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy;

ib) w przypadku gdy istnieją wątpliwości co do autentyczności dokumentu podróży lub tożsamości obywatela państwa trzeciego, odprawy w miarę możliwości obejmują weryfikację co najmniej jednego z identyfikatorów biometrycznych umieszczonych w dokumencie podróży;

4. Takiej szczegółowej odprawy dokonuje się w miejscu niepublicznym, jeżeli istnieją odpowiednie pomieszczenia i jeżeli obywatel państwa trzeciego wyrazi takie życzenie.

5. Bez uszczerbku dla akapitu drugiego, obywatelom państw trzecich poddanym szczegółowej kontroli drugiej linii udziela się informacji na piśmie w języku, który rozumieją lub - jak można racjonalnie przypuszczać - powinni rozumieć, lub w inny skuteczny sposób, o celu i procedurze takiej odprawy.

Informacje te muszą być dostępne we wszystkich językach urzędowych Unii i w języku lub językach państwa lub państw graniczących z danym państwem członkowskim oraz wskazywać, że obywatel państwa trzeciego może zażądać podania nazwiska lub numeru identyfikacyjnego funkcjonariuszy straży granicznej dokonujących szczegółowej kontroli drugiej linii, jak również nazwy przejścia granicznego i daty przekroczenia granicy.

6. Odprawa osoby korzystającej z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii jest dokonywana zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE.

7. Szczegółowe zasady dotyczące informacji podlegających rejestracji są określone w załączniku II.

8. W przypadkach gdy zastosowanie ma art. 5 ust. 2 lit. a) lub b), państwa członkowskie mogą również ustanowić odstępstwa od przepisów określonych w niniejszym artykule.

9. Obywatele państwa trzeciego są informowani o maksymalnej liczbie dni dozwolonego pobytu, która uwzględnia liczbę wjazdów i długość pobytu dozwolonych na podstawie wizy. Informacje takie zostają przekazane albo przez funkcjonariusza straży granicznej w momencie dokonywania odprawy granicznej, albo za pośrednictwem zainstalowanego na przejściu granicznym sprzętu umożliwiającego obywatelowi państwa trzeciego skorzystanie z usługi sieciowej, o której mowa w art. 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

Artykuł 8a

Korzystanie z systemów samoobsługi w celu wstępnego rejestrowania danych w EES

1. Osoby, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a, mogą korzystać z systemów samoobsługi w celu wstępnego zarejestrowania w EES danych, o których mowa w ust. 4 lit. a) niniejszego artykułu, pod warunkiem spełnienia wszystkich następujących warunków:

a) dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), a autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów;

b) dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie), który to wizerunek jest technicznie dostępny z poziomu systemu samoobsługi do celów zweryfikowania tożsamości posiadacza dokumentu podróży poprzez porównanie wizerunku twarzy zapisanego na elektronicznym nośniku informacji (chipie) z wizerunkiem twarzy pobranym na miejscu; jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie) w dokumencie podróży.

2. Zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu system samoobsługi weryfikuje, czy dana osoba została wcześniej zarejestrowana w EES, a także weryfikuje tożsamość obywatela państwa trzeciego zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

3. Zgodnie z art. 23 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 system samoobsługi przeprowadza identyfikację zgodnie z art. 27 tego rozporządzenia.

Ponadto zgodnie z art. 23 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 przy przeprowadzaniu identyfikacji w EES:

a) w przypadku obywateli państw trzecich, którzy podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, jeżeli w wyniku wyszukiwania w VIS według danych, o których mowa w art. 18 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 767/2008, okazuje się, że osoba ta jest zarejestrowana w VIS, dokonuje się weryfikacji odcisków palców w danych przechowywanych w VIS zgodnie z art. 18 ust. 6 rozporządzenia (WE) nr 767/2008. W przypadku gdy weryfikacja osoby zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu nie powiedzie się, uzyskuje się dostęp do danych w VIS w celu identyfikacji zgodnie z art. 20 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

b) w przypadku obywateli państw trzecich, którzy nie podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych i których nie znaleziono w EES po przeprowadzeniu identyfikacji zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2017/2226, przegląda się VIS zgodnie z art. 19a rozporządzenia (WE) nr 767/2008.

4. W przypadku gdy dane dotyczące osoby, o której mowa w ust. 1 niniejszego artykułu nie są zarejestrowane w EES zgodnie z ust. 2 i 3:

a) obywatele państw trzecich, którzy podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, wstępnie rejestrują w EES przy użyciu systemu samoobsługi dane wymienione w art. 16 ust. 1 oraz art. 16 ust. 2 lit. c)–f) rozporządzenia (UE) 2017/2226 oraz w stosownych przypadkach dane wymienione w art. 16 ust. 6 tego rozporządzenia, a obywatele państw trzecich, którzy nie podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, wstępnie rejestrują w EES przy użyciu systemu samoobsługi dane wymienione w art. 17 ust. 1 lit. a), b) i c) i w art. 16 ust. 2 lit. c) tego rozporządzenia oraz w stosownych przypadkach dane wymienione w art. 17 ust. 1 lit. d) tego rozporządzenia;

b) następnie daną osobę kieruje się do funkcjonariusza straży granicznej, który:

(i) wstępnie rejestruje przedmiotowe dane w przypadku, gdy nie było możliwe pobranie w systemie samoobsługi wszystkich wymaganych danych;

(ii) weryfikuje:

– czy dokument podróży wykorzystany w systemie samoobsługi odpowiada dokumentowi, który osoba ta przedstawia osobiście funkcjonariuszowi straży granicznej,

– czy pobrany na miejscu wizerunek twarzy tej osoby odpowiada wizerunkowi twarzy pobranemu przy użyciu systemu samoobsługi, oraz

– w stosunku do osób, które nie posiadają wizy wymaganej na podstawie rozporządzenia (WE) nr 539/2001 – czy odciski palców tej osoby pobrane na miejscu odpowiadają odciskom palców pobranym przy użyciu systemu samoobsługi;

(iii) w przypadku gdy podjęta została decyzja o zezwoleniu na wjazd lub odmowie wjazdu – potwierdza dane, o których mowa w lit. a) niniejszego ustępu, i wprowadza do EES dane, o których mowa w art. 16 ust. 2 lit. a) i b) oraz art. 18 ust. 6 lit. b), c) i d) rozporządzenia (UE) 2017/2226.

5. W przypadku gdy z operacji, o których mowa w ust. 2 i 3, wynika, że dane dotyczące danej osoby, o której mowa w ust. 1 zostały zarejestrowane w EES, system samoobsługi sprawdza, czy należy zaktualizować którekolwiek z danych, o których mowa w ust. 4 lit. a).

6. Jeżeli ocena, o której mowa w ust. 5 wykaże, że w systemie EES figuruje rejestr indywidualny dotyczący danej osoby, o której mowa w ust. 1, ale dane dotyczące tej osoby należy zaktualizować, dana osoba:

a) aktualizuje dane w EES poprzez wstępne zarejestrowanie ich przy użyciu systemu samoobsługi;

b) jest kierowana do funkcjonariusza straży granicznej, który weryfikuje prawidłowość aktualizacji zgodnie z lit. a) niniejszego ustępu oraz, jeżeli została podjęta decyzja o zezwoleniu na wjazd lub o odmowie wjazdu, aktualizuje rejestr indywidualny zgodnie z art. 14 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

7. Systemy samoobsługi funkcjonują pod nadzorem funkcjonariusza straży granicznej, któremu powierza się zadanie wykrywania przypadków niewłaściwego, oszukańczego lub nieprawidłowego korzystania z systemu samoobsługi.

Artykuł 8b

Korzystanie z systemów samoobsługi lub bramek elektronicznych do celu przekraczania granicy przez osoby, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES

1. Osobom, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES zgodnie z art. 6a, można zezwolić na korzystanie z systemu samoobsługi do celu przeprowadzenia odprawy granicznej, jeżeli spełnione są wszystkie następujące warunki:

a) dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), a autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów;

b) dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie), który to wizerunek jest technicznie dostępny z poziomu systemu samoobsługi do celów zweryfikowania tożsamości posiadacza dokumentu podróży poprzez porównanie tego wizerunku twarzy z wizerunkiem twarzy pobranym na miejscu;

c) dana osoba została już zarejestrowana lub wstępnie zarejestrowana w EES.

2. W przypadku gdy warunki określone w ust. 1 niniejszego artykułu są spełnione, odprawa graniczna przy wjeździe przewidziana w art. 8 ust. 2 i art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz odprawa graniczna przy wyjeździe przewidziana w art. 8 ust. 2 i art. 8 ust. 3 lit. g) i h) może odbywać się przy użyciu systemu samoobsługi. W przypadku gdy odprawa graniczna przy wyjeździe dokonywana jest z wykorzystaniem systemu zautomatyzowanej kontroli granicznej, odprawa taka obejmuje odprawę, o której mowa w art. 8 ust. 3 lit. h).

Jeżeli danej osobie przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień ustanowionego przez państwo członkowskie na mocy art. 8d, to przy przekraczaniu przez daną osobę granic zewnętrznych tego państwa członkowskiego lub granic zewnętrznych państwa członkowskiego, które zawarło umowę z państwem członkowskim przyznającym dostęp, o którym mowa w art. 8d ust. 9, podczas odprawy granicznej dokonywanej przy wjeździe przy użyciu systemu samoobsługi można pominąć sprawdzanie elementów, o których mowa w art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iv) i (v).

3. Przy wjeździe i wyjeździe wyniki odprawy granicznej dokonywanej przy użyciu systemu samoobsługi są udostępniane funkcjonariuszowi straży granicznej. Ten funkcjonariusz straży granicznej monitoruje wyniki odprawy granicznej i, mając je na uwadze, zezwala na wjazd lub wyjazd lub kieruje daną osobę do funkcjonariusza straży granicznej, który dokonuje dalszej odprawy.

4. Daną osobę kieruje się do funkcjonariusza straży granicznej zgodnie z ust. 3 w każdej z następujących sytuacji:

a) w przypadku gdy nie został spełniony jeden lub więcej z warunków wymienionych w ust. 1;

b) w przypadku gdy odprawa przy wjeździe lub wyjeździe, określona w ust. 2, wykaże, że nie został spełniony co najmniej jeden z warunków wjazdu lub wyjazdu;

c) w przypadku gdy wyniki odprawy przy wjeździe lub wyjeździe, określonej w ust. 2, podają w wątpliwość tożsamość osoby lub wskazują na to, że dana osoba jest uznawana za stanowiącą zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich lub dla zdrowia publicznego;

d) w razie wątpliwości;

e) w razie braku bramek elektronicznych.

5. Oprócz sytuacji, o których mowa w ust. 4, funkcjonariusz straży granicznej nadzorujący przekraczanie granicy może również postanowić, na podstawie innych przesłanek, o skierowaniu osób korzystających z systemu samoobsługi do innego funkcjonariusza straży granicznej.

6. Osobom, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES zgodnie z art. 6a ust. 1 i które skorzystały z systemu samoobsługi w celu dokonania odprawy granicznej, można zezwolić na korzystanie z bramki elektronicznej. W przypadku gdy wykorzystywana jest bramka elektroniczna, w momencie przekraczania granicy odpowiednio rejestruje ona wpis dotyczący wjazdu/wyjazdu i przypisuje go do odpowiedniego rejestru indywidualnego zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) 2017/2226. W przypadku gdy bramka elektroniczna i system samoobsługi są fizycznie oddzielone, weryfikacja tożsamości użytkownika w celu sprawdzenia, czy osoba korzystająca z bramki elektronicznej jest osobą, która skorzystała z systemu samoobsługi odbywa się na stanowisku bramki elektronicznej. Weryfikacji dokonuje się przy użyciu co najmniej jednego identyfikatora biometrycznego.

7. W przypadku gdy nie są spełnione warunki wymienione w ust. 1 lit. a) lub b) niniejszego artykułu lub w obu tych literach, część odprawy granicznej przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz część odprawy granicznej przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) i h) może zostać dokonana przy użyciu systemu samoobsługi. Funkcjonariusz straży granicznej może przeprowadzić wyłącznie te weryfikacje zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz art. 8 ust. 3 lit. g) i h), których nie można przeprowadzić przy użyciu systemu samoobsługi. Ponadto funkcjonariusz straży granicznej weryfikuje, czy dokument podróży wykorzystany w systemie samoobsługi odpowiada dokumentowi, który osoba ta przedstawia osobiście temu funkcjonariuszowi straży granicznej.

8. Systemy samoobsługi i bramki elektroniczne funkcjonują pod nadzorem funkcjonariusza straży granicznej, któremu powierza się zadanie wykrywania wszelkich przypadków niewłaściwego, oszukańczego lub nieprawidłowego korzystania z systemu samoobsługi lub bramki elektronicznej

9. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla możliwości zezwolenia przez państwa członkowskie na korzystanie z systemów samoobsługi lub bramek elektronicznych do celów przekraczania granicy przez obywateli Unii, obywateli państwa Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, obywateli Szwajcarii i obywateli państw trzecich, w przypadku których przekroczenie granicy nie podlega zarejestrowaniu w EES.

Artykuł 8c

Normy dotyczące systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej

Systemy zautomatyzowanej kontroli granicznej są zaprojektowane w miarę możliwości w taki sposób, aby mogły być używane przez wszystkie osoby, z wyjątkiem dzieci w wieku poniżej 12 roku życia. Powinny one być również zaprojektowane w sposób gwarantujący pełne poszanowanie godności ludzkiej, w szczególności w przypadkach osób wymagających szczególnego traktowania. Jeżeli państwa członkowskie podejmą decyzję o stosowaniu systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej, zapewniają obecność wystarczającej liczby pracowników, którzy będą pomagać osobom korzystającym z takich systemów.

Artykuł 8d

Krajowe programy ułatwień

1. Każde państwo członkowskie może ustanowić dobrowolny program (zwany dalej „krajowym programem ułatwień”), aby umożliwić obywatelom państw trzecich lub obywatelom określonego państwa trzeciego, którzy nie korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii, korzystanie z ułatwień zgodnie z ust. 2 przy przekraczaniu granicy zewnętrznej państwa członkowskiego.

2. Na zasadzie odstępstwa od art. 8 ust. 3 lit. a), w przypadku obywateli państw trzecich, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu i którym przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień, przy przekraczaniu granicy zewnętrznej państwa członkowskiego przez takich obywateli państw trzecich odprawa szczegółowa przy wjeździe nie musi obejmować sprawdzenia elementów, o których mowa w art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iv) i (v).

3. Państwa członkowskie przeprowadzają wstępną weryfikację obywateli państw trzecich, którzy ubiegają się o objęcie ich krajowym programem ułatwień – w celu zweryfikowania w szczególności, czy zostały spełnione warunki, o których mowa w ust. 4. Wstępną weryfikację obywateli państw trzecich przeprowadzają funkcjonariusze straży granicznej, organy wizowe zdefiniowane w art. 4 pkt 3 rozporządzenia (WE) nr 767/2008 lub organy imigracyjne zdefiniowane w art. 3 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

4. Organy, o których mowa w ust. 3, przyznają osobie dostęp do krajowego programu ułatwień wyłącznie wówczas, gdy spełnione zostały wszystkie następujące warunki:

a) wnioskodawca spełnia warunki wjazdu określone w art. 6 ust. 1;

b) dokument podróży wnioskodawcy, oraz, w stosownych przypadkach, wiza, wiza długoterminowa lub dokument pobytowy są ważne i niesfałszowane, niepodrobione ani nieprzerobione;

c) wnioskodawca przedstawia dowody, że istnieje potrzeba częstego lub regularnego podróżowania lub uzasadnia zamiar częstego lub regularnego podróżowania;

d) wnioskodawca przedstawia dowody swojej uczciwości i wiarygodności, w szczególności w stosownych przypadkach wykazuje, że z wcześniejszych wiz lub wiz o ograniczonej ważności terytorialnej korzystał zgodnie z prawem, wskazuje sytuację ekonomiczną w kraju pochodzenia, i wykazuje, że ma rzeczywisty zamiar opuścić terytorium państw członkowskich przed upływem dozwolonego okresu pobytu. Zgodnie z art. 25 rozporządzenia (UE) 2017/2226 organy, o których mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, mają dostęp do EES w celu zweryfikowania, czy wnioskodawca nie przekroczył wcześniej maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich;

e) wnioskodawca uzasadnia cel i warunki planowanych pobytów;

f) wnioskodawca posiada wystarczające środki utrzymania zarówno na czas trwania planowanych pobytów, jak i na powrót do państwa pochodzenia lub zamieszkania, lub wnioskodawca jest w stanie uzyskać takie środki zgodnie z prawem;

g) sprawdzono dane w SIS.

5. Pierwszy dostęp do krajowego programu ułatwień przyznaje się maksymalnie na jeden rok. Dostęp można przedłużyć maksymalnie o kolejnych 5 lat lub do czasu zakończenia okresu ważności dokumentu podróży, lub wydanych wiz wielokrotnego wjazdu, wiz długoterminowych i dokumentów pobytowych, w zależności od tego, który z tych okresów jest krótszy.

W przypadku przedłużenia państwo członkowskie co roku ponownie ocenia sytuację każdego obywatela państwa trzeciego, któremu przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień, celem zapewnienia, na podstawie zaktualizowanych informacji, że dany obywatel państwa trzeciego nadal spełniał warunki określone w ust. 4. Ta ponowna ocena może być przeprowadzona przy dokonywaniu odprawy granicznej.

6. Szczegółowe odprawy przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i art. 8 ust. 3 lit. b) i szczegółowe odprawy przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) obejmują również weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego ma ważny dostęp do krajowego programu ułatwień. Funkcjonariusze straży granicznej mogą przeprowadzać weryfikację obywatela państwa trzeciego, który korzysta z krajowego programu ułatwień, przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) i przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) bez elektronicznego porównywania danych biometrycznych, lecz poprzez porównanie pasażera z wizerunkiem twarzy pobranym z elektronicznego nośnika informacji (chipa) i wizerunkiem twarzy z rejestru indywidualnego tego obywatela państwa trzeciego w EES. Pełna weryfikacja przeprowadzana jest wyrywkowo, na podstawie analizy ryzyka.

7. Organy, o których mowa w ust. 3, niezwłocznie cofają dostęp obywatela państwa trzeciego do krajowego programu ułatwień jeżeli okaże się, że warunki przyznania dostępu do programu nie zostały spełnione; lub przestały być spełniane.

8. W toku przeprowadzanej zgodnie z ust. 3 weryfikacji, czy wnioskodawca spełnia warunki określone w ust. 4, szczególną uwagę poświęca się ocenie, czy wnioskodawca nie stanowi zagrożenia pod względem nielegalnej imigracji lub zagrożenia dla bezpieczeństwa któregokolwiek z państw członkowskich oraz czy zamierza opuścić terytorium państw członkowskich podczas dozwolonego pobytu.

Środki utrzymania na planowane pobyty ocenia się, stosownie do czasu trwania i celu planowanego pobytu lub pobytów oraz w stosunku do średnich kosztów taniego wyżywienia i zakwaterowania w danych państwach członkowskich, na podstawie kwot referencyjnych ustalanych przez państwa członkowskie zgodnie z art. 39 ust. 1 lit. c). Dowód na dysponowanie wystarczającymi środkami utrzymania mogą stanowić również dokumenty o sponsorowaniu lub dokumenty o zakwaterowaniu prywatnym lub oba takie dokumenty.

Przy rozpatrywaniu wniosku bierze się pod uwagę w szczególności to, czy przedstawione dokumenty są autentyczne i wiarygodne oraz czy oświadczenia złożone przez wnioskodawcę s ą prawdziwe i wiarygodne. Jeżeli państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku ma wątpliwości co do wnioskodawcy lub złożonych przez wnioskodawcę o świadczeń lub dokumentów uzupełniających, przed podjęciem decyzji w sprawie wniosku może skonsultować się z innymi państwami członkowskimi.

9. Dwa państwa członkowskie lub większa ich liczba po ustanowieniu własnego krajowego programu ułatwień zgodnie z niniejszym artykułem mogą zawrzeć między sobą umowę w celu zapewnienia możliwości korzystania przez osoby objęte ich krajowymi programami ułatwień z ułatwień uznawanych przez inne programy krajowe. W terminie jednego miesiąca od zawarcia umowy kopię tej umowy przekazuje się Komisji.

10. Przy ustanawianiu takiego krajowego programu ułatwień państwa członkowskie zapewniają, by ich system obsługujący ten program spełniał normy w zakresie bezpieczeństwa danych określone w art. 43 rozporządzenia (UE) 2017/2226. Państwa członkowskie dokonują odpowiedniej oceny ryzyka związanego z bezpieczeństwem informacji, przy czym jasno określa się obowiązki w zakresie bezpieczeństwa na wszystkich etapach procesu.

11. Przed upływem trzeciego roku stosowania niniejszego artykułu Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę jego wdrożenia. Na podstawie tej oceny Parlament Europejski lub Rada mogą zwrócić się do Komisji o przestawienie wniosku w sprawie ustanowienia programu unijnego dla często podróżujących osób będących obywatelami państw trzecich, którzy przeszli wstępną weryfikację.

Artykuł 9

Uproszczenie odprawy granicznej

1. Odprawa graniczna na granicach zewnętrznych może zostać uproszczona w następstwie wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności. Uważa się, że takie wyjątkowe i nieprzewidziane okoliczności występują w przypadku, gdy niemożliwe do przewidzenia zdarzenia prowadzą do ruchu o takim natężeniu, że powoduje ono nadmierne wydłużenie czasu oczekiwania na przejściach granicznych, a wszystkie zasoby w zakresie personelu, wyposażenia i organizacji zostały wyczerpane.

2. W przypadku uproszczenia odprawy granicznej zgodnie z ust. 1 odprawa graniczna przy wjeździe ma z zasady pierwszeństwo przed odprawą graniczną przy wyjeździe.

Decyzja o uproszczeniu odprawy jest podejmowana przez komendanta straży granicznej na przejściu granicznym.

Uproszczenie takie jest tymczasowe, dostosowane do uzasadniających je okoliczności i wprowadzane stopniowo.

3. Nawet w przypadku uproszczenia odprawy funkcjonariusze straży granicznej wprowadzają dane do EES zgodnie z art. 6a. Jeżeli dane nie mogą zostać wprowadzone za pomocą środków elektronicznych, należy je wprowadzić ręcznie.

3a. W przypadku braku technicznej możliwości wprowadzenia danych do systemu centralnego EES lub w przypadku awarii systemu centralnego EES stosuje się wszystkie następujące przepisy:

(i) na zasadzie odstępstwa od art. 6a niniejszego rozporządzenia dane, o których mowa w art. 16– 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226, przechowuje się tymczasowo w jednolitym interfejsie krajowym określonym w art. 7 tego rozporządzenia. Jeżeli nie jest to możliwe, dane tymczasowo przechowuje się lokalnie w formie elektronicznej. W obydwu przypadkach dane wprowadza się do systemu centralnego EES, gdy tylko rozwiązany zostanie problem braku technicznej możliwości wprowadzania danych lub zostanie usunięta awaria. Państwa członkowskie podejmują odpowiednie środki i udostępniają wymaganą infrastrukturę, sprzęt i zasoby w celu zapewnienia, by dane mogły być tymczasowo przechowywane lokalnie w każdym momencie i na każdym ich przejściu granicznym.

Bez uszczerbku dla obowiązku dokonywania odpraw granicznych na mocy niniejszego rozporządzenia, w sytuacji wyjątkowej, gdy nie ma technicznej możliwości wprowadzenia danych do systemu centralnego EES ani do jednolitego interfejsu krajowego oraz gdy nie ma technicznej możliwości tymczasowego lokalnego przechowywania danych w formacie elektronicznym, funkcjonariusz służby granicznej ręcznie przechowuje dane dotyczące wjazdu/wyjazdu zgodnie z art. 16–20 rozporządzenia (UE) 2017/2226, z wyjątkiem danych biometrycznych, oraz zamieszcza w dokumencie podróży obywatela państwa trzeciego stempel wjazdowy lub wyjazdowy. Dane takie należy wprowadzić do systemu centralnego EES, jak tylko będzie to technicznie możliwe.

Państwa członkowskie informują Komisję zgodnie z art. 21 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 o przypadkach stemplowania dokumentów podróży w razie wystąpienia sytuacji wyjątkowych, o których mowa w akapicie drugim niniejszego podpunktu.

(ii) na zasadzie odstępstwa od art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iii) i lit. g) ppkt (iv) niniejszego rozporządzenia w przypadku obywateli państw trzecich posiadających wizę, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. b), weryfikacja tożsamości posiadacza wizy odbywa się – jeżeli jest to technicznie możliwe – poprzez bezpośrednie przeglądanie VIS zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008.

4. Każde państwo członkowskie przekazuje co roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie dotyczące stosowania niniejszego artykułu.

Artykuł 10

Oddzielne pasy ruchu i informacja na znakach

1. Państwa członkowskie zapewniają odrębne pasy ruchu, w szczególności na lotniczych przejściach granicznych, w celu dokonywania odprawy osób zgodnie z art. 8. Takie pasy ruchu są wyróżnione przy pomocy znaków z oznaczeniami określonymi w załączniku III.

Państwa członkowskie mogą zapewnić odrębne pasy ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych oraz na granicach pomiędzy państwami członkowskimi, które nie stosują art. 22 w odniesieniu do ich wspólnych granic. Znaki z oznaczeniami określonymi w załączniku III są stosowane, jeżeli państwa członkowskie zapewniają na tych granicach odrębne pasy ruchu.

Państwa członkowskie zapewniają wyraźne oznakowanie takich pasów ruchu, w tym w przypadku odstąpienia od zasad korzystania z różnych pasów ruchu przewidzianego w ust. 4, w celu zapewnienia optymalnych poziomów przepływu osób przekraczających granicę.

2. Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii są uprawnione do korzystania z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część A („UE, EOG, CH”). Mogą one również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) oraz część B2 („wszystkie paszporty”).

Obywatele państw trzecich, którzy nie są zobowiązani do posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001 oraz obywatele państw trzecich, którzy posiadają ważny dokument pobytowy lub wizę długoterminową, mogą korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 do niniejszego rozporządzenia („wiza niewymagana”). Mogą oni również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 do niniejszego rozporządzenia („wszystkie paszporty”).

Wszystkie pozostałe osoby korzystają z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 („wszystkie paszporty”).

Oznaczenia na znakach, o których mowa w akapicie pierwszym, drugim i trzecim, mogą zostać przedstawione w języku lub językach, które każde z państw członkowskich uzna za właściwe.

Zapewnienie osobnych pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) nie jest obowiązkowe. Państwa członkowskie decydują zgodnie z potrzebami praktycznymi, czy wykorzystają ten wariant oraz których przejść granicznych będzie to dotyczyć.

3. Na morskich i lądowych przejściach granicznych państwa członkowskie mogą wydzielić różne pasy ruchu dla pojazdów osobowych i ciężarowych oraz autobusów za pomocą znaków przedstawionych w załączniku III część C.

Państwa członkowskie mogą wprowadzić zmiany oznaczeń na tych znakach, w przypadku gdy jest to właściwe ze względu na okoliczności lokalne.

3a. Jeżeli państwa członkowskie podejmują decyzję o korzystaniu z bramek elektronicznych, systemów samoobsługi lub systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej, stosują one znaki określone w części D załącznika III w celu oznaczenia odpowiednich pasów ruchu.

3b. Jeżeli państwa członkowskie podejmują decyzję o ustanowieniu krajowego programu ułatwień zgodnie z art. 8d, mogą zdecydować o zastosowaniu określonych pasów ruchu dla obywateli państw trzecich korzystających z takiego krajowego programu ułatwień. Państwa członkowskie stosują znaki określone w części E załącznika III w celu oznaczenia odpowiednich pasów ruchu.

4. W przypadkach tymczasowego braku równowagi w natężeniu ruchu na poszczególnych przejściach granicznych właściwe organy mogą odstąpić od zasad korzystania z różnych pasów ruchu na czas niezbędny do zlikwidowania takiego braku równowagi.

Artykuł 11

Stemplowanie dokumentów podróży

1. W przypadkach wyraźnie przewidzianych w prawie krajowym państwo członkowskie może przy wjeździe i wyjeździe stemplować dokumenty podróży obywateli państw trzecich posiadających dokumenty pobytowe lub wizy długoterminowe wydane przez to państwo członkowskie.

2. Dokument podróży obywatela państwa trzeciego, który posiada uproszczony kolejowy dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) 693/2003, jest stemplowany przy wjeździe i wyjeździe. Ponadto dokument podróży obywatela państwa trzeciego, który posiada ważny uproszczony dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 693/2003 oraz który odbywa tranzyt pociągiem i nie wysiada z tego pociągu na terytorium państwa członkowskiego – stemplowane są przy wjeździe i wyjeździe.

3. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, którzy na podstawie krajowej wizy krótkoterminowej wydanej na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu wjeżdżają na terytorium państwa członkowskiego niestosującego jeszcze w pełni dorobku Schengen, ale posługującego się EES, lub który na podstawie takiej wizy wyjeżdża z tego terytorium, stemplowane są przy wjeździe i wyjeździe.

4. Praktyczne ustalenia dotyczące stemplowania określono w załączniku IV.

Artykuł 12

Domniemanie spełniania warunków dotyczących czasu trwania pobytu krótkoterminowego

1. Bez uszczerbku dla art. 12a, jeżeli dla obywatela państwa trzeciego przebywającego na terytorium państwa członkowskiego nie utworzono rejestru indywidualnego w EES lub wpis dotyczący wjazdu/wyjazdu tego obywatela państwa trzeciego nie zawiera daty wyjazdu po dacie upłynięcia okresu dozwolonego pobytu, właściwe organy mogą domniemywać, że obywatel państwa trzeciego nie spełnia warunków dotyczących czasu trwania dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich lub przestał te warunki spełniać.

2. Domniemanie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, nie ma zastosowania do obywatela państwa trzeciego, który jest w stanie przedstawić, za pomocą dowolnych środków, wiarygodne dowody, że korzysta z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii lub że posiada dokument pobytowy lub wizę d ługoterminową. W stosownych przypadkach zastosowanie ma art. 35 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

3. Domniemanie, o którym mowa w ust. 1, może zostać obalone w przypadku przedstawienia przez obywatela państwa trzeciego, w dowolny sposób, wiarygodnych dowodów – takich jak bilety podróżne lub dowód potwierdzający jego obecność poza terytorium państw członkowskich, lub datę końca ważności poprzedniego dokumentu pobytowego lub wizy długoterminowej – że spełnia on warunki dotyczące czasu trwania pobytu krótkoterminowego.

W przypadku obalenia właściwe organy tworzą w razie potrzeby rejestr indywidualny w EES lub wskazują w EES datę i miejsce przekroczenia przez danego obywatela państwa trzeciego granicy zewnętrznej jednego z państw członkowskich lub granicy wewnętrznej państwa członkowskiego niestosującego jeszcze w pełni dorobku Schengen, ale posługującego się EES zgodnie z art. 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

4. Jeżeli domniemanie, o którym mowa w ust. 1, nie zostanie obalone, obywatel państwa trzeciego przebywający na terytorium państw członkowskich może zostać zobowiązany do powrotu zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE (³⁷).

Obywatel państwa trzeciego korzystający z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii może zostać zobowiązany do powrotu wyłącznie zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE.

Artykuł 12a

Okres przejściowy i środki przejściowe

1. Przez okres 180 dni od uruchomienia EES, w celu zweryfikowania przy wjeździe i wyjeździe, czy dane osoby, dopuszczone do pobytu krótkoterminowego nie przekroczyły maksymalnego okresu dozwolonego pobytu, oraz, w odpowiednim przypadku, w celu zweryfikowania przy wjeździe, czy osoby nie przekroczyły liczby dozwolonych wjazdów na podstawie wizy krótkoterminowej wydanej na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu funkcjonariusze straży granicznej uwzględniają pobyty na terytorium państw członkowskich w okresie 180 dni poprzedzających wjazd lub wyjazd poprzez sprawdzenie – obok danych dotyczących wjazdu/wyjazdu zarejestrowanych w EES – również stempli w dokumentach podróży.

2. Jeżeli dana osoba wjechała na terytorium państw członkowskich przed uruchomieniem EES i opuściła je po uruchomieniu EES, w momencie wyjazdu tej osoby tworzy się dla niej rejestr indywidualny w EES i do wpisu dotyczącego wjazdu/wyjazdu wprowadza się zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 datę tego wpisu. Stosowanie niniejszego ustępu nie ogranicza się do okresu 180 dni po uruchomieniu operacji EES, zgodnie z ust. 1. W przypadku rozbieżności między datą na stemplu wjazdowym a datą zarejestrowaną w EES, rozstrzygająca jest data widniejąca na stemplu.

Artykuł 13

Ochrona granicy

1. Głównym celem ochrony granicy jest zapobieganie niedozwolonemu przekraczaniu granicy, zwalczanie przestępczości transgranicznej oraz podejmowanie środków w stosunku do osób, które przekroczyły granicę nielegalnie. Osoba, która nielegalnie przekroczyła granicę i która nie ma prawa przebywać na terytorium danego państwa członkowskiego, zostaje zatrzymana i poddana procedurom spełniającym wymogi dyrektywy 2008/115/WE.

2. W celu ochrony granicy straż graniczna wykorzystuje posterunki stacjonarne i mobilne.

Ochrona ta jest prowadzona w taki sposób, aby zapobiec unikaniu przez osoby odprawy na przejściach granicznych oraz aby zniechęcić je do jej unikania.

3. Ochronę pomiędzy przejściami granicznymi prowadzi straż graniczna, której liczebność i metody działania są dostosowywane do istniejących lub przewidywanych czynników ryzyka i zagrożeń. Wiąże się to z częstymi i nagłymi zmianami okresów ochrony, tak aby niedozwolone przekraczanie granicy wiązało się zawsze z ryzykiem wykrycia.

4. Ochronę prowadzą posterunki stacjonarne lub mobilne, wykonujące swoje zadania poprzez patrolowanie lub stacjonowanie w miejscach znanych lub postrzeganych jako zagrożone, a celem takiej ochrony jest zatrzymywanie osób nielegalnie przekraczających granicę. Ochrona może również być prowadzona za pomocą środków technicznych, w tym środków elektronicznych.

5. Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących dodatkowych środków regulujących ochronę.

Artykuł 14

Odmowa wjazdu

1. Obywatelowi państwa trzeciego, który nie spełnia wszystkich warunków wjazdu ustanowionych w art. 6 ust. 1 i który nie należy do żadnej z kategorii osób, o których mowa w art. 6 ust. 5, odmawia się wjazdu na terytorium państw członkowskich. Pozostaje to bez uszczerbku dla stosowania szczególnych przepisów dotyczących prawa do azylu i ochrony międzynarodowej lub wydawania długoterminowych wiz pobytowych.

2. Odmowa wjazdu może nastąpić wyłącznie w drodze uzasadnionej decyzji podającej dokładne przyczyny odmowy. Decyzja jest podejmowana przez organ do tego upoważniony na mocy prawa krajowego. Decyzja ta wywiera skutek natychmiastowy.

Uzasadniona decyzja podająca dokładne przyczyny odmowy wydawana jest w formie standardowego formularza, określonego w załączniku V część B, wypełnionego przez organ upoważniony na mocy prawa krajowego do odmowy wjazdu. Wypełniony standardowy formularz jest wręczany danemu obywatelowi państwa trzeciego, który potwierdza otrzymanie decyzji o odmowie wjazdu przy użyciu tego formularza.

Dane dotyczące obywateli państw trzecich, którym odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy, są rejestrowane w EES zgodnie z art. 6a ust. 2 niniejszego rozporządzenia i art. 18 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

3. Osobom, którym odmówiono wjazdu, przysługuje prawo odwołania od decyzji. Postępowanie odwoławcze jest prowadzone zgodnie z prawem krajowym. Obywatelowi państwa trzeciego przekazuje się również pisemną informację dotyczącą punktów kontaktowych dysponujących informacjami na temat przedstawicieli uprawnionych do działania w imieniu obywatela państwa trzeciego zgodnie z prawem krajowym.

Złożenie takiego odwołania nie ma skutku zawieszającego w stosunku do decyzji o odmowie wjazdu.

Bez uszczerbku dla odszkodowania przyznanego zgodnie z prawem krajowym, danemu obywatelowi państwa trzeciego przysługuje prawo do tego, aby państwo członkowskie, które odmówiło wjazdu, poprawiło dane wprowadzone do EES lub anulowany stempel wjazdowy, lub obydwa, i dokonało wszelkich innych anulowań lub dodań, jeżeli w wyniku postępowania odwoławczego stwierdzono, że decyzja o odmowie wjazdu była bezpodstawna.

4. Straż graniczna zapewnia, aby obywatel państwa trzeciego, któremu odmówiono wjazdu, nie wjechał na terytorium tego państwa członkowskiego.

5. Państwa członkowskie gromadzą statystyki dotyczące liczby osób, którym odmówiono wjazdu, przyczyn odmowy, obywatelstwa osób, którym odmówiono wjazdu, oraz rodzaju granicy (lądowa, powietrzna lub morska), na której odmówiono im wjazdu, oraz przekazują je corocznie Komisji (Eurostatowi) zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 862/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (³⁷).

6. Szczegółowe zasady dotyczące odmowy wjazdu wymienione są w załączniku V część A.

ROZDZIAŁ III

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej oraz współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

Artykuł 15

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej

Państwa członkowskie rozmieszczają odpowiedni personel i zasoby w ilości dostatecznej dla przeprowadzania kontroli granicznej na granicach zewnętrznych, zgodnie z art. 7-14, w sposób zapewniający skuteczny, wysoki i jednolity poziom kontroli na ich granicach zewnętrznych.

Artykuł 16

Przeprowadzanie kontroli

1. Kontrolę graniczną przewidzianą w art. 7-14 przeprowadza straż graniczna zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia i z prawem krajowym.

W trakcie przeprowadzania tej kontroli granicznej uprawnienia do wszczęcia postępowania karnego nadane straży granicznej na mocy prawa krajowego i niewchodzące w zakres niniejszego rozporządzenia pozostają nienaruszone.

Państwa członkowskie zapewniają, aby straż graniczną stanowili wyspecjalizowani i odpowiednio przeszkoleni specjaliści, uwzględniając wspólne podstawowe programy szkoleń dla funkcjonariuszy straży granicznej ustanowione i opracowane przez Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwaną dalej „Agencją”) ustanowioną na mocy rozporządzenia (WE) nr 2007/2004. Programy szkoleń obejmują specjalne szkolenia służące ujawnieniu zdarzeń z udziałem osób wymagających szczególnego traktowania, takich jak małoletni bez opieki i ofiary handlu ludźmi, oraz postępowania w takich sytuacjach. Państwa członkowskie, przy wsparciu Agencji, zachęcają funkcjonariuszy straży granicznej do nauki języków niezbędnych do wykonywania ich zadań.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz służb krajowych właściwych w zakresie kontroli granicznej na mocy ich prawa krajowego zgodnie z art. 39.

3. W celu skutecznego kontrolowania granic każde państwo członkowskie zapewnia ścisłą i stałą współpracę pomiędzy swoimi służbami krajowymi właściwymi w zakresie kontroli granicznej.

Artykuł 17

Współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

1. Państwa członkowskie udzielają sobie wzajemnego wsparcia oraz utrzymują ścisłą i stałą współpracę w celu skutecznej realizacji kontroli granicznej zgodnie z art. 7-16. Wymieniają one między sobą wszystkie istotne informacje.

2. Współpracę operacyjną pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi koordynuje Agencja.

3. Bez uszczerbku dla uprawnień Agencji, państwa członkowskie mogą kontynuować współpracę operacyjną z innymi państwami członkowskimi lub państwami trzecimi na granicach zewnętrznych, w tym wymianę oficerów łącznikowych, jeżeli współpraca taka stanowi uzupełnienie działania Agencji.

Państwa członkowskie powstrzymują się od wszelkich działań, które mogłyby zagrozić funkcjonowaniu Agencji lub osiągnięciu jej celów.

Państwa członkowskie informują Agencję o współpracy operacyjnej, o której mowa w akapicie pierwszym.

4. Państwa członkowskie zapewniają szkolenia w zakresie zasad kontroli granicznej, jak również praw podstawowych. W tym względzie bierze się pod uwagę wspólne normy w zakresie szkoleń, ustanowione i rozwinięte przez Agencję.

Artykuł 18

Wspólna kontrola

1. Państwa członkowskie, które nie stosują art. 22 na swoich wspólnych granicach lądowych, mogą do daty rozpoczęcia stosowania tego artykułu wspólnie kontrolować te wspólne granice, w którym to przypadku można zatrzymać osobę do celów dokonywania odpraw wjazdowych i wyjazdowych tylko jeden raz, bez uszczerbku dla indywidualnej odpowiedzialności państw członkowskich wynikającej z art. 7-14.

W tym celu państwa członkowskie mogą zawierać między sobą umowy dwustronne.

2. Państwa członkowskie informują Komisję o wszelkich ustaleniach podjętych zgodnie z ust. 1.

ROZDZIAŁ IV

Szczegółowe zasady odprawy granicznej

Artykuł 19

Szczegółowe zasady dla różnych rodzajów granic oraz różnych środków transportu wykorzystywanych do przekraczania granic zewnętrznych

Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VI stosuje się do odprawy dokonywanej na różnych rodzajach granic i w różnych środkach transportu wykorzystywanych do przekraczania przejść granicznych.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz art. 8-14.

Artykuł 20

Szczegółowe zasady odprawy określonych kategorii osób

1. Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VII stosuje się do odprawy następujących kategorii osób:

a) szefów państw, szefów rządów i członków rządów krajowych wraz z towarzyszącymi im małżonkami oraz członków ich oficjalnych delegacji, oraz monarchów i innych wyższych rangą członków rodziny królewskiej;

b) pilotów samolotów i innych członków załogi;

c) marynarzy;

d) posiadaczy paszportów dyplomatycznych, urzędowych lub służbowych oraz członków organizacji międzynarodowych;

e) pracowników transgranicznych;

f) małoletnich;

g) służb ratowniczych, policji, straży pożarnej oraz straży granicznej;

h) pracowników zatrudnionych na urządzeniach oddalonych od brzegu.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz 8-14.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wzory kart wydawanych przez ich ministerstwa spraw zagranicznych akredytowanym członkom misji dyplomatycznych i przedstawicielstw konsularnych oraz członkom ich rodzin zgodnie z art. 39.

ROZDZIAŁ V

Środki szczególne w przypadku poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych

Artykuł 21

Środki na granicach zewnętrznych i wsparcie Agencji

1. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 zostaną wskazane poważne niedociągnięcia w przeprowadzaniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń, o których mowa w art. 15 tego rozporządzenia, Komisja może zalecić, w drodze aktu wykonawczego, aby oceniane państwo członkowskie wprowadziło pewne środki szczególne, wśród których może znaleźć się jeden z poniższych środków lub obydwa:

a) rozpoczęcie rozmieszczania zespołów europejskiej straży granicznej zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2007/2004;

b) przedłożenie Agencji, w celu zasięgnięcia jej opinii, swoich planów strategicznych opartych na analizie ryzyka, w tym informacji o rozmieszczeniu personelu i sprzętu.

Ten akt wykonawczy przyjmuje się zgodnie z procedurą sprawdzającą, o której mowa w art. 38 ust. 2.

2. Komisja regularnie informuje komitet utworzony na podstawie art. 38 ust. 1 o postępach we wdrażaniu środków, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz o ich wpływie na wskazane niedociągnięcia.

Komisja informuje o tym także Parlament Europejski i Radę.

3. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny, o którym mowa w ust. 1, stwierdzono, że oceniane państwo członkowskie poważnie zaniedbuje swoje obowiązki i musi w związku z tym przedłożyć sprawozdanie z realizacji stosownego planu działań w terminie trzech miesięcy zgodnie z art. 16 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, i jeśli po upływie tego terminu Komisja stwierdzi, że sytuacja ta się utrzymuje, może wszcząć procedurę przewidzianą w art. 29 niniejszego rozporządzenia, o ile spełnione zostały ku temu wszystkie warunki.

TYTUŁ III

GRANICE WEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 22

Przekraczanie granic wewnętrznych

Granice wewnętrzne mogą być przekraczane w każdym miejscu bez dokonywania odprawy granicznej osób niezależnie od ich obywatelstwa.

Artykuł 23

Odprawa na terytorium

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie wpływa na:

a) wykonywanie uprawnień policyjnych przez właściwe organy państw członkowskich na mocy prawa krajowego, o ile wykonywanie tych uprawnień nie ma skutku równoważnego z odprawą graniczną; ma to zastosowanie również do obszarów przygranicznych. W rozumieniu zdania pierwszego wykonywanie uprawnień policyjnych nie może być w szczególności uznawane za równoważne dokonywaniu odprawy granicznej, jeżeli środki policyjne:

(i) nie mają na celu kontroli granicznej;

(ii) są oparte na informacjach i doświadczeniu policyjnym o charakterze ogólnym, dotyczących potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego i mają na celu w szczególności walkę z przestępczością transgraniczną;

(iii) są opracowywane i stosowane w sposób zdecydowanie odróżniający je od rutynowej odprawy osób na granicach zewnętrznych;

(iv) są przeprowadzane na podstawie kontroli wyrywkowej;

b) kontrolę bezpieczeństwa osób przeprowadzaną w portach i na lotniskach przez właściwe organy na mocy prawa każdego państwa członkowskiego przez funkcjonariuszy portu lub lotniska lub przewoźników, pod warunkiem że kontrola tego typu przeprowadzana jest również w stosunku do osób podróżujących po terytorium danego państwa członkowskiego;

c) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku posiadania lub posiadania przy sobie papierów i dokumentów;

d) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku zgłaszania przez obywateli państw trzecich ich obecności na jego terytorium zgodnie z postanowieniami art. 22 Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (zwanej dalej „konwencją z Schengen”).

Artykuł 24

Usuwanie przeszkód w ruchu na drogowych przejściach granicznych na granicach wewnętrznych

Państwa członkowskie usuwają wszelkie przeszkody dla płynności ruchu przez drogowe przejścia graniczne na granicach wewnętrznych, w szczególności ograniczenia prędkości, które nie są oparte wyłącznie na względach bezpieczeństwa drogowego.

Jednocześnie państwa członkowskie muszą być przygotowane do zapewnienia obiektów i urządzeń potrzebnych do dokonywania odprawy na wypadek przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych.

ROZDZIAŁ II

Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 25

Ogólne ramy tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

1. W przypadku gdy na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej zaistnieje poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim, to państwo członkowskie może w drodze wyjątku przywrócić kontrolę graniczną na wszystkich lub poszczególnych odcinkach swoich granic wewnętrznych na ograniczony okres, nie dłuższy niż 30 dni, lub na okres przewidywalnego istnienia tego poważnego zagrożenia, jeśli przekracza on 30 dni. Zakres i czas trwania tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie mogą przekraczać tego, co jest ściśle niezbędne do reakcji na dane poważne zagrożenie.

2. Kontrola graniczna na granicach wewnętrznych zostaje przywrócona jedynie jako ostateczność oraz zgodnie z art. 27, 28 i 29. Kryteria, o których mowa - odpowiednio - w art. 26 i 30, są uwzględniane w każdym przypadku, gdy rozważana jest decyzja o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z - odpowiednio - art. 27, 28 lub 29.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim utrzymuje się przez okres dłuższy niż okres, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może przedłużać kontrolę graniczną na swoich granicach wewnętrznych po uwzględnieniu kryteriów, o których mowa w art. 26, oraz zgodnie z art. 27, w oparciu o te same przesłanki jak te, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, i przy uwzględnieniu wszelkich nowych elementów, na odnawialne okresy nie dłuższe niż 30 dni.

4. Łączny okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący wszelkie przedłużenia wynikające z ust. 3 niniejszego artykułu, nie może przekraczać łącznie sześciu miesięcy. W przypadku wystąpienia okoliczności nadzwyczajnych, o których mowa w art. 29, ten łączny okres można przedłużyć maksymalnie do dwóch lat, zgodnie z ust. 1 tego artykułu.

Artykuł 26

Kryteria dotyczące tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku gdy państwo członkowskie postanowi, jako ostateczność, tymczasowo przywrócić kontrolę na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku lub postanowi przedłużyć okres takiego przywrócenia kontroli granicznej zgodnie z art. 25 lub art. 28 ust. 1, ocenia ono stopień, w jakim środek ten może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, oraz proporcjonalność tego środka w stosunku do zagrożenia. Dokonując tej oceny, państwo członkowskie bierze pod uwagę w szczególności następujące przesłanki:

a) prawdopodobne skutki zagrożenia jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym zagrożenia wynikającego z ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, jak również zagrożenia stwarzanego przez przestępczość zorganizowaną;

b) prawdopodobne skutki takiego środka dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

Artykuł 27

Procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na mocy art. 25

1. W przypadku gdy państwo członkowskie planuje przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na podstawie art. 25, powiadamia ono pozostałe państwa członkowskie i Komisję najpóźniej cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli lub w krótszym terminie w przypadku gdy okoliczności, które spowodowały potrzebę przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, staną się znane później niż cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli. W tym celu państwo członkowskie przekazuje następujące informacje:

a) powody proponowanego przywrócenia kontroli, w tym wszystkie stosowne dane szczegółowo opisujące zdarzenia stanowiące poważne zagrożenie jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego;

b) zakres proponowanego przywrócenia kontroli, wraz ze wskazaniem, którego odcinka lub których odcinków granic wewnętrznych ma dotyczyć przywrócenie kontroli granicznej;

c) nazwy dozwolonych przejść granicznych;

d) data i czas trwania planowanego przywrócenia kontroli;

e) w stosownych przypadkach - środki, jakie mają zostać podjęte przez inne państwa członkowskie.

Powiadomienie na podstawie akapitu pierwszego może również zostać dokonane wspólnie przez dwa państwa członkowskie lub większą ich liczbę.

W razie potrzeby Komisja może zwrócić się do danego państwa członkowskiego lub państw członkowskich o udzielenie dodatkowych informacji.

2. Informacje, o których mowa w ust. 1, są przekazywane Parlamentowi Europejskiemu i Radzie równocześnie z przekazaniem ich pozostałym państwom członkowskim i Komisji zgodnie z tym ustępem.

3. Państwo członkowskie dokonujące powiadomienia na podstawie ust. 1 może, w razie potrzeby i zgodnie z prawem krajowym, podjąć decyzję o utajnieniu części informacji.Takie utajnienie nie uniemożliwia Komisji udostępnienia tych informacji Parlamentowi Europejskiemu. Przekazanie informacji i dokumentów oraz postępowanie z dokumentami przekazywanymi Parlamentowi Europejskiemu na podstawie niniejszego artykułu musi być zgodne z przepisami dotyczącymi przekazywania informacji niejawnych i postępowania z nimi, które obowiązują w stosunkach między Parlamentem Europejskim i Komisją.

4. Po powiadomieniu przez państwo członkowskie zgodnie z ust. 1 oraz z myślą o konsultacjach przewidzianych w ust. 5 Komisja lub jakiekolwiek inne państwo członkowskie może, bez uszczerbku dla art. 72 TFUE, wydać opinię.

Jeżeli Komisja na podstawie informacji zawartych w powiadomieniu lub jakichkolwiek informacji dodatkowych, jakie otrzymała, ma wątpliwości dotyczące konieczności lub proporcjonalności planowanego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych lub jeżeli uważa, że właściwa byłaby konsultacja na temat pewnego aspektu powiadomienia, wydaje ona stosowną opinię.

5. Informacje, o których mowa w ust. 1, oraz opinia Komisji lub państwa członkowskiego wydana na podstawie ust. 4 stanowią przedmiot konsultacji, w tym, w stosownych przypadkach, wspólnych spotkań między państwem członkowskim planującym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, pozostałymi państwami członkowskimi, zwłaszcza państwami bezpośrednio dotkniętymi takimi środkami, oraz Komisją, w celu zorganizowania, w stosownych przypadkach, wzajemnej współpracy między państwami członkowskimi oraz zbadania proporcjonalności środków w stosunku do zdarzeń stanowiących podstawę przywrócenia kontroli granicznej, a także zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

6. Konsultacje, o których mowa w ust. 5, odbywają się co najmniej dziesięć dni przed datą planowanego przywrócenia kontroli granicznej.

Artykuł 28

Procedura szczególna w przypadkach wymagających natychmiastowego działania

1. Jeśli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w państwie członkowskim wymaga podjęcia natychmiastowego działania, dane państwo członkowskie może wyjątkowo i w trybie natychmiastowym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, na ograniczony okres nieprzekraczający dziesięciu dni.

2. Przywracając kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, dane państwo członkowskie powiadamia o tym równocześnie odpowiednio pozostałe państwa członkowskie i Komisję oraz przekazuje informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1, a także przedstawia powody zastosowania procedury ustanowionej w niniejszym artykule. Komisja może natychmiast po otrzymaniu powiadomienia zasięgnąć opinii pozostałych państw członkowskich.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego utrzymuje się po upływie okresu, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może zdecydować o przedłużeniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na odnawialne okresy nie dłuższe niż 20 dni. Dokonując tego, dane państwo członkowskie uwzględnia kryteria, o których mowa w art. 26, w tym zaktualizowaną ocenę konieczności i proporcjonalności tego środka, oraz wszelkie nowe okoliczności.

W przypadku takiego przedłużenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 27 ust. 4 i 5, a konsultacje odbywają się niezwłocznie po powiadomieniu Komisji i państw członkowskich o decyzji o przedłużeniu.

4. Bez uszczerbku dla art. 25 ust. 4 okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący okres początkowy, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz wszelkie kolejne przedłużenia na podstawie ust. 3 niniejszego artykułu, nie mogą przekraczać łącznie dwóch miesięcy.

5. Komisja niezwłocznie informuje Parlament Europejski o powiadomieniach dokonanych na podstawie niniejszego artykułu.

Artykuł 29

Procedura szczególna w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W wyjątkowych okolicznościach, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą na granicach zewnętrznych, o czym mowa w art. 21 niniejszego rozporządzenia, lub w wyniku nieprzestrzegania przez państwo członkowskie decyzji Rady, o której mowa w art. 19 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (³⁹), oraz w zakresie, w jakim okoliczności te stwarzają poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na częściach tego obszaru, kontrole graniczne na granicach wewnętrznych mogą zostać przywrócone zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu na okres nie dłuższy niż sześć miesięcy. Okres ten może zostać przedłużony, nie więcej niż trzy razy, o kolejne okresy nie dłuższe niż sześć miesięcy, jeżeli te wyjątkowe okoliczności będą się utrzymywać.

2. W ostateczności i w celu ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, gdy wszelkie inne środki, w szczególności te, o których mowa w art. 21 ust. 1, nie są w stanie skutecznie zażegnać stwierdzonego poważnego zagrożenia, Rada może zalecić, by jedno państwo członkowskie lub większa ich liczba podjęły decyzję o przywróceniu kontroli granicznych na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach. Zalecenie Rady oparte jest na wniosku Komisji. Państwa członkowskie mogą zwrócić się do Komisji o przedłożenie Radzie takiego wniosku w sprawie zalecenia.

W swoim zaleceniu Rada wskazuje przynajmniej te informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1 lit. a)-e).

Rada może zalecić przedłużenie kontroli granicznej zgodnie z warunkami i procedurą określonymi w niniejszym artykule.

Zanim państwo członkowskie przywróci kontrolę graniczną na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach na mocy niniejszego ustępu, powiadamia odpowiednio pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisję.

3. Jeżeli państwo członkowskie nie wykonuje zalecenia, o którym mowa w ust. 2, niezwłocznie informuje ono Komisję na piśmie o powodach takiego niewykonania.

W takim przypadku Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie, w którym ocenia powody zgłoszone przez dane państwo członkowskie oraz skutki dla ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej.

4. Jeśli należycie uzasadnia to pilny charakter sprawy, w sytuacjach w których okoliczności powodujące konieczność przedłużenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z ust. 2 stają się znane mniej niż 10 dni przed końcem poprzedniego okresu przywrócenia kontroli, Komisja może przyjąć wszelkie niezbędne zalecenia w drodze aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 38 ust. 3. W terminie 14 dni od przyjęcia takich zaleceń Komisja przedkłada Radzie wniosek w sprawie zalecenia zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu.

5. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla środków, które mogą zostać przyjęte przez państwa członkowskie na podstawie art. 25, 27 i 28 w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

Artykuł 30

Kryteria tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W przypadku gdy w ostateczności i zgodnie z art. 29 ust. 2 Rada zaleci tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku, ocenia ona stopień, w jakim taki środek może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, oraz ocenia proporcjonalność środka w stosunku do zagrożenia. Ocena ta opiera się na szczegółowych informacjach dostarczonych przez dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie oraz przez Komisję, a także wszelkich innych istotnych informacjach, w tym informacjach uzyskanych na podstawie ust. 2 niniejszego artykułu. Dokonując takiej oceny, uwzględnia się w szczególności następujące kwestie:

a) dostępność technicznych lub finansowych środków wsparcia, z których skorzystano lub można skorzystać na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, w tym wsparcia ze strony organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, takich jak Agencja, Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 439/2010 (⁴⁰), lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”), ustanowiony decyzją 2009/371/WSiSW, oraz zakres, w jakim środki te mogą przyczynić się odpowiednio do zażegnania zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

b) bieżące i prawdopodobne przyszłe skutki poważnych niedociągnięć w odniesieniu do kontroli na granicach zewnętrznych, stwierdzonych w ramach ocen przeprowadzanych na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, oraz zakres, w jakim niedociągnięcia te stanowią poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

c) prawdopodobne skutki przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

2. Przed przyjęciem wniosku w sprawie zalecenia Rady zgodnie z art. 29 ust. 2 Komisja może:

a) zwrócić się do państw członkowskich, Agencji, Europolu lub innych organów lub jednostek organizacyjnych Unii o dalsze informacje;

b) przeprowadzić wizyty kontrolne na miejscu przy wsparciu ekspertów z państw członkowskich i Agencji, Europolu lub wszelkich innych właściwych organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, aby uzyskać lub sprawdzić informacje mające znaczenie dla tego zalecenia.

Artykuł 31

Informowanie Parlamentu Europejskiego i Rady

Komisja i dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie jak najszybciej informują Parlament Europejski i Radę o zaistnieniu wszelkich okoliczności, które mogą spowodować zastosowanie art. 21 i 25-30.

Artykuł 32

Przepisy mające zastosowanie w przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych stosowne przepisy tytułu II stosuje się odpowiednio.

Artykuł 33

Sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W ciągu czterech tygodni po zniesieniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych państwo członkowskie, które prowadziło kontrole graniczne na granicach wewnętrznych, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komisji sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, przedstawiające w szczególności ocenę wstępną i przestrzeganie kryteriów, o których mowa w art. 26, 28 i 30, prowadzenie kontroli, praktyczną współpracę z sąsiednimi państwami członkowskimi, wynikające z kontroli skutki dla swobody przepływu osób, skuteczność przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, łącznie z oceną ex post proporcjonalności przywrócenia kontroli granicznej.

Komisja może wydać opinię w sprawie tej przeprowadzonej ex post oceny tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub jej części.

Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, przynajmniej raz w roku, sprawozdanie na temat funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Sprawozdanie zawiera wykaz wszystkich podjętych w danym roku decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych.

Artykuł 34

Informowanie opinii publicznej

Komisja i dane państwo członkowskie w skoordynowany sposób informują opinię publiczną o decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, wskazując w szczególności datę rozpoczęcia i zakończenia stosowania tego środka, o ile nie istnieją nadrzędne przesłanki związane z bezpieczeństwem, aby tego nie robić.

Artykuł 35

Poufność

Na wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisja przestrzegają poufności informacji dostarczonych w związku z przywróceniem i przedłużeniem kontroli granicznej oraz sprawozdaniem sporządzonym na podstawie art. 33.

TYTUŁ IV

PRZEPISY KOŃCOWE

Artykuł 36

Zmiany w załącznikach

Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących zmian załączników III, IV i VIII.

Artykuł 37

Wykonywanie przekazanych uprawnień

1. Powierzenie Komisji uprawnień do przyjęcia aktów delegowanych podlega warunkom określonym w niniejszym artykule.

2. Uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych, o których mowa w art. 13 ust. 5 i w art. 36, powierza się Komisji na czas nieokreślony.

3. Przekazanie uprawnień, o którym mowa w art. 13 ust. 5 i art. 36, może zostać w dowolnym momencie odwołane przez Parlament Europejski lub przez Radę. Decyzja o odwołaniu kończy przekazanie określonych w niej uprawnień. Decyzja o odwołaniu staje się skuteczna od następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub w określonym w tej decyzji późniejszym terminie. Nie wpływa ona na ważność jakichkolwiek już obowiązujących aktów delegowanych.

4. Niezwłocznie po przyjęciu aktu delegowanego Komisja przekazuje go równocześnie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

5. Akt delegowany przyjęty na podstawie art. 13 ust. 5 i art. 36 wchodzi w życie tylko wówczas, gdy ani Parlament Europejski, ani Rada nie wyraziły sprzeciwu w terminie dwóch miesięcy od przekazania tego aktu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, lub gdy, przed upływem tego terminu, zarówno Parlament Europejski, jak i Rada poinformowały Komisję, że nie wniosą sprzeciwu. Termin ten przedłuża się o dwa miesiące z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

Artykuł 38

Procedura komitetowa

1. Komisję wspomaga komitet. Komitet ten jest komitetem w rozumieniu rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

2. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 5 rozporządzenia (UE) nr 182/2011. W przypadku gdy komitet nie wyda żadnej opinii, Komisja nie przyjmuje projektu aktu wykonawczego i stosuje się art. 5 ust. 4 akapit trzeci rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

3. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 8 rozporządzenia (UE) nr 182/2011 w związku z jego art. 5.

Artykuł 39

Powiadomienia

1. Państwa członkowskie przekazują Komisji:

a) wykaz dokumentów pobytowych, oddzielnie dla dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. a) oraz dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b), wraz z wzorem dokumentów pobytowych objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b). Karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE oznacza się specjalnie jako takie, a w odniesieniu do kart pobytowych wydanych w postaci nieodpowiadającej jednolitemu formatowi, który jest określony w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002, zgłasza się wzory tych dokumentów;

b) wykaz ich przejść granicznych;

c) kwoty referencyjne wymagane do przekroczenia ich granic zewnętrznych, ustalane co roku przez organy krajowe;

d) wykaz służb krajowych odpowiedzialnych za kontrolę graniczną;

e) wzory kart wydawanych przez ministerstwa spraw zagranicznych;

f) wyjątki od przepisów dotyczących przekraczania granic zewnętrznych, o których mowa w art. 5 ust. 2 lit. a);

g) statystyki, o których mowa w art. 11 ust. 3.

2. Komisja udostępnia państwom członkowskim i opinii publicznej informacje przekazane zgodnie z ust. 1 poprzez publikację w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C, oraz za pomocą jakichkolwiek innych właściwych środków.

Artykuł 40

Mały ruch graniczny

Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla przepisów Unii dotyczących małego ruchu granicznego oraz dla obowiązujących umów dwustronnych o małym ruchu granicznym.

Artykuł 41

Ceuta i Melilla

Przepisy niniejszego rozporządzenia nie naruszają specjalnych przepisów mających zastosowanie do miast Ceuta i Melilla, określonych w deklaracji Królestwa Hiszpanii w sprawie miast Ceuta i Melilla w Akcie końcowym do Umowy w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (⁴¹).

Artykuł 42

Przekazywanie informacji przez państwa członkowskie

Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o przepisach krajowych dotyczących art. 23 lit. c) i d), sankcjach, o których mowa w art. 5 ust. 3, oraz umowach dwustronnych dozwolonych na mocy niniejszego rozporządzenia. Informacje o kolejnych zmianach w tych przepisach przekazywane są w ciągu pięciu dni roboczych.

Informacje przekazywane przez państwa członkowskie publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C.

Artykuł 42a

Środki przejściowe dotyczące państw członkowskich nieposługujących się jeszcze EES

1. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich przekraczających granice państw członkowskich, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, są systematycznie stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, o których to obywatelach mowa w art. 6a ust. 1 lit. b) i c) niniejszego rozporządzenia i którzy przekraczają granice państw członkowskich, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, są stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

Ten obowiązek stemplowania ma również zastosowanie w przypadku uproszczonych odpraw granicznych dokonywanych zgodnie z art. 9 niniejszego rozporządzenia.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 niniejszego artykułu stempla nie zamieszcza się w dokumentach podróży tych obywateli państw trzecich, o których mowa w art. 6a ust. 3 lit. a), b), i f), art. 6a ust. 3 lit. g) ppkt (i), (ii), (iii) i (vii) oraz art. 6a ust. 3 lit. j).

3. Przepisy niniejszego rozporządzenia, które odnoszą się do danych dotyczących wjazdu/wyjazdu zarejestrowanych w EES i do braku takich danych w EES, w szczególności przepisy art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iiia) i, art. 8 ust. 3 lit. g) ppkt (iv), art. 8d ust. 4 lit. d) i art. 12, stosuje się odpowiednio do stempli wjazdowych lub stempli wyjazdowych.

4. Jeżeli domniemanie spełniania warunków dotyczących czasu trwania pobytu zostaje obalone zgodnie z art. 12 ust. 2, obywatel państwa trzeciego przebywający na terytorium państwa członkowskiego, które nie posługuje się jeszcze EES, ma prawo do tego, żeby w jego dokumencie podróży została zamieszczona informacja o dacie i miejscu przekroczenia przez niego granicy zewnętrznej lub granicy wewnętrznej tego państwa członkowskiego. Obywatel państwa trzeciego może również otrzymać formularz, którego wzór zamieszczony jest w załączniku VIII.

5. Stosuje się przepisy dotyczące stemplowania określone w załączniku IV.

6. Państwa członkowskie, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, stemplują dokumenty podróży tych obywateli państw trzecich, którym na granicy tych państw członkowskich odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy. Stemplowanie odbywa się zgodnie ze szczegółowymi uregulowaniami zawartymi w załączniku V część A pkt 1 lit. d).

7. Obowiązek stemplowania na podstawie ust. 1–6 ma zastosowanie do dnia uruchomienia EES w danym państwie członkowskim.

Artykuł 43

Mechanizm oceny

1. Zgodnie z Traktatami oraz bez uszczerbku dla ich postanowień o procedurach dotyczących naruszeń, wykonywanie niniejszego rozporządzenia przez każde państwo członkowskie jest oceniane za pomocą mechanizmu oceny.

2. Zasady funkcjonowania mechanizmu oceny określono w rozporządzeniu (UE) nr 1053/2013. Zgodnie z tym mechanizmem oceny państwa członkowskie i Komisja mają wspólnie dokonywać regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja ma koordynować te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. W ramach mechanizmu każde państwo członkowskie jest oceniane w odstępach nie dłuższych niż pięć lat przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie.

Oceny mogą składać się z zapowiedzianych lub niezapowiedzianych wizyt na miejscu przeprowadzanych na granicach wewnętrznych lub zewnętrznych.

Zgodnie z tym mechanizmem oceny Komisja odpowiada za przyjmowanie wieloletnich i rocznych programów ocen oraz sprawozdań z oceny.

3. W przypadku ewentualnych niedociągnięć do danych państw członkowskich mogą zostać skierowane zalecenia dotyczące działań naprawczych.

Jeżeli w sprawozdaniu z oceny przyjętym przez Komisję zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 stwierdza się, że istnieją poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych, zastosowanie mają art. 21 i 29 niniejszego rozporządzenia.

4. Parlament Europejski i Rada są informowane na wszystkich etapach oceny; są im także przekazywane - zgodnie z przepisami o dokumentach niejawnych - wszelkie stosowne dokumenty.

5. Parlament Europejski jest niezwłocznie i w pełni informowany o wszelkich wnioskach mających na celu zmianę lub zastąpienie przepisów rozporządzenia (UE) nr 1053/2013.

Artykuł 44

Uchylenie

Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 traci moc.

Odesłania do uchylonego rozporządzenia odczytuje się jako odesłania do niniejszego rozporządzenia zgodnie z tabelą korelacji w załączniku X.

Artykuł 45

Wejście w życie

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich zgodnie z Traktatami.

Sporządzono w Strasburgu dnia 9 marca 2016 r.

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 77 ust. 2 lit. b) i e),

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą (¹),

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²) zostało kilkakrotnie znacząco zmienione (³). Dla zachowania przejrzystości i zrozumiałości należy je ujednolicić.

(2) Przyjęcie, na podstawie art. 77 ust. 2 lit. e) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), środków zmierzających do zapewnienia braku jakiejkolwiek kontroli osób przekraczających granice wewnętrzne stanowi część celu Unii polegającego na stworzeniu obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób, zgodnie z art. 26 ust. 2 TFUE.

(3) Zgodnie z art. 67 ust. 2 TFUE stworzeniu obszaru, na którym osoby mogą swobodnie się przemieszczać, powinny towarzyszyć inne środki. Wspólna polityka przekraczania granic zewnętrznych przewidziana w art. 77 ust. 1 lit. b) TFUE jest takim środkiem.

(4) Wspólne środki w zakresie przekraczania przez osoby granic wewnętrznych oraz kontroli na granicach zewnętrznych powinny odzwierciedlać dorobek Schengen włączony w ramy Unii, w szczególności odpowiednie postanowienia Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (⁴) oraz Wspólnego podręcznika (⁵).

(5) Wspólne zasady przepływu osób przez granice nie podważają ani nie wpływają na prawo do swobodnego przemieszczania się, z którego korzystają obywatele Unii i członkowie ich rodzin, jak również obywatele państw trzecich i członkowie ich rodzin, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu obywateli Unii.

(6) Kontrola graniczna leży w interesie nie tylko państwa członkowskiego, na którego granicach zewnętrznych jest ona dokonywana, ale w interesie wszystkich państw członkowskich, które zniosły kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych. Kontrola graniczna powinna pomagać w zwalczaniu nielegalnej imigracji i handlu ludźmi oraz zapobieganiu wszelkim zagrożeniom dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego, zdrowia publicznego i stosunków międzynarodowych państw członkowskich.

(7) Odprawa graniczna powinna być dokonywana w sposób zapewniający pełne poszanowanie godności osoby ludzkiej. Kontrola graniczna powinna być przeprowadzana profesjonalnie i z zachowaniem szacunku oraz powinna być proporcjonalna do założonych celów.

(8) Kontrola graniczna obejmuje nie tylko odprawę osób na przejściach granicznych i ochronę granicy pomiędzy tymi przejściami granicznymi, ale również analizę ryzyka dla bezpieczeństwa wewnętrznego i analizę zagrożeń, które mogą wpłynąć na bezpieczeństwo granic zewnętrznych. W związku z tym konieczne jest określenie warunków, kryteriów i szczegółowych zasad regulujących odprawę na przejściach granicznych i ochronę granicy, w tym również kontrole w systemie informacyjnym Schengen (SIS).

(9) Należy ustanowić zasady obliczania dozwolonej długości pobytu krótkotrwałego w Unii. Jasne, proste i zharmonizowane zasady we wszystkich aktach prawnych dotyczących tej kwestii przyniosłyby pożytek zarówno podróżnym, jak i organom granicznym i wizowym.

(10) Ponieważ jedynie sprawdzanie odcisków palców może dać pewność, że osoba zamierzająca wjechać do strefy Schengen jest osobą, której została wydana wiza, należy ustanowić przepis dotyczący stosowania na granicach zewnętrznych wizowego systemu informacyjnego (VIS) przewidzianego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (⁶).

(11) W celu weryfikacji, czy spełnione są warunki wjazdu dla obywateli państw trzecich określone w niniejszym rozporządzeniu, oraz w celu odpowiedniego wypełniania powierzonych jej zadań straż graniczna powinna wykorzystywać wszelkie niezbędne dostępne informacje, w tym dane, które mogą być przeglądane w VIS.

(12) Aby zapobiec omijaniu przejść granicznych, na których stosowany jest VIS, oraz zagwarantować pełną efektywność VIS, szczególnie niezbędne jest zharmonizowane korzystanie z tego systemu w trakcie kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych.

(13) Ponieważ w przypadku kolejnych wniosków wizowych dane biometryczne należy ponownie wykorzystać i kopiować z pierwszego wniosku znajdującego się w VIS, stosowanie VIS podczas kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych powinno być obowiązkowe.

(14) Stosowanie VIS powinno prowadzić do systematycznych sprawdzeń w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców. Biorąc jednak pod uwagę ewentualny wpływ takich sprawdzeń na czas oczekiwania w przejściach granicznych, w okresie przejściowym, w drodze odstępstwa, powinno być możliwe, w ściśle określonych okolicznościach, przeglądanie w VIS bez systematycznej weryfikacji odcisków palców. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby odstępstwo to było stosowane jedynie wtedy, gdy są spełnione warunki do stosowania takiego odstępstwa, a czas trwania i częstotliwość jego stosowania ograniczone były do niezbędnego minimum na poszczególnych przejściach granicznych.

(15) Powinno być możliwe uproszczenie odpraw na granicach zewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności w celu uniknięcia nadmiernego czasu oczekiwania na przejściach granicznych. Systematyczne stemplowanie dokumentów obywateli państw trzecich pozostaje obowiązkowe w przypadku uproszczenia odpraw granicznych. Ostemplowanie umożliwia bezsprzeczne ustalenie daty i miejsca przekroczenia granicy, bez konieczności badania w każdym przypadku, czy zostały zastosowane wszystkie wymagane środki kontrolne dotyczące dokumentu podróży.

(16) W celu ograniczenia czasu oczekiwania osób korzystających z unijnego prawa do swobodnego przemieszczania się powinno zapewnić się, o ile pozwalają na to warunki, odrębne pasy ruchu na przejściach granicznych, oznakowane za pomocą jednolitych oznaczeń we wszystkich państwach członkowskich. W międzynarodowych portach lotniczych powinno zapewnić się odrębne pasy ruchu. Państwa członkowskie powinny rozważyć utworzenie odrębnych pasów ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych, jeżeli jest to uznane za właściwe i jeżeli pozwalają na to warunki lokalne.

(17) Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby procedury kontroli na granicach zewnętrznych nie stanowiły istotnej przeszkody dla handlu oraz wymiany społecznej i kulturalnej. W tym celu państwa członkowskie powinny rozmieścić odpowiednią liczbę personelu i odpowiednie zasoby.

(18) Państwa członkowskie powinny wyznaczyć służbę lub służby krajowe odpowiedzialne za zadania w zakresie kontroli granicznej zgodnie z ich prawem krajowym. W przypadku gdy odpowiedzialność ta w danym państwie członkowskim spoczywa na więcej niż jednej służbie, między służbami tymi powinna być prowadzona ścisła i stała współpraca.

(19) Zarządzaniem współpracą operacyjną i pomocą w zakresie kontroli granicznej pomiędzy państwami członkowskimi i ich koordynacją powinna zajmować się Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwana dalej „Agencją”) ustanowiona rozporządzeniem Rady (WE) nr 2007/2004 (⁷).

(20) Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla kontroli przeprowadzanych w ramach ogólnych uprawnień policyjnych i kontroli bezpieczeństwa przeprowadzanych w stosunku do osób, takich samych jak kontrole przeprowadzane w przypadku lotów krajowych, możliwości przeprowadzania przez państwa członkowskie wyjątkowych kontroli bagażu zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3925/91 (⁸), oraz dla prawa krajowego dotyczącego posiadania dokumentów podróży lub tożsamości lub wymogu, aby osoby powiadamiały organy o swojej obecności na terytorium danego państwa członkowskiego.

(21) Na obszarze, na którym możliwy jest swobodny przepływ osób, przywracanie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych powinno pozostać wyjątkiem. Nie powinno się przeprowadzać kontroli granicznej lub nakładać formalności jedynie z powodu przekraczania takiej granicy.

(22) Utworzenie obszaru, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób przez granice wewnętrzne, jest jednym z głównych osiągnięć Unii. Na takim obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej konieczne jest wspólne reagowanie na sytuacje, które w znacznym stopniu wpływają na porządek publiczny lub bezpieczeństwo wewnętrzne tego obszaru, jego części albo jednego lub większej liczby państw członkowskich, poprzez stworzenie możliwości tymczasowego przywracania wewnętrznej kontroli granicznej w wyjątkowych okolicznościach, lecz bez uszczerbku dla zasady swobodnego przepływu osób. Biorąc pod uwagę wpływ, jaki takie ostateczne środki mogą wywierać na wszystkie osoby mające prawo przemieszczania się w obrębie tego obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej, należy określić warunki i procedury dotyczące przywracania tych środków w celu zapewnienia, aby miały one charakter wyjątkowy oraz aby przestrzegana była zasada proporcjonalności. Zakres i czas trwania przywrócenia tych środków powinien zostać ograniczony do absolutnego minimum niezbędnego do zareagowania na poważne zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(23) Ponieważ tymczasowe przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych wpływa na swobodę przepływu osób, każda decyzja o przywróceniu takiej kontroli powinna być podejmowana zgodnie ze wspólnie ustalonymi kryteriami i powinna być odpowiednio zgłaszana Komisji lub zalecana przez instytucję Unii. W każdym razie przywracanie wewnętrznej kontroli granicznej powinno pozostać wyjątkiem i powinno mieć miejsce wyłącznie jako ostateczność, w ściśle ograniczonym zakresie i na ograniczony okres, w oparciu o konkretne, obiektywne kryteria i o ocenę konieczności zastosowania tego środka, które należy kontrolować na poziomie Unii. W przypadku gdy poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego wymaga natychmiastowego działania, państwa członkowskie powinny mieć możliwość przywrócenia kontroli granicznej na swoich granicach wewnętrznych na okres nie dłuższy niż dziesięć dni. Ewentualne przedłużenie tego okresu musi podlegać monitorowaniu na poziomie Unii.

(24) Konieczność i proporcjonalność przywrócenia wewnętrznej kontroli granicznej powinna być rozważana w świetle zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego uzasadniającego potrzebę takiego przywrócenia; należy również rozważyć wykorzystanie alternatywnych środków na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, jak również wpływ takiej kontroli na swobodę przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

(25) Przywrócenie wewnętrznej kontroli granicznej mogłoby wyjątkowo być konieczne w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na poziomie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na poziomie krajowym, w szczególności w następstwie ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, lub z powodu zagrożeń stwarzanych przez przestępczość zorganizowaną.

(26) Migracji ani przekraczania granic zewnętrznych przez dużą liczbę obywateli państw trzecich nie powinno się uznawać per se za zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(27) Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odstępstwo od podstawowej zasady swobody przepływu osób należy interpretować ściśle, a koncepcja porządku publicznego zakłada istnienie rzeczywistego, obecnego i dostatecznie poważnego zagrożenia dla jednego z podstawowych interesów społeczeństwa.

(28) W oparciu o zebrane dotychczas doświadczenia w odniesieniu do funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej oraz aby pomóc zapewnić konsekwentne stosowanie dorobku Schengen, Komisja może sporządzić wytyczne dotyczące przywracania wewnętrznej kontroli granicznej, obejmujące zarówno przypadki wymagające tymczasowego zastosowania takiego środka, jak i przypadki, w których konieczne jest natychmiastowe działanie. Wytyczne te powinny zawierać wyraźne wskaźniki służące ułatwieniu stwierdzenia, jakie okoliczności mogłyby stanowić poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(29) W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie rozporządzenia Rady (UE) nr 1053/2013 (⁹) stwierdzone zostaną poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń przyjętych na podstawie tego rozporządzenia, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze umożliwiające zalecenie ocenianemu państwu członkowskiemu podjęcia określonych środków szczególnych, takich jak rozmieszczenie zespołów europejskiej straży granicznej, przedłożenie planów strategicznych lub - w ostateczności oraz mając na uwadze powagę sytuacji - zamknięcie konkretnego przejścia granicznego. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (¹⁰). W świetle art. 2 ust. 2 lit. b) ppkt (iii) tego rozporządzenia zastosowanie ma procedura sprawdzająca.

(30) Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych w trybie procedury szczególnej na poziomie Unii może także być uzasadnione w wyjątkowych okolicznościach i jako środek ostateczny, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych, stwierdzonych w toku rygorystycznego procesu oceny zgodnie z art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, w przypadku gdy okoliczności te stanowiłyby poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w obrębie tego obszaru lub jego części. Taka szczególna procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych może zostać uruchomiona na tych samych warunkach także w wyniku poważnego zaniedbania obowiązków przez oceniane państwo członkowskie. Z uwagi na politycznie drażliwy charakter przywracania kontroli na niektórych granicach wewnętrznych, które dotyka kwestii krajowych uprawnień wykonawczych oraz w zakresie egzekwowania prawa dotyczących wewnętrznej kontroli granicznej, uprawnienia wykonawcze do przyjmowania zaleceń w trybie tej szczególnej procedury na poziomie Unii powinny zostać przyznane Radzie, stanowiącej na podstawie wniosku Komisji.

(31) Przed przyjęciem jakiegokolwiek zalecenia w sprawie tymczasowego przywrócenia wewnętrznych kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych należy dokładnie i terminowo zbadać możliwość zastosowania środków ukierunkowanych na rozwiązanie źródłowych problemów, w tym możliwość pomocy takich organów lub jednostek organizacyjnych Unii, jak Agencja lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”) ustanowiony decyzją Rady 2009/371/WSiSW (¹¹), oraz wykorzystania technicznych lub finansowych środków wsparcia na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach. W przypadku wykrycia poważnego niedociągnięcia Komisja powinna mieć możliwość udzielenia środków wsparcia finansowego w celu wspomożenia danego państwa członkowskiego. Ponadto każde zalecenie Komisji i Rady powinno być oparte na uzasadnionych informacjach.

(32) Komisja powinna mieć możliwość przyjmowania aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, w należycie uzasadnionych przypadkach gdy ze względu na potrzebę przedłużenia kontroli na granicach wewnętrznych wymaga tego pilny charakter sprawy.

(33) Sprawozdania z ocen oraz zalecenia, o których mowa w art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, powinny stanowić podstawę uruchamiania środków szczególnych w przypadku wystąpienia poważnych niedociągnięć związanych z kontrolami na granicach zewnętrznych oraz podstawę stosowania szczególnej procedury w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, a zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Państwa członkowskie i Komisja wspólnie dokonują regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja koordynuje te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. Na mechanizm oceny składają się następujące elementy: roczne i wieloletnie programy oceny, zapowiedziane i niezapowiedziane wizyty na miejscu przeprowadzane przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie, sprawozdania z wynikiem ocen przyjmowane przez Komisję, zalecenia co do działań naprawczych przyjmowane przez Radę na podstawie wniosku Komisji, odpowiednie działania następcze, odpowiednie monitorowanie oraz odpowiednia sprawozdawczość.

(34) Ponieważ cel rozporządzenia (WE) nr 562/2006 i jego kolejnych zmian, a mianowicie ustanowienie zasad stosowanych do przepływu osób przez granice, nie mógł zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe było jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia mogła podejmować działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, to rozporządzenie i jego kolejne zmiany nie wykraczały poza to, co było konieczne dla osiągnięcia tego celu.

(35) Należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do przyjmowania dodatkowych środków dotyczących ochrony, a także zmian w załącznikach do niniejszego rozporządzenia. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów. Przygotowując i opracowując akty delegowane, Komisja powinna zapewnić jednoczesne, terminowe i odpowiednie przekazywanie stosownych dokumentów Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

(36) Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Należy je stosować zgodnie ze zobowiązaniami państw członkowskich w odniesieniu do ochrony międzynarodowej i zasady non-refoulement.

(37) Na zasadzie odstępstwa od art. 355 TFUE niniejsze rozporządzenie stosuje się jedynie do tych terytoriów Francji i Niderlandów, które znajdują się w Europie. Nie wpływa ono na szczególne zasady stosowane w Ceucie i Melilli, określone w Umowie w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (¹²).

(38) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje. Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, zgodnie z art. 4 tego protokołu Dania podejmuje w terminie sześciu miesięcy po przyjęciu przez Radę niniejszego rozporządzenia decyzję, czy dokona jego transpozycji do swojego prawa krajowego.

(39) W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzenie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹³), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji Rady 1999/437/WE (¹⁴).

(40) W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁵), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (¹⁶).

(41) W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu w sprawie przystąpienia Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁷), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (¹⁸).

(42) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Zjednoczonego Królestwa zgodnie z decyzją Rady 2000/365/WE (¹⁹); Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związane, ani go nie stosuje.

(43) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (²⁰); Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje.

(44) W odniesieniu do Bułgarii, Chorwacji, Cypru i Rumunii, art. 1 akapit pierwszy, art. 6 ust. 5 lit. a), tytuł III oraz przepisy tytułu II i załączników i odnoszących się do SIS i do VIS stanowią przepisy oparte na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związane w rozumieniu, odpowiednio, art. 3 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2003 r., art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r. i art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2011 r.,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

TYTUŁ I

PRZEPISY OGÓLNE

Artykuł 1

Przedmiot i zasady

Niniejsze rozporządzenie przewiduje brak kontroli granicznej osób przekraczających granice wewnętrzne pomiędzy państwami członkowskimi Unii.

Niniejsze rozporządzenie określa zasady regulujące kontrolę graniczną osób przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich Unii.

Artykuł 2

Definicje

Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

1) „granice wewnętrzne” oznaczają:

a) wspólne granice lądowe państw członkowskich, w tym granice na rzekach i jeziorach;

b) porty lotnicze państw członkowskich przeznaczone do lotów wewnętrznych;

c) porty morskie, rzeczne i porty na jeziorach państw członkowskich służące do regularnych wewnętrznych połączeń promowych;

2) „granice zewnętrzne” oznaczają granice lądowe, w tym granice na rzekach i jeziorach, oraz granice morskie państw członkowskich, a także ich porty lotnicze, porty rzeczne, porty morskie i porty na jeziorach, pod warunkiem że nie stanowią one granic wewnętrznych;

3) „lot wewnętrzny” oznacza każdy lot wyłącznie z terytorium państwa członkowskiego lub na jego terytorium, bez lądowania na terytorium państwa trzeciego;

4) „regularne wewnętrzne połączenia promowe” oznacza każde połączenie promowe między dwoma tymi samymi portami, lub większą ich liczbą, usytuowanymi na terytorium państw członkowskich, bez zawijania do jakichkolwiek portów poza terytorium państw członkowskich i obejmujące transport pasażerów i pojazdów zgodnie z opublikowanym rozkładem rejsów;

5) „osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii” oznacza:

a) obywateli Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE oraz obywateli państw trzecich będących członkami rodziny obywatela Unii korzystającego z prawa do swobodnego przemieszczania się, do których stosuje się dyrektywę 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (²¹);

b) obywateli państw trzecich i członków ich rodzin, niezależnie od ich obywatelstwa, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z takich samych praw do swobodnego przemieszczania się jak obywatele Unii;

6) „obywatel państwa trzeciego” oznacza każdą osobę niebędącą obywatelem Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE i która nie jest objęta pkt 5 niniejszego artykułu;

7) „osoba, wobec której dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu” oznacza każdego obywatela państwa trzeciego, wobec którego dokonano wpisu w Systemie Informacyjnym Schengen (zwanym dalej „SIS”) zgodnie z art. 24 i 26 rozporządzenia (WE) nr 1987/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²²) i do celów określonych w tych artykułach;

8) „przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne wyznaczone przez właściwe organy do celów przekraczania granic zewnętrznych;

9) „wspólnie prowadzone przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne usytuowane na terytorium państwa członkowskiego albo na terytorium państwa trzeciego, na którym to przejściu straż graniczna państwa członkowskiego i straż graniczna państwa trzeciego przeprowadzają następujące po sobie kontrole wyjazdu i wjazdu zgodnie ze swoim prawem krajowym oraz na podstawie umowy dwustronnej;

10) „kontrola graniczna” oznacza działania podejmowane na granicy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i do celów w nim określonych, wyłącznie w odpowiedzi na zamiar przekroczenia tej granicy lub na akt jej przekroczenia, bez względu na wszelkie inne okoliczności, składające się z odprawy granicznej oraz ochrony granicy;

11) „odprawa graniczna” oznacza czynności kontrolne przeprowadzane na przejściach granicznych w celu zapewnienia, aby można było zezwolić na wjazd osób, w tym ich środków transportu oraz przedmiotów będących w ich posiadaniu, na terytorium państw członkowskich lub aby można było zezwolić na opuszczenie przez nie tego terytorium;

12) „ochrona granicy” oznacza ochronę granic pomiędzy przejściami granicznymi oraz ochronę przejść granicznych poza ustalonymi godzinami otwarcia w celu uniemożliwienia uniknięcia przez osoby odprawy granicznej i zniechęcenia ich do tego;

13) „kontrola drugiej linii” oznacza szczegółową odprawę, która może zostać przeprowadzona w odpowiednim miejscu, innym niż miejsce, w którym dokonywana jest odprawa wszystkich osób (pierwsza linia);

14) „straż graniczna” oznacza każdego funkcjonariusza publicznego wyznaczonego zgodnie z prawem krajowym do pełnienia obowiązków służbowych na przejściu granicznym lub na odcinku granicy, lub w bezpośrednim sąsiedztwie tej granicy, który realizuje zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i prawem krajowym zadania w zakresie kontroli granicznej;

15) „przewoźnik” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która z tytułu wykonywanego zawodu zajmuje się transportem osób;

16) „dokument pobytowy” oznacza:

a) wszystkie dokumenty pobytowe wydane przez państwa członkowskie zgodnie z jednolitym wzorem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1030/2002 (²³) oraz karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE;

b) wszystkie inne dokumenty wydane przez państwo członkowskie obywatelom państw trzecich uprawniające do pobytu na jego terytorium, które zostały zgłoszone, a następnie opublikowane zgodnie z art. 39, z wyjątkiem:

(i) dokumentów tymczasowych ważnych do momentu rozpatrzenia pierwszego wniosku o wydanie dokumentu pobytowego, o którym mowa w lit. a), lub wniosku o nadanie statusu uchodźcy; oraz

(ii) wiz wydanych przez państwo członkowskie zgodnie z jednolitym formularzem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1683/95 (²⁴);

17) „statek wycieczkowy” oznacza statek kursujący po określonej trasie, zgodnie z uprzednio przyjętym planem, który obejmuje program turystyczny w różnych portach i który zwykle nie zabiera pasażerów ani nie pozwala pasażerom na zejście na ląd w trakcie podróży;

18) „żegluga rekreacyjna” oznacza korzystanie z pływających jednostek rekreacyjnych w celach sportowych lub turystycznych;

19) „rybołówstwo przybrzeżne” oznacza połowy prowadzone za pomocą statków powracających codziennie lub w ciągu 36 godzin do portu znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego bez wchodzenia do portu znajdującego się w państwie trzecim;

20) „pracownik zatrudniony na urządzeniach oddalonych od brzegu” oznacza osobę, która pracuje na instalacji morskiej umiejscowionej na wodach terytorialnych lub na obszarze wyłącznej gospodarczej eksploatacji morskiej państwa członkowskiego, zgodnie z definicją określoną przez międzynarodowe prawo morskie, i która powraca regularnie drogą morską lub lotniczą na terytorium państw członkowskich;

21) „zagrożenie dla zdrowia publicznego” oznacza każdą chorobę mogącą przerodzić się w epidemię według definicji Międzynarodowych przepisów zdrowotnych Światowej Organizacji Zdrowia lub inną chorobę zakaźną lub zakaźną chorobę pasożytniczą, jeżeli są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony, mającymi zastosowanie do obywateli państw członkowskich;

22) [1] „system wjazdu/wyjazdu (EES)” oznacza system ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2226 (²⁵);

23) [2] „system samoobsługi” oznacza zautomatyzowany system, za pomocą którego dokonuje się całej lub częściowej odprawy granicznej mającej zastosowanie do danej osoby i który może być wykorzystywany w celu wstępnego rejestrowania danych w EES;

24) [3] „bramka elektroniczna” oznacza infrastrukturę działającą z wykorzystaniem środków elektronicznych, przy użyciu której dochodzi do faktycznego przekroczenia granicy zewnętrznej lub, w przypadku gdy nie zostały zniesione kontrole, granicy wewnętrznej;

25) [4] „system zautomatyzowanej kontroli granicznej” oznacza system pozwalający na zautomatyzowane przekraczanie granicy, który składa się z systemu samoobsługi i bramki elektronicznej;

26) [5] „potwierdzenie autentyczności i integralności danych przechowywanych na chipie” oznacza proces, w którym weryfikuje się, przy użyciu certyfikatów, czy dane przechowywane na elektronicznym nośniku informacji (chipie) pochodzą od organu wydającego i czy nie zostały zmienione.

Artykuł 3

Zakres stosowania

Niniejsze rozporządzenie stosuje się do każdej osoby przekraczającej granice wewnętrzne lub zewnętrzne państw członkowskich, bez uszczerbku dla:

a) praw osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii;

b) praw uchodźców i osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, w szczególności w odniesieniu do zasady non-refoulement.

Artykuł 4

Prawa podstawowe

Stosując niniejsze rozporządzenie, państwa członkowskie w pełni przestrzegają odpowiednich przepisów prawa Unii, w tym Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), prawa międzynarodowego, w tym Konwencji dotyczącej statusu uchodźców sporządzonej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. (zwanej dalej „konwencją genewską”), zobowiązań związanych z dostępem do ochrony międzynarodowej, w szczególności zasady non-refoulement, oraz praw podstawowych. Zgodnie z zasadami ogólnymi prawa Unii decyzje na podstawie niniejszego rozporządzenia podejmuje się w sposób indywidualny.

TYTUŁ II

GRANICE ZEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Przekraczanie granic zewnętrznych i warunki wjazdu

Artykuł 5

Przekraczanie granic zewnętrznych

1. Przekraczanie granic zewnętrznych dozwolone jest jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia. Na przejściach granicznych, które nie są czynne całą dobę, udostępnia się widoczne informacje o godzinach ich otwarcia.

Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz swoich przejść granicznych zgodnie z art. 39.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 można dopuścić wyjątki od obowiązku przekraczania granic zewnętrznych jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia:

a) dla osób lub grup osób - w przypadku gdy istnieje szczególny wymóg sporadycznego przekraczania granic zewnętrznych poza przejściami granicznymi lub poza ustalonymi godzinami ich otwarcia - pod warunkiem że posiadają zezwolenia wymagane na mocy prawa krajowego oraz że nie zachodzi sprzeczność z interesem porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich. Państwa członkowskie mogą dokonać szczegółowych ustaleń w umowach dwustronnych. Ogólne wyjątki przewidziane przez prawo krajowe i umowy dwustronne zgłasza się Komisji zgodnie z art. 39;

b) dla osób lub grup osób w przypadku nieprzewidzianej sytuacji wyjątkowej;

c) zgodnie z przepisami szczególnymi zawartymi w art. 19 i 20 w związku z załącznikami VI i VII.

3. Bez uszczerbku dla wyjątków przewidzianych w ust. 2 lub dla swoich zobowiązań w zakresie ochrony międzynarodowej, państwa członkowskie wprowadzają sankcje, zgodnie z ich prawem krajowym, za niedozwolone przekraczanie granic zewnętrznych w miejscach innych niż przejścia graniczne lub w godzinach innych niż ustalone godziny otwarcia. Sankcje te muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

Artykuł 6

Warunki wjazdu obywateli państw trzecich

1. W przypadku planowanego pobytu na terytorium państw członkowskich nieprzekraczającego 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, co oznacza wzięcie pod uwagę okresu 180-dniowego poprzedzającego każdy z dni pobytu, warunki wjazdu obywateli państw trzecich są następujące:

a) posiadają oni ważny dokument podróży uprawniający posiadacza do przekroczenia granicy i spełniający następujące kryteria:

(i) jest on ważny przez przynajmniej trzy miesiące po planowanej dacie wyjazdu z terytorium państw członkowskich; w uzasadnionych pilnych przypadkach kryterium to może zostać pominięte;

(ii) został wydany w okresie ostatnich 10 lat;

b) posiadają oni ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 539/2001 (²⁶), chyba że posiadają ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową;

c) uzasadnią cel i warunki planowanego pobytu oraz posiadają wystarczające środki utrzymania, zarówno na czas trwania planowanego pobytu, jak i na powrót do ich państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyskają zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jeżeli mają możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem;

d) nie są osobami, wobec których dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu w SIS;

e) nie są uważani za stanowiących zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych żadnego z państw członkowskich, a w szczególności nie dokonano wobec nich, na tej samej podstawie, wpisu do celów odmowy wjazdu w krajowych bazach danych państw członkowskich;

f) [6] przekazują oni dane biometryczne, jeżeli jest to wymagane do:

(i) utworzenia rejestru indywidualnego w EES zgodnie z art. 16 i 17 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

(ii) dokonywania odpraw granicznych zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (i) i lit. g) ppkt (i) niniejszego rozporządzenia, art. 23 ust. 2 i 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 oraz, w stosownych przypadkach, art. 18 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (²⁷).

1a. [7] Okres 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oblicza się jako jeden okres dla państw członkowskich posługujących się EES na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/2226. Okres ten oblicza się odrębnie dla każdego z państw członkowskich, które nie posługują się EES.

2. Do celów wykonania ust. 1 za datę wjazdu uważa się pierwszy dzień pobytu na terytorium państw członkowskich, a datę wyjazdu liczy się jako ostatni dzień pobytu na terytorium państw członkowskich. W obliczeniach długości pobytu na terytorium państw członkowskich nie uwzględnia się okresów pobytu dozwolonych na mocy zezwolenia na pobyt lub wizy długoterminowej.

3. Niewyczerpujący wykaz dokumentów uzupełniających, których okazania straż graniczna może wymagać od obywateli państw trzecich w celu weryfikacji spełnienia warunków określonych w ust. 1 lit. c), zawarty jest w załączniku I.

4. Środki utrzymania ocenia się stosownie do długości i celu pobytu oraz w stosunku do średnich kosztów taniego wyżywienia i zakwaterowania w danym państwie członkowskim lub danych państwach członkowskich, pomnożonych przez liczbę dni pobytu.

Ustalane przez państwa członkowskie kwoty referencyjne są przekazywane Komisji zgodnie z art. 39.

Podstawę do oceny, czy środki utrzymania są wystarczające, może stanowić gotówka, czeki podróżne i karty kredytowe znajdujące się w posiadaniu obywatela państwa trzeciego. Oświadczenia o sponsorowaniu, jeżeli takie oświadczenia są przewidziane przez prawo krajowe, oraz listy gwarancyjne od osób przyjmujących, określone przez prawo krajowe, w przypadku gdy obywatel państwa trzeciego zatrzymuje się u osoby przyjmującej, mogą również stanowić dowód dysponowania wystarczającymi środkami utrzymania.

5. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1:

a) obywatelom państw trzecich, którzy nie spełniają wszystkich warunków ustanowionych w ust. 1, jednakże posiadają dokument pobytowy lub wizę długoterminową, zezwala się na wjazd na terytorium innych państw członkowskich w celu tranzytu, tak aby mogli oni dotrzeć na terytorium państwa członkowskiego, które wydało dokument pobytowy lub wizę długoterminową, chyba że ich nazwiska znajdują się w krajowym wykazie wpisów państwa członkowskiego, którego granice zewnętrzne usiłują przekroczyć, a wpisowi towarzyszy instrukcja odmowy wjazdu lub tranzytu;

b) obywatelom państw trzecich, którzy spełniają warunki ustanowione w ust. 1, z wyjątkiem warunku ustanowionego w lit. b), którzy zgłaszają się na granicy, można zezwolić na wjazd na terytorium państw członkowskich, jeżeli na granicy zostanie im wydana wiza zgodnie z art. 35 i 36 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 (²⁸).

Państwa członkowskie opracowują statystyki dotyczące wiz wydawanych na granicy zgodnie z art. 46 rozporządzenia (WE) nr 810/2009 i załącznikiem XII do tego rozporządzenia.

Jeżeli zamieszczenie wizy w dokumencie nie jest możliwe, wizę zamieszcza się wyjątkowo na oddzielnej karcie załączonej do dokumentu. W takim przypadku stosuje się jednolity wzór formularza, na którym umieszcza się wizę, określony w rozporządzeniu Rady (WE) nr 333/2002 (²⁹);

c) obywatele państw trzecich, którzy nie spełniają jednego lub większej liczby warunków ustanowionych w ust. 1, mogą uzyskać zezwolenie państwa członkowskiego na wjazd na jego terytorium ze względów humanitarnych, ze względu na interes narodowy lub zobowiązania międzynarodowe. W przypadku gdy wobec danego obywatela państwa trzeciego dokonano wpisu, o którym mowa w ust. 1 lit. d), państwo członkowskie wydające mu zezwolenie na wjazd na swoje terytorium informuje o tym odpowiednio pozostałe państwa członkowskie.

Artykuł 6a

Obywatele państw trzecich, których dane mają być wprowadzone do EES

[8] 1. Zgodnie z art. 16, 17, 19 i 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226 do EES wprowadza się dane dotyczące wjazdu i wyjazdu osób należących do następujących kategorii:

a) obywatele państw trzecich dopuszczeni do pobytu krótkoterminowego zgodnie z art. 6 ust. 1 niniejszego rozporządzenia;

b) obywatele państw trzecich będący członkami rodziny obywatela Unii, do którego ma zastosowanie dyrektywa 2004/38/WE, i którzy nie posiadają karty pobytowej przewidzianej w tej dyrektywie;

c) obywatele państw trzecich, którzy:

(i) są członkami rodziny obywatela państwa trzeciego korzystającego – na mocy umowy między Unią i jej państwami członkowskimi z jednej strony a państwem trzecim z drugiej strony – z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu przysługującemu obywatelom Unii; oraz

(ii) nie posiadają karty pobytowej przewidzianej w dyrektywie 2004/38/WE ani dokumentu pobytowego przewidzianego w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002.

2. Zgodnie z art. 18 rozporządzenia (UE) 2017/2226 do EES wprowadza się dane dotyczące obywateli państw trzecich, którym odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy zgodnie z art. 14 niniejszego rozporządzenia.

3. Do EES nie wprowadza się danych dotyczących następujących kategorii osób:

a) obywatele państw trzecich będący członkami rodziny obywatela Unii, do którego ma zastosowanie dyrektywa 2004/38/WE, i którzy posiadają kartę pobytową zgodnie z tą dyrektywą, niezależnie czy towarzyszą temu obywatelowi Unii lub do niego dołączają, czy nie;

b) obywatele państw trzecich, którzy są członkami rodziny obywatela państwa trzeciego, niezależnie czy towarzyszą temu obywatelowi Unii lub do niego dołączają, czy nie, jeżeli:

(i) ten obywatel państwa trzeciego korzysta z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu przysługującemu obywatelom Unii na mocy umowy między Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a państwem trzecim, z drugiej strony, oraz

(ii) ci obywatele państw trzecich posiadają kartę pobytową przewidzianą w dyrektywie 2004/38/WE lub dokument pobytowy przewidziany w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002;

c) posiadacze dokumentów pobytowych, o których mowa w art. 2 pkt 16, inni niż ci, którzy są objęci lit. a) i b) niniejszego ustępu;

d) posiadacze wiz długoterminowych;

e) obywatele państw trzecich korzystający z prawa do mobilności zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/66/UE (³⁰) lub dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/801 (³¹);

f) obywatele Andory, Monako i San Marino oraz posiadacze paszportów wydanych przez Państwo Watykańskie lub Stolicę Apostolską;

g) osoby lub kategorie osób zwolnione z odprawy granicznej lub korzystające ze szczególnych zasad w stosunku do odprawy granicznej, a mianowicie:

(i) szefowie państw, szefowie rządów i członkowie rządów krajowych wraz z towarzyszącymi im małżonkami, oraz członkowie ich oficjalnych delegacji oraz monarchowie i inni wyżsi rangą członkowie rodziny królewskiej i – zgodnie z załącznikiem VII pkt 1;

(ii) piloci samolotów i inni członkowie załogi – zgodnie z załącznikiem VII pkt 2;

(iii) marynarze zgodnie z załącznikiem VII pkt 3 oraz marynarze, którzy przebywają na terytorium państwa członkowskiego tylko wtedy, kiedy przybija tam ich statek i tylko na obszarze portu zawinięcia;

(iv) pracownicy transgraniczni – zgodnie z załącznikiem VII pkt 5;

(v) służby ratownicze, policja, straż pożarna działające w sytuacjach wyjątkowych oraz funkcjonariusze straży granicznej – zgodnie z załącznikiem VII pkt 7;

(vi) pracownicy zatrudnieni na urządzeniach oddalonych od brzegu – zgodnie z załącznikiem VII pkt 8;

(vii) członkowie załogi i pasażerowie statków wycieczkowych – zgodnie z załącznikiem VI pkt 3.2.1, 3.2.2 i 3.2.3;

(viii) osoby przebywające na pokładzie pływających jednostek rekreacyjnych niepodlegające odprawie granicznej – zgodnie z załącznikiem VI pkt 3.2.4, 3.2.5 i 3.2.6;

h) osoby, które korzystają z odstępstwa od obowiązku przekraczania granic zewnętrznych jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia zgodnie z art. 5 ust. 2;

i) osoby, które przedstawią ważne zezwolenie na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1931/2006 (³²);

j) członkowie załóg międzynarodowych pociągów pasażerskich i towarowych;

k) osoby, które na potrzeby przekroczenia granicy przedstawią:

(i) ważny uproszczony kolejowy dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 693/2003 (³³); lub

(ii) ważny uproszczony dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 693/2003, pod warunkiem że tranzyt odbywa się pociągiem i osoby te nie wysiadają z niego na terytorium państwa członkowskiego.

ROZDZIAŁ II

Kontrola granic zewnętrznych i odmowa wjazdu

Artykuł 7

Dokonywanie odprawy granicznej

1. Straż graniczna podczas wykonywania swoich obowiązków w pełni szanuje ludzką godność, w szczególności w przypadkach, gdy ma do czynienia z osobami wymagającymi szczególnego traktowania.

Wszelkie środki podjęte podczas wykonywania zadań muszą być proporcjonalne do celów realizowanych za pomocą tych środków.

2. Podczas dokonywania odprawy granicznej straż graniczna nie może dyskryminować osób ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Artykuł 8

Odprawa graniczna osób

1. Ruch graniczny na granicach zewnętrznych podlega odprawom dokonywanym przez straż graniczną. Odprawy dokonywane są zgodnie z niniejszym rozdziałem.

Odprawom mogą podlegać również środki transportu i przedmioty będące w posiadaniu osób przekraczających granicę. Do przeszukań stosuje się prawo krajowe danego państwa członkowskiego.

2. Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii podlegają odprawie, przy wjeździe i wyjeździe, w następujący sposób:

a) weryfikacji tożsamości i obywatelstwa osoby oraz weryfikacji autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych Interpolu o skradzionych lub utraconych dokumentach podróży (SLTD);

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

Jeżeli dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów, chyba że jest to technicznie niemożliwe lub, w przypadku dokumentu podróży wydanego przez państwo trzecie, niemożliwe ze względu na niedostępność ważnych certyfikatów. [9]

b) weryfikacji, czy osoba korzystająca z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii nie jest uznawana za stanowiącą zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich, w tym również poprzez sprawdzenie w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych. Odbywa się to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu.

W przypadku osób, których wjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia, przeprowadza się weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia. [10]

2a. W przypadku gdy odprawy z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b), miałyby nieproporcjonalny wpływ na płynność ruchu, państwo członkowskie może zadecydować o dokonywaniu tych odpraw w sposób ukierunkowany na konkretnych przejściach granicznych, na podstawie oceny ryzyka w odniesieniu do porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich.

Zakres i czas trwania tymczasowego ograniczania się do ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych nie mogą wykraczać poza to, co jest ściśle niezbędne, i określane są zgodnie z oceną ryzyka dokonaną przez dane państwo członkowskie. Ocena ryzyka zawiera uzasadnienie tymczasowego ograniczania się do ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych, uwzględnia między innymi nieproporcjonalny wpływ na płynność ruchu oraz zawiera dane statystyczne o pasażerach i incydentach związanych z przestępczością transgraniczną. Ocena ryzyka jest regularnie uaktualniana.

Osoby, które co do zasady nie podlegają ukierunkowanym odprawom z wykorzystaniem baz danych, podlegają co najmniej odprawie zmierzającej do ustalenia ich tożsamości na podstawie okazanego dokumentu podróży. Taka odprawa polega na szybkiej i bezpośredniej weryfikacji ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy oraz weryfikacji obecności śladów sfałszowania lub podrobienia, a w przypadku wątpliwości co do dokumentu podróży lub w przypadku gdy istnieją przesłanki, że taka osoba mogłaby stanowić zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych państw członkowskich, funkcjonariusz straży granicznej dokonuje sprawdzenia w bazach danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b).

Dane państwo członkowskie niezwłocznie przekazuje swoją ocenę ryzyka i jej uaktualnienia do Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej, (zwanej dalej „Agencją”), ustanowionej na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (³⁴) i co sześć miesięcy składa Komisji oraz Agencji sprawozdanie na temat stosowania ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych. Dane państwo członkowskie może zadecydować o utajnieniu oceny ryzyka lub jej części.

2b. W przypadku gdy państwo członkowskie zamierza prowadzić ukierunkowane odprawy z wykorzystaniem baz danych na mocy ust. 2a, niezwłocznie powiadamia o tym pozostałe państwa członkowskie, Agencję oraz Komisję. Dane państwo członkowskie może zadecydować o utajnieniu powiadomienia lub jego części.

W przypadku gdy państwa członkowskie, Agencja lub Komisja mają zastrzeżenia do zamiaru prowadzenia ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych, niezwłocznie powiadamiają o tych zastrzeżeniach dane państwo członkowskie. Dane państwo członkowskie bierze te zastrzeżenia pod uwagę.

2c. Do dnia 8 kwietnia 2019 r. Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę wykonania i skutków ust. 2.

2d. W odniesieniu do granic powietrznych, ust. 2a i 2b mają zastosowanie przez okres przejściowy nieprzekraczający sześciu miesięcy od dnia 7 kwietnia 2017 r.

W wyjątkowych okolicznościach, w przypadku gdy – w danym porcie lotniczym – ze względu na szczególne trudności infrastrukturalne wymagany jest dłuższy okres czasu na dostosowania mające na celu umożliwienie prowadzenia systematycznych odpraw z wykorzystaniem baz danych bez nieproporcjonalnego wpływu na płynność ruchu, sześciomiesięczny okres przejściowy, o którym mowa w akapicie pierwszym, może zostać przedłużony dla tego konkretnego portu lotniczego o nie więcej niż 18 miesięcy, zgodnie z procedurą określoną w akapicie trzecim.

W tym celu państwo członkowskie powiadamia Komisję, Agencję oraz pozostałe państwa członkowskie, najpóźniej w terminie trzech miesięcy przed upływem okresu przejściowego, o którym mowa w akapicie pierwszym, o szczególnych trudnościach infrastrukturalnych w danym porcie lotniczym, o planowanych środkach ich rozwiązania oraz o okresie czasu potrzebnym na ich wdrożenie.

W przypadku gdy ze względu na szczególne trudności infrastrukturalne wymagany jest dłuższy okres czasu na dostosowania, Komisja upoważnia dane państwo członkowskie – w terminie jednego miesiąca od otrzymania powiadomienia, o którym mowa w akapicie trzecim, oraz po konsultacji z Agencją – do przedłużenia okresu przejściowego dla danego portu lotniczego i w stosownych przypadkach określa czas trwania takiego przedłużenia.

2e. Odpraw z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b), można dokonywać z wyprzedzeniem w oparciu o dane dotyczące pasażerów otrzymane zgodnie z dyrektywą Rady 2004/82/WE (³⁵) lub zgodnie z innymi przepisami prawa Unii lub prawa krajowego.

W przypadku gdy odpraw tych dokonuje się z wyprzedzeniem w oparciu o takie dane dotyczące pasażerów, dane otrzymane z wyprzedzeniem sprawdza się na przejściu granicznym porównując je z danymi zawartymi w dokumencie podróży. Weryfikuje się również tożsamość i obywatelstwo danej osoby, jak również autentyczność i ważność dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy.

2f. W drodze odstępstwa od ust. 2, osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii, które przekraczają wewnętrzne granice lądowe państw członkowskich, których weryfikacja zgodnie z mającymi zastosowanie procedurami oceny Schengen została pomyślnie zakończona, ale w odniesieniu do których decyzja o zniesieniu kontroli na ich granicach wewnętrznych zgodnie z odpowiednimi postanowieniami odnośnych aktów przystąpienia jeszcze nie została podjęta, mogą zostać poddane odprawie przy wyjeździe, o której mowa w ust. 2, jedynie wyrywkowo, na podstawie oceny ryzyka.

3. Obywatele państw trzecich podlegają szczegółowej odprawie przy wjeździe i wyjeździe w następujący sposób:

a) szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje weryfikację warunków regulujących wjazd określonych w art. 6 ust. 1 oraz, w stosownych przypadkach, dokumentów zezwalających na pobyt i prowadzenie działalności zawodowej. Weryfikacja ta dokonywana jest poprzez szczegółowe sprawdzenie następujących elementów:

(i) weryfikację tożsamości i obywatelstwa obywatela państwa trzeciego oraz autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych SLTD Interpolu;

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

W przypadku paszportów i dokumentów podróży zawierających elektroniczny nośnik informacji (chip) sprawdza się autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie, o ile dostępne są ważne certyfikaty.

Z wyjątkiem obywateli państw trzecich, dla których w EES utworzono już rejestr indywidualny, jeżeli dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie) i ten wizerunek twarzy zapisany na chipie jest technicznie dostępny, weryfikacja ta obejmuje weryfikację tego wizerunku twarzy poprzez elektroniczne porównanie tego wizerunku twarzy z pobranym na miejscu wizerunkiem twarzy danego obywatela państwa trzeciego. Jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie); [11]

(ii) weryfikację, czy dokumentowi podróży towarzyszą w stosownych przypadkach wymagana wiza lub dokument pobytowy;

(iii) [12] w przypadku osób, odnośnie do których wjazd lub odmowa wjazdu podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia;

(iiia) [13] w przypadku osób, odnośnie do których wjazd lub odmowa wjazdu podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego nie wykorzystał lub nie przekroczył maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich, oraz w przypadku obywateli państw trzecich posiadających wizę wydaną na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu – weryfikację, czy nie przekroczyli oni maksymalnej liczby dozwolonych wjazdów, poprzez przeglądanie EES zgodnie z art. 23 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

(iv) weryfikację miejsca wyjazdu i przeznaczenia danego obywatela państwa trzeciego i celu planowanego pobytu, poprzez sprawdzenie, jeżeli jest to konieczne, odpowiednich dokumentów uzupełniających;

(v) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego posiada wystarczające środki utrzymania na okres i do celów planowanego pobytu, na powrót do państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyska zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jest w stanie uzyskać takie środki zgodnie z prawem;

(vi) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego, jego środek transportu i przewożone przez niego przedmioty nie stanowią potencjalnie niebezpieczeństwa dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich. Weryfikacja taka obejmuje bezpośrednie sprawdzenie danych i wpisów o osobach oraz, jeśli to konieczne, o przedmiotach, w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych, a także o działaniach, jakie należy ewentualnie podjąć w związku z wpisem. Pozostaje to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu;

b) jeżeli obywatel państwa trzeciego posiada wizę, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. b), szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje także weryfikację tożsamości posiadacza wizy oraz autentyczności wizy, poprzez sprawdzenie w wizowym systemie informacyjnym (VIS) zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

c) w drodze odstępstwa sprawdzenie w VIS można przeprowadzić we wszystkich przypadkach tylko za pomocą numeru naklejki wizowej a wybiórczo za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców, jeżeli:

(i) natężenie ruchu osiągnęło taki stopień, że czas oczekiwania na przejściu granicznym nadmiernie się wydłuża;

(ii) wyczerpane zostały wszystkie zasoby w zakresie personelu, urządzeń i organizacji; oraz

(iii) z przeprowadzonej analizy ryzyka wynika, że nie istnieje zagrożenie w odniesieniu do bezpieczeństwa wewnętrznego ani nielegalnej imigracji.

Jednakże w każdym przypadku zaistnienia jakichkolwiek wątpliwości w odniesieniu do tożsamości posiadacza wizy lub autentyczności wizy systematycznie dokonywane są sprawdzenia w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców.

Odstępstwo to może być stosowane jedynie na danym przejściu granicznym tak długo, jak długo spełnione są warunki, o których mowa w ppkt (i), (ii) oraz (iii);

d) decyzja o sprawdzeniu w VIS zgodnie z lit. c) jest podejmowana przez komendanta placówki straży granicznej na przejściu granicznym lub na wyższym szczeblu.

Zainteresowane państwo członkowskie powiadamia niezwłocznie pozostałe państwa członkowskie oraz Komisję o takiej decyzji;

e) każde z państw członkowskich przekazuje raz w roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie ze stosowania lit. c), które zawiera liczbę obywateli państw trzecich sprawdzonych w VIS tylko za pomocą numeru naklejki wizowej, a także czas oczekiwania, o którym mowa w lit. c) ppkt (i);

f) lit. c) i d) mają zastosowanie przez maksymalny okres trzech lat, rozpoczynający się trzy lata po rozpoczęciu funkcjonowania VIS. Przed końcem drugiego roku stosowania lit. c) i d) Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę ich wdrożenia. Na podstawie tej oceny Parlament Europejski lub Rada mogą zwrócić się do Komisji o zaproponowanie odpowiednich zmian do niniejszego rozporządzenia;

g) szczegółowa odprawa przy wyjeździe obejmuje:

(i) [14] weryfikację tożsamości i obywatelstwa obywatela państwa trzeciego oraz autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych SLTD Interpolu;

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

W przypadku paszportów i dokumentów podróży zawierających elektroniczny nośnik informacji (chip) sprawdza się autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie, o ile dostępne są ważne certyfikaty.

Z wyjątkiem obywateli państw trzecich, dla których w EES utworzony jest rejestr indywidualny, jeżeli dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie) i ten wizerunek twarzy jest technicznie dostępny, weryfikacja ta obejmuje weryfikację tego wizerunku twarzy poprzez elektroniczne porównanie tego wizerunku twarzy z pobranym na miejscu wizerunkiem twarzy danego obywatela państwa trzeciego. Jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie);

(ii) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego nie jest uznawany za zagrożenie dla porządku publicznego, zdrowia publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich, w tym poprzez sprawdzenie w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych. Pozostaje to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu;

(iii) [15] w przypadku osób, których wyjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia, weryfikację ich tożsamości zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 i, w stosownych przypadkach, identyfikację zgodnie z art. 23 ust. 4 tego rozporządzenia;

(iv) [16] w przypadku osób, których wyjazd podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a niniejszego rozporządzenia – weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego nie przekroczył maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich, poprzez przeglądanie EES zgodnie z art. 23 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

h) obok odprawy, o której mowa w lit. g), szczegółowa odprawa przy wyjeździe może również obejmować:

(i) weryfikację, czy dana osoba posiada ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001, z wyjątkiem przypadku gdy posiada ona ważny dokument pobytowy; taka weryfikacja może obejmować sprawdzenie w VIS zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

(ii) [17] (uchylony);

(iii) (uchylony);

i) [18] w celu identyfikacji osób, które nie spełniają warunków wjazdu, pobytu lub zamieszkania na terytorium państw członkowskich lub przestały spełniać te warunki, możliwe jest przeglądanie VIS zgodnie z art. 20 rozporządzenia (WE) nr 767/2008 i EES zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2017/2226;

ia) odpraw z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w lit. a) ppkt (i) i (vi) oraz w lit. g), można dokonywać z wyprzedzeniem, w oparciu o dane dotyczące pasażerów, otrzymane zgodnie z dyrektywą 2004/82/WE lub zgodnie z innymi przepisami prawa Unii lub prawa krajowego. W przypadku gdy odpraw tych dokonuje się z wyprzedzeniem w oparciu o takie dane dotyczące pasażerów, dane otrzymane z wyprzedzeniem sprawdza się na przejściu granicznym porównując je z danymi zawartymi w dokumencie podróży. Weryfikuje się tożsamość i obywatelstwo danej osoby, jak również autentyczność i ważność dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy;

ib) w przypadku gdy istnieją wątpliwości co do autentyczności dokumentu podróży lub tożsamości obywatela państwa trzeciego, odprawy w miarę możliwości obejmują weryfikację co najmniej jednego z identyfikatorów biometrycznych umieszczonych w dokumencie podróży;

4. Takiej szczegółowej odprawy dokonuje się w miejscu niepublicznym, jeżeli istnieją odpowiednie pomieszczenia i jeżeli obywatel państwa trzeciego wyrazi takie życzenie.

5. Bez uszczerbku dla akapitu drugiego, obywatelom państw trzecich poddanym szczegółowej kontroli drugiej linii udziela się informacji na piśmie w języku, który rozumieją lub - jak można racjonalnie przypuszczać - powinni rozumieć, lub w inny skuteczny sposób, o celu i procedurze takiej odprawy.

Informacje te muszą być dostępne we wszystkich językach urzędowych Unii i w języku lub językach państwa lub państw graniczących z danym państwem członkowskim oraz wskazywać, że obywatel państwa trzeciego może zażądać podania nazwiska lub numeru identyfikacyjnego funkcjonariuszy straży granicznej dokonujących szczegółowej kontroli drugiej linii, jak również nazwy przejścia granicznego i daty przekroczenia granicy.

6. Odprawa osoby korzystającej z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii jest dokonywana zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE.

7. Szczegółowe zasady dotyczące informacji podlegających rejestracji są określone w załączniku II.

8. W przypadkach gdy zastosowanie ma art. 5 ust. 2 lit. a) lub b), państwa członkowskie mogą również ustanowić odstępstwa od przepisów określonych w niniejszym artykule.

9. [19] Obywatele państwa trzeciego są informowani o maksymalnej liczbie dni dozwolonego pobytu, która uwzględnia liczbę wjazdów i długość pobytu dozwolonych na podstawie wizy. Informacje takie zostają przekazane albo przez funkcjonariusza straży granicznej w momencie dokonywania odprawy granicznej, albo za pośrednictwem zainstalowanego na przejściu granicznym sprzętu umożliwiającego obywatelowi państwa trzeciego skorzystanie z usługi sieciowej, o której mowa w art. 13 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

Artykuł 8a

Korzystanie z systemów samoobsługi w celu wstępnego rejestrowania danych w EES

[20] 1. Osoby, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES na podstawie art. 6a, mogą korzystać z systemów samoobsługi w celu wstępnego zarejestrowania w EES danych, o których mowa w ust. 4 lit. a) niniejszego artykułu, pod warunkiem spełnienia wszystkich następujących warunków:

a) dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), a autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów;

b) dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie), który to wizerunek jest technicznie dostępny z poziomu systemu samoobsługi do celów zweryfikowania tożsamości posiadacza dokumentu podróży poprzez porównanie wizerunku twarzy zapisanego na elektronicznym nośniku informacji (chipie) z wizerunkiem twarzy pobranym na miejscu; jeżeli jest to możliwe pod względem technicznym i prawnym, weryfikacji tej można dokonać poprzez porównanie odcisków palców pobranych na miejscu z odciskami palców zapisanymi na elektronicznym nośniku informacji (chipie) w dokumencie podróży.

2. Zgodnie z ust. 1 niniejszego artykułu system samoobsługi weryfikuje, czy dana osoba została wcześniej zarejestrowana w EES, a także weryfikuje tożsamość obywatela państwa trzeciego zgodnie z art. 23 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

3. Zgodnie z art. 23 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 system samoobsługi przeprowadza identyfikację zgodnie z art. 27 tego rozporządzenia.

Ponadto zgodnie z art. 23 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226 przy przeprowadzaniu identyfikacji w EES:

a) w przypadku obywateli państw trzecich, którzy podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, jeżeli w wyniku wyszukiwania w VIS według danych, o których mowa w art. 18 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 767/2008, okazuje się, że osoba ta jest zarejestrowana w VIS, dokonuje się weryfikacji odcisków palców w danych przechowywanych w VIS zgodnie z art. 18 ust. 6 rozporządzenia (WE) nr 767/2008. W przypadku gdy weryfikacja osoby zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu nie powiedzie się, uzyskuje się dostęp do danych w VIS w celu identyfikacji zgodnie z art. 20 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

b) w przypadku obywateli państw trzecich, którzy nie podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych i których nie znaleziono w EES po przeprowadzeniu identyfikacji zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2017/2226, przegląda się VIS zgodnie z art. 19a rozporządzenia (WE) nr 767/2008.

4. W przypadku gdy dane dotyczące osoby, o której mowa w ust. 1 niniejszego artykułu nie są zarejestrowane w EES zgodnie z ust. 2 i 3:

a) obywatele państw trzecich, którzy podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, wstępnie rejestrują w EES przy użyciu systemu samoobsługi dane wymienione w art. 16 ust. 1 oraz art. 16 ust. 2 lit. c)–f) rozporządzenia (UE) 2017/2226 oraz w stosownych przypadkach dane wymienione w art. 16 ust. 6 tego rozporządzenia, a obywatele państw trzecich, którzy nie podlegają obowiązkowi wizowemu w celu przekroczenia granic zewnętrznych, wstępnie rejestrują w EES przy użyciu systemu samoobsługi dane wymienione w art. 17 ust. 1 lit. a), b) i c) i w art. 16 ust. 2 lit. c) tego rozporządzenia oraz w stosownych przypadkach dane wymienione w art. 17 ust. 1 lit. d) tego rozporządzenia;

b) następnie daną osobę kieruje się do funkcjonariusza straży granicznej, który:

(i) wstępnie rejestruje przedmiotowe dane w przypadku, gdy nie było możliwe pobranie w systemie samoobsługi wszystkich wymaganych danych;

(ii) weryfikuje:

– czy dokument podróży wykorzystany w systemie samoobsługi odpowiada dokumentowi, który osoba ta przedstawia osobiście funkcjonariuszowi straży granicznej,

– czy pobrany na miejscu wizerunek twarzy tej osoby odpowiada wizerunkowi twarzy pobranemu przy użyciu systemu samoobsługi, oraz

– w stosunku do osób, które nie posiadają wizy wymaganej na podstawie rozporządzenia (WE) nr 539/2001 – czy odciski palców tej osoby pobrane na miejscu odpowiadają odciskom palców pobranym przy użyciu systemu samoobsługi;

(iii) w przypadku gdy podjęta została decyzja o zezwoleniu na wjazd lub odmowie wjazdu – potwierdza dane, o których mowa w lit. a) niniejszego ustępu, i wprowadza do EES dane, o których mowa w art. 16 ust. 2 lit. a) i b) oraz art. 18 ust. 6 lit. b), c) i d) rozporządzenia (UE) 2017/2226.

5. W przypadku gdy z operacji, o których mowa w ust. 2 i 3, wynika, że dane dotyczące danej osoby, o której mowa w ust. 1 zostały zarejestrowane w EES, system samoobsługi sprawdza, czy należy zaktualizować którekolwiek z danych, o których mowa w ust. 4 lit. a).

6. Jeżeli ocena, o której mowa w ust. 5 wykaże, że w systemie EES figuruje rejestr indywidualny dotyczący danej osoby, o której mowa w ust. 1, ale dane dotyczące tej osoby należy zaktualizować, dana osoba:

a) aktualizuje dane w EES poprzez wstępne zarejestrowanie ich przy użyciu systemu samoobsługi;

b) jest kierowana do funkcjonariusza straży granicznej, który weryfikuje prawidłowość aktualizacji zgodnie z lit. a) niniejszego ustępu oraz, jeżeli została podjęta decyzja o zezwoleniu na wjazd lub o odmowie wjazdu, aktualizuje rejestr indywidualny zgodnie z art. 14 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

7. Systemy samoobsługi funkcjonują pod nadzorem funkcjonariusza straży granicznej, któremu powierza się zadanie wykrywania przypadków niewłaściwego, oszukańczego lub nieprawidłowego korzystania z systemu samoobsługi.

Artykuł 8b

Korzystanie z systemów samoobsługi lub bramek elektronicznych do celu przekraczania granicy przez osoby, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES

[21] 1. Osobom, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES zgodnie z art. 6a, można zezwolić na korzystanie z systemu samoobsługi do celu przeprowadzenia odprawy granicznej, jeżeli spełnione są wszystkie następujące warunki:

a) dokument podróży zawiera elektroniczny nośnik informacji (chip), a autentyczność i integralność danych przechowywanych na chipie potwierdza się z wykorzystaniem kompletnego łańcucha ważnych certyfikatów;

b) dokument podróży zawiera wizerunek twarzy zapisany na elektronicznym nośniku informacji (chipie), który to wizerunek jest technicznie dostępny z poziomu systemu samoobsługi do celów zweryfikowania tożsamości posiadacza dokumentu podróży poprzez porównanie tego wizerunku twarzy z wizerunkiem twarzy pobranym na miejscu;

c) dana osoba została już zarejestrowana lub wstępnie zarejestrowana w EES.

2. W przypadku gdy warunki określone w ust. 1 niniejszego artykułu są spełnione, odprawa graniczna przy wjeździe przewidziana w art. 8 ust. 2 i art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz odprawa graniczna przy wyjeździe przewidziana w art. 8 ust. 2 i art. 8 ust. 3 lit. g) i h) może odbywać się przy użyciu systemu samoobsługi. W przypadku gdy odprawa graniczna przy wyjeździe dokonywana jest z wykorzystaniem systemu zautomatyzowanej kontroli granicznej, odprawa taka obejmuje odprawę, o której mowa w art. 8 ust. 3 lit. h).

Jeżeli danej osobie przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień ustanowionego przez państwo członkowskie na mocy art. 8d, to przy przekraczaniu przez daną osobę granic zewnętrznych tego państwa członkowskiego lub granic zewnętrznych państwa członkowskiego, które zawarło umowę z państwem członkowskim przyznającym dostęp, o którym mowa w art. 8d ust. 9, podczas odprawy granicznej dokonywanej przy wjeździe przy użyciu systemu samoobsługi można pominąć sprawdzanie elementów, o których mowa w art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iv) i (v).

3. Przy wjeździe i wyjeździe wyniki odprawy granicznej dokonywanej przy użyciu systemu samoobsługi są udostępniane funkcjonariuszowi straży granicznej. Ten funkcjonariusz straży granicznej monitoruje wyniki odprawy granicznej i, mając je na uwadze, zezwala na wjazd lub wyjazd lub kieruje daną osobę do funkcjonariusza straży granicznej, który dokonuje dalszej odprawy.

4. Daną osobę kieruje się do funkcjonariusza straży granicznej zgodnie z ust. 3 w każdej z następujących sytuacji:

a) w przypadku gdy nie został spełniony jeden lub więcej z warunków wymienionych w ust. 1;

b) w przypadku gdy odprawa przy wjeździe lub wyjeździe, określona w ust. 2, wykaże, że nie został spełniony co najmniej jeden z warunków wjazdu lub wyjazdu;

c) w przypadku gdy wyniki odprawy przy wjeździe lub wyjeździe, określonej w ust. 2, podają w wątpliwość tożsamość osoby lub wskazują na to, że dana osoba jest uznawana za stanowiącą zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich lub dla zdrowia publicznego;

d) w razie wątpliwości;

e) w razie braku bramek elektronicznych.

5. Oprócz sytuacji, o których mowa w ust. 4, funkcjonariusz straży granicznej nadzorujący przekraczanie granicy może również postanowić, na podstawie innych przesłanek, o skierowaniu osób korzystających z systemu samoobsługi do innego funkcjonariusza straży granicznej.

6. Osobom, w przypadku których przekroczenie granicy podlega rejestracji w EES zgodnie z art. 6a ust. 1 i które skorzystały z systemu samoobsługi w celu dokonania odprawy granicznej, można zezwolić na korzystanie z bramki elektronicznej. W przypadku gdy wykorzystywana jest bramka elektroniczna, w momencie przekraczania granicy odpowiednio rejestruje ona wpis dotyczący wjazdu/wyjazdu i przypisuje go do odpowiedniego rejestru indywidualnego zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) 2017/2226. W przypadku gdy bramka elektroniczna i system samoobsługi są fizycznie oddzielone, weryfikacja tożsamości użytkownika w celu sprawdzenia, czy osoba korzystająca z bramki elektronicznej jest osobą, która skorzystała z systemu samoobsługi odbywa się na stanowisku bramki elektronicznej. Weryfikacji dokonuje się przy użyciu co najmniej jednego identyfikatora biometrycznego.

7. W przypadku gdy nie są spełnione warunki wymienione w ust. 1 lit. a) lub b) niniejszego artykułu lub w obu tych literach, część odprawy granicznej przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz część odprawy granicznej przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) i h) może zostać dokonana przy użyciu systemu samoobsługi. Funkcjonariusz straży granicznej może przeprowadzić wyłącznie te weryfikacje zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) oraz art. 8 ust. 3 lit. g) i h), których nie można przeprowadzić przy użyciu systemu samoobsługi. Ponadto funkcjonariusz straży granicznej weryfikuje, czy dokument podróży wykorzystany w systemie samoobsługi odpowiada dokumentowi, który osoba ta przedstawia osobiście temu funkcjonariuszowi straży granicznej.

8. Systemy samoobsługi i bramki elektroniczne funkcjonują pod nadzorem funkcjonariusza straży granicznej, któremu powierza się zadanie wykrywania wszelkich przypadków niewłaściwego, oszukańczego lub nieprawidłowego korzystania z systemu samoobsługi lub bramki elektronicznej

9. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla możliwości zezwolenia przez państwa członkowskie na korzystanie z systemów samoobsługi lub bramek elektronicznych do celów przekraczania granicy przez obywateli Unii, obywateli państwa Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, obywateli Szwajcarii i obywateli państw trzecich, w przypadku których przekroczenie granicy nie podlega zarejestrowaniu w EES.

Artykuł 8c

Normy dotyczące systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej

[22] Systemy zautomatyzowanej kontroli granicznej są zaprojektowane w miarę możliwości w taki sposób, aby mogły być używane przez wszystkie osoby, z wyjątkiem dzieci w wieku poniżej 12 roku życia. Powinny one być również zaprojektowane w sposób gwarantujący pełne poszanowanie godności ludzkiej, w szczególności w przypadkach osób wymagających szczególnego traktowania. Jeżeli państwa członkowskie podejmą decyzję o stosowaniu systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej, zapewniają obecność wystarczającej liczby pracowników, którzy będą pomagać osobom korzystającym z takich systemów.

Artykuł 8d

Krajowe programy ułatwień

[23] 1. Każde państwo członkowskie może ustanowić dobrowolny program (zwany dalej „krajowym programem ułatwień”), aby umożliwić obywatelom państw trzecich lub obywatelom określonego państwa trzeciego, którzy nie korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii, korzystanie z ułatwień zgodnie z ust. 2 przy przekraczaniu granicy zewnętrznej państwa członkowskiego.

2. Na zasadzie odstępstwa od art. 8 ust. 3 lit. a), w przypadku obywateli państw trzecich, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu i którym przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień, przy przekraczaniu granicy zewnętrznej państwa członkowskiego przez takich obywateli państw trzecich odprawa szczegółowa przy wjeździe nie musi obejmować sprawdzenia elementów, o których mowa w art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iv) i (v).

3. Państwa członkowskie przeprowadzają wstępną weryfikację obywateli państw trzecich, którzy ubiegają się o objęcie ich krajowym programem ułatwień – w celu zweryfikowania w szczególności, czy zostały spełnione warunki, o których mowa w ust. 4. Wstępną weryfikację obywateli państw trzecich przeprowadzają funkcjonariusze straży granicznej, organy wizowe zdefiniowane w art. 4 pkt 3 rozporządzenia (WE) nr 767/2008 lub organy imigracyjne zdefiniowane w art. 3 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

4. Organy, o których mowa w ust. 3, przyznają osobie dostęp do krajowego programu ułatwień wyłącznie wówczas, gdy spełnione zostały wszystkie następujące warunki:

a) wnioskodawca spełnia warunki wjazdu określone w art. 6 ust. 1;

b) dokument podróży wnioskodawcy, oraz, w stosownych przypadkach, wiza, wiza długoterminowa lub dokument pobytowy są ważne i niesfałszowane, niepodrobione ani nieprzerobione;

c) wnioskodawca przedstawia dowody, że istnieje potrzeba częstego lub regularnego podróżowania lub uzasadnia zamiar częstego lub regularnego podróżowania;

d) wnioskodawca przedstawia dowody swojej uczciwości i wiarygodności, w szczególności w stosownych przypadkach wykazuje, że z wcześniejszych wiz lub wiz o ograniczonej ważności terytorialnej korzystał zgodnie z prawem, wskazuje sytuację ekonomiczną w kraju pochodzenia, i wykazuje, że ma rzeczywisty zamiar opuścić terytorium państw członkowskich przed upływem dozwolonego okresu pobytu. Zgodnie z art. 25 rozporządzenia (UE) 2017/2226 organy, o których mowa w ust. 3 niniejszego artykułu, mają dostęp do EES w celu zweryfikowania, czy wnioskodawca nie przekroczył wcześniej maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich;

e) wnioskodawca uzasadnia cel i warunki planowanych pobytów;

f) wnioskodawca posiada wystarczające środki utrzymania zarówno na czas trwania planowanych pobytów, jak i na powrót do państwa pochodzenia lub zamieszkania, lub wnioskodawca jest w stanie uzyskać takie środki zgodnie z prawem;

g) sprawdzono dane w SIS.

5. Pierwszy dostęp do krajowego programu ułatwień przyznaje się maksymalnie na jeden rok. Dostęp można przedłużyć maksymalnie o kolejnych 5 lat lub do czasu zakończenia okresu ważności dokumentu podróży, lub wydanych wiz wielokrotnego wjazdu, wiz długoterminowych i dokumentów pobytowych, w zależności od tego, który z tych okresów jest krótszy.

W przypadku przedłużenia państwo członkowskie co roku ponownie ocenia sytuację każdego obywatela państwa trzeciego, któremu przyznano dostęp do krajowego programu ułatwień, celem zapewnienia, na podstawie zaktualizowanych informacji, że dany obywatel państwa trzeciego nadal spełniał warunki określone w ust. 4. Ta ponowna ocena może być przeprowadzona przy dokonywaniu odprawy granicznej.

6. Szczegółowe odprawy przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i art. 8 ust. 3 lit. b) i szczegółowe odprawy przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) obejmują również weryfikację, czy obywatel państwa trzeciego ma ważny dostęp do krajowego programu ułatwień. Funkcjonariusze straży granicznej mogą przeprowadzać weryfikację obywatela państwa trzeciego, który korzysta z krajowego programu ułatwień, przy wjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. a) i b) i przy wyjeździe zgodnie z art. 8 ust. 3 lit. g) bez elektronicznego porównywania danych biometrycznych, lecz poprzez porównanie pasażera z wizerunkiem twarzy pobranym z elektronicznego nośnika informacji (chipa) i wizerunkiem twarzy z rejestru indywidualnego tego obywatela państwa trzeciego w EES. Pełna weryfikacja przeprowadzana jest wyrywkowo, na podstawie analizy ryzyka.

7. Organy, o których mowa w ust. 3, niezwłocznie cofają dostęp obywatela państwa trzeciego do krajowego programu ułatwień jeżeli okaże się, że warunki przyznania dostępu do programu nie zostały spełnione; lub przestały być spełniane.

8. W toku przeprowadzanej zgodnie z ust. 3 weryfikacji, czy wnioskodawca spełnia warunki określone w ust. 4, szczególną uwagę poświęca się ocenie, czy wnioskodawca nie stanowi zagrożenia pod względem nielegalnej imigracji lub zagrożenia dla bezpieczeństwa któregokolwiek z państw członkowskich oraz czy zamierza opuścić terytorium państw członkowskich podczas dozwolonego pobytu.

Środki utrzymania na planowane pobyty ocenia się, stosownie do czasu trwania i celu planowanego pobytu lub pobytów oraz w stosunku do średnich kosztów taniego wyżywienia i zakwaterowania w danych państwach członkowskich, na podstawie kwot referencyjnych ustalanych przez państwa członkowskie zgodnie z art. 39 ust. 1 lit. c). Dowód na dysponowanie wystarczającymi środkami utrzymania mogą stanowić również dokumenty o sponsorowaniu lub dokumenty o zakwaterowaniu prywatnym lub oba takie dokumenty.

Przy rozpatrywaniu wniosku bierze się pod uwagę w szczególności to, czy przedstawione dokumenty są autentyczne i wiarygodne oraz czy oświadczenia złożone przez wnioskodawcę s ą prawdziwe i wiarygodne. Jeżeli państwo członkowskie odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku ma wątpliwości co do wnioskodawcy lub złożonych przez wnioskodawcę o świadczeń lub dokumentów uzupełniających, przed podjęciem decyzji w sprawie wniosku może skonsultować się z innymi państwami członkowskimi.

9. Dwa państwa członkowskie lub większa ich liczba po ustanowieniu własnego krajowego programu ułatwień zgodnie z niniejszym artykułem mogą zawrzeć między sobą umowę w celu zapewnienia możliwości korzystania przez osoby objęte ich krajowymi programami ułatwień z ułatwień uznawanych przez inne programy krajowe. W terminie jednego miesiąca od zawarcia umowy kopię tej umowy przekazuje się Komisji.

10. Przy ustanawianiu takiego krajowego programu ułatwień państwa członkowskie zapewniają, by ich system obsługujący ten program spełniał normy w zakresie bezpieczeństwa danych określone w art. 43 rozporządzenia (UE) 2017/2226. Państwa członkowskie dokonują odpowiedniej oceny ryzyka związanego z bezpieczeństwem informacji, przy czym jasno określa się obowiązki w zakresie bezpieczeństwa na wszystkich etapach procesu.

11. Przed upływem trzeciego roku stosowania niniejszego artykułu Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę jego wdrożenia. Na podstawie tej oceny Parlament Europejski lub Rada mogą zwrócić się do Komisji o przestawienie wniosku w sprawie ustanowienia programu unijnego dla często podróżujących osób będących obywatelami państw trzecich, którzy przeszli wstępną weryfikację.

Artykuł 9

Uproszczenie odprawy granicznej

1. Odprawa graniczna na granicach zewnętrznych może zostać uproszczona w następstwie wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności. Uważa się, że takie wyjątkowe i nieprzewidziane okoliczności występują w przypadku, gdy niemożliwe do przewidzenia zdarzenia prowadzą do ruchu o takim natężeniu, że powoduje ono nadmierne wydłużenie czasu oczekiwania na przejściach granicznych, a wszystkie zasoby w zakresie personelu, wyposażenia i organizacji zostały wyczerpane.

2. W przypadku uproszczenia odprawy granicznej zgodnie z ust. 1 odprawa graniczna przy wjeździe ma z zasady pierwszeństwo przed odprawą graniczną przy wyjeździe.

Decyzja o uproszczeniu odprawy jest podejmowana przez komendanta straży granicznej na przejściu granicznym.

Uproszczenie takie jest tymczasowe, dostosowane do uzasadniających je okoliczności i wprowadzane stopniowo.

3. [24] Nawet w przypadku uproszczenia odprawy funkcjonariusze straży granicznej wprowadzają dane do EES zgodnie z art. 6a. Jeżeli dane nie mogą zostać wprowadzone za pomocą środków elektronicznych, należy je wprowadzić ręcznie.

3a. [25] W przypadku braku technicznej możliwości wprowadzenia danych do systemu centralnego EES lub w przypadku awarii systemu centralnego EES stosuje się wszystkie następujące przepisy:

(i) na zasadzie odstępstwa od art. 6a niniejszego rozporządzenia dane, o których mowa w art. 16– 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226, przechowuje się tymczasowo w jednolitym interfejsie krajowym określonym w art. 7 tego rozporządzenia. Jeżeli nie jest to możliwe, dane tymczasowo przechowuje się lokalnie w formie elektronicznej. W obydwu przypadkach dane wprowadza się do systemu centralnego EES, gdy tylko rozwiązany zostanie problem braku technicznej możliwości wprowadzania danych lub zostanie usunięta awaria. Państwa członkowskie podejmują odpowiednie środki i udostępniają wymaganą infrastrukturę, sprzęt i zasoby w celu zapewnienia, by dane mogły być tymczasowo przechowywane lokalnie w każdym momencie i na każdym ich przejściu granicznym.

Bez uszczerbku dla obowiązku dokonywania odpraw granicznych na mocy niniejszego rozporządzenia, w sytuacji wyjątkowej, gdy nie ma technicznej możliwości wprowadzenia danych do systemu centralnego EES ani do jednolitego interfejsu krajowego oraz gdy nie ma technicznej możliwości tymczasowego lokalnego przechowywania danych w formacie elektronicznym, funkcjonariusz służby granicznej ręcznie przechowuje dane dotyczące wjazdu/wyjazdu zgodnie z art. 16–20 rozporządzenia (UE) 2017/2226, z wyjątkiem danych biometrycznych, oraz zamieszcza w dokumencie podróży obywatela państwa trzeciego stempel wjazdowy lub wyjazdowy. Dane takie należy wprowadzić do systemu centralnego EES, jak tylko będzie to technicznie możliwe.

Państwa członkowskie informują Komisję zgodnie z art. 21 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 o przypadkach stemplowania dokumentów podróży w razie wystąpienia sytuacji wyjątkowych, o których mowa w akapicie drugim niniejszego podpunktu.

(ii) na zasadzie odstępstwa od art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iii) i lit. g) ppkt (iv) niniejszego rozporządzenia w przypadku obywateli państw trzecich posiadających wizę, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. b), weryfikacja tożsamości posiadacza wizy odbywa się – jeżeli jest to technicznie możliwe – poprzez bezpośrednie przeglądanie VIS zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008.

4. Każde państwo członkowskie przekazuje co roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie dotyczące stosowania niniejszego artykułu.

Artykuł 10

Oddzielne pasy ruchu i informacja na znakach

1. Państwa członkowskie zapewniają odrębne pasy ruchu, w szczególności na lotniczych przejściach granicznych, w celu dokonywania odprawy osób zgodnie z art. 8. Takie pasy ruchu są wyróżnione przy pomocy znaków z oznaczeniami określonymi w załączniku III.

Państwa członkowskie mogą zapewnić odrębne pasy ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych oraz na granicach pomiędzy państwami członkowskimi, które nie stosują art. 22 w odniesieniu do ich wspólnych granic. Znaki z oznaczeniami określonymi w załączniku III są stosowane, jeżeli państwa członkowskie zapewniają na tych granicach odrębne pasy ruchu.

Państwa członkowskie zapewniają wyraźne oznakowanie takich pasów ruchu, w tym w przypadku odstąpienia od zasad korzystania z różnych pasów ruchu przewidzianego w ust. 4, w celu zapewnienia optymalnych poziomów przepływu osób przekraczających granicę.

2. Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii są uprawnione do korzystania z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część A („UE, EOG, CH”). Mogą one również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) oraz część B2 („wszystkie paszporty”).

Obywatele państw trzecich, którzy nie są zobowiązani do posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001 oraz obywatele państw trzecich, którzy posiadają ważny dokument pobytowy lub wizę długoterminową, mogą korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 do niniejszego rozporządzenia („wiza niewymagana”). Mogą oni również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 do niniejszego rozporządzenia („wszystkie paszporty”).

Wszystkie pozostałe osoby korzystają z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 („wszystkie paszporty”).

Oznaczenia na znakach, o których mowa w akapicie pierwszym, drugim i trzecim, mogą zostać przedstawione w języku lub językach, które każde z państw członkowskich uzna za właściwe.

Zapewnienie osobnych pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) nie jest obowiązkowe. Państwa członkowskie decydują zgodnie z potrzebami praktycznymi, czy wykorzystają ten wariant oraz których przejść granicznych będzie to dotyczyć.

3. Na morskich i lądowych przejściach granicznych państwa członkowskie mogą wydzielić różne pasy ruchu dla pojazdów osobowych i ciężarowych oraz autobusów za pomocą znaków przedstawionych w załączniku III część C.

Państwa członkowskie mogą wprowadzić zmiany oznaczeń na tych znakach, w przypadku gdy jest to właściwe ze względu na okoliczności lokalne.

3a. [26] Jeżeli państwa członkowskie podejmują decyzję o korzystaniu z bramek elektronicznych, systemów samoobsługi lub systemów zautomatyzowanej kontroli granicznej, stosują one znaki określone w części D załącznika III w celu oznaczenia odpowiednich pasów ruchu.

3b. [27] Jeżeli państwa członkowskie podejmują decyzję o ustanowieniu krajowego programu ułatwień zgodnie z art. 8d, mogą zdecydować o zastosowaniu określonych pasów ruchu dla obywateli państw trzecich korzystających z takiego krajowego programu ułatwień. Państwa członkowskie stosują znaki określone w części E załącznika III w celu oznaczenia odpowiednich pasów ruchu.

4. W przypadkach tymczasowego braku równowagi w natężeniu ruchu na poszczególnych przejściach granicznych właściwe organy mogą odstąpić od zasad korzystania z różnych pasów ruchu na czas niezbędny do zlikwidowania takiego braku równowagi.

Artykuł 11

Stemplowanie dokumentów podróży

[28] 1. W przypadkach wyraźnie przewidzianych w prawie krajowym państwo członkowskie może przy wjeździe i wyjeździe stemplować dokumenty podróży obywateli państw trzecich posiadających dokumenty pobytowe lub wizy długoterminowe wydane przez to państwo członkowskie.

2. Dokument podróży obywatela państwa trzeciego, który posiada uproszczony kolejowy dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) 693/2003, jest stemplowany przy wjeździe i wyjeździe. Ponadto dokument podróży obywatela państwa trzeciego, który posiada ważny uproszczony dokument tranzytowy wydany zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 693/2003 oraz który odbywa tranzyt pociągiem i nie wysiada z tego pociągu na terytorium państwa członkowskiego – stemplowane są przy wjeździe i wyjeździe.

3. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, którzy na podstawie krajowej wizy krótkoterminowej wydanej na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu wjeżdżają na terytorium państwa członkowskiego niestosującego jeszcze w pełni dorobku Schengen, ale posługującego się EES, lub który na podstawie takiej wizy wyjeżdża z tego terytorium, stemplowane są przy wjeździe i wyjeździe.

4. Praktyczne ustalenia dotyczące stemplowania określono w załączniku IV.

Artykuł 12

Domniemanie spełniania warunków dotyczących czasu trwania pobytu krótkoterminowego

[29] 1. Bez uszczerbku dla art. 12a, jeżeli dla obywatela państwa trzeciego przebywającego na terytorium państwa członkowskiego nie utworzono rejestru indywidualnego w EES lub wpis dotyczący wjazdu/wyjazdu tego obywatela państwa trzeciego nie zawiera daty wyjazdu po dacie upłynięcia okresu dozwolonego pobytu, właściwe organy mogą domniemywać, że obywatel państwa trzeciego nie spełnia warunków dotyczących czasu trwania dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich lub przestał te warunki spełniać.

2. Domniemanie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, nie ma zastosowania do obywatela państwa trzeciego, który jest w stanie przedstawić, za pomocą dowolnych środków, wiarygodne dowody, że korzysta z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii lub że posiada dokument pobytowy lub wizę d ługoterminową. W stosownych przypadkach zastosowanie ma art. 35 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

3. Domniemanie, o którym mowa w ust. 1, może zostać obalone w przypadku przedstawienia przez obywatela państwa trzeciego, w dowolny sposób, wiarygodnych dowodów – takich jak bilety podróżne lub dowód potwierdzający jego obecność poza terytorium państw członkowskich, lub datę końca ważności poprzedniego dokumentu pobytowego lub wizy długoterminowej – że spełnia on warunki dotyczące czasu trwania pobytu krótkoterminowego.

W przypadku obalenia właściwe organy tworzą w razie potrzeby rejestr indywidualny w EES lub wskazują w EES datę i miejsce przekroczenia przez danego obywatela państwa trzeciego granicy zewnętrznej jednego z państw członkowskich lub granicy wewnętrznej państwa członkowskiego niestosującego jeszcze w pełni dorobku Schengen, ale posługującego się EES zgodnie z art. 20 rozporządzenia (UE) 2017/2226.

4. Jeżeli domniemanie, o którym mowa w ust. 1, nie zostanie obalone, obywatel państwa trzeciego przebywający na terytorium państw członkowskich może zostać zobowiązany do powrotu zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE (³⁶).

Obywatel państwa trzeciego korzystający z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii może zostać zobowiązany do powrotu wyłącznie zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE.

Artykuł 12a

Okres przejściowy i środki przejściowe

[30] 1. Przez okres 180 dni od uruchomienia EES, w celu zweryfikowania przy wjeździe i wyjeździe, czy dane osoby, dopuszczone do pobytu krótkoterminowego nie przekroczyły maksymalnego okresu dozwolonego pobytu, oraz, w odpowiednim przypadku, w celu zweryfikowania przy wjeździe, czy osoby nie przekroczyły liczby dozwolonych wjazdów na podstawie wizy krótkoterminowej wydanej na potrzeby jednokrotnego lub dwukrotnego wjazdu funkcjonariusze straży granicznej uwzględniają pobyty na terytorium państw członkowskich w okresie 180 dni poprzedzających wjazd lub wyjazd poprzez sprawdzenie – obok danych dotyczących wjazdu/wyjazdu zarejestrowanych w EES – również stempli w dokumentach podróży.

2. Jeżeli dana osoba wjechała na terytorium państw członkowskich przed uruchomieniem EES i opuściła je po uruchomieniu EES, w momencie wyjazdu tej osoby tworzy się dla niej rejestr indywidualny w EES i do wpisu dotyczącego wjazdu/wyjazdu wprowadza się zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2017/2226 datę tego wpisu. Stosowanie niniejszego ustępu nie ogranicza się do okresu 180 dni po uruchomieniu operacji EES, zgodnie z ust. 1. W przypadku rozbieżności między datą na stemplu wjazdowym a datą zarejestrowaną w EES, rozstrzygająca jest data widniejąca na stemplu.

Artykuł 13

Ochrona granicy

1. Głównym celem ochrony granicy jest zapobieganie niedozwolonemu przekraczaniu granicy, zwalczanie przestępczości transgranicznej oraz podejmowanie środków w stosunku do osób, które przekroczyły granicę nielegalnie. Osoba, która nielegalnie przekroczyła granicę i która nie ma prawa przebywać na terytorium danego państwa członkowskiego, zostaje zatrzymana i poddana procedurom spełniającym wymogi dyrektywy 2008/115/WE.

2. W celu ochrony granicy straż graniczna wykorzystuje posterunki stacjonarne i mobilne.

Ochrona ta jest prowadzona w taki sposób, aby zapobiec unikaniu przez osoby odprawy na przejściach granicznych oraz aby zniechęcić je do jej unikania.

3. Ochronę pomiędzy przejściami granicznymi prowadzi straż graniczna, której liczebność i metody działania są dostosowywane do istniejących lub przewidywanych czynników ryzyka i zagrożeń. Wiąże się to z częstymi i nagłymi zmianami okresów ochrony, tak aby niedozwolone przekraczanie granicy wiązało się zawsze z ryzykiem wykrycia.

4. Ochronę prowadzą posterunki stacjonarne lub mobilne, wykonujące swoje zadania poprzez patrolowanie lub stacjonowanie w miejscach znanych lub postrzeganych jako zagrożone, a celem takiej ochrony jest zatrzymywanie osób nielegalnie przekraczających granicę. Ochrona może również być prowadzona za pomocą środków technicznych, w tym środków elektronicznych.

5. Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących dodatkowych środków regulujących ochronę.

Artykuł 14

Odmowa wjazdu

1. Obywatelowi państwa trzeciego, który nie spełnia wszystkich warunków wjazdu ustanowionych w art. 6 ust. 1 i który nie należy do żadnej z kategorii osób, o których mowa w art. 6 ust. 5, odmawia się wjazdu na terytorium państw członkowskich. Pozostaje to bez uszczerbku dla stosowania szczególnych przepisów dotyczących prawa do azylu i ochrony międzynarodowej lub wydawania długoterminowych wiz pobytowych.

2. Odmowa wjazdu może nastąpić wyłącznie w drodze uzasadnionej decyzji podającej dokładne przyczyny odmowy. Decyzja jest podejmowana przez organ do tego upoważniony na mocy prawa krajowego. Decyzja ta wywiera skutek natychmiastowy.

Uzasadniona decyzja podająca dokładne przyczyny odmowy wydawana jest w formie standardowego formularza, określonego w załączniku V część B, wypełnionego przez organ upoważniony na mocy prawa krajowego do odmowy wjazdu. Wypełniony standardowy formularz jest wręczany danemu obywatelowi państwa trzeciego, który potwierdza otrzymanie decyzji o odmowie wjazdu przy użyciu tego formularza.

Dane dotyczące obywateli państw trzecich, którym odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy, są rejestrowane w EES zgodnie z art. 6a ust. 2 niniejszego rozporządzenia i art. 18 rozporządzenia (UE) 2017/2226. [31]

3. Osobom, którym odmówiono wjazdu, przysługuje prawo odwołania od decyzji. Postępowanie odwoławcze jest prowadzone zgodnie z prawem krajowym. Obywatelowi państwa trzeciego przekazuje się również pisemną informację dotyczącą punktów kontaktowych dysponujących informacjami na temat przedstawicieli uprawnionych do działania w imieniu obywatela państwa trzeciego zgodnie z prawem krajowym.

Złożenie takiego odwołania nie ma skutku zawieszającego w stosunku do decyzji o odmowie wjazdu.

Bez uszczerbku dla odszkodowania przyznanego zgodnie z prawem krajowym, danemu obywatelowi państwa trzeciego przysługuje prawo do tego, aby państwo członkowskie, które odmówiło wjazdu, poprawiło dane wprowadzone do EES lub anulowany stempel wjazdowy, lub obydwa, i dokonało wszelkich innych anulowań lub dodań, jeżeli w wyniku postępowania odwoławczego stwierdzono, że decyzja o odmowie wjazdu była bezpodstawna. [32]

4. Straż graniczna zapewnia, aby obywatel państwa trzeciego, któremu odmówiono wjazdu, nie wjechał na terytorium tego państwa członkowskiego.

5. Państwa członkowskie gromadzą statystyki dotyczące liczby osób, którym odmówiono wjazdu, przyczyn odmowy, obywatelstwa osób, którym odmówiono wjazdu, oraz rodzaju granicy (lądowa, powietrzna lub morska), na której odmówiono im wjazdu, oraz przekazują je corocznie Komisji (Eurostatowi) zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 862/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (³⁷).

6. Szczegółowe zasady dotyczące odmowy wjazdu wymienione są w załączniku V część A.

ROZDZIAŁ III

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej oraz współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

Artykuł 15

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej

Państwa członkowskie rozmieszczają odpowiedni personel i zasoby w ilości dostatecznej dla przeprowadzania kontroli granicznej na granicach zewnętrznych, zgodnie z art. 7-14, w sposób zapewniający skuteczny, wysoki i jednolity poziom kontroli na ich granicach zewnętrznych.

Artykuł 16

Przeprowadzanie kontroli

1. Kontrolę graniczną przewidzianą w art. 7-14 przeprowadza straż graniczna zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia i z prawem krajowym.

W trakcie przeprowadzania tej kontroli granicznej uprawnienia do wszczęcia postępowania karnego nadane straży granicznej na mocy prawa krajowego i niewchodzące w zakres niniejszego rozporządzenia pozostają nienaruszone.

Państwa członkowskie zapewniają, aby straż graniczną stanowili wyspecjalizowani i odpowiednio przeszkoleni specjaliści, uwzględniając wspólne podstawowe programy szkoleń dla funkcjonariuszy straży granicznej ustanowione i opracowane przez Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwaną dalej „Agencją”) ustanowioną na mocy rozporządzenia (WE) nr 2007/2004. Programy szkoleń obejmują specjalne szkolenia służące ujawnieniu zdarzeń z udziałem osób wymagających szczególnego traktowania, takich jak małoletni bez opieki i ofiary handlu ludźmi, oraz postępowania w takich sytuacjach. Państwa członkowskie, przy wsparciu Agencji, zachęcają funkcjonariuszy straży granicznej do nauki języków niezbędnych do wykonywania ich zadań.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz służb krajowych właściwych w zakresie kontroli granicznej na mocy ich prawa krajowego zgodnie z art. 39.

3. W celu skutecznego kontrolowania granic każde państwo członkowskie zapewnia ścisłą i stałą współpracę pomiędzy swoimi służbami krajowymi właściwymi w zakresie kontroli granicznej.

Artykuł 17

Współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

1. Państwa członkowskie udzielają sobie wzajemnego wsparcia oraz utrzymują ścisłą i stałą współpracę w celu skutecznej realizacji kontroli granicznej zgodnie z art. 7-16. Wymieniają one między sobą wszystkie istotne informacje.

2. Współpracę operacyjną pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi koordynuje Agencja.

3. Bez uszczerbku dla uprawnień Agencji, państwa członkowskie mogą kontynuować współpracę operacyjną z innymi państwami członkowskimi lub państwami trzecimi na granicach zewnętrznych, w tym wymianę oficerów łącznikowych, jeżeli współpraca taka stanowi uzupełnienie działania Agencji.

Państwa członkowskie powstrzymują się od wszelkich działań, które mogłyby zagrozić funkcjonowaniu Agencji lub osiągnięciu jej celów.

Państwa członkowskie informują Agencję o współpracy operacyjnej, o której mowa w akapicie pierwszym.

4. Państwa członkowskie zapewniają szkolenia w zakresie zasad kontroli granicznej, jak również praw podstawowych. W tym względzie bierze się pod uwagę wspólne normy w zakresie szkoleń, ustanowione i rozwinięte przez Agencję.

Artykuł 18

Wspólna kontrola

1. Państwa członkowskie, które nie stosują art. 22 na swoich wspólnych granicach lądowych, mogą do daty rozpoczęcia stosowania tego artykułu wspólnie kontrolować te wspólne granice, w którym to przypadku można zatrzymać osobę do celów dokonywania odpraw wjazdowych i wyjazdowych tylko jeden raz, bez uszczerbku dla indywidualnej odpowiedzialności państw członkowskich wynikającej z art. 7-14.

W tym celu państwa członkowskie mogą zawierać między sobą umowy dwustronne.

2. Państwa członkowskie informują Komisję o wszelkich ustaleniach podjętych zgodnie z ust. 1.

ROZDZIAŁ IV

Szczegółowe zasady odprawy granicznej

Artykuł 19

Szczegółowe zasady dla różnych rodzajów granic oraz różnych środków transportu wykorzystywanych do przekraczania granic zewnętrznych

Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VI stosuje się do odprawy dokonywanej na różnych rodzajach granic i w różnych środkach transportu wykorzystywanych do przekraczania przejść granicznych.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz art. 8-14.

Artykuł 20

Szczegółowe zasady odprawy określonych kategorii osób

1. Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VII stosuje się do odprawy następujących kategorii osób:

a) [33] szefów państw, szefów rządów i członków rządów krajowych wraz z towarzyszącymi im małżonkami oraz członków ich oficjalnych delegacji, oraz monarchów i innych wyższych rangą członków rodziny królewskiej;

b) pilotów samolotów i innych członków załogi;

c) marynarzy;

d) posiadaczy paszportów dyplomatycznych, urzędowych lub służbowych oraz członków organizacji międzynarodowych;

e) pracowników transgranicznych;

f) małoletnich;

g) służb ratowniczych, policji, straży pożarnej oraz straży granicznej;

h) pracowników zatrudnionych na urządzeniach oddalonych od brzegu.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz 8-14.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wzory kart wydawanych przez ich ministerstwa spraw zagranicznych akredytowanym członkom misji dyplomatycznych i przedstawicielstw konsularnych oraz członkom ich rodzin zgodnie z art. 39.

ROZDZIAŁ V

Środki szczególne w przypadku poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych

Artykuł 21

Środki na granicach zewnętrznych i wsparcie Agencji

1. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 zostaną wskazane poważne niedociągnięcia w przeprowadzaniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń, o których mowa w art. 15 tego rozporządzenia, Komisja może zalecić, w drodze aktu wykonawczego, aby oceniane państwo członkowskie wprowadziło pewne środki szczególne, wśród których może znaleźć się jeden z poniższych środków lub obydwa:

a) rozpoczęcie rozmieszczania zespołów europejskiej straży granicznej zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2007/2004;

b) przedłożenie Agencji, w celu zasięgnięcia jej opinii, swoich planów strategicznych opartych na analizie ryzyka, w tym informacji o rozmieszczeniu personelu i sprzętu.

Ten akt wykonawczy przyjmuje się zgodnie z procedurą sprawdzającą, o której mowa w art. 38 ust. 2.

2. Komisja regularnie informuje komitet utworzony na podstawie art. 38 ust. 1 o postępach we wdrażaniu środków, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz o ich wpływie na wskazane niedociągnięcia.

Komisja informuje o tym także Parlament Europejski i Radę.

3. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny, o którym mowa w ust. 1, stwierdzono, że oceniane państwo członkowskie poważnie zaniedbuje swoje obowiązki i musi w związku z tym przedłożyć sprawozdanie z realizacji stosownego planu działań w terminie trzech miesięcy zgodnie z art. 16 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, i jeśli po upływie tego terminu Komisja stwierdzi, że sytuacja ta się utrzymuje, może wszcząć procedurę przewidzianą w art. 29 niniejszego rozporządzenia, o ile spełnione zostały ku temu wszystkie warunki.

TYTUŁ III

GRANICE WEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 22

Przekraczanie granic wewnętrznych

Granice wewnętrzne mogą być przekraczane w każdym miejscu bez dokonywania odprawy granicznej osób niezależnie od ich obywatelstwa.

Artykuł 23

Odprawa na terytorium

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie wpływa na:

a) wykonywanie uprawnień policyjnych przez właściwe organy państw członkowskich na mocy prawa krajowego, o ile wykonywanie tych uprawnień nie ma skutku równoważnego z odprawą graniczną; ma to zastosowanie również do obszarów przygranicznych. W rozumieniu zdania pierwszego wykonywanie uprawnień policyjnych nie może być w szczególności uznawane za równoważne dokonywaniu odprawy granicznej, jeżeli środki policyjne:

(i) nie mają na celu kontroli granicznej;

(ii) są oparte na informacjach i doświadczeniu policyjnym o charakterze ogólnym, dotyczących potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego i mają na celu w szczególności walkę z przestępczością transgraniczną;

(iii) są opracowywane i stosowane w sposób zdecydowanie odróżniający je od rutynowej odprawy osób na granicach zewnętrznych;

(iv) są przeprowadzane na podstawie kontroli wyrywkowej;

b) kontrolę bezpieczeństwa osób przeprowadzaną w portach i na lotniskach przez właściwe organy na mocy prawa każdego państwa członkowskiego przez funkcjonariuszy portu lub lotniska lub przewoźników, pod warunkiem że kontrola tego typu przeprowadzana jest również w stosunku do osób podróżujących po terytorium danego państwa członkowskiego;

c) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku posiadania lub posiadania przy sobie papierów i dokumentów;

d) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku zgłaszania przez obywateli państw trzecich ich obecności na jego terytorium zgodnie z postanowieniami art. 22 Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (zwanej dalej „konwencją z Schengen”).

Artykuł 24

Usuwanie przeszkód w ruchu na drogowych przejściach granicznych na granicach wewnętrznych

Państwa członkowskie usuwają wszelkie przeszkody dla płynności ruchu przez drogowe przejścia graniczne na granicach wewnętrznych, w szczególności ograniczenia prędkości, które nie są oparte wyłącznie na względach bezpieczeństwa drogowego.

Jednocześnie państwa członkowskie muszą być przygotowane do zapewnienia obiektów i urządzeń potrzebnych do dokonywania odprawy na wypadek przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych.

ROZDZIAŁ II

Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 25

Ogólne ramy tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

1. W przypadku gdy na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej zaistnieje poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim, to państwo członkowskie może w drodze wyjątku przywrócić kontrolę graniczną na wszystkich lub poszczególnych odcinkach swoich granic wewnętrznych na ograniczony okres, nie dłuższy niż 30 dni, lub na okres przewidywalnego istnienia tego poważnego zagrożenia, jeśli przekracza on 30 dni. Zakres i czas trwania tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie mogą przekraczać tego, co jest ściśle niezbędne do reakcji na dane poważne zagrożenie.

2. Kontrola graniczna na granicach wewnętrznych zostaje przywrócona jedynie jako ostateczność oraz zgodnie z art. 27, 28 i 29. Kryteria, o których mowa - odpowiednio - w art. 26 i 30, są uwzględniane w każdym przypadku, gdy rozważana jest decyzja o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z - odpowiednio - art. 27, 28 lub 29.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim utrzymuje się przez okres dłuższy niż okres, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może przedłużać kontrolę graniczną na swoich granicach wewnętrznych po uwzględnieniu kryteriów, o których mowa w art. 26, oraz zgodnie z art. 27, w oparciu o te same przesłanki jak te, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, i przy uwzględnieniu wszelkich nowych elementów, na odnawialne okresy nie dłuższe niż 30 dni.

4. Łączny okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący wszelkie przedłużenia wynikające z ust. 3 niniejszego artykułu, nie może przekraczać łącznie sześciu miesięcy. W przypadku wystąpienia okoliczności nadzwyczajnych, o których mowa w art. 29, ten łączny okres można przedłużyć maksymalnie do dwóch lat, zgodnie z ust. 1 tego artykułu.

Artykuł 26

Kryteria dotyczące tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku gdy państwo członkowskie postanowi, jako ostateczność, tymczasowo przywrócić kontrolę na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku lub postanowi przedłużyć okres takiego przywrócenia kontroli granicznej zgodnie z art. 25 lub art. 28 ust. 1, ocenia ono stopień, w jakim środek ten może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, oraz proporcjonalność tego środka w stosunku do zagrożenia. Dokonując tej oceny, państwo członkowskie bierze pod uwagę w szczególności następujące przesłanki:

a) prawdopodobne skutki zagrożenia jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym zagrożenia wynikającego z ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, jak również zagrożenia stwarzanego przez przestępczość zorganizowaną;

b) prawdopodobne skutki takiego środka dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

Artykuł 27

Procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na mocy art. 25

1. W przypadku gdy państwo członkowskie planuje przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na podstawie art. 25, powiadamia ono pozostałe państwa członkowskie i Komisję najpóźniej cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli lub w krótszym terminie w przypadku gdy okoliczności, które spowodowały potrzebę przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, staną się znane później niż cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli. W tym celu państwo członkowskie przekazuje następujące informacje:

a) powody proponowanego przywrócenia kontroli, w tym wszystkie stosowne dane szczegółowo opisujące zdarzenia stanowiące poważne zagrożenie jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego;

b) zakres proponowanego przywrócenia kontroli, wraz ze wskazaniem, którego odcinka lub których odcinków granic wewnętrznych ma dotyczyć przywrócenie kontroli granicznej;

c) nazwy dozwolonych przejść granicznych;

d) data i czas trwania planowanego przywrócenia kontroli;

e) w stosownych przypadkach - środki, jakie mają zostać podjęte przez inne państwa członkowskie.

Powiadomienie na podstawie akapitu pierwszego może również zostać dokonane wspólnie przez dwa państwa członkowskie lub większą ich liczbę.

W razie potrzeby Komisja może zwrócić się do danego państwa członkowskiego lub państw członkowskich o udzielenie dodatkowych informacji.

2. Informacje, o których mowa w ust. 1, są przekazywane Parlamentowi Europejskiemu i Radzie równocześnie z przekazaniem ich pozostałym państwom członkowskim i Komisji zgodnie z tym ustępem.

3. Państwo członkowskie dokonujące powiadomienia na podstawie ust. 1 może, w razie potrzeby i zgodnie z prawem krajowym, podjąć decyzję o utajnieniu części informacji.Takie utajnienie nie uniemożliwia Komisji udostępnienia tych informacji Parlamentowi Europejskiemu. Przekazanie informacji i dokumentów oraz postępowanie z dokumentami przekazywanymi Parlamentowi Europejskiemu na podstawie niniejszego artykułu musi być zgodne z przepisami dotyczącymi przekazywania informacji niejawnych i postępowania z nimi, które obowiązują w stosunkach między Parlamentem Europejskim i Komisją.

4. Po powiadomieniu przez państwo członkowskie zgodnie z ust. 1 oraz z myślą o konsultacjach przewidzianych w ust. 5 Komisja lub jakiekolwiek inne państwo członkowskie może, bez uszczerbku dla art. 72 TFUE, wydać opinię.

Jeżeli Komisja na podstawie informacji zawartych w powiadomieniu lub jakichkolwiek informacji dodatkowych, jakie otrzymała, ma wątpliwości dotyczące konieczności lub proporcjonalności planowanego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych lub jeżeli uważa, że właściwa byłaby konsultacja na temat pewnego aspektu powiadomienia, wydaje ona stosowną opinię.

5. Informacje, o których mowa w ust. 1, oraz opinia Komisji lub państwa członkowskiego wydana na podstawie ust. 4 stanowią przedmiot konsultacji, w tym, w stosownych przypadkach, wspólnych spotkań między państwem członkowskim planującym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, pozostałymi państwami członkowskimi, zwłaszcza państwami bezpośrednio dotkniętymi takimi środkami, oraz Komisją, w celu zorganizowania, w stosownych przypadkach, wzajemnej współpracy między państwami członkowskimi oraz zbadania proporcjonalności środków w stosunku do zdarzeń stanowiących podstawę przywrócenia kontroli granicznej, a także zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

6. Konsultacje, o których mowa w ust. 5, odbywają się co najmniej dziesięć dni przed datą planowanego przywrócenia kontroli granicznej.

Artykuł 28

Procedura szczególna w przypadkach wymagających natychmiastowego działania

1. Jeśli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w państwie członkowskim wymaga podjęcia natychmiastowego działania, dane państwo członkowskie może wyjątkowo i w trybie natychmiastowym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, na ograniczony okres nieprzekraczający dziesięciu dni.

2. Przywracając kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, dane państwo członkowskie powiadamia o tym równocześnie odpowiednio pozostałe państwa członkowskie i Komisję oraz przekazuje informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1, a także przedstawia powody zastosowania procedury ustanowionej w niniejszym artykule. Komisja może natychmiast po otrzymaniu powiadomienia zasięgnąć opinii pozostałych państw członkowskich.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego utrzymuje się po upływie okresu, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może zdecydować o przedłużeniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na odnawialne okresy nie dłuższe niż 20 dni. Dokonując tego, dane państwo członkowskie uwzględnia kryteria, o których mowa w art. 26, w tym zaktualizowaną ocenę konieczności i proporcjonalności tego środka, oraz wszelkie nowe okoliczności.

W przypadku takiego przedłużenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 27 ust. 4 i 5, a konsultacje odbywają się niezwłocznie po powiadomieniu Komisji i państw członkowskich o decyzji o przedłużeniu.

4. Bez uszczerbku dla art. 25 ust. 4 okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący okres początkowy, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz wszelkie kolejne przedłużenia na podstawie ust. 3 niniejszego artykułu, nie mogą przekraczać łącznie dwóch miesięcy.

5. Komisja niezwłocznie informuje Parlament Europejski o powiadomieniach dokonanych na podstawie niniejszego artykułu.

Artykuł 29

Procedura szczególna w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W wyjątkowych okolicznościach, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą na granicach zewnętrznych, o czym mowa w art. 21 niniejszego rozporządzenia, lub w wyniku nieprzestrzegania przez państwo członkowskie decyzji Rady, o której mowa w art. 19 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (³⁸), oraz w zakresie, w jakim okoliczności te stwarzają poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na częściach tego obszaru, kontrole graniczne na granicach wewnętrznych mogą zostać przywrócone zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu na okres nie dłuższy niż sześć miesięcy. Okres ten może zostać przedłużony, nie więcej niż trzy razy, o kolejne okresy nie dłuższe niż sześć miesięcy, jeżeli te wyjątkowe okoliczności będą się utrzymywać.

2. W ostateczności i w celu ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, gdy wszelkie inne środki, w szczególności te, o których mowa w art. 21 ust. 1, nie są w stanie skutecznie zażegnać stwierdzonego poważnego zagrożenia, Rada może zalecić, by jedno państwo członkowskie lub większa ich liczba podjęły decyzję o przywróceniu kontroli granicznych na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach. Zalecenie Rady oparte jest na wniosku Komisji. Państwa członkowskie mogą zwrócić się do Komisji o przedłożenie Radzie takiego wniosku w sprawie zalecenia.

W swoim zaleceniu Rada wskazuje przynajmniej te informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1 lit. a)-e).

Rada może zalecić przedłużenie kontroli granicznej zgodnie z warunkami i procedurą określonymi w niniejszym artykule.

Zanim państwo członkowskie przywróci kontrolę graniczną na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach na mocy niniejszego ustępu, powiadamia odpowiednio pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisję.

3. Jeżeli państwo członkowskie nie wykonuje zalecenia, o którym mowa w ust. 2, niezwłocznie informuje ono Komisję na piśmie o powodach takiego niewykonania.

W takim przypadku Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie, w którym ocenia powody zgłoszone przez dane państwo członkowskie oraz skutki dla ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej.

4. Jeśli należycie uzasadnia to pilny charakter sprawy, w sytuacjach w których okoliczności powodujące konieczność przedłużenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z ust. 2 stają się znane mniej niż 10 dni przed końcem poprzedniego okresu przywrócenia kontroli, Komisja może przyjąć wszelkie niezbędne zalecenia w drodze aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 38 ust. 3. W terminie 14 dni od przyjęcia takich zaleceń Komisja przedkłada Radzie wniosek w sprawie zalecenia zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu.

5. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla środków, które mogą zostać przyjęte przez państwa członkowskie na podstawie art. 25, 27 i 28 w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

Artykuł 30

Kryteria tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W przypadku gdy w ostateczności i zgodnie z art. 29 ust. 2 Rada zaleci tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku, ocenia ona stopień, w jakim taki środek może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, oraz ocenia proporcjonalność środka w stosunku do zagrożenia. Ocena ta opiera się na szczegółowych informacjach dostarczonych przez dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie oraz przez Komisję, a także wszelkich innych istotnych informacjach, w tym informacjach uzyskanych na podstawie ust. 2 niniejszego artykułu. Dokonując takiej oceny, uwzględnia się w szczególności następujące kwestie:

a) dostępność technicznych lub finansowych środków wsparcia, z których skorzystano lub można skorzystać na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, w tym wsparcia ze strony organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, takich jak Agencja, Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 439/2010 (³⁹), lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”), ustanowiony decyzją 2009/371/WSiSW, oraz zakres, w jakim środki te mogą przyczynić się odpowiednio do zażegnania zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

b) bieżące i prawdopodobne przyszłe skutki poważnych niedociągnięć w odniesieniu do kontroli na granicach zewnętrznych, stwierdzonych w ramach ocen przeprowadzanych na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, oraz zakres, w jakim niedociągnięcia te stanowią poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

c) prawdopodobne skutki przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

2. Przed przyjęciem wniosku w sprawie zalecenia Rady zgodnie z art. 29 ust. 2 Komisja może:

a) zwrócić się do państw członkowskich, Agencji, Europolu lub innych organów lub jednostek organizacyjnych Unii o dalsze informacje;

b) przeprowadzić wizyty kontrolne na miejscu przy wsparciu ekspertów z państw członkowskich i Agencji, Europolu lub wszelkich innych właściwych organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, aby uzyskać lub sprawdzić informacje mające znaczenie dla tego zalecenia.

Artykuł 31

Informowanie Parlamentu Europejskiego i Rady

Komisja i dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie jak najszybciej informują Parlament Europejski i Radę o zaistnieniu wszelkich okoliczności, które mogą spowodować zastosowanie art. 21 i 25-30.

Artykuł 32

Przepisy mające zastosowanie w przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych stosowne przepisy tytułu II stosuje się odpowiednio.

Artykuł 33

Sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W ciągu czterech tygodni po zniesieniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych państwo członkowskie, które prowadziło kontrole graniczne na granicach wewnętrznych, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komisji sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, przedstawiające w szczególności ocenę wstępną i przestrzeganie kryteriów, o których mowa w art. 26, 28 i 30, prowadzenie kontroli, praktyczną współpracę z sąsiednimi państwami członkowskimi, wynikające z kontroli skutki dla swobody przepływu osób, skuteczność przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, łącznie z oceną ex post proporcjonalności przywrócenia kontroli granicznej.

Komisja może wydać opinię w sprawie tej przeprowadzonej ex post oceny tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub jej części.

Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, przynajmniej raz w roku, sprawozdanie na temat funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Sprawozdanie zawiera wykaz wszystkich podjętych w danym roku decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych.

Artykuł 34

Informowanie opinii publicznej

Komisja i dane państwo członkowskie w skoordynowany sposób informują opinię publiczną o decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, wskazując w szczególności datę rozpoczęcia i zakończenia stosowania tego środka, o ile nie istnieją nadrzędne przesłanki związane z bezpieczeństwem, aby tego nie robić.

Artykuł 35

Poufność

Na wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisja przestrzegają poufności informacji dostarczonych w związku z przywróceniem i przedłużeniem kontroli granicznej oraz sprawozdaniem sporządzonym na podstawie art. 33.

TYTUŁ IV

PRZEPISY KOŃCOWE

Artykuł 36

Zmiany w załącznikach

Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących zmian załączników III, IV i VIII.

Artykuł 37

Wykonywanie przekazanych uprawnień

1. Powierzenie Komisji uprawnień do przyjęcia aktów delegowanych podlega warunkom określonym w niniejszym artykule.

2. Uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych, o których mowa w art. 13 ust. 5 i w art. 36, powierza się Komisji na czas nieokreślony.

3. Przekazanie uprawnień, o którym mowa w art. 13 ust. 5 i art. 36, może zostać w dowolnym momencie odwołane przez Parlament Europejski lub przez Radę. Decyzja o odwołaniu kończy przekazanie określonych w niej uprawnień. Decyzja o odwołaniu staje się skuteczna od następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub w określonym w tej decyzji późniejszym terminie. Nie wpływa ona na ważność jakichkolwiek już obowiązujących aktów delegowanych.

4. Niezwłocznie po przyjęciu aktu delegowanego Komisja przekazuje go równocześnie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

5. Akt delegowany przyjęty na podstawie art. 13 ust. 5 i art. 36 wchodzi w życie tylko wówczas, gdy ani Parlament Europejski, ani Rada nie wyraziły sprzeciwu w terminie dwóch miesięcy od przekazania tego aktu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, lub gdy, przed upływem tego terminu, zarówno Parlament Europejski, jak i Rada poinformowały Komisję, że nie wniosą sprzeciwu. Termin ten przedłuża się o dwa miesiące z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

Artykuł 38

Procedura komitetowa

1. Komisję wspomaga komitet. Komitet ten jest komitetem w rozumieniu rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

2. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 5 rozporządzenia (UE) nr 182/2011. W przypadku gdy komitet nie wyda żadnej opinii, Komisja nie przyjmuje projektu aktu wykonawczego i stosuje się art. 5 ust. 4 akapit trzeci rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

3. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 8 rozporządzenia (UE) nr 182/2011 w związku z jego art. 5.

Artykuł 39

Powiadomienia

1. Państwa członkowskie przekazują Komisji:

a) wykaz dokumentów pobytowych, oddzielnie dla dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. a) oraz dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b), wraz z wzorem dokumentów pobytowych objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b). Karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE oznacza się specjalnie jako takie, a w odniesieniu do kart pobytowych wydanych w postaci nieodpowiadającej jednolitemu formatowi, który jest określony w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002, zgłasza się wzory tych dokumentów;

b) wykaz ich przejść granicznych;

c) kwoty referencyjne wymagane do przekroczenia ich granic zewnętrznych, ustalane co roku przez organy krajowe;

d) wykaz służb krajowych odpowiedzialnych za kontrolę graniczną;

e) wzory kart wydawanych przez ministerstwa spraw zagranicznych;

f) wyjątki od przepisów dotyczących przekraczania granic zewnętrznych, o których mowa w art. 5 ust. 2 lit. a);

g) statystyki, o których mowa w art. 11 ust. 3.

2. Komisja udostępnia państwom członkowskim i opinii publicznej informacje przekazane zgodnie z ust. 1 poprzez publikację w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C, oraz za pomocą jakichkolwiek innych właściwych środków.

Artykuł 40

Mały ruch graniczny

Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla przepisów Unii dotyczących małego ruchu granicznego oraz dla obowiązujących umów dwustronnych o małym ruchu granicznym.

Artykuł 41

Ceuta i Melilla

Przepisy niniejszego rozporządzenia nie naruszają specjalnych przepisów mających zastosowanie do miast Ceuta i Melilla, określonych w deklaracji Królestwa Hiszpanii w sprawie miast Ceuta i Melilla w Akcie końcowym do Umowy w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (⁴⁰).

Artykuł 42

Przekazywanie informacji przez państwa członkowskie

Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o przepisach krajowych dotyczących art. 23 lit. c) i d), sankcjach, o których mowa w art. 5 ust. 3, oraz umowach dwustronnych dozwolonych na mocy niniejszego rozporządzenia. Informacje o kolejnych zmianach w tych przepisach przekazywane są w ciągu pięciu dni roboczych.

Informacje przekazywane przez państwa członkowskie publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C.

Artykuł 42a

Środki przejściowe dotyczące państw członkowskich nieposługujących się jeszcze EES

[34] 1. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich przekraczających granice państw członkowskich, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, są systematycznie stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, o których to obywatelach mowa w art. 6a ust. 1 lit. b) i c) niniejszego rozporządzenia i którzy przekraczają granice państw członkowskich, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, są stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

Ten obowiązek stemplowania ma również zastosowanie w przypadku uproszczonych odpraw granicznych dokonywanych zgodnie z art. 9 niniejszego rozporządzenia.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 niniejszego artykułu stempla nie zamieszcza się w dokumentach podróży tych obywateli państw trzecich, o których mowa w art. 6a ust. 3 lit. a), b), i f), art. 6a ust. 3 lit. g) ppkt (i), (ii), (iii) i (vii) oraz art. 6a ust. 3 lit. j).

3. Przepisy niniejszego rozporządzenia, które odnoszą się do danych dotyczących wjazdu/wyjazdu zarejestrowanych w EES i do braku takich danych w EES, w szczególności przepisy art. 8 ust. 3 lit. a) ppkt (iiia) i, art. 8 ust. 3 lit. g) ppkt (iv), art. 8d ust. 4 lit. d) i art. 12, stosuje się odpowiednio do stempli wjazdowych lub stempli wyjazdowych.

4. Jeżeli domniemanie spełniania warunków dotyczących czasu trwania pobytu zostaje obalone zgodnie z art. 12 ust. 2, obywatel państwa trzeciego przebywający na terytorium państwa członkowskiego, które nie posługuje się jeszcze EES, ma prawo do tego, żeby w jego dokumencie podróży została zamieszczona informacja o dacie i miejscu przekroczenia przez niego granicy zewnętrznej lub granicy wewnętrznej tego państwa członkowskiego. Obywatel państwa trzeciego może również otrzymać formularz, którego wzór zamieszczony jest w załączniku VIII.

5. Stosuje się przepisy dotyczące stemplowania określone w załączniku IV.

6. Państwa członkowskie, o których mowa w art. 66 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2017/2226, stemplują dokumenty podróży tych obywateli państw trzecich, którym na granicy tych państw członkowskich odmówiono wjazdu na pobyt krótkoterminowy. Stemplowanie odbywa się zgodnie ze szczegółowymi uregulowaniami zawartymi w załączniku V część A pkt 1 lit. d).

7. Obowiązek stemplowania na podstawie ust. 1–6 ma zastosowanie do dnia uruchomienia EES w danym państwie członkowskim.

Artykuł 43

Mechanizm oceny

1. Zgodnie z Traktatami oraz bez uszczerbku dla ich postanowień o procedurach dotyczących naruszeń, wykonywanie niniejszego rozporządzenia przez każde państwo członkowskie jest oceniane za pomocą mechanizmu oceny.

2. Zasady funkcjonowania mechanizmu oceny określono w rozporządzeniu (UE) nr 1053/2013. Zgodnie z tym mechanizmem oceny państwa członkowskie i Komisja mają wspólnie dokonywać regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja ma koordynować te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. W ramach mechanizmu każde państwo członkowskie jest oceniane w odstępach nie dłuższych niż pięć lat przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie.

Oceny mogą składać się z zapowiedzianych lub niezapowiedzianych wizyt na miejscu przeprowadzanych na granicach wewnętrznych lub zewnętrznych.

Zgodnie z tym mechanizmem oceny Komisja odpowiada za przyjmowanie wieloletnich i rocznych programów ocen oraz sprawozdań z oceny.

3. W przypadku ewentualnych niedociągnięć do danych państw członkowskich mogą zostać skierowane zalecenia dotyczące działań naprawczych.

Jeżeli w sprawozdaniu z oceny przyjętym przez Komisję zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 stwierdza się, że istnieją poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych, zastosowanie mają art. 21 i 29 niniejszego rozporządzenia.

4. Parlament Europejski i Rada są informowane na wszystkich etapach oceny; są im także przekazywane - zgodnie z przepisami o dokumentach niejawnych - wszelkie stosowne dokumenty.

5. Parlament Europejski jest niezwłocznie i w pełni informowany o wszelkich wnioskach mających na celu zmianę lub zastąpienie przepisów rozporządzenia (UE) nr 1053/2013.

Artykuł 44

Uchylenie

Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 traci moc.

Odesłania do uchylonego rozporządzenia odczytuje się jako odesłania do niniejszego rozporządzenia zgodnie z tabelą korelacji w załączniku X.

Artykuł 45

Wejście w życie

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich zgodnie z Traktatami.

Sporządzono w Strasburgu dnia 9 marca 2016 r.

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 77 ust. 2 lit. b) i e),

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą (¹),

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²) zostało kilkakrotnie znacząco zmienione (³). Dla zachowania przejrzystości i zrozumiałości należy je ujednolicić.

(2) Przyjęcie, na podstawie art. 77 ust. 2 lit. e) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), środków zmierzających do zapewnienia braku jakiejkolwiek kontroli osób przekraczających granice wewnętrzne stanowi część celu Unii polegającego na stworzeniu obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób, zgodnie z art. 26 ust. 2 TFUE.

(3) Zgodnie z art. 67 ust. 2 TFUE stworzeniu obszaru, na którym osoby mogą swobodnie się przemieszczać, powinny towarzyszyć inne środki. Wspólna polityka przekraczania granic zewnętrznych przewidziana w art. 77 ust. 1 lit. b) TFUE jest takim środkiem.

(4) Wspólne środki w zakresie przekraczania przez osoby granic wewnętrznych oraz kontroli na granicach zewnętrznych powinny odzwierciedlać dorobek Schengen włączony w ramy Unii, w szczególności odpowiednie postanowienia Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (⁴) oraz Wspólnego podręcznika (⁵).

(5) Wspólne zasady przepływu osób przez granice nie podważają ani nie wpływają na prawo do swobodnego przemieszczania się, z którego korzystają obywatele Unii i członkowie ich rodzin, jak również obywatele państw trzecich i członkowie ich rodzin, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu obywateli Unii.

(6) Kontrola graniczna leży w interesie nie tylko państwa członkowskiego, na którego granicach zewnętrznych jest ona dokonywana, ale w interesie wszystkich państw członkowskich, które zniosły kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych. Kontrola graniczna powinna pomagać w zwalczaniu nielegalnej imigracji i handlu ludźmi oraz zapobieganiu wszelkim zagrożeniom dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego, zdrowia publicznego i stosunków międzynarodowych państw członkowskich.

(7) Odprawa graniczna powinna być dokonywana w sposób zapewniający pełne poszanowanie godności osoby ludzkiej. Kontrola graniczna powinna być przeprowadzana profesjonalnie i z zachowaniem szacunku oraz powinna być proporcjonalna do założonych celów.

(8) Kontrola graniczna obejmuje nie tylko odprawę osób na przejściach granicznych i ochronę granicy pomiędzy tymi przejściami granicznymi, ale również analizę ryzyka dla bezpieczeństwa wewnętrznego i analizę zagrożeń, które mogą wpłynąć na bezpieczeństwo granic zewnętrznych. W związku z tym konieczne jest określenie warunków, kryteriów i szczegółowych zasad regulujących odprawę na przejściach granicznych i ochronę granicy, w tym również kontrole w systemie informacyjnym Schengen (SIS).

(9) Należy ustanowić zasady obliczania dozwolonej długości pobytu krótkotrwałego w Unii. Jasne, proste i zharmonizowane zasady we wszystkich aktach prawnych dotyczących tej kwestii przyniosłyby pożytek zarówno podróżnym, jak i organom granicznym i wizowym.

(10) Ponieważ jedynie sprawdzanie odcisków palców może dać pewność, że osoba zamierzająca wjechać do strefy Schengen jest osobą, której została wydana wiza, należy ustanowić przepis dotyczący stosowania na granicach zewnętrznych wizowego systemu informacyjnego (VIS) przewidzianego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (⁶).

(11) W celu weryfikacji, czy spełnione są warunki wjazdu dla obywateli państw trzecich określone w niniejszym rozporządzeniu, oraz w celu odpowiedniego wypełniania powierzonych jej zadań straż graniczna powinna wykorzystywać wszelkie niezbędne dostępne informacje, w tym dane, które mogą być przeglądane w VIS.

(12) Aby zapobiec omijaniu przejść granicznych, na których stosowany jest VIS, oraz zagwarantować pełną efektywność VIS, szczególnie niezbędne jest zharmonizowane korzystanie z tego systemu w trakcie kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych.

(13) Ponieważ w przypadku kolejnych wniosków wizowych dane biometryczne należy ponownie wykorzystać i kopiować z pierwszego wniosku znajdującego się w VIS, stosowanie VIS podczas kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych powinno być obowiązkowe.

(14) Stosowanie VIS powinno prowadzić do systematycznych sprawdzeń w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców. Biorąc jednak pod uwagę ewentualny wpływ takich sprawdzeń na czas oczekiwania w przejściach granicznych, w okresie przejściowym, w drodze odstępstwa, powinno być możliwe, w ściśle określonych okolicznościach, przeglądanie w VIS bez systematycznej weryfikacji odcisków palców. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby odstępstwo to było stosowane jedynie wtedy, gdy są spełnione warunki do stosowania takiego odstępstwa, a czas trwania i częstotliwość jego stosowania ograniczone były do niezbędnego minimum na poszczególnych przejściach granicznych.

(15) Powinno być możliwe uproszczenie odpraw na granicach zewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności w celu uniknięcia nadmiernego czasu oczekiwania na przejściach granicznych. Systematyczne stemplowanie dokumentów obywateli państw trzecich pozostaje obowiązkowe w przypadku uproszczenia odpraw granicznych. Ostemplowanie umożliwia bezsprzeczne ustalenie daty i miejsca przekroczenia granicy, bez konieczności badania w każdym przypadku, czy zostały zastosowane wszystkie wymagane środki kontrolne dotyczące dokumentu podróży.

(16) W celu ograniczenia czasu oczekiwania osób korzystających z unijnego prawa do swobodnego przemieszczania się powinno zapewnić się, o ile pozwalają na to warunki, odrębne pasy ruchu na przejściach granicznych, oznakowane za pomocą jednolitych oznaczeń we wszystkich państwach członkowskich. W międzynarodowych portach lotniczych powinno zapewnić się odrębne pasy ruchu. Państwa członkowskie powinny rozważyć utworzenie odrębnych pasów ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych, jeżeli jest to uznane za właściwe i jeżeli pozwalają na to warunki lokalne.

(17) Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby procedury kontroli na granicach zewnętrznych nie stanowiły istotnej przeszkody dla handlu oraz wymiany społecznej i kulturalnej. W tym celu państwa członkowskie powinny rozmieścić odpowiednią liczbę personelu i odpowiednie zasoby.

(18) Państwa członkowskie powinny wyznaczyć służbę lub służby krajowe odpowiedzialne za zadania w zakresie kontroli granicznej zgodnie z ich prawem krajowym. W przypadku gdy odpowiedzialność ta w danym państwie członkowskim spoczywa na więcej niż jednej służbie, między służbami tymi powinna być prowadzona ścisła i stała współpraca.

(19) Zarządzaniem współpracą operacyjną i pomocą w zakresie kontroli granicznej pomiędzy państwami członkowskimi i ich koordynacją powinna zajmować się Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwana dalej „Agencją”) ustanowiona rozporządzeniem Rady (WE) nr 2007/2004 (⁷).

(20) Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla kontroli przeprowadzanych w ramach ogólnych uprawnień policyjnych i kontroli bezpieczeństwa przeprowadzanych w stosunku do osób, takich samych jak kontrole przeprowadzane w przypadku lotów krajowych, możliwości przeprowadzania przez państwa członkowskie wyjątkowych kontroli bagażu zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3925/91 (⁸), oraz dla prawa krajowego dotyczącego posiadania dokumentów podróży lub tożsamości lub wymogu, aby osoby powiadamiały organy o swojej obecności na terytorium danego państwa członkowskiego.

(21) Na obszarze, na którym możliwy jest swobodny przepływ osób, przywracanie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych powinno pozostać wyjątkiem. Nie powinno się przeprowadzać kontroli granicznej lub nakładać formalności jedynie z powodu przekraczania takiej granicy.

(22) Utworzenie obszaru, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób przez granice wewnętrzne, jest jednym z głównych osiągnięć Unii. Na takim obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej konieczne jest wspólne reagowanie na sytuacje, które w znacznym stopniu wpływają na porządek publiczny lub bezpieczeństwo wewnętrzne tego obszaru, jego części albo jednego lub większej liczby państw członkowskich, poprzez stworzenie możliwości tymczasowego przywracania wewnętrznej kontroli granicznej w wyjątkowych okolicznościach, lecz bez uszczerbku dla zasady swobodnego przepływu osób. Biorąc pod uwagę wpływ, jaki takie ostateczne środki mogą wywierać na wszystkie osoby mające prawo przemieszczania się w obrębie tego obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej, należy określić warunki i procedury dotyczące przywracania tych środków w celu zapewnienia, aby miały one charakter wyjątkowy oraz aby przestrzegana była zasada proporcjonalności. Zakres i czas trwania przywrócenia tych środków powinien zostać ograniczony do absolutnego minimum niezbędnego do zareagowania na poważne zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(23) Ponieważ tymczasowe przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych wpływa na swobodę przepływu osób, każda decyzja o przywróceniu takiej kontroli powinna być podejmowana zgodnie ze wspólnie ustalonymi kryteriami i powinna być odpowiednio zgłaszana Komisji lub zalecana przez instytucję Unii. W każdym razie przywracanie wewnętrznej kontroli granicznej powinno pozostać wyjątkiem i powinno mieć miejsce wyłącznie jako ostateczność, w ściśle ograniczonym zakresie i na ograniczony okres, w oparciu o konkretne, obiektywne kryteria i o ocenę konieczności zastosowania tego środka, które należy kontrolować na poziomie Unii. W przypadku gdy poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego wymaga natychmiastowego działania, państwa członkowskie powinny mieć możliwość przywrócenia kontroli granicznej na swoich granicach wewnętrznych na okres nie dłuższy niż dziesięć dni. Ewentualne przedłużenie tego okresu musi podlegać monitorowaniu na poziomie Unii.

(24) Konieczność i proporcjonalność przywrócenia wewnętrznej kontroli granicznej powinna być rozważana w świetle zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego uzasadniającego potrzebę takiego przywrócenia; należy również rozważyć wykorzystanie alternatywnych środków na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, jak również wpływ takiej kontroli na swobodę przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

(25) Przywrócenie wewnętrznej kontroli granicznej mogłoby wyjątkowo być konieczne w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na poziomie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na poziomie krajowym, w szczególności w następstwie ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, lub z powodu zagrożeń stwarzanych przez przestępczość zorganizowaną.

(26) Migracji ani przekraczania granic zewnętrznych przez dużą liczbę obywateli państw trzecich nie powinno się uznawać per se za zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(27) Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odstępstwo od podstawowej zasady swobody przepływu osób należy interpretować ściśle, a koncepcja porządku publicznego zakłada istnienie rzeczywistego, obecnego i dostatecznie poważnego zagrożenia dla jednego z podstawowych interesów społeczeństwa.

(28) W oparciu o zebrane dotychczas doświadczenia w odniesieniu do funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej oraz aby pomóc zapewnić konsekwentne stosowanie dorobku Schengen, Komisja może sporządzić wytyczne dotyczące przywracania wewnętrznej kontroli granicznej, obejmujące zarówno przypadki wymagające tymczasowego zastosowania takiego środka, jak i przypadki, w których konieczne jest natychmiastowe działanie. Wytyczne te powinny zawierać wyraźne wskaźniki służące ułatwieniu stwierdzenia, jakie okoliczności mogłyby stanowić poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(29) W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie rozporządzenia Rady (UE) nr 1053/2013 (⁹) stwierdzone zostaną poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń przyjętych na podstawie tego rozporządzenia, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze umożliwiające zalecenie ocenianemu państwu członkowskiemu podjęcia określonych środków szczególnych, takich jak rozmieszczenie zespołów europejskiej straży granicznej, przedłożenie planów strategicznych lub - w ostateczności oraz mając na uwadze powagę sytuacji - zamknięcie konkretnego przejścia granicznego. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (¹⁰). W świetle art. 2 ust. 2 lit. b) ppkt (iii) tego rozporządzenia zastosowanie ma procedura sprawdzająca.

(30) Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych w trybie procedury szczególnej na poziomie Unii może także być uzasadnione w wyjątkowych okolicznościach i jako środek ostateczny, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych, stwierdzonych w toku rygorystycznego procesu oceny zgodnie z art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, w przypadku gdy okoliczności te stanowiłyby poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w obrębie tego obszaru lub jego części. Taka szczególna procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych może zostać uruchomiona na tych samych warunkach także w wyniku poważnego zaniedbania obowiązków przez oceniane państwo członkowskie. Z uwagi na politycznie drażliwy charakter przywracania kontroli na niektórych granicach wewnętrznych, które dotyka kwestii krajowych uprawnień wykonawczych oraz w zakresie egzekwowania prawa dotyczących wewnętrznej kontroli granicznej, uprawnienia wykonawcze do przyjmowania zaleceń w trybie tej szczególnej procedury na poziomie Unii powinny zostać przyznane Radzie, stanowiącej na podstawie wniosku Komisji.

(31) Przed przyjęciem jakiegokolwiek zalecenia w sprawie tymczasowego przywrócenia wewnętrznych kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych należy dokładnie i terminowo zbadać możliwość zastosowania środków ukierunkowanych na rozwiązanie źródłowych problemów, w tym możliwość pomocy takich organów lub jednostek organizacyjnych Unii, jak Agencja lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”) ustanowiony decyzją Rady 2009/371/WSiSW (¹¹), oraz wykorzystania technicznych lub finansowych środków wsparcia na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach. W przypadku wykrycia poważnego niedociągnięcia Komisja powinna mieć możliwość udzielenia środków wsparcia finansowego w celu wspomożenia danego państwa członkowskiego. Ponadto każde zalecenie Komisji i Rady powinno być oparte na uzasadnionych informacjach.

(32) Komisja powinna mieć możliwość przyjmowania aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, w należycie uzasadnionych przypadkach gdy ze względu na potrzebę przedłużenia kontroli na granicach wewnętrznych wymaga tego pilny charakter sprawy.

(33) Sprawozdania z ocen oraz zalecenia, o których mowa w art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, powinny stanowić podstawę uruchamiania środków szczególnych w przypadku wystąpienia poważnych niedociągnięć związanych z kontrolami na granicach zewnętrznych oraz podstawę stosowania szczególnej procedury w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, a zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Państwa członkowskie i Komisja wspólnie dokonują regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja koordynuje te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. Na mechanizm oceny składają się następujące elementy: roczne i wieloletnie programy oceny, zapowiedziane i niezapowiedziane wizyty na miejscu przeprowadzane przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie, sprawozdania z wynikiem ocen przyjmowane przez Komisję, zalecenia co do działań naprawczych przyjmowane przez Radę na podstawie wniosku Komisji, odpowiednie działania następcze, odpowiednie monitorowanie oraz odpowiednia sprawozdawczość.

(34) Ponieważ cel rozporządzenia (WE) nr 562/2006 i jego kolejnych zmian, a mianowicie ustanowienie zasad stosowanych do przepływu osób przez granice, nie mógł zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe było jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia mogła podejmować działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, to rozporządzenie i jego kolejne zmiany nie wykraczały poza to, co było konieczne dla osiągnięcia tego celu.

(35) Należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do przyjmowania dodatkowych środków dotyczących ochrony, a także zmian w załącznikach do niniejszego rozporządzenia. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów. Przygotowując i opracowując akty delegowane, Komisja powinna zapewnić jednoczesne, terminowe i odpowiednie przekazywanie stosownych dokumentów Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

(36) Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Należy je stosować zgodnie ze zobowiązaniami państw członkowskich w odniesieniu do ochrony międzynarodowej i zasady non-refoulement.

(37) Na zasadzie odstępstwa od art. 355 TFUE niniejsze rozporządzenie stosuje się jedynie do tych terytoriów Francji i Niderlandów, które znajdują się w Europie. Nie wpływa ono na szczególne zasady stosowane w Ceucie i Melilli, określone w Umowie w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (¹²).

(38) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje. Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, zgodnie z art. 4 tego protokołu Dania podejmuje w terminie sześciu miesięcy po przyjęciu przez Radę niniejszego rozporządzenia decyzję, czy dokona jego transpozycji do swojego prawa krajowego.

(39) W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzenie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹³), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji Rady 1999/437/WE (¹⁴).

(40) W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁵), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (¹⁶).

(41) W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu w sprawie przystąpienia Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁷), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (¹⁸).

(42) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Zjednoczonego Królestwa zgodnie z decyzją Rady 2000/365/WE (¹⁹); Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związane, ani go nie stosuje.

(43) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (²⁰); Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje.

(44) W odniesieniu do Bułgarii, Chorwacji, Cypru i Rumunii, art. 1 akapit pierwszy, art. 6 ust. 5 lit. a), tytuł III oraz przepisy tytułu II i załączników i odnoszących się do SIS i do VIS stanowią przepisy oparte na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związane w rozumieniu, odpowiednio, art. 3 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2003 r., art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r. i art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2011 r.,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

TYTUŁ I

PRZEPISY OGÓLNE

Artykuł 1

Przedmiot i zasady

Niniejsze rozporządzenie przewiduje brak kontroli granicznej osób przekraczających granice wewnętrzne pomiędzy państwami członkowskimi Unii.

Niniejsze rozporządzenie określa zasady regulujące kontrolę graniczną osób przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich Unii.

Artykuł 2

Definicje

Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

1) „granice wewnętrzne” oznaczają:

a) wspólne granice lądowe państw członkowskich, w tym granice na rzekach i jeziorach;

b) porty lotnicze państw członkowskich przeznaczone do lotów wewnętrznych;

c) porty morskie, rzeczne i porty na jeziorach państw członkowskich służące do regularnych wewnętrznych połączeń promowych;

2) „granice zewnętrzne” oznaczają granice lądowe, w tym granice na rzekach i jeziorach, oraz granice morskie państw członkowskich, a także ich porty lotnicze, porty rzeczne, porty morskie i porty na jeziorach, pod warunkiem że nie stanowią one granic wewnętrznych;

3) „lot wewnętrzny” oznacza każdy lot wyłącznie z terytorium państwa członkowskiego lub na jego terytorium, bez lądowania na terytorium państwa trzeciego;

4) „regularne wewnętrzne połączenia promowe” oznacza każde połączenie promowe między dwoma tymi samymi portami, lub większą ich liczbą, usytuowanymi na terytorium państw członkowskich, bez zawijania do jakichkolwiek portów poza terytorium państw członkowskich i obejmujące transport pasażerów i pojazdów zgodnie z opublikowanym rozkładem rejsów;

5) „osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii” oznacza:

a) obywateli Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE oraz obywateli państw trzecich będących członkami rodziny obywatela Unii korzystającego z prawa do swobodnego przemieszczania się, do których stosuje się dyrektywę 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (²¹);

b) obywateli państw trzecich i członków ich rodzin, niezależnie od ich obywatelstwa, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z takich samych praw do swobodnego przemieszczania się jak obywatele Unii;

6) „obywatel państwa trzeciego” oznacza każdą osobę niebędącą obywatelem Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE i która nie jest objęta pkt 5 niniejszego artykułu;

7) „osoba, wobec której dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu” oznacza każdego obywatela państwa trzeciego, wobec którego dokonano wpisu w Systemie Informacyjnym Schengen (zwanym dalej „SIS”) zgodnie z art. 24 i 26 rozporządzenia (WE) nr 1987/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²²) i do celów określonych w tych artykułach;

8) „przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne wyznaczone przez właściwe organy do celów przekraczania granic zewnętrznych;

9) „wspólnie prowadzone przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne usytuowane na terytorium państwa członkowskiego albo na terytorium państwa trzeciego, na którym to przejściu straż graniczna państwa członkowskiego i straż graniczna państwa trzeciego przeprowadzają następujące po sobie kontrole wyjazdu i wjazdu zgodnie ze swoim prawem krajowym oraz na podstawie umowy dwustronnej;

10) „kontrola graniczna” oznacza działania podejmowane na granicy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i do celów w nim określonych, wyłącznie w odpowiedzi na zamiar przekroczenia tej granicy lub na akt jej przekroczenia, bez względu na wszelkie inne okoliczności, składające się z odprawy granicznej oraz ochrony granicy;

11) „odprawa graniczna” oznacza czynności kontrolne przeprowadzane na przejściach granicznych w celu zapewnienia, aby można było zezwolić na wjazd osób, w tym ich środków transportu oraz przedmiotów będących w ich posiadaniu, na terytorium państw członkowskich lub aby można było zezwolić na opuszczenie przez nie tego terytorium;

12) „ochrona granicy” oznacza ochronę granic pomiędzy przejściami granicznymi oraz ochronę przejść granicznych poza ustalonymi godzinami otwarcia w celu uniemożliwienia uniknięcia przez osoby odprawy granicznej i zniechęcenia ich do tego;

13) „kontrola drugiej linii” oznacza szczegółową odprawę, która może zostać przeprowadzona w odpowiednim miejscu, innym niż miejsce, w którym dokonywana jest odprawa wszystkich osób (pierwsza linia);

14) „straż graniczna” oznacza każdego funkcjonariusza publicznego wyznaczonego zgodnie z prawem krajowym do pełnienia obowiązków służbowych na przejściu granicznym lub na odcinku granicy, lub w bezpośrednim sąsiedztwie tej granicy, który realizuje zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i prawem krajowym zadania w zakresie kontroli granicznej;

15) „przewoźnik” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która z tytułu wykonywanego zawodu zajmuje się transportem osób;

16) „dokument pobytowy” oznacza:

a) wszystkie dokumenty pobytowe wydane przez państwa członkowskie zgodnie z jednolitym wzorem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1030/2002 (²³) oraz karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE;

b) wszystkie inne dokumenty wydane przez państwo członkowskie obywatelom państw trzecich uprawniające do pobytu na jego terytorium, które zostały zgłoszone, a następnie opublikowane zgodnie z art. 39, z wyjątkiem:

(i) dokumentów tymczasowych ważnych do momentu rozpatrzenia pierwszego wniosku o wydanie dokumentu pobytowego, o którym mowa w lit. a), lub wniosku o nadanie statusu uchodźcy; oraz

(ii) wiz wydanych przez państwo członkowskie zgodnie z jednolitym formularzem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1683/95 (²⁴);

17) „statek wycieczkowy” oznacza statek kursujący po określonej trasie, zgodnie z uprzednio przyjętym planem, który obejmuje program turystyczny w różnych portach i który zwykle nie zabiera pasażerów ani nie pozwala pasażerom na zejście na ląd w trakcie podróży;

18) „żegluga rekreacyjna” oznacza korzystanie z pływających jednostek rekreacyjnych w celach sportowych lub turystycznych;

19) „rybołówstwo przybrzeżne” oznacza połowy prowadzone za pomocą statków powracających codziennie lub w ciągu 36 godzin do portu znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego bez wchodzenia do portu znajdującego się w państwie trzecim;

20) „pracownik zatrudniony na urządzeniach oddalonych od brzegu” oznacza osobę, która pracuje na instalacji morskiej umiejscowionej na wodach terytorialnych lub na obszarze wyłącznej gospodarczej eksploatacji morskiej państwa członkowskiego, zgodnie z definicją określoną przez międzynarodowe prawo morskie, i która powraca regularnie drogą morską lub lotniczą na terytorium państw członkowskich;

21) „zagrożenie dla zdrowia publicznego” oznacza każdą chorobę mogącą przerodzić się w epidemię według definicji Międzynarodowych przepisów zdrowotnych Światowej Organizacji Zdrowia lub inną chorobę zakaźną lub zakaźną chorobę pasożytniczą, jeżeli są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony, mającymi zastosowanie do obywateli państw członkowskich.

Artykuł 3

Zakres stosowania

Niniejsze rozporządzenie stosuje się do każdej osoby przekraczającej granice wewnętrzne lub zewnętrzne państw członkowskich, bez uszczerbku dla:

a) praw osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii;

b) praw uchodźców i osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, w szczególności w odniesieniu do zasady non-refoulement.

Artykuł 4

Prawa podstawowe

Stosując niniejsze rozporządzenie, państwa członkowskie w pełni przestrzegają odpowiednich przepisów prawa Unii, w tym Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), prawa międzynarodowego, w tym Konwencji dotyczącej statusu uchodźców sporządzonej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. (zwanej dalej „konwencją genewską”), zobowiązań związanych z dostępem do ochrony międzynarodowej, w szczególności zasady non-refoulement, oraz praw podstawowych. Zgodnie z zasadami ogólnymi prawa Unii decyzje na podstawie niniejszego rozporządzenia podejmuje się w sposób indywidualny.

TYTUŁ II

GRANICE ZEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Przekraczanie granic zewnętrznych i warunki wjazdu

Artykuł 5

Przekraczanie granic zewnętrznych

1. Przekraczanie granic zewnętrznych dozwolone jest jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia. Na przejściach granicznych, które nie są czynne całą dobę, udostępnia się widoczne informacje o godzinach ich otwarcia.

Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz swoich przejść granicznych zgodnie z art. 39.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 można dopuścić wyjątki od obowiązku przekraczania granic zewnętrznych jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia:

a) dla osób lub grup osób - w przypadku gdy istnieje szczególny wymóg sporadycznego przekraczania granic zewnętrznych poza przejściami granicznymi lub poza ustalonymi godzinami ich otwarcia - pod warunkiem że posiadają zezwolenia wymagane na mocy prawa krajowego oraz że nie zachodzi sprzeczność z interesem porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich. Państwa członkowskie mogą dokonać szczegółowych ustaleń w umowach dwustronnych. Ogólne wyjątki przewidziane przez prawo krajowe i umowy dwustronne zgłasza się Komisji zgodnie z art. 39;

b) dla osób lub grup osób w przypadku nieprzewidzianej sytuacji wyjątkowej;

c) zgodnie z przepisami szczególnymi zawartymi w art. 19 i 20 w związku z załącznikami VI i VII.

3. Bez uszczerbku dla wyjątków przewidzianych w ust. 2 lub dla swoich zobowiązań w zakresie ochrony międzynarodowej, państwa członkowskie wprowadzają sankcje, zgodnie z ich prawem krajowym, za niedozwolone przekraczanie granic zewnętrznych w miejscach innych niż przejścia graniczne lub w godzinach innych niż ustalone godziny otwarcia. Sankcje te muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

Artykuł 6

Warunki wjazdu obywateli państw trzecich

1. W przypadku planowanego pobytu na terytorium państw członkowskich nieprzekraczającego 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, co oznacza wzięcie pod uwagę okresu 180-dniowego poprzedzającego każdy z dni pobytu, warunki wjazdu obywateli państw trzecich są następujące:

a) posiadają oni ważny dokument podróży uprawniający posiadacza do przekroczenia granicy i spełniający następujące kryteria:

(i) jest on ważny przez przynajmniej trzy miesiące po planowanej dacie wyjazdu z terytorium państw członkowskich; w uzasadnionych pilnych przypadkach kryterium to może zostać pominięte;

(ii) został wydany w okresie ostatnich 10 lat;

b) posiadają oni ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 539/2001 (²⁵), chyba że posiadają ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową;

c) uzasadnią cel i warunki planowanego pobytu oraz posiadają wystarczające środki utrzymania, zarówno na czas trwania planowanego pobytu, jak i na powrót do ich państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyskają zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jeżeli mają możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem;

d) nie są osobami, wobec których dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu w SIS;

e) nie są uważani za stanowiących zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych żadnego z państw członkowskich, a w szczególności nie dokonano wobec nich, na tej samej podstawie, wpisu do celów odmowy wjazdu w krajowych bazach danych państw członkowskich.

2. Do celów wykonania ust. 1 za datę wjazdu uważa się pierwszy dzień pobytu na terytorium państw członkowskich, a datę wyjazdu liczy się jako ostatni dzień pobytu na terytorium państw członkowskich. W obliczeniach długości pobytu na terytorium państw członkowskich nie uwzględnia się okresów pobytu dozwolonych na mocy zezwolenia na pobyt lub wizy długoterminowej.

3. Niewyczerpujący wykaz dokumentów uzupełniających, których okazania straż graniczna może wymagać od obywateli państw trzecich w celu weryfikacji spełnienia warunków określonych w ust. 1 lit. c), zawarty jest w załączniku I.

4. Środki utrzymania ocenia się stosownie do długości i celu pobytu oraz w stosunku do średnich kosztów taniego wyżywienia i zakwaterowania w danym państwie członkowskim lub danych państwach członkowskich, pomnożonych przez liczbę dni pobytu.

Ustalane przez państwa członkowskie kwoty referencyjne są przekazywane Komisji zgodnie z art. 39.

Podstawę do oceny, czy środki utrzymania są wystarczające, może stanowić gotówka, czeki podróżne i karty kredytowe znajdujące się w posiadaniu obywatela państwa trzeciego. Oświadczenia o sponsorowaniu, jeżeli takie oświadczenia są przewidziane przez prawo krajowe, oraz listy gwarancyjne od osób przyjmujących, określone przez prawo krajowe, w przypadku gdy obywatel państwa trzeciego zatrzymuje się u osoby przyjmującej, mogą również stanowić dowód dysponowania wystarczającymi środkami utrzymania.

5. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1:

a) obywatelom państw trzecich, którzy nie spełniają wszystkich warunków ustanowionych w ust. 1, jednakże posiadają dokument pobytowy lub wizę długoterminową, zezwala się na wjazd na terytorium innych państw członkowskich w celu tranzytu, tak aby mogli oni dotrzeć na terytorium państwa członkowskiego, które wydało dokument pobytowy lub wizę długoterminową, chyba że ich nazwiska znajdują się w krajowym wykazie wpisów państwa członkowskiego, którego granice zewnętrzne usiłują przekroczyć, a wpisowi towarzyszy instrukcja odmowy wjazdu lub tranzytu;

b) obywatelom państw trzecich, którzy spełniają warunki ustanowione w ust. 1, z wyjątkiem warunku ustanowionego w lit. b), którzy zgłaszają się na granicy, można zezwolić na wjazd na terytorium państw członkowskich, jeżeli na granicy zostanie im wydana wiza zgodnie z art. 35 i 36 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 (²⁶).

Państwa członkowskie opracowują statystyki dotyczące wiz wydawanych na granicy zgodnie z art. 46 rozporządzenia (WE) nr 810/2009 i załącznikiem XII do tego rozporządzenia.

Jeżeli zamieszczenie wizy w dokumencie nie jest możliwe, wizę zamieszcza się wyjątkowo na oddzielnej karcie załączonej do dokumentu. W takim przypadku stosuje się jednolity wzór formularza, na którym umieszcza się wizę, określony w rozporządzeniu Rady (WE) nr 333/2002 (²⁷);

c) obywatele państw trzecich, którzy nie spełniają jednego lub większej liczby warunków ustanowionych w ust. 1, mogą uzyskać zezwolenie państwa członkowskiego na wjazd na jego terytorium ze względów humanitarnych, ze względu na interes narodowy lub zobowiązania międzynarodowe. W przypadku gdy wobec danego obywatela państwa trzeciego dokonano wpisu, o którym mowa w ust. 1 lit. d), państwo członkowskie wydające mu zezwolenie na wjazd na swoje terytorium informuje o tym odpowiednio pozostałe państwa członkowskie.

ROZDZIAŁ II

Kontrola granic zewnętrznych i odmowa wjazdu

Artykuł 7

Dokonywanie odprawy granicznej

1. Straż graniczna podczas wykonywania swoich obowiązków w pełni szanuje ludzką godność, w szczególności w przypadkach, gdy ma do czynienia z osobami wymagającymi szczególnego traktowania.

Wszelkie środki podjęte podczas wykonywania zadań muszą być proporcjonalne do celów realizowanych za pomocą tych środków.

2. Podczas dokonywania odprawy granicznej straż graniczna nie może dyskryminować osób ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Artykuł 8

Odprawa graniczna osób

1. Ruch graniczny na granicach zewnętrznych podlega odprawom dokonywanym przez straż graniczną. Odprawy dokonywane są zgodnie z niniejszym rozdziałem.

Odprawom mogą podlegać również środki transportu i przedmioty będące w posiadaniu osób przekraczających granicę. Do przeszukań stosuje się prawo krajowe danego państwa członkowskiego.

2. [1] Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii podlegają odprawie, przy wjeździe i wyjeździe, w następujący sposób:

a) weryfikacji tożsamości i obywatelstwa osoby oraz weryfikacji autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych Interpolu o skradzionych lub utraconych dokumentach podróży (SLTD);

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

W przypadku paszportów i dokumentów podróży zawierających nośnik pamięci, o którym mowa w art. 1 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 2252/2004 (²⁸), sprawdza się autentyczność danych z mikroprocesora;

b) weryfikacji, czy osoba korzystająca z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii nie jest uznawana za stanowiącą zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich, w tym również poprzez sprawdzenie w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych. Odbywa się to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu.

W przypadku wątpliwości co do autentyczności dokumentu podróży lub tożsamości jego posiadacza weryfikuje się co najmniej jeden z identyfikatorów biometrycznych umieszczanych w paszportach i dokumentach podróży wydanych zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2252/2004. W miarę możliwości weryfikacji takiej dokonuje się także w odniesieniu do dokumentów podróży nieobjętych tym rozporządzeniem.

2a. [2] W przypadku gdy odprawy z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b), miałyby nieproporcjonalny wpływ na płynność ruchu, państwo członkowskie może zadecydować o dokonywaniu tych odpraw w sposób ukierunkowany na konkretnych przejściach granicznych, na podstawie oceny ryzyka w odniesieniu do porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich.

Zakres i czas trwania tymczasowego ograniczania się do ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych nie mogą wykraczać poza to, co jest ściśle niezbędne, i określane są zgodnie z oceną ryzyka dokonaną przez dane państwo członkowskie. Ocena ryzyka zawiera uzasadnienie tymczasowego ograniczania się do ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych, uwzględnia między innymi nieproporcjonalny wpływ na płynność ruchu oraz zawiera dane statystyczne o pasażerach i incydentach związanych z przestępczością transgraniczną. Ocena ryzyka jest regularnie uaktualniana.

Osoby, które co do zasady nie podlegają ukierunkowanym odprawom z wykorzystaniem baz danych, podlegają co najmniej odprawie zmierzającej do ustalenia ich tożsamości na podstawie okazanego dokumentu podróży. Taka odprawa polega na szybkiej i bezpośredniej weryfikacji ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy oraz weryfikacji obecności śladów sfałszowania lub podrobienia, a w przypadku wątpliwości co do dokumentu podróży lub w przypadku gdy istnieją przesłanki, że taka osoba mogłaby stanowić zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych państw członkowskich, funkcjonariusz straży granicznej dokonuje sprawdzenia w bazach danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b).

Dane państwo członkowskie niezwłocznie przekazuje swoją ocenę ryzyka i jej uaktualnienia do Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej, (zwanej dalej „Agencją”), ustanowionej na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (²⁹) i co sześć miesięcy składa Komisji oraz Agencji sprawozdanie na temat stosowania ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych. Dane państwo członkowskie może zadecydować o utajnieniu oceny ryzyka lub jej części.

2b. [3] W przypadku gdy państwo członkowskie zamierza prowadzić ukierunkowane odprawy z wykorzystaniem baz danych na mocy ust. 2a, niezwłocznie powiadamia o tym pozostałe państwa członkowskie, Agencję oraz Komisję. Dane państwo członkowskie może zadecydować o utajnieniu powiadomienia lub jego części.

W przypadku gdy państwa członkowskie, Agencja lub Komisja mają zastrzeżenia do zamiaru prowadzenia ukierunkowanych odpraw z wykorzystaniem baz danych, niezwłocznie powiadamiają o tych zastrzeżeniach dane państwo członkowskie. Dane państwo członkowskie bierze te zastrzeżenia pod uwagę.

2c. [4] Do dnia 8 kwietnia 2019 r. Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę wykonania i skutków ust. 2.

2d. [5] W odniesieniu do granic powietrznych, ust. 2a i 2b mają zastosowanie przez okres przejściowy nieprzekraczający sześciu miesięcy od dnia 7 kwietnia 2017 r.

W wyjątkowych okolicznościach, w przypadku gdy – w danym porcie lotniczym – ze względu na szczególne trudności infrastrukturalne wymagany jest dłuższy okres czasu na dostosowania mające na celu umożliwienie prowadzenia systematycznych odpraw z wykorzystaniem baz danych bez nieproporcjonalnego wpływu na płynność ruchu, sześciomiesięczny okres przejściowy, o którym mowa w akapicie pierwszym, może zostać przedłużony dla tego konkretnego portu lotniczego o nie więcej niż 18 miesięcy, zgodnie z procedurą określoną w akapicie trzecim.

W tym celu państwo członkowskie powiadamia Komisję, Agencję oraz pozostałe państwa członkowskie, najpóźniej w terminie trzech miesięcy przed upływem okresu przejściowego, o którym mowa w akapicie pierwszym, o szczególnych trudnościach infrastrukturalnych w danym porcie lotniczym, o planowanych środkach ich rozwiązania oraz o okresie czasu potrzebnym na ich wdrożenie.

W przypadku gdy ze względu na szczególne trudności infrastrukturalne wymagany jest dłuższy okres czasu na dostosowania, Komisja upoważnia dane państwo członkowskie – w terminie jednego miesiąca od otrzymania powiadomienia, o którym mowa w akapicie trzecim, oraz po konsultacji z Agencją – do przedłużenia okresu przejściowego dla danego portu lotniczego i w stosownych przypadkach określa czas trwania takiego przedłużenia.

2e. [6] Odpraw z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w ust. 2 lit. a) i b), można dokonywać z wyprzedzeniem w oparciu o dane dotyczące pasażerów otrzymane zgodnie z dyrektywą Rady 2004/82/WE (³⁰) lub zgodnie z innymi przepisami prawa Unii lub prawa krajowego.

W przypadku gdy odpraw tych dokonuje się z wyprzedzeniem w oparciu o takie dane dotyczące pasażerów, dane otrzymane z wyprzedzeniem sprawdza się na przejściu granicznym porównując je z danymi zawartymi w dokumencie podróży. Weryfikuje się również tożsamość i obywatelstwo danej osoby, jak również autentyczność i ważność dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy.

2f. [7] W drodze odstępstwa od ust. 2, osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii, które przekraczają wewnętrzne granice lądowe państw członkowskich, których weryfikacja zgodnie z mającymi zastosowanie procedurami oceny Schengen została pomyślnie zakończona, ale w odniesieniu do których decyzja o zniesieniu kontroli na ich granicach wewnętrznych zgodnie z odpowiednimi postanowieniami odnośnych aktów przystąpienia jeszcze nie została podjęta, mogą zostać poddane odprawie przy wyjeździe, o której mowa w ust. 2, jedynie wyrywkowo, na podstawie oceny ryzyka.

3. Obywatele państw trzecich podlegają szczegółowej odprawie przy wjeździe i wyjeździe w następujący sposób:

a) szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje weryfikację warunków regulujących wjazd określonych w art. 6 ust. 1 oraz, w stosownych przypadkach, dokumentów zezwalających na pobyt i prowadzenie działalności zawodowej. Weryfikacja ta dokonywana jest poprzez szczegółowe sprawdzenie następujących elementów:

(i) [8] weryfikację tożsamości i obywatelstwa obywatela państwa trzeciego oraz autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych SLTD Interpolu;

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

W przypadku paszportów i dokumentów podróży zawierających nośnik pamięci sprawdza się autentyczność danych z mikroprocesora, o ile dostępne są aktualne certyfikaty;

(ii) [9] weryfikację, czy dokumentowi podróży towarzyszą w stosownych przypadkach wymagana wiza lub dokument pobytowy.

(iii) sprawdzenie stempli wjazdu i wyjazdu w dokumencie podróży danego obywatela państwa trzeciego w celu weryfikacji, na podstawie porównania dat wjazdu i wyjazdu, czy osoba ta nie przekroczyła już maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich;

(iv) weryfikację miejsca wyjazdu i przeznaczenia danego obywatela państwa trzeciego i celu planowanego pobytu, poprzez sprawdzenie, jeżeli jest to konieczne, odpowiednich dokumentów uzupełniających;

(v) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego posiada wystarczające środki utrzymania na okres i do celów planowanego pobytu, na powrót do państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyska zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jest w stanie uzyskać takie środki zgodnie z prawem;

(vi) [10] weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego, jego środek transportu i przewożone przez niego przedmioty nie stanowią potencjalnie niebezpieczeństwa dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich. Weryfikacja taka obejmuje bezpośrednie sprawdzenie danych i wpisów o osobach oraz, jeśli to konieczne, o przedmiotach, w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych, a także o działaniach, jakie należy ewentualnie podjąć w związku z wpisem. Pozostaje to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu;

b) jeżeli obywatel państwa trzeciego posiada wizę, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. b), szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje także weryfikację tożsamości posiadacza wizy oraz autentyczności wizy, poprzez sprawdzenie w wizowym systemie informacyjnym (VIS) zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

c) w drodze odstępstwa sprawdzenie w VIS można przeprowadzić we wszystkich przypadkach tylko za pomocą numeru naklejki wizowej a wybiórczo za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców, jeżeli:

(i) natężenie ruchu osiągnęło taki stopień, że czas oczekiwania na przejściu granicznym nadmiernie się wydłuża;

(ii) wyczerpane zostały wszystkie zasoby w zakresie personelu, urządzeń i organizacji; oraz

(iii) z przeprowadzonej analizy ryzyka wynika, że nie istnieje zagrożenie w odniesieniu do bezpieczeństwa wewnętrznego ani nielegalnej imigracji.

Jednakże w każdym przypadku zaistnienia jakichkolwiek wątpliwości w odniesieniu do tożsamości posiadacza wizy lub autentyczności wizy systematycznie dokonywane są sprawdzenia w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców.

Odstępstwo to może być stosowane jedynie na danym przejściu granicznym tak długo, jak długo spełnione są warunki, o których mowa w ppkt (i), (ii) oraz (iii);

d) decyzja o sprawdzeniu w VIS zgodnie z lit. c) jest podejmowana przez komendanta placówki straży granicznej na przejściu granicznym lub na wyższym szczeblu.

Zainteresowane państwo członkowskie powiadamia niezwłocznie pozostałe państwa członkowskie oraz Komisję o takiej decyzji;

e) każde z państw członkowskich przekazuje raz w roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie ze stosowania lit. c), które zawiera liczbę obywateli państw trzecich sprawdzonych w VIS tylko za pomocą numeru naklejki wizowej, a także czas oczekiwania, o którym mowa w lit. c) ppkt (i);

f) lit. c) i d) mają zastosowanie przez maksymalny okres trzech lat, rozpoczynający się trzy lata po rozpoczęciu funkcjonowania VIS. Przed końcem drugiego roku stosowania lit. c) i d) Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę ich wdrożenia. Na podstawie tej oceny Parlament Europejski lub Rada mogą zwrócić się do Komisji o zaproponowanie odpowiednich zmian do niniejszego rozporządzenia;

g) szczegółowa odprawa przy wyjeździe obejmuje:

(i) [11] weryfikację tożsamości i obywatelstwa obywatela państwa trzeciego oraz autentyczności i ważności dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy, w tym również poprzez sprawdzenie w odpowiednich bazach danych, w szczególności:

1) w SIS;

2) w bazie danych SLTD Interpolu;

3) w krajowych bazach danych zawierających informacje o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych i unieważnionych dokumentach podróży.

W przypadku paszportów i dokumentów podróży zawierających nośnik pamięci sprawdza się autentyczność danych z mikroprocesora, o ile dostępne są aktualne certyfikaty.

(ii) [12] weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego nie jest uznawany za zagrożenie dla porządku publicznego, zdrowia publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich, w tym poprzez sprawdzenie w SIS i innych odpowiednich unijnych bazach danych. Pozostaje to bez uszczerbku dla sprawdzeń w krajowych bazach danych i bazach danych Interpolu;

h) obok odprawy, o której mowa w lit. g), szczegółowa odprawa przy wyjeździe może również obejmować:

(i) weryfikację, czy dana osoba posiada ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001, z wyjątkiem przypadku gdy posiada ona ważny dokument pobytowy; taka weryfikacja może obejmować sprawdzenie w VIS zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

(ii) weryfikację, czy dana osoba nie przekroczyła maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich;

(iii) [13] (uchylony);

i) w celu identyfikacji osób, które mogą nie spełniać lub przestały spełniać warunki wjazdu, pobytu lub zamieszkania na terytorium państw członkowskich, możliwe jest sprawdzenie w VIS zgodnie z art. 20 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

ia) [14] odpraw z wykorzystaniem baz danych, o których mowa w lit. a) ppkt (i) i (vi) oraz w lit. g), można dokonywać z wyprzedzeniem, w oparciu o dane dotyczące pasażerów, otrzymane zgodnie z dyrektywą 2004/82/WE lub zgodnie z innymi przepisami prawa Unii lub prawa krajowego. W przypadku gdy odpraw tych dokonuje się z wyprzedzeniem w oparciu o takie dane dotyczące pasażerów, dane otrzymane z wyprzedzeniem sprawdza się na przejściu granicznym porównując je z danymi zawartymi w dokumencie podróży. Weryfikuje się tożsamość i obywatelstwo danej osoby, jak również autentyczność i ważność dokumentu podróży uprawniającego do przekroczenia granicy;

ib) [15] w przypadku gdy istnieją wątpliwości co do autentyczności dokumentu podróży lub tożsamości obywatela państwa trzeciego, odprawy w miarę możliwości obejmują weryfikację co najmniej jednego z identyfikatorów biometrycznych umieszczonych w dokumencie podróży;

4. Takiej szczegółowej odprawy dokonuje się w miejscu niepublicznym, jeżeli istnieją odpowiednie pomieszczenia i jeżeli obywatel państwa trzeciego wyrazi takie życzenie.

5. Bez uszczerbku dla akapitu drugiego, obywatelom państw trzecich poddanym szczegółowej kontroli drugiej linii udziela się informacji na piśmie w języku, który rozumieją lub - jak można racjonalnie przypuszczać - powinni rozumieć, lub w inny skuteczny sposób, o celu i procedurze takiej odprawy.

Informacje te muszą być dostępne we wszystkich językach urzędowych Unii i w języku lub językach państwa lub państw graniczących z danym państwem członkowskim oraz wskazywać, że obywatel państwa trzeciego może zażądać podania nazwiska lub numeru identyfikacyjnego funkcjonariuszy straży granicznej dokonujących szczegółowej kontroli drugiej linii, jak również nazwy przejścia granicznego i daty przekroczenia granicy.

6. Odprawa osoby korzystającej z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii jest dokonywana zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE.

7. Szczegółowe zasady dotyczące informacji podlegających rejestracji są określone w załączniku II.

8. W przypadkach gdy zastosowanie ma art. 5 ust. 2 lit. a) lub b), państwa członkowskie mogą również ustanowić odstępstwa od przepisów określonych w niniejszym artykule.

Artykuł 9

Uproszczenie odprawy granicznej

1. Odprawa graniczna na granicach zewnętrznych może zostać uproszczona w następstwie wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności. Uważa się, że takie wyjątkowe i nieprzewidziane okoliczności występują w przypadku, gdy niemożliwe do przewidzenia zdarzenia prowadzą do ruchu o takim natężeniu, że powoduje ono nadmierne wydłużenie czasu oczekiwania na przejściach granicznych, a wszystkie zasoby w zakresie personelu, wyposażenia i organizacji zostały wyczerpane.

2. W przypadku uproszczenia odprawy granicznej zgodnie z ust. 1 odprawa graniczna przy wjeździe ma z zasady pierwszeństwo przed odprawą graniczną przy wyjeździe.

Decyzja o uproszczeniu odprawy jest podejmowana przez komendanta straży granicznej na przejściu granicznym.

Uproszczenie takie jest tymczasowe, dostosowane do uzasadniających je okoliczności i wprowadzane stopniowo.

3. Nawet w przypadku uproszczenia odprawy straż graniczna stempluje dokumenty podróży obywateli państw trzecich przy wjeździe i wyjeździe zgodnie z art. 11.

4. Każde państwo członkowskie przekazuje co roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie dotyczące stosowania niniejszego artykułu.

Artykuł 10

Oddzielne pasy ruchu i informacja na znakach

1. Państwa członkowskie zapewniają odrębne pasy ruchu, w szczególności na lotniczych przejściach granicznych, w celu dokonywania odprawy osób zgodnie z art. 8. Takie pasy ruchu są wyróżnione przy pomocy znaków z oznaczeniami określonymi w załączniku III.

Państwa członkowskie mogą zapewnić odrębne pasy ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych oraz na granicach pomiędzy państwami członkowskimi, które nie stosują art. 22 w odniesieniu do ich wspólnych granic. Znaki z oznaczeniami określonymi w załączniku III są stosowane, jeżeli państwa członkowskie zapewniają na tych granicach odrębne pasy ruchu.

Państwa członkowskie zapewniają wyraźne oznakowanie takich pasów ruchu, w tym w przypadku odstąpienia od zasad korzystania z różnych pasów ruchu przewidzianego w ust. 4, w celu zapewnienia optymalnych poziomów przepływu osób przekraczających granicę.

2. Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii są uprawnione do korzystania z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część A („UE, EOG, CH”). Mogą one również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) oraz część B2 („wszystkie paszporty”).

Obywatele państw trzecich, którzy nie są zobowiązani do posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001 oraz obywatele państw trzecich, którzy posiadają ważny dokument pobytowy lub wizę długoterminową, mogą korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 do niniejszego rozporządzenia („wiza niewymagana”). Mogą oni również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 do niniejszego rozporządzenia („wszystkie paszporty”).

Wszystkie pozostałe osoby korzystają z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 („wszystkie paszporty”).

Oznaczenia na znakach, o których mowa w akapicie pierwszym, drugim i trzecim, mogą zostać przedstawione w języku lub językach, które każde z państw członkowskich uzna za właściwe.

Zapewnienie osobnych pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) nie jest obowiązkowe. Państwa członkowskie decydują zgodnie z potrzebami praktycznymi, czy wykorzystają ten wariant oraz których przejść granicznych będzie to dotyczyć.

3. Na morskich i lądowych przejściach granicznych państwa członkowskie mogą wydzielić różne pasy ruchu dla pojazdów osobowych i ciężarowych oraz autobusów za pomocą znaków przedstawionych w załączniku III część C.

Państwa członkowskie mogą wprowadzić zmiany oznaczeń na tych znakach, w przypadku gdy jest to właściwe ze względu na okoliczności lokalne.

4. W przypadkach tymczasowego braku równowagi w natężeniu ruchu na poszczególnych przejściach granicznych właściwe organy mogą odstąpić od zasad korzystania z różnych pasów ruchu na czas niezbędny do zlikwidowania takiego braku równowagi.

Artykuł 11

Stemplowanie dokumentów podróży

1. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich są systematycznie stemplowane przy wjeździe i wyjeździe. W szczególności stempel wjazdowy lub wyjazdowy zamieszcza się w:

a) dokumentach zawierających ważną wizę, umożliwiających obywatelom państw trzecich przekroczenie granicy;

b) dokumentach umożliwiających przekraczanie granicy obywatelom państw trzecich, którym państwo członkowskie wydaje wizę na granicy;

c) dokumentach umożliwiających przekraczanie granicy obywatelom państw trzecich niepodlegającym obowiązkowi wizowemu.

2. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, którzy są członkami rodziny obywatela Unii i do których ma zastosowanie dyrektywa 2004/38/WE, ale którzy nie przedstawią karty pobytowej przewidzianej w tej dyrektywie, są stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, którzy są członkami rodziny obywateli państw trzecich korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania na mocy prawa Unii, ale którzy nie przedstawią karty pobytowej przewidzianej w dyrektywie 2004/38/WE, są stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

3. Stempla wjazdowego lub wyjazdowego nie zamieszcza się w:

a) dokumentach podróży głów państw lub dygnitarzy, których przyjazd został oficjalnie zapowiedziany z wyprzedzeniem drogą dyplomatyczną;

b) licencjach pilotów lub certyfikatach członków załogi samolotu;

c) dokumentach podróży marynarzy, którzy przebywają na terytorium państwa członkowskiego tylko wtedy, kiedy przybija tam ich statek i tylko na obszarze portu, do którego wchodzi ich statek;

d) dokumentach podróży załogi i pasażerów statków wycieczkowych, którzy nie podlegają odprawie granicznej zgodnie z załącznikiem VI pkt 3.2.3;

e) dokumentach umożliwiających przekraczanie granicy obywatelom Andory, Monako i San Marino;

f) w dokumentach podróży załóg międzynarodowych pociągów pasażerskich i towarowych;

g) w dokumentach podróży obywateli państw trzecich, którzy przedstawią kartę pobytową przewidzianą w dyrektywie 2004/38/WE.

W drodze wyjątku, na wniosek obywatela państwa trzeciego, można zrezygnować z zamieszczania stempla wjazdu lub wyjazdu, jeżeli zamieszczenie stempla mogłoby spowodować dla tej osoby poważne trudności. W takim przypadku wjazd lub wyjazd odnotowuje się na osobnym arkuszu, podając nazwisko i imię tej osoby oraz numer jej paszportu. Arkusz ten przekazuje się następnie danemu obywatelowi państwa trzeciego. Właściwe organy państw członkowskich mogą prowadzić statystyki takich wyjątkowych przypadków i mogą przekazywać te statystyki Komisji.

4. Praktyczne ustalenia dotyczące stemplowania określa załącznik IV.

5. W miarę możliwości obywatele państw trzecich są informowani o obowiązku stemplowania ich dokumentu podróży przez straż graniczną przy wjeździe i wyjeździe, nawet jeżeli zastosowano uproszczenie odprawy zgodnie z art. 9.

Artykuł 12

Domniemanie dotyczące spełniania warunków dotyczących czasu trwania pobytu

1. Jeżeli w dokumencie podróży obywatela państwa trzeciego nie zamieszczono stempla wjazdu, właściwe organy krajowe mogą domniemywać, że posiadacz nie spełnia lub przestał spełniać obowiązujące w danym państwie członkowskim warunki dotyczące czasu trwania pobytu.

2. Domniemanie, o którym mowa w ust. 1, może zostać obalone w przypadku przedstawienia przez obywatela państwa trzeciego, za pomocą dowolnych środków, wiarygodnych dowodów, takich jak bilety podróżne lub dowody jego obecności poza terytorium państw członkowskich, że spełnia on warunki dotyczące czasu trwania pobytu krótkoterminowego.

W takim przypadku:

a) jeżeli obywatel państwa trzeciego znajduje się na terytorium państwa członkowskiego stosującego w całości dorobek Schengen, właściwe organy, zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową, poświadczają w jego dokumencie podróży datę i miejsce przekroczenia przez niego granicy zewnętrznej jednego z państw członkowskich stosujących w całości dorobek Schengen;

b) jeżeli obywatel państwa trzeciego znajduje się na terytorium państwa członkowskiego, wobec którego nie podjęto decyzji, o której mowa w art. 3 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2003 r., w art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r. i w art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2011 r., właściwe organy, zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową, poświadczają w jego dokumencie podróży datę i miejsce przekroczenia przez niego granicy zewnętrznej takiego państwa członkowskiego.

Oprócz poświadczenia, o którym mowa w lit. a) i b), obywatel państwa trzeciego może otrzymać formularz, którego wzór jest przedstawiony w załączniku VIII.

Państwa członkowskie przekazują sobie wzajemnie oraz Komisji i Sekretariatowi Generalnemu Rady informacje na temat krajowych praktyk dotyczących poświadczenia, o którym mowa w niniejszym artykule.

3. Jeżeli domniemanie, o którym mowa w ust. 1, nie zostanie obalone, obywatel państwa trzeciego może zostać zobowiązany do powrotu zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE (³¹) oraz zgodnie z prawem krajowym spełniającym wymogi tej dyrektywy.

4. Stosowne przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio w przypadku braku stempla wyjazdowego.

Artykuł 13

Ochrona granicy

1. Głównym celem ochrony granicy jest zapobieganie niedozwolonemu przekraczaniu granicy, zwalczanie przestępczości transgranicznej oraz podejmowanie środków w stosunku do osób, które przekroczyły granicę nielegalnie. Osoba, która nielegalnie przekroczyła granicę i która nie ma prawa przebywać na terytorium danego państwa członkowskiego, zostaje zatrzymana i poddana procedurom spełniającym wymogi dyrektywy 2008/115/WE.

2. W celu ochrony granicy straż graniczna wykorzystuje posterunki stacjonarne i mobilne.

Ochrona ta jest prowadzona w taki sposób, aby zapobiec unikaniu przez osoby odprawy na przejściach granicznych oraz aby zniechęcić je do jej unikania.

3. Ochronę pomiędzy przejściami granicznymi prowadzi straż graniczna, której liczebność i metody działania są dostosowywane do istniejących lub przewidywanych czynników ryzyka i zagrożeń. Wiąże się to z częstymi i nagłymi zmianami okresów ochrony, tak aby niedozwolone przekraczanie granicy wiązało się zawsze z ryzykiem wykrycia.

4. Ochronę prowadzą posterunki stacjonarne lub mobilne, wykonujące swoje zadania poprzez patrolowanie lub stacjonowanie w miejscach znanych lub postrzeganych jako zagrożone, a celem takiej ochrony jest zatrzymywanie osób nielegalnie przekraczających granicę. Ochrona może również być prowadzona za pomocą środków technicznych, w tym środków elektronicznych.

5. Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących dodatkowych środków regulujących ochronę.

Artykuł 14

Odmowa wjazdu

1. Obywatelowi państwa trzeciego, który nie spełnia wszystkich warunków wjazdu ustanowionych w art. 6 ust. 1 i który nie należy do żadnej z kategorii osób, o których mowa w art. 6 ust. 5, odmawia się wjazdu na terytorium państw członkowskich. Pozostaje to bez uszczerbku dla stosowania szczególnych przepisów dotyczących prawa do azylu i ochrony międzynarodowej lub wydawania długoterminowych wiz pobytowych.

2. Odmowa wjazdu może nastąpić wyłącznie w drodze uzasadnionej decyzji podającej dokładne przyczyny odmowy. Decyzja jest podejmowana przez organ do tego upoważniony na mocy prawa krajowego. Decyzja ta wywiera skutek natychmiastowy.

Uzasadniona decyzja podająca dokładne przyczyny odmowy wydawana jest w formie standardowego formularza, określonego w załączniku V część B, wypełnionego przez organ upoważniony na mocy prawa krajowego do odmowy wjazdu. Wypełniony standardowy formularz jest wręczany danemu obywatelowi państwa trzeciego, który potwierdza otrzymanie decyzji o odmowie wjazdu przy użyciu tego formularza.

3. Osobom, którym odmówiono wjazdu, przysługuje prawo odwołania od decyzji. Postępowanie odwoławcze jest prowadzone zgodnie z prawem krajowym. Obywatelowi państwa trzeciego przekazuje się również pisemną informację dotyczącą punktów kontaktowych dysponujących informacjami na temat przedstawicieli uprawnionych do działania w imieniu obywatela państwa trzeciego zgodnie z prawem krajowym.

Złożenie takiego odwołania nie ma skutku zawieszającego w stosunku do decyzji o odmowie wjazdu.

Bez uszczerbku dla odszkodowania przyznanego zgodnie z prawem krajowym, obywatel państwa trzeciego jest uprawniony do uzyskania korekty przez państwo członkowskie, które odmówiło wjazdu, anulowanego stempla wjazdu i innych anulowanych lub dodanych wpisów, które zostały wprowadzone, jeżeli w wyniku postępowania odwoławczego stwierdzono, że decyzja o odmowie wjazdu była nieuzasadniona.

4. Straż graniczna zapewnia, aby obywatel państwa trzeciego, któremu odmówiono wjazdu, nie wjechał na terytorium tego państwa członkowskiego.

5. Państwa członkowskie gromadzą statystyki dotyczące liczby osób, którym odmówiono wjazdu, przyczyn odmowy, obywatelstwa osób, którym odmówiono wjazdu, oraz rodzaju granicy (lądowa, powietrzna lub morska), na której odmówiono im wjazdu, oraz przekazują je corocznie Komisji (Eurostatowi) zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 862/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (³²).

6. Szczegółowe zasady dotyczące odmowy wjazdu wymienione są w załączniku V część A.

ROZDZIAŁ III

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej oraz współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

Artykuł 15

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej

Państwa członkowskie rozmieszczają odpowiedni personel i zasoby w ilości dostatecznej dla przeprowadzania kontroli granicznej na granicach zewnętrznych, zgodnie z art. 7-14, w sposób zapewniający skuteczny, wysoki i jednolity poziom kontroli na ich granicach zewnętrznych.

Artykuł 16

Przeprowadzanie kontroli

1. Kontrolę graniczną przewidzianą w art. 7-14 przeprowadza straż graniczna zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia i z prawem krajowym.

W trakcie przeprowadzania tej kontroli granicznej uprawnienia do wszczęcia postępowania karnego nadane straży granicznej na mocy prawa krajowego i niewchodzące w zakres niniejszego rozporządzenia pozostają nienaruszone.

Państwa członkowskie zapewniają, aby straż graniczną stanowili wyspecjalizowani i odpowiednio przeszkoleni specjaliści, uwzględniając wspólne podstawowe programy szkoleń dla funkcjonariuszy straży granicznej ustanowione i opracowane przez Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwaną dalej „Agencją”) ustanowioną na mocy rozporządzenia (WE) nr 2007/2004. Programy szkoleń obejmują specjalne szkolenia służące ujawnieniu zdarzeń z udziałem osób wymagających szczególnego traktowania, takich jak małoletni bez opieki i ofiary handlu ludźmi, oraz postępowania w takich sytuacjach. Państwa członkowskie, przy wsparciu Agencji, zachęcają funkcjonariuszy straży granicznej do nauki języków niezbędnych do wykonywania ich zadań.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz służb krajowych właściwych w zakresie kontroli granicznej na mocy ich prawa krajowego zgodnie z art. 39.

3. W celu skutecznego kontrolowania granic każde państwo członkowskie zapewnia ścisłą i stałą współpracę pomiędzy swoimi służbami krajowymi właściwymi w zakresie kontroli granicznej.

Artykuł 17

Współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

1. Państwa członkowskie udzielają sobie wzajemnego wsparcia oraz utrzymują ścisłą i stałą współpracę w celu skutecznej realizacji kontroli granicznej zgodnie z art. 7-16. Wymieniają one między sobą wszystkie istotne informacje.

2. Współpracę operacyjną pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi koordynuje Agencja.

3. Bez uszczerbku dla uprawnień Agencji, państwa członkowskie mogą kontynuować współpracę operacyjną z innymi państwami członkowskimi lub państwami trzecimi na granicach zewnętrznych, w tym wymianę oficerów łącznikowych, jeżeli współpraca taka stanowi uzupełnienie działania Agencji.

Państwa członkowskie powstrzymują się od wszelkich działań, które mogłyby zagrozić funkcjonowaniu Agencji lub osiągnięciu jej celów.

Państwa członkowskie informują Agencję o współpracy operacyjnej, o której mowa w akapicie pierwszym.

4. Państwa członkowskie zapewniają szkolenia w zakresie zasad kontroli granicznej, jak również praw podstawowych. W tym względzie bierze się pod uwagę wspólne normy w zakresie szkoleń, ustanowione i rozwinięte przez Agencję.

Artykuł 18

Wspólna kontrola

1. Państwa członkowskie, które nie stosują art. 22 na swoich wspólnych granicach lądowych, mogą do daty rozpoczęcia stosowania tego artykułu wspólnie kontrolować te wspólne granice, w którym to przypadku można zatrzymać osobę do celów dokonywania odpraw wjazdowych i wyjazdowych tylko jeden raz, bez uszczerbku dla indywidualnej odpowiedzialności państw członkowskich wynikającej z art. 7-14.

W tym celu państwa członkowskie mogą zawierać między sobą umowy dwustronne.

2. Państwa członkowskie informują Komisję o wszelkich ustaleniach podjętych zgodnie z ust. 1.

ROZDZIAŁ IV

Szczegółowe zasady odprawy granicznej

Artykuł 19

Szczegółowe zasady dla różnych rodzajów granic oraz różnych środków transportu wykorzystywanych do przekraczania granic zewnętrznych

Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VI stosuje się do odprawy dokonywanej na różnych rodzajach granic i w różnych środkach transportu wykorzystywanych do przekraczania przejść granicznych.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz art. 8-14.

Artykuł 20

Szczegółowe zasady odprawy określonych kategorii osób

1. Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VII stosuje się do odprawy następujących kategorii osób:

a) szefów państw i członków ich delegacji;

b) pilotów samolotów i innych członków załogi;

c) marynarzy;

d) posiadaczy paszportów dyplomatycznych, urzędowych lub służbowych oraz członków organizacji międzynarodowych;

e) pracowników transgranicznych;

f) małoletnich;

g) służb ratowniczych, policji, straży pożarnej oraz straży granicznej;

h) pracowników zatrudnionych na urządzeniach oddalonych od brzegu.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz 8-14.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wzory kart wydawanych przez ich ministerstwa spraw zagranicznych akredytowanym członkom misji dyplomatycznych i przedstawicielstw konsularnych oraz członkom ich rodzin zgodnie z art. 39.

ROZDZIAŁ V

Środki szczególne w przypadku poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych

Artykuł 21

Środki na granicach zewnętrznych i wsparcie Agencji

1. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 zostaną wskazane poważne niedociągnięcia w przeprowadzaniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń, o których mowa w art. 15 tego rozporządzenia, Komisja może zalecić, w drodze aktu wykonawczego, aby oceniane państwo członkowskie wprowadziło pewne środki szczególne, wśród których może znaleźć się jeden z poniższych środków lub obydwa:

a) rozpoczęcie rozmieszczania zespołów europejskiej straży granicznej zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2007/2004;

b) przedłożenie Agencji, w celu zasięgnięcia jej opinii, swoich planów strategicznych opartych na analizie ryzyka, w tym informacji o rozmieszczeniu personelu i sprzętu.

Ten akt wykonawczy przyjmuje się zgodnie z procedurą sprawdzającą, o której mowa w art. 38 ust. 2.

2. Komisja regularnie informuje komitet utworzony na podstawie art. 38 ust. 1 o postępach we wdrażaniu środków, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz o ich wpływie na wskazane niedociągnięcia.

Komisja informuje o tym także Parlament Europejski i Radę.

3. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny, o którym mowa w ust. 1, stwierdzono, że oceniane państwo członkowskie poważnie zaniedbuje swoje obowiązki i musi w związku z tym przedłożyć sprawozdanie z realizacji stosownego planu działań w terminie trzech miesięcy zgodnie z art. 16 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, i jeśli po upływie tego terminu Komisja stwierdzi, że sytuacja ta się utrzymuje, może wszcząć procedurę przewidzianą w art. 29 niniejszego rozporządzenia, o ile spełnione zostały ku temu wszystkie warunki.

TYTUŁ III

GRANICE WEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 22

Przekraczanie granic wewnętrznych

Granice wewnętrzne mogą być przekraczane w każdym miejscu bez dokonywania odprawy granicznej osób niezależnie od ich obywatelstwa.

Artykuł 23

Odprawa na terytorium

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie wpływa na:

a) wykonywanie uprawnień policyjnych przez właściwe organy państw członkowskich na mocy prawa krajowego, o ile wykonywanie tych uprawnień nie ma skutku równoważnego z odprawą graniczną; ma to zastosowanie również do obszarów przygranicznych. W rozumieniu zdania pierwszego wykonywanie uprawnień policyjnych nie może być w szczególności uznawane za równoważne dokonywaniu odprawy granicznej, jeżeli środki policyjne:

(i) nie mają na celu kontroli granicznej;

(ii) są oparte na informacjach i doświadczeniu policyjnym o charakterze ogólnym, dotyczących potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego i mają na celu w szczególności walkę z przestępczością transgraniczną;

(iii) są opracowywane i stosowane w sposób zdecydowanie odróżniający je od rutynowej odprawy osób na granicach zewnętrznych;

(iv) są przeprowadzane na podstawie kontroli wyrywkowej;

b) kontrolę bezpieczeństwa osób przeprowadzaną w portach i na lotniskach przez właściwe organy na mocy prawa każdego państwa członkowskiego przez funkcjonariuszy portu lub lotniska lub przewoźników, pod warunkiem że kontrola tego typu przeprowadzana jest również w stosunku do osób podróżujących po terytorium danego państwa członkowskiego;

c) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku posiadania lub posiadania przy sobie papierów i dokumentów;

d) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku zgłaszania przez obywateli państw trzecich ich obecności na jego terytorium zgodnie z postanowieniami art. 22 Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (zwanej dalej „konwencją z Schengen”).

Artykuł 24

Usuwanie przeszkód w ruchu na drogowych przejściach granicznych na granicach wewnętrznych

Państwa członkowskie usuwają wszelkie przeszkody dla płynności ruchu przez drogowe przejścia graniczne na granicach wewnętrznych, w szczególności ograniczenia prędkości, które nie są oparte wyłącznie na względach bezpieczeństwa drogowego.

Jednocześnie państwa członkowskie muszą być przygotowane do zapewnienia obiektów i urządzeń potrzebnych do dokonywania odprawy na wypadek przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych.

ROZDZIAŁ II

Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 25

Ogólne ramy tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

1. W przypadku gdy na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej zaistnieje poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim, to państwo członkowskie może w drodze wyjątku przywrócić kontrolę graniczną na wszystkich lub poszczególnych odcinkach swoich granic wewnętrznych na ograniczony okres, nie dłuższy niż 30 dni, lub na okres przewidywalnego istnienia tego poważnego zagrożenia, jeśli przekracza on 30 dni. Zakres i czas trwania tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie mogą przekraczać tego, co jest ściśle niezbędne do reakcji na dane poważne zagrożenie.

2. Kontrola graniczna na granicach wewnętrznych zostaje przywrócona jedynie jako ostateczność oraz zgodnie z art. 27, 28 i 29. Kryteria, o których mowa - odpowiednio - w art. 26 i 30, są uwzględniane w każdym przypadku, gdy rozważana jest decyzja o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z - odpowiednio - art. 27, 28 lub 29.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim utrzymuje się przez okres dłuższy niż okres, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może przedłużać kontrolę graniczną na swoich granicach wewnętrznych po uwzględnieniu kryteriów, o których mowa w art. 26, oraz zgodnie z art. 27, w oparciu o te same przesłanki jak te, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, i przy uwzględnieniu wszelkich nowych elementów, na odnawialne okresy nie dłuższe niż 30 dni.

4. Łączny okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący wszelkie przedłużenia wynikające z ust. 3 niniejszego artykułu, nie może przekraczać łącznie sześciu miesięcy. W przypadku wystąpienia okoliczności nadzwyczajnych, o których mowa w art. 29, ten łączny okres można przedłużyć maksymalnie do dwóch lat, zgodnie z ust. 1 tego artykułu.

Artykuł 26

Kryteria dotyczące tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku gdy państwo członkowskie postanowi, jako ostateczność, tymczasowo przywrócić kontrolę na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku lub postanowi przedłużyć okres takiego przywrócenia kontroli granicznej zgodnie z art. 25 lub art. 28 ust. 1, ocenia ono stopień, w jakim środek ten może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, oraz proporcjonalność tego środka w stosunku do zagrożenia. Dokonując tej oceny, państwo członkowskie bierze pod uwagę w szczególności następujące przesłanki:

a) prawdopodobne skutki zagrożenia jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym zagrożenia wynikającego z ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, jak również zagrożenia stwarzanego przez przestępczość zorganizowaną;

b) prawdopodobne skutki takiego środka dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

Artykuł 27

Procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na mocy art. 25

1. W przypadku gdy państwo członkowskie planuje przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na podstawie art. 25, powiadamia ono pozostałe państwa członkowskie i Komisję najpóźniej cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli lub w krótszym terminie w przypadku gdy okoliczności, które spowodowały potrzebę przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, staną się znane później niż cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli. W tym celu państwo członkowskie przekazuje następujące informacje:

a) powody proponowanego przywrócenia kontroli, w tym wszystkie stosowne dane szczegółowo opisujące zdarzenia stanowiące poważne zagrożenie jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego;

b) zakres proponowanego przywrócenia kontroli, wraz ze wskazaniem, którego odcinka lub których odcinków granic wewnętrznych ma dotyczyć przywrócenie kontroli granicznej;

c) nazwy dozwolonych przejść granicznych;

d) data i czas trwania planowanego przywrócenia kontroli;

e) w stosownych przypadkach - środki, jakie mają zostać podjęte przez inne państwa członkowskie.

Powiadomienie na podstawie akapitu pierwszego może również zostać dokonane wspólnie przez dwa państwa członkowskie lub większą ich liczbę.

W razie potrzeby Komisja może zwrócić się do danego państwa członkowskiego lub państw członkowskich o udzielenie dodatkowych informacji.

2. Informacje, o których mowa w ust. 1, są przekazywane Parlamentowi Europejskiemu i Radzie równocześnie z przekazaniem ich pozostałym państwom członkowskim i Komisji zgodnie z tym ustępem.

3. Państwo członkowskie dokonujące powiadomienia na podstawie ust. 1 może, w razie potrzeby i zgodnie z prawem krajowym, podjąć decyzję o utajnieniu części informacji.Takie utajnienie nie uniemożliwia Komisji udostępnienia tych informacji Parlamentowi Europejskiemu. Przekazanie informacji i dokumentów oraz postępowanie z dokumentami przekazywanymi Parlamentowi Europejskiemu na podstawie niniejszego artykułu musi być zgodne z przepisami dotyczącymi przekazywania informacji niejawnych i postępowania z nimi, które obowiązują w stosunkach między Parlamentem Europejskim i Komisją.

4. Po powiadomieniu przez państwo członkowskie zgodnie z ust. 1 oraz z myślą o konsultacjach przewidzianych w ust. 5 Komisja lub jakiekolwiek inne państwo członkowskie może, bez uszczerbku dla art. 72 TFUE, wydać opinię.

Jeżeli Komisja na podstawie informacji zawartych w powiadomieniu lub jakichkolwiek informacji dodatkowych, jakie otrzymała, ma wątpliwości dotyczące konieczności lub proporcjonalności planowanego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych lub jeżeli uważa, że właściwa byłaby konsultacja na temat pewnego aspektu powiadomienia, wydaje ona stosowną opinię.

5. Informacje, o których mowa w ust. 1, oraz opinia Komisji lub państwa członkowskiego wydana na podstawie ust. 4 stanowią przedmiot konsultacji, w tym, w stosownych przypadkach, wspólnych spotkań między państwem członkowskim planującym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, pozostałymi państwami członkowskimi, zwłaszcza państwami bezpośrednio dotkniętymi takimi środkami, oraz Komisją, w celu zorganizowania, w stosownych przypadkach, wzajemnej współpracy między państwami członkowskimi oraz zbadania proporcjonalności środków w stosunku do zdarzeń stanowiących podstawę przywrócenia kontroli granicznej, a także zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

6. Konsultacje, o których mowa w ust. 5, odbywają się co najmniej dziesięć dni przed datą planowanego przywrócenia kontroli granicznej.

Artykuł 28

Procedura szczególna w przypadkach wymagających natychmiastowego działania

1. Jeśli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w państwie członkowskim wymaga podjęcia natychmiastowego działania, dane państwo członkowskie może wyjątkowo i w trybie natychmiastowym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, na ograniczony okres nieprzekraczający dziesięciu dni.

2. Przywracając kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, dane państwo członkowskie powiadamia o tym równocześnie odpowiednio pozostałe państwa członkowskie i Komisję oraz przekazuje informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1, a także przedstawia powody zastosowania procedury ustanowionej w niniejszym artykule. Komisja może natychmiast po otrzymaniu powiadomienia zasięgnąć opinii pozostałych państw członkowskich.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego utrzymuje się po upływie okresu, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może zdecydować o przedłużeniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na odnawialne okresy nie dłuższe niż 20 dni. Dokonując tego, dane państwo członkowskie uwzględnia kryteria, o których mowa w art. 26, w tym zaktualizowaną ocenę konieczności i proporcjonalności tego środka, oraz wszelkie nowe okoliczności.

W przypadku takiego przedłużenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 27 ust. 4 i 5, a konsultacje odbywają się niezwłocznie po powiadomieniu Komisji i państw członkowskich o decyzji o przedłużeniu.

4. Bez uszczerbku dla art. 25 ust. 4 okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący okres początkowy, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz wszelkie kolejne przedłużenia na podstawie ust. 3 niniejszego artykułu, nie mogą przekraczać łącznie dwóch miesięcy.

5. Komisja niezwłocznie informuje Parlament Europejski o powiadomieniach dokonanych na podstawie niniejszego artykułu.

Artykuł 29

Procedura szczególna w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W wyjątkowych okolicznościach, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą na granicach zewnętrznych, o czym mowa w art. 21 niniejszego rozporządzenia, lub w wyniku nieprzestrzegania przez państwo członkowskie decyzji Rady, o której mowa w art. 19 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (³³), oraz w zakresie, w jakim okoliczności te stwarzają poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na częściach tego obszaru, kontrole graniczne na granicach wewnętrznych mogą zostać przywrócone zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu na okres nie dłuższy niż sześć miesięcy. Okres ten może zostać przedłużony, nie więcej niż trzy razy, o kolejne okresy nie dłuższe niż sześć miesięcy, jeżeli te wyjątkowe okoliczności będą się utrzymywać.

2. W ostateczności i w celu ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, gdy wszelkie inne środki, w szczególności te, o których mowa w art. 21 ust. 1, nie są w stanie skutecznie zażegnać stwierdzonego poważnego zagrożenia, Rada może zalecić, by jedno państwo członkowskie lub większa ich liczba podjęły decyzję o przywróceniu kontroli granicznych na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach. Zalecenie Rady oparte jest na wniosku Komisji. Państwa członkowskie mogą zwrócić się do Komisji o przedłożenie Radzie takiego wniosku w sprawie zalecenia.

W swoim zaleceniu Rada wskazuje przynajmniej te informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1 lit. a)-e).

Rada może zalecić przedłużenie kontroli granicznej zgodnie z warunkami i procedurą określonymi w niniejszym artykule.

Zanim państwo członkowskie przywróci kontrolę graniczną na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach na mocy niniejszego ustępu, powiadamia odpowiednio pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisję.

3. Jeżeli państwo członkowskie nie wykonuje zalecenia, o którym mowa w ust. 2, niezwłocznie informuje ono Komisję na piśmie o powodach takiego niewykonania.

W takim przypadku Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie, w którym ocenia powody zgłoszone przez dane państwo członkowskie oraz skutki dla ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej.

4. Jeśli należycie uzasadnia to pilny charakter sprawy, w sytuacjach w których okoliczności powodujące konieczność przedłużenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z ust. 2 stają się znane mniej niż 10 dni przed końcem poprzedniego okresu przywrócenia kontroli, Komisja może przyjąć wszelkie niezbędne zalecenia w drodze aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 38 ust. 3. W terminie 14 dni od przyjęcia takich zaleceń Komisja przedkłada Radzie wniosek w sprawie zalecenia zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu.

5. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla środków, które mogą zostać przyjęte przez państwa członkowskie na podstawie art. 25, 27 i 28 w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

Artykuł 30

Kryteria tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W przypadku gdy w ostateczności i zgodnie z art. 29 ust. 2 Rada zaleci tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku, ocenia ona stopień, w jakim taki środek może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, oraz ocenia proporcjonalność środka w stosunku do zagrożenia. Ocena ta opiera się na szczegółowych informacjach dostarczonych przez dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie oraz przez Komisję, a także wszelkich innych istotnych informacjach, w tym informacjach uzyskanych na podstawie ust. 2 niniejszego artykułu. Dokonując takiej oceny, uwzględnia się w szczególności następujące kwestie:

a) dostępność technicznych lub finansowych środków wsparcia, z których skorzystano lub można skorzystać na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, w tym wsparcia ze strony organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, takich jak Agencja, Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 439/2010 (³⁴), lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”), ustanowiony decyzją 2009/371/WSiSW, oraz zakres, w jakim środki te mogą przyczynić się odpowiednio do zażegnania zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

b) bieżące i prawdopodobne przyszłe skutki poważnych niedociągnięć w odniesieniu do kontroli na granicach zewnętrznych, stwierdzonych w ramach ocen przeprowadzanych na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, oraz zakres, w jakim niedociągnięcia te stanowią poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

c) prawdopodobne skutki przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

2. Przed przyjęciem wniosku w sprawie zalecenia Rady zgodnie z art. 29 ust. 2 Komisja może:

a) zwrócić się do państw członkowskich, Agencji, Europolu lub innych organów lub jednostek organizacyjnych Unii o dalsze informacje;

b) przeprowadzić wizyty kontrolne na miejscu przy wsparciu ekspertów z państw członkowskich i Agencji, Europolu lub wszelkich innych właściwych organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, aby uzyskać lub sprawdzić informacje mające znaczenie dla tego zalecenia.

Artykuł 31

Informowanie Parlamentu Europejskiego i Rady

Komisja i dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie jak najszybciej informują Parlament Europejski i Radę o zaistnieniu wszelkich okoliczności, które mogą spowodować zastosowanie art. 21 i 25-30.

Artykuł 32

Przepisy mające zastosowanie w przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych stosowne przepisy tytułu II stosuje się odpowiednio.

Artykuł 33

Sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W ciągu czterech tygodni po zniesieniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych państwo członkowskie, które prowadziło kontrole graniczne na granicach wewnętrznych, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komisji sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, przedstawiające w szczególności ocenę wstępną i przestrzeganie kryteriów, o których mowa w art. 26, 28 i 30, prowadzenie kontroli, praktyczną współpracę z sąsiednimi państwami członkowskimi, wynikające z kontroli skutki dla swobody przepływu osób, skuteczność przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, łącznie z oceną ex post proporcjonalności przywrócenia kontroli granicznej.

Komisja może wydać opinię w sprawie tej przeprowadzonej ex post oceny tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub jej części.

Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, przynajmniej raz w roku, sprawozdanie na temat funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Sprawozdanie zawiera wykaz wszystkich podjętych w danym roku decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych.

Artykuł 34

Informowanie opinii publicznej

Komisja i dane państwo członkowskie w skoordynowany sposób informują opinię publiczną o decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, wskazując w szczególności datę rozpoczęcia i zakończenia stosowania tego środka, o ile nie istnieją nadrzędne przesłanki związane z bezpieczeństwem, aby tego nie robić.

Artykuł 35

Poufność

Na wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisja przestrzegają poufności informacji dostarczonych w związku z przywróceniem i przedłużeniem kontroli granicznej oraz sprawozdaniem sporządzonym na podstawie art. 33.

TYTUŁ IV

PRZEPISY KOŃCOWE

Artykuł 36

Zmiany w załącznikach

Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących zmian załączników III, IV i VIII.

Artykuł 37

Wykonywanie przekazanych uprawnień

1. Powierzenie Komisji uprawnień do przyjęcia aktów delegowanych podlega warunkom określonym w niniejszym artykule.

2. Uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych, o których mowa w art. 13 ust. 5 i w art. 36, powierza się Komisji na czas nieokreślony.

3. Przekazanie uprawnień, o którym mowa w art. 13 ust. 5 i art. 36, może zostać w dowolnym momencie odwołane przez Parlament Europejski lub przez Radę. Decyzja o odwołaniu kończy przekazanie określonych w niej uprawnień. Decyzja o odwołaniu staje się skuteczna od następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub w określonym w tej decyzji późniejszym terminie. Nie wpływa ona na ważność jakichkolwiek już obowiązujących aktów delegowanych.

4. Niezwłocznie po przyjęciu aktu delegowanego Komisja przekazuje go równocześnie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

5. Akt delegowany przyjęty na podstawie art. 13 ust. 5 i art. 36 wchodzi w życie tylko wówczas, gdy ani Parlament Europejski, ani Rada nie wyraziły sprzeciwu w terminie dwóch miesięcy od przekazania tego aktu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, lub gdy, przed upływem tego terminu, zarówno Parlament Europejski, jak i Rada poinformowały Komisję, że nie wniosą sprzeciwu. Termin ten przedłuża się o dwa miesiące z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

Artykuł 38

Procedura komitetowa

1. Komisję wspomaga komitet. Komitet ten jest komitetem w rozumieniu rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

2. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 5 rozporządzenia (UE) nr 182/2011. W przypadku gdy komitet nie wyda żadnej opinii, Komisja nie przyjmuje projektu aktu wykonawczego i stosuje się art. 5 ust. 4 akapit trzeci rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

3. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 8 rozporządzenia (UE) nr 182/2011 w związku z jego art. 5.

Artykuł 39

Powiadomienia

1. Państwa członkowskie przekazują Komisji:

a) wykaz dokumentów pobytowych, oddzielnie dla dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. a) oraz dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b), wraz z wzorem dokumentów pobytowych objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b). Karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE oznacza się specjalnie jako takie, a w odniesieniu do kart pobytowych wydanych w postaci nieodpowiadającej jednolitemu formatowi, który jest określony w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002, zgłasza się wzory tych dokumentów;

b) wykaz ich przejść granicznych;

c) kwoty referencyjne wymagane do przekroczenia ich granic zewnętrznych, ustalane co roku przez organy krajowe;

d) wykaz służb krajowych odpowiedzialnych za kontrolę graniczną;

e) wzory kart wydawanych przez ministerstwa spraw zagranicznych;

f) wyjątki od przepisów dotyczących przekraczania granic zewnętrznych, o których mowa w art. 5 ust. 2 lit. a);

g) statystyki, o których mowa w art. 11 ust. 3.

2. Komisja udostępnia państwom członkowskim i opinii publicznej informacje przekazane zgodnie z ust. 1 poprzez publikację w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C, oraz za pomocą jakichkolwiek innych właściwych środków.

Artykuł 40

Mały ruch graniczny

Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla przepisów Unii dotyczących małego ruchu granicznego oraz dla obowiązujących umów dwustronnych o małym ruchu granicznym.

Artykuł 41

Ceuta i Melilla

Przepisy niniejszego rozporządzenia nie naruszają specjalnych przepisów mających zastosowanie do miast Ceuta i Melilla, określonych w deklaracji Królestwa Hiszpanii w sprawie miast Ceuta i Melilla w Akcie końcowym do Umowy w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (³⁵).

Artykuł 42

Przekazywanie informacji przez państwa członkowskie

Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o przepisach krajowych dotyczących art. 23 lit. c) i d), sankcjach, o których mowa w art. 5 ust. 3, oraz umowach dwustronnych dozwolonych na mocy niniejszego rozporządzenia. Informacje o kolejnych zmianach w tych przepisach przekazywane są w ciągu pięciu dni roboczych.

Informacje przekazywane przez państwa członkowskie publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C.

Artykuł 43

Mechanizm oceny

1. Zgodnie z Traktatami oraz bez uszczerbku dla ich postanowień o procedurach dotyczących naruszeń, wykonywanie niniejszego rozporządzenia przez każde państwo członkowskie jest oceniane za pomocą mechanizmu oceny.

2. Zasady funkcjonowania mechanizmu oceny określono w rozporządzeniu (UE) nr 1053/2013. Zgodnie z tym mechanizmem oceny państwa członkowskie i Komisja mają wspólnie dokonywać regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja ma koordynować te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. W ramach mechanizmu każde państwo członkowskie jest oceniane w odstępach nie dłuższych niż pięć lat przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie.

Oceny mogą składać się z zapowiedzianych lub niezapowiedzianych wizyt na miejscu przeprowadzanych na granicach wewnętrznych lub zewnętrznych.

Zgodnie z tym mechanizmem oceny Komisja odpowiada za przyjmowanie wieloletnich i rocznych programów ocen oraz sprawozdań z oceny.

3. W przypadku ewentualnych niedociągnięć do danych państw członkowskich mogą zostać skierowane zalecenia dotyczące działań naprawczych.

Jeżeli w sprawozdaniu z oceny przyjętym przez Komisję zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 stwierdza się, że istnieją poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych, zastosowanie mają art. 21 i 29 niniejszego rozporządzenia.

4. Parlament Europejski i Rada są informowane na wszystkich etapach oceny; są im także przekazywane - zgodnie z przepisami o dokumentach niejawnych - wszelkie stosowne dokumenty.

5. Parlament Europejski jest niezwłocznie i w pełni informowany o wszelkich wnioskach mających na celu zmianę lub zastąpienie przepisów rozporządzenia (UE) nr 1053/2013.

Artykuł 44

Uchylenie

Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 traci moc.

Odesłania do uchylonego rozporządzenia odczytuje się jako odesłania do niniejszego rozporządzenia zgodnie z tabelą korelacji w załączniku X.

Artykuł 45

Wejście w życie

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich zgodnie z Traktatami.

Sporządzono w Strasburgu dnia 9 marca 2016 r.

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 77 ust. 2 lit. b) i e),

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą (¹),

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²) zostało kilkakrotnie znacząco zmienione (³). Dla zachowania przejrzystości i zrozumiałości należy je ujednolicić.

(2) Przyjęcie, na podstawie art. 77 ust. 2 lit. e) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), środków zmierzających do zapewnienia braku jakiejkolwiek kontroli osób przekraczających granice wewnętrzne stanowi część celu Unii polegającego na stworzeniu obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób, zgodnie z art. 26 ust. 2 TFUE.

(3) Zgodnie z art. 67 ust. 2 TFUE stworzeniu obszaru, na którym osoby mogą swobodnie się przemieszczać, powinny towarzyszyć inne środki. Wspólna polityka przekraczania granic zewnętrznych przewidziana w art. 77 ust. 1 lit. b) TFUE jest takim środkiem.

(4) Wspólne środki w zakresie przekraczania przez osoby granic wewnętrznych oraz kontroli na granicach zewnętrznych powinny odzwierciedlać dorobek Schengen włączony w ramy Unii, w szczególności odpowiednie postanowienia Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (⁴) oraz Wspólnego podręcznika (⁵).

(5) Wspólne zasady przepływu osób przez granice nie podważają ani nie wpływają na prawo do swobodnego przemieszczania się, z którego korzystają obywatele Unii i członkowie ich rodzin, jak również obywatele państw trzecich i członkowie ich rodzin, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu obywateli Unii.

(6) Kontrola graniczna leży w interesie nie tylko państwa członkowskiego, na którego granicach zewnętrznych jest ona dokonywana, ale w interesie wszystkich państw członkowskich, które zniosły kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych. Kontrola graniczna powinna pomagać w zwalczaniu nielegalnej imigracji i handlu ludźmi oraz zapobieganiu wszelkim zagrożeniom dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego, zdrowia publicznego i stosunków międzynarodowych państw członkowskich.

(7) Odprawa graniczna powinna być dokonywana w sposób zapewniający pełne poszanowanie godności osoby ludzkiej. Kontrola graniczna powinna być przeprowadzana profesjonalnie i z zachowaniem szacunku oraz powinna być proporcjonalna do założonych celów.

(8) Kontrola graniczna obejmuje nie tylko odprawę osób na przejściach granicznych i ochronę granicy pomiędzy tymi przejściami granicznymi, ale również analizę ryzyka dla bezpieczeństwa wewnętrznego i analizę zagrożeń, które mogą wpłynąć na bezpieczeństwo granic zewnętrznych. W związku z tym konieczne jest określenie warunków, kryteriów i szczegółowych zasad regulujących odprawę na przejściach granicznych i ochronę granicy, w tym również kontrole w systemie informacyjnym Schengen (SIS).

(9) Należy ustanowić zasady obliczania dozwolonej długości pobytu krótkotrwałego w Unii. Jasne, proste i zharmonizowane zasady we wszystkich aktach prawnych dotyczących tej kwestii przyniosłyby pożytek zarówno podróżnym, jak i organom granicznym i wizowym.

(10) Ponieważ jedynie sprawdzanie odcisków palców może dać pewność, że osoba zamierzająca wjechać do strefy Schengen jest osobą, której została wydana wiza, należy ustanowić przepis dotyczący stosowania na granicach zewnętrznych wizowego systemu informacyjnego (VIS) przewidzianego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (⁶).

(11) W celu weryfikacji, czy spełnione są warunki wjazdu dla obywateli państw trzecich określone w niniejszym rozporządzeniu, oraz w celu odpowiedniego wypełniania powierzonych jej zadań straż graniczna powinna wykorzystywać wszelkie niezbędne dostępne informacje, w tym dane, które mogą być przeglądane w VIS.

(12) Aby zapobiec omijaniu przejść granicznych, na których stosowany jest VIS, oraz zagwarantować pełną efektywność VIS, szczególnie niezbędne jest zharmonizowane korzystanie z tego systemu w trakcie kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych.

(13) Ponieważ w przypadku kolejnych wniosków wizowych dane biometryczne należy ponownie wykorzystać i kopiować z pierwszego wniosku znajdującego się w VIS, stosowanie VIS podczas kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych powinno być obowiązkowe.

(14) Stosowanie VIS powinno prowadzić do systematycznych sprawdzeń w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców. Biorąc jednak pod uwagę ewentualny wpływ takich sprawdzeń na czas oczekiwania w przejściach granicznych, w okresie przejściowym, w drodze odstępstwa, powinno być możliwe, w ściśle określonych okolicznościach, przeglądanie w VIS bez systematycznej weryfikacji odcisków palców. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby odstępstwo to było stosowane jedynie wtedy, gdy są spełnione warunki do stosowania takiego odstępstwa, a czas trwania i częstotliwość jego stosowania ograniczone były do niezbędnego minimum na poszczególnych przejściach granicznych.

(15) Powinno być możliwe uproszczenie odpraw na granicach zewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności w celu uniknięcia nadmiernego czasu oczekiwania na przejściach granicznych. Systematyczne stemplowanie dokumentów obywateli państw trzecich pozostaje obowiązkowe w przypadku uproszczenia odpraw granicznych. Ostemplowanie umożliwia bezsprzeczne ustalenie daty i miejsca przekroczenia granicy, bez konieczności badania w każdym przypadku, czy zostały zastosowane wszystkie wymagane środki kontrolne dotyczące dokumentu podróży.

(16) W celu ograniczenia czasu oczekiwania osób korzystających z unijnego prawa do swobodnego przemieszczania się powinno zapewnić się, o ile pozwalają na to warunki, odrębne pasy ruchu na przejściach granicznych, oznakowane za pomocą jednolitych oznaczeń we wszystkich państwach członkowskich. W międzynarodowych portach lotniczych powinno zapewnić się odrębne pasy ruchu. Państwa członkowskie powinny rozważyć utworzenie odrębnych pasów ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych, jeżeli jest to uznane za właściwe i jeżeli pozwalają na to warunki lokalne.

(17) Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby procedury kontroli na granicach zewnętrznych nie stanowiły istotnej przeszkody dla handlu oraz wymiany społecznej i kulturalnej. W tym celu państwa członkowskie powinny rozmieścić odpowiednią liczbę personelu i odpowiednie zasoby.

(18) Państwa członkowskie powinny wyznaczyć służbę lub służby krajowe odpowiedzialne za zadania w zakresie kontroli granicznej zgodnie z ich prawem krajowym. W przypadku gdy odpowiedzialność ta w danym państwie członkowskim spoczywa na więcej niż jednej służbie, między służbami tymi powinna być prowadzona ścisła i stała współpraca.

(19) Zarządzaniem współpracą operacyjną i pomocą w zakresie kontroli granicznej pomiędzy państwami członkowskimi i ich koordynacją powinna zajmować się Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwana dalej „Agencją”) ustanowiona rozporządzeniem Rady (WE) nr 2007/2004 (⁷).

(20) Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla kontroli przeprowadzanych w ramach ogólnych uprawnień policyjnych i kontroli bezpieczeństwa przeprowadzanych w stosunku do osób, takich samych jak kontrole przeprowadzane w przypadku lotów krajowych, możliwości przeprowadzania przez państwa członkowskie wyjątkowych kontroli bagażu zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3925/91 (⁸), oraz dla prawa krajowego dotyczącego posiadania dokumentów podróży lub tożsamości lub wymogu, aby osoby powiadamiały organy o swojej obecności na terytorium danego państwa członkowskiego.

(21) Na obszarze, na którym możliwy jest swobodny przepływ osób, przywracanie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych powinno pozostać wyjątkiem. Nie powinno się przeprowadzać kontroli granicznej lub nakładać formalności jedynie z powodu przekraczania takiej granicy.

(22) Utworzenie obszaru, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób przez granice wewnętrzne, jest jednym z głównych osiągnięć Unii. Na takim obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej konieczne jest wspólne reagowanie na sytuacje, które w znacznym stopniu wpływają na porządek publiczny lub bezpieczeństwo wewnętrzne tego obszaru, jego części albo jednego lub większej liczby państw członkowskich, poprzez stworzenie możliwości tymczasowego przywracania wewnętrznej kontroli granicznej w wyjątkowych okolicznościach, lecz bez uszczerbku dla zasady swobodnego przepływu osób. Biorąc pod uwagę wpływ, jaki takie ostateczne środki mogą wywierać na wszystkie osoby mające prawo przemieszczania się w obrębie tego obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej, należy określić warunki i procedury dotyczące przywracania tych środków w celu zapewnienia, aby miały one charakter wyjątkowy oraz aby przestrzegana była zasada proporcjonalności. Zakres i czas trwania przywrócenia tych środków powinien zostać ograniczony do absolutnego minimum niezbędnego do zareagowania na poważne zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(23) Ponieważ tymczasowe przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych wpływa na swobodę przepływu osób, każda decyzja o przywróceniu takiej kontroli powinna być podejmowana zgodnie ze wspólnie ustalonymi kryteriami i powinna być odpowiednio zgłaszana Komisji lub zalecana przez instytucję Unii. W każdym razie przywracanie wewnętrznej kontroli granicznej powinno pozostać wyjątkiem i powinno mieć miejsce wyłącznie jako ostateczność, w ściśle ograniczonym zakresie i na ograniczony okres, w oparciu o konkretne, obiektywne kryteria i o ocenę konieczności zastosowania tego środka, które należy kontrolować na poziomie Unii. W przypadku gdy poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego wymaga natychmiastowego działania, państwa członkowskie powinny mieć możliwość przywrócenia kontroli granicznej na swoich granicach wewnętrznych na okres nie dłuższy niż dziesięć dni. Ewentualne przedłużenie tego okresu musi podlegać monitorowaniu na poziomie Unii.

(24) Konieczność i proporcjonalność przywrócenia wewnętrznej kontroli granicznej powinna być rozważana w świetle zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego uzasadniającego potrzebę takiego przywrócenia; należy również rozważyć wykorzystanie alternatywnych środków na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, jak również wpływ takiej kontroli na swobodę przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

(25) Przywrócenie wewnętrznej kontroli granicznej mogłoby wyjątkowo być konieczne w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na poziomie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na poziomie krajowym, w szczególności w następstwie ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, lub z powodu zagrożeń stwarzanych przez przestępczość zorganizowaną.

(26) Migracji ani przekraczania granic zewnętrznych przez dużą liczbę obywateli państw trzecich nie powinno się uznawać per se za zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(27) Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odstępstwo od podstawowej zasady swobody przepływu osób należy interpretować ściśle, a koncepcja porządku publicznego zakłada istnienie rzeczywistego, obecnego i dostatecznie poważnego zagrożenia dla jednego z podstawowych interesów społeczeństwa.

(28) W oparciu o zebrane dotychczas doświadczenia w odniesieniu do funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej oraz aby pomóc zapewnić konsekwentne stosowanie dorobku Schengen, Komisja może sporządzić wytyczne dotyczące przywracania wewnętrznej kontroli granicznej, obejmujące zarówno przypadki wymagające tymczasowego zastosowania takiego środka, jak i przypadki, w których konieczne jest natychmiastowe działanie. Wytyczne te powinny zawierać wyraźne wskaźniki służące ułatwieniu stwierdzenia, jakie okoliczności mogłyby stanowić poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(29) W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie rozporządzenia Rady (UE) nr 1053/2013 (⁹) stwierdzone zostaną poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń przyjętych na podstawie tego rozporządzenia, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze umożliwiające zalecenie ocenianemu państwu członkowskiemu podjęcia określonych środków szczególnych, takich jak rozmieszczenie zespołów europejskiej straży granicznej, przedłożenie planów strategicznych lub - w ostateczności oraz mając na uwadze powagę sytuacji - zamknięcie konkretnego przejścia granicznego. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (¹⁰). W świetle art. 2 ust. 2 lit. b) ppkt (iii) tego rozporządzenia zastosowanie ma procedura sprawdzająca.

(30) Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych w trybie procedury szczególnej na poziomie Unii może także być uzasadnione w wyjątkowych okolicznościach i jako środek ostateczny, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych, stwierdzonych w toku rygorystycznego procesu oceny zgodnie z art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, w przypadku gdy okoliczności te stanowiłyby poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w obrębie tego obszaru lub jego części. Taka szczególna procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych może zostać uruchomiona na tych samych warunkach także w wyniku poważnego zaniedbania obowiązków przez oceniane państwo członkowskie. Z uwagi na politycznie drażliwy charakter przywracania kontroli na niektórych granicach wewnętrznych, które dotyka kwestii krajowych uprawnień wykonawczych oraz w zakresie egzekwowania prawa dotyczących wewnętrznej kontroli granicznej, uprawnienia wykonawcze do przyjmowania zaleceń w trybie tej szczególnej procedury na poziomie Unii powinny zostać przyznane Radzie, stanowiącej na podstawie wniosku Komisji.

(31) Przed przyjęciem jakiegokolwiek zalecenia w sprawie tymczasowego przywrócenia wewnętrznych kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych należy dokładnie i terminowo zbadać możliwość zastosowania środków ukierunkowanych na rozwiązanie źródłowych problemów, w tym możliwość pomocy takich organów lub jednostek organizacyjnych Unii, jak Agencja lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”) ustanowiony decyzją Rady 2009/371/WSiSW (¹¹), oraz wykorzystania technicznych lub finansowych środków wsparcia na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach. W przypadku wykrycia poważnego niedociągnięcia Komisja powinna mieć możliwość udzielenia środków wsparcia finansowego w celu wspomożenia danego państwa członkowskiego. Ponadto każde zalecenie Komisji i Rady powinno być oparte na uzasadnionych informacjach.

(32) Komisja powinna mieć możliwość przyjmowania aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, w należycie uzasadnionych przypadkach gdy ze względu na potrzebę przedłużenia kontroli na granicach wewnętrznych wymaga tego pilny charakter sprawy.

(33) Sprawozdania z ocen oraz zalecenia, o których mowa w art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, powinny stanowić podstawę uruchamiania środków szczególnych w przypadku wystąpienia poważnych niedociągnięć związanych z kontrolami na granicach zewnętrznych oraz podstawę stosowania szczególnej procedury w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, a zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Państwa członkowskie i Komisja wspólnie dokonują regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja koordynuje te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. Na mechanizm oceny składają się następujące elementy: roczne i wieloletnie programy oceny, zapowiedziane i niezapowiedziane wizyty na miejscu przeprowadzane przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie, sprawozdania z wynikiem ocen przyjmowane przez Komisję, zalecenia co do działań naprawczych przyjmowane przez Radę na podstawie wniosku Komisji, odpowiednie działania następcze, odpowiednie monitorowanie oraz odpowiednia sprawozdawczość.

(34) Ponieważ cel rozporządzenia (WE) nr 562/2006 i jego kolejnych zmian, a mianowicie ustanowienie zasad stosowanych do przepływu osób przez granice, nie mógł zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe było jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia mogła podejmować działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, to rozporządzenie i jego kolejne zmiany nie wykraczały poza to, co było konieczne dla osiągnięcia tego celu.

(35) Należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do przyjmowania dodatkowych środków dotyczących ochrony, a także zmian w załącznikach do niniejszego rozporządzenia. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów. Przygotowując i opracowując akty delegowane, Komisja powinna zapewnić jednoczesne, terminowe i odpowiednie przekazywanie stosownych dokumentów Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

(36) Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Należy je stosować zgodnie ze zobowiązaniami państw członkowskich w odniesieniu do ochrony międzynarodowej i zasady non-refoulement.

(37) Na zasadzie odstępstwa od art. 355 TFUE niniejsze rozporządzenie stosuje się jedynie do tych terytoriów Francji i Niderlandów, które znajdują się w Europie. Nie wpływa ono na szczególne zasady stosowane w Ceucie i Melilli, określone w Umowie w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (¹²).

(38) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje. Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, zgodnie z art. 4 tego protokołu Dania podejmuje w terminie sześciu miesięcy po przyjęciu przez Radę niniejszego rozporządzenia decyzję, czy dokona jego transpozycji do swojego prawa krajowego.

(39) W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzenie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹³), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji Rady 1999/437/WE (¹⁴).

(40) W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁵), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (¹⁶).

(41) W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu w sprawie przystąpienia Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁷), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (¹⁸).

(42) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Zjednoczonego Królestwa zgodnie z decyzją Rady 2000/365/WE (¹⁹); Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związane, ani go nie stosuje.

(43) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (²⁰); Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje.

(44) W odniesieniu do Bułgarii, Chorwacji, Cypru i Rumunii, art. 1 akapit pierwszy, art. 6 ust. 5 lit. a), tytuł III oraz przepisy tytułu II i załączników i odnoszących się do SIS i do VIS stanowią przepisy oparte na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związane w rozumieniu, odpowiednio, art. 3 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2003 r., art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r. i art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2011 r.,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

TYTUŁ I

PRZEPISY OGÓLNE

Artykuł 1

Przedmiot i zasady

Niniejsze rozporządzenie przewiduje brak kontroli granicznej osób przekraczających granice wewnętrzne pomiędzy państwami członkowskimi Unii.

Niniejsze rozporządzenie określa zasady regulujące kontrolę graniczną osób przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich Unii.

Artykuł 2

Definicje

Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

1) „granice wewnętrzne” oznaczają:

a) wspólne granice lądowe państw członkowskich, w tym granice na rzekach i jeziorach;

b) porty lotnicze państw członkowskich przeznaczone do lotów wewnętrznych;

c) porty morskie, rzeczne i porty na jeziorach państw członkowskich służące do regularnych wewnętrznych połączeń promowych;

2) „granice zewnętrzne” oznaczają granice lądowe, w tym granice na rzekach i jeziorach, oraz granice morskie państw członkowskich, a także ich porty lotnicze, porty rzeczne, porty morskie i porty na jeziorach, pod warunkiem że nie stanowią one granic wewnętrznych;

3) „lot wewnętrzny” oznacza każdy lot wyłącznie z terytorium państwa członkowskiego lub na jego terytorium, bez lądowania na terytorium państwa trzeciego;

4) „regularne wewnętrzne połączenia promowe” oznacza każde połączenie promowe między dwoma tymi samymi portami, lub większą ich liczbą, usytuowanymi na terytorium państw członkowskich, bez zawijania do jakichkolwiek portów poza terytorium państw członkowskich i obejmujące transport pasażerów i pojazdów zgodnie z opublikowanym rozkładem rejsów;

5) „osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii” oznacza:

a) obywateli Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE oraz obywateli państw trzecich będących członkami rodziny obywatela Unii korzystającego z prawa do swobodnego przemieszczania się, do których stosuje się dyrektywę 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (²¹);

b) obywateli państw trzecich i członków ich rodzin, niezależnie od ich obywatelstwa, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z takich samych praw do swobodnego przemieszczania się jak obywatele Unii;

6) „obywatel państwa trzeciego” oznacza każdą osobę niebędącą obywatelem Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE i która nie jest objęta pkt 5 niniejszego artykułu;

7) „osoba, wobec której dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu” oznacza każdego obywatela państwa trzeciego, wobec którego dokonano wpisu w Systemie Informacyjnym Schengen (zwanym dalej „SIS”) zgodnie z art. 24 i 26 rozporządzenia (WE) nr 1987/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²²) i do celów określonych w tych artykułach;

8) „przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne wyznaczone przez właściwe organy do celów przekraczania granic zewnętrznych;

9) „wspólnie prowadzone przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne usytuowane na terytorium państwa członkowskiego albo na terytorium państwa trzeciego, na którym to przejściu straż graniczna państwa członkowskiego i straż graniczna państwa trzeciego przeprowadzają następujące po sobie kontrole wyjazdu i wjazdu zgodnie ze swoim prawem krajowym oraz na podstawie umowy dwustronnej;

10) „kontrola graniczna” oznacza działania podejmowane na granicy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i do celów w nim określonych, wyłącznie w odpowiedzi na zamiar przekroczenia tej granicy lub na akt jej przekroczenia, bez względu na wszelkie inne okoliczności, składające się z odprawy granicznej oraz ochrony granicy;

11) „odprawa graniczna” oznacza czynności kontrolne przeprowadzane na przejściach granicznych w celu zapewnienia, aby można było zezwolić na wjazd osób, w tym ich środków transportu oraz przedmiotów będących w ich posiadaniu, na terytorium państw członkowskich lub aby można było zezwolić na opuszczenie przez nie tego terytorium;

12) „ochrona granicy” oznacza ochronę granic pomiędzy przejściami granicznymi oraz ochronę przejść granicznych poza ustalonymi godzinami otwarcia w celu uniemożliwienia uniknięcia przez osoby odprawy granicznej i zniechęcenia ich do tego;

13) „kontrola drugiej linii” oznacza szczegółową odprawę, która może zostać przeprowadzona w odpowiednim miejscu, innym niż miejsce, w którym dokonywana jest odprawa wszystkich osób (pierwsza linia);

14) „straż graniczna” oznacza każdego funkcjonariusza publicznego wyznaczonego zgodnie z prawem krajowym do pełnienia obowiązków służbowych na przejściu granicznym lub na odcinku granicy, lub w bezpośrednim sąsiedztwie tej granicy, który realizuje zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i prawem krajowym zadania w zakresie kontroli granicznej;

15) „przewoźnik” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która z tytułu wykonywanego zawodu zajmuje się transportem osób;

16) „dokument pobytowy” oznacza:

a) wszystkie dokumenty pobytowe wydane przez państwa członkowskie zgodnie z jednolitym wzorem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1030/2002 (²³) oraz karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE;

b) wszystkie inne dokumenty wydane przez państwo członkowskie obywatelom państw trzecich uprawniające do pobytu na jego terytorium, które zostały zgłoszone, a następnie opublikowane zgodnie z art. 39, z wyjątkiem:

(i) dokumentów tymczasowych ważnych do momentu rozpatrzenia pierwszego wniosku o wydanie dokumentu pobytowego, o którym mowa w lit. a), lub wniosku o nadanie statusu uchodźcy; oraz

(ii) wiz wydanych przez państwo członkowskie zgodnie z jednolitym formularzem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1683/95 (²⁴);

17) „statek wycieczkowy” oznacza statek kursujący po określonej trasie, zgodnie z uprzednio przyjętym planem, który obejmuje program turystyczny w różnych portach i który zwykle nie zabiera pasażerów ani nie pozwala pasażerom na zejście na ląd w trakcie podróży;

18) „żegluga rekreacyjna” oznacza korzystanie z pływających jednostek rekreacyjnych w celach sportowych lub turystycznych;

19) „rybołówstwo przybrzeżne” oznacza połowy prowadzone za pomocą statków powracających codziennie lub w ciągu 36 godzin do portu znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego bez wchodzenia do portu znajdującego się w państwie trzecim;

20) „pracownik zatrudniony na urządzeniach oddalonych od brzegu” oznacza osobę, która pracuje na instalacji morskiej umiejscowionej na wodach terytorialnych lub na obszarze wyłącznej gospodarczej eksploatacji morskiej państwa członkowskiego, zgodnie z definicją określoną przez międzynarodowe prawo morskie, i która powraca regularnie drogą morską lub lotniczą na terytorium państw członkowskich;

21) „zagrożenie dla zdrowia publicznego” oznacza każdą chorobę mogącą przerodzić się w epidemię według definicji Międzynarodowych przepisów zdrowotnych Światowej Organizacji Zdrowia lub inną chorobę zakaźną lub zakaźną chorobę pasożytniczą, jeżeli są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony, mającymi zastosowanie do obywateli państw członkowskich.

Artykuł 3

Zakres stosowania

Niniejsze rozporządzenie stosuje się do każdej osoby przekraczającej granice wewnętrzne lub zewnętrzne państw członkowskich, bez uszczerbku dla:

a) praw osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii;

b) praw uchodźców i osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, w szczególności w odniesieniu do zasady non-refoulement.

Artykuł 4

Prawa podstawowe

Stosując niniejsze rozporządzenie, państwa członkowskie w pełni przestrzegają odpowiednich przepisów prawa Unii, w tym Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), prawa międzynarodowego, w tym Konwencji dotyczącej statusu uchodźców sporządzonej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. (zwanej dalej „konwencją genewską”), zobowiązań związanych z dostępem do ochrony międzynarodowej, w szczególności zasady non-refoulement, oraz praw podstawowych. Zgodnie z zasadami ogólnymi prawa Unii decyzje na podstawie niniejszego rozporządzenia podejmuje się w sposób indywidualny.

TYTUŁ II

GRANICE ZEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Przekraczanie granic zewnętrznych i warunki wjazdu

Artykuł 5

Przekraczanie granic zewnętrznych

1. Przekraczanie granic zewnętrznych dozwolone jest jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia. Na przejściach granicznych, które nie są czynne całą dobę, udostępnia się widoczne informacje o godzinach ich otwarcia.

Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz swoich przejść granicznych zgodnie z art. 39.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 można dopuścić wyjątki od obowiązku przekraczania granic zewnętrznych jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia:

a) dla osób lub grup osób - w przypadku gdy istnieje szczególny wymóg sporadycznego przekraczania granic zewnętrznych poza przejściami granicznymi lub poza ustalonymi godzinami ich otwarcia - pod warunkiem że posiadają zezwolenia wymagane na mocy prawa krajowego oraz że nie zachodzi sprzeczność z interesem porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich. Państwa członkowskie mogą dokonać szczegółowych ustaleń w umowach dwustronnych. Ogólne wyjątki przewidziane przez prawo krajowe i umowy dwustronne zgłasza się Komisji zgodnie z art. 39;

b) dla osób lub grup osób w przypadku nieprzewidzianej sytuacji wyjątkowej;

c) zgodnie z przepisami szczególnymi zawartymi w art. 19 i 20 w związku z załącznikami VI i VII.

3. Bez uszczerbku dla wyjątków przewidzianych w ust. 2 lub dla swoich zobowiązań w zakresie ochrony międzynarodowej, państwa członkowskie wprowadzają sankcje, zgodnie z ich prawem krajowym, za niedozwolone przekraczanie granic zewnętrznych w miejscach innych niż przejścia graniczne lub w godzinach innych niż ustalone godziny otwarcia. Sankcje te muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

Artykuł 6

Warunki wjazdu obywateli państw trzecich

1. W przypadku planowanego pobytu na terytorium państw członkowskich nieprzekraczającego 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, co oznacza wzięcie pod uwagę okresu 180-dniowego poprzedzającego każdy z dni pobytu, warunki wjazdu obywateli państw trzecich są następujące:

a) posiadają oni ważny dokument podróży uprawniający posiadacza do przekroczenia granicy i spełniający następujące kryteria:

(i) jest on ważny przez przynajmniej trzy miesiące po planowanej dacie wyjazdu z terytorium państw członkowskich; w uzasadnionych pilnych przypadkach kryterium to może zostać pominięte;

(ii) został wydany w okresie ostatnich 10 lat;

b) posiadają oni ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 539/2001 (²⁵), chyba że posiadają ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową;

c) uzasadnią cel i warunki planowanego pobytu oraz posiadają wystarczające środki utrzymania, zarówno na czas trwania planowanego pobytu, jak i na powrót do ich państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyskają zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jeżeli mają możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem;

d) nie są osobami, wobec których dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu w SIS;

e) nie są uważani za stanowiących zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych żadnego z państw członkowskich, a w szczególności nie dokonano wobec nich, na tej samej podstawie, wpisu do celów odmowy wjazdu w krajowych bazach danych państw członkowskich.

2. Do celów wykonania ust. 1 za datę wjazdu uważa się pierwszy dzień pobytu na terytorium państw członkowskich, a datę wyjazdu liczy się jako ostatni dzień pobytu na terytorium państw członkowskich. W obliczeniach długości pobytu na terytorium państw członkowskich nie uwzględnia się okresów pobytu dozwolonych na mocy zezwolenia na pobyt lub wizy długoterminowej.

3. Niewyczerpujący wykaz dokumentów uzupełniających, których okazania straż graniczna może wymagać od obywateli państw trzecich w celu weryfikacji spełnienia warunków określonych w ust. 1 lit. c), zawarty jest w załączniku I.

4. Środki utrzymania ocenia się stosownie do długości i celu pobytu oraz w stosunku do średnich kosztów taniego wyżywienia i zakwaterowania w danym państwie członkowskim lub danych państwach członkowskich, pomnożonych przez liczbę dni pobytu.

Ustalane przez państwa członkowskie kwoty referencyjne są przekazywane Komisji zgodnie z art. 39.

Podstawę do oceny, czy środki utrzymania są wystarczające, może stanowić gotówka, czeki podróżne i karty kredytowe znajdujące się w posiadaniu obywatela państwa trzeciego. Oświadczenia o sponsorowaniu, jeżeli takie oświadczenia są przewidziane przez prawo krajowe, oraz listy gwarancyjne od osób przyjmujących, określone przez prawo krajowe, w przypadku gdy obywatel państwa trzeciego zatrzymuje się u osoby przyjmującej, mogą również stanowić dowód dysponowania wystarczającymi środkami utrzymania.

5. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1:

a) obywatelom państw trzecich, którzy nie spełniają wszystkich warunków ustanowionych w ust. 1, jednakże posiadają dokument pobytowy lub wizę długoterminową, zezwala się na wjazd na terytorium innych państw członkowskich w celu tranzytu, tak aby mogli oni dotrzeć na terytorium państwa członkowskiego, które wydało dokument pobytowy lub wizę długoterminową, chyba że ich nazwiska znajdują się w krajowym wykazie wpisów państwa członkowskiego, którego granice zewnętrzne usiłują przekroczyć, a wpisowi towarzyszy instrukcja odmowy wjazdu lub tranzytu;

b) obywatelom państw trzecich, którzy spełniają warunki ustanowione w ust. 1, z wyjątkiem warunku ustanowionego w lit. b), którzy zgłaszają się na granicy, można zezwolić na wjazd na terytorium państw członkowskich, jeżeli na granicy zostanie im wydana wiza zgodnie z art. 35 i 36 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 (²⁶).

Państwa członkowskie opracowują statystyki dotyczące wiz wydawanych na granicy zgodnie z art. 46 rozporządzenia (WE) nr 810/2009 i załącznikiem XII do tego rozporządzenia.

Jeżeli zamieszczenie wizy w dokumencie nie jest możliwe, wizę zamieszcza się wyjątkowo na oddzielnej karcie załączonej do dokumentu. W takim przypadku stosuje się jednolity wzór formularza, na którym umieszcza się wizę, określony w rozporządzeniu Rady (WE) nr 333/2002 (²⁷);

c) obywatele państw trzecich, którzy nie spełniają jednego lub większej liczby warunków ustanowionych w ust. 1, mogą uzyskać zezwolenie państwa członkowskiego na wjazd na jego terytorium ze względów humanitarnych, ze względu na interes narodowy lub zobowiązania międzynarodowe. W przypadku gdy wobec danego obywatela państwa trzeciego dokonano wpisu, o którym mowa w ust. 1 lit. d), państwo członkowskie wydające mu zezwolenie na wjazd na swoje terytorium informuje o tym odpowiednio pozostałe państwa członkowskie.

ROZDZIAŁ II

Kontrola granic zewnętrznych i odmowa wjazdu

Artykuł 7

Dokonywanie odprawy granicznej

1. Straż graniczna podczas wykonywania swoich obowiązków w pełni szanuje ludzką godność, w szczególności w przypadkach, gdy ma do czynienia z osobami wymagającymi szczególnego traktowania.

Wszelkie środki podjęte podczas wykonywania zadań muszą być proporcjonalne do celów realizowanych za pomocą tych środków.

2. Podczas dokonywania odprawy granicznej straż graniczna nie może dyskryminować osób ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Artykuł 8

Odprawa graniczna osób

1. Ruch graniczny na granicach zewnętrznych podlega odprawom dokonywanym przez straż graniczną. Odprawy dokonywane są zgodnie z niniejszym rozdziałem.

Odprawom mogą podlegać również środki transportu i przedmioty będące w posiadaniu osób przekraczających granicę. Do przeszukań stosuje się prawo krajowe danego państwa członkowskiego.

2. Wszystkie osoby podlegają minimalnej odprawie mającej na celu ustalenie ich tożsamości na podstawie okazanych dokumentów podróży. Taka minimalna odprawa obejmuje szybką i bezpośrednią weryfikację dokumentu uprawniającego posiadacza do przekroczenia granicy w zakresie jego ważności oraz weryfikację obecności śladów jego sfałszowania lub podrobienia, przy użyciu, w stosownych przypadkach, urządzeń technicznych oraz poprzez sprawdzenie wyłącznie informacji o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych w inny sposób i unieważnionych dokumentach w odpowiednich bazach danych.

Minimalna odprawa, o której mowa w akapicie pierwszym, stanowi zasadę w odniesieniu do osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii.

Jednakże, wyrywkowo, podczas dokonywania minimalnej odprawy osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii, straż graniczna może sprawdzić krajowe i europejskie bazy danych w celu potwierdzenia, że takie osoby nie stanowią rzeczywistego, aktualnego i dostatecznie poważnego zagrożenia dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego, stosunków międzynarodowych państw członkowskich lub zagrożenia dla zdrowia publicznego.

Skutki takiego sprawdzenia nie mogą naruszać prawa do wjazdu osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii na terytorium danego państwa członkowskiego, określonego w dyrektywie 2004/38/WE.

3. Obywatele państw trzecich podlegają szczegółowej odprawie przy wjeździe i wyjeździe w następujący sposób:

a) szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje weryfikację warunków regulujących wjazd określonych w art. 6 ust. 1 oraz, w stosownych przypadkach, dokumentów zezwalających na pobyt i prowadzenie działalności zawodowej. Weryfikacja ta dokonywana jest poprzez szczegółowe sprawdzenie następujących elementów:

(i) weryfikację posiadania przez obywatela państwa trzeciego ważnego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy oraz, w stosownych przypadkach, wymaganej wizy lub dokumentu pobytowego;

(ii) szczegółowe sprawdzenie dokumentu podróży pod kątem śladów sfałszowania lub podrobienia;

(iii) sprawdzenie stempli wjazdu i wyjazdu w dokumencie podróży danego obywatela państwa trzeciego w celu weryfikacji, na podstawie porównania dat wjazdu i wyjazdu, czy osoba ta nie przekroczyła już maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich;

(iv) weryfikację miejsca wyjazdu i przeznaczenia danego obywatela państwa trzeciego i celu planowanego pobytu, poprzez sprawdzenie, jeżeli jest to konieczne, odpowiednich dokumentów uzupełniających;

(v) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego posiada wystarczające środki utrzymania na okres i do celów planowanego pobytu, na powrót do państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyska zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jest w stanie uzyskać takie środki zgodnie z prawem;

(vi) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego, jego środek transportu i przewożone przez niego przedmioty nie stanowią prawdopodobnego niebezpieczeństwa dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich. Weryfikacja taka obejmuje bezpośrednie sprawdzenie danych osób i wpisów ich dotyczących oraz, o ile to konieczne, wpisów dotyczących przedmiotów, zawartych w SIS i w krajowych bazach danych, oraz ewentualne działania, jakie należy podjąć w wyniku dokonania wpisu;

b) jeżeli obywatel państwa trzeciego posiada wizę, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. b), szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje także weryfikację tożsamości posiadacza wizy oraz autentyczności wizy, poprzez sprawdzenie w wizowym systemie informacyjnym (VIS) zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

c) w drodze odstępstwa sprawdzenie w VIS można przeprowadzić we wszystkich przypadkach tylko za pomocą numeru naklejki wizowej a wybiórczo za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców, jeżeli:

(i) natężenie ruchu osiągnęło taki stopień, że czas oczekiwania na przejściu granicznym nadmiernie się wydłuża;

(ii) wyczerpane zostały wszystkie zasoby w zakresie personelu, urządzeń i organizacji; oraz

(iii) z przeprowadzonej analizy ryzyka wynika, że nie istnieje zagrożenie w odniesieniu do bezpieczeństwa wewnętrznego ani nielegalnej imigracji.

Jednakże w każdym przypadku zaistnienia jakichkolwiek wątpliwości w odniesieniu do tożsamości posiadacza wizy lub autentyczności wizy systematycznie dokonywane są sprawdzenia w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców.

Odstępstwo to może być stosowane jedynie na danym przejściu granicznym tak długo, jak długo spełnione są warunki, o których mowa w ppkt (i), (ii) oraz (iii);

d) decyzja o sprawdzeniu w VIS zgodnie z lit. c) jest podejmowana przez komendanta placówki straży granicznej na przejściu granicznym lub na wyższym szczeblu.

Zainteresowane państwo członkowskie powiadamia niezwłocznie pozostałe państwa członkowskie oraz Komisję o takiej decyzji;

e) każde z państw członkowskich przekazuje raz w roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie ze stosowania lit. c), które zawiera liczbę obywateli państw trzecich sprawdzonych w VIS tylko za pomocą numeru naklejki wizowej, a także czas oczekiwania, o którym mowa w lit. c) ppkt (i);

f) lit. c) i d) mają zastosowanie przez maksymalny okres trzech lat, rozpoczynający się trzy lata po rozpoczęciu funkcjonowania VIS. Przed końcem drugiego roku stosowania lit. c) i d) Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę ich wdrożenia. Na podstawie tej oceny Parlament Europejski lub Rada mogą zwrócić się do Komisji o zaproponowanie odpowiednich zmian do niniejszego rozporządzenia;

g) szczegółowa odprawa przy wyjeździe obejmuje:

(i) weryfikację posiadania przez obywatela państwa trzeciego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy;

(ii) weryfikację dokumentu podróży pod kątem śladów sfałszowania lub podrobienia;

(iii) weryfikację, jeżeli jest to możliwe, czy obywatel państwa trzeciego nie jest uznawany za stanowiącego zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich;

h) obok odprawy, o której mowa w lit. g), szczegółowa odprawa przy wyjeździe może również obejmować:

(i) weryfikację, czy dana osoba posiada ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001, z wyjątkiem przypadku gdy posiada ona ważny dokument pobytowy; taka weryfikacja może obejmować sprawdzenie w VIS zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

(ii) weryfikację, czy dana osoba nie przekroczyła maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich;

(iii) sprawdzenie wpisów w SIS wobec osób i przedmiotów oraz informacji w krajowych bazach danych;

i) w celu identyfikacji osób, które mogą nie spełniać lub przestały spełniać warunki wjazdu, pobytu lub zamieszkania na terytorium państw członkowskich, możliwe jest sprawdzenie w VIS zgodnie z art. 20 rozporządzenia (WE) nr 767/2008.

4. Takiej szczegółowej odprawy dokonuje się w miejscu niepublicznym, jeżeli istnieją odpowiednie pomieszczenia i jeżeli obywatel państwa trzeciego wyrazi takie życzenie.

5. Bez uszczerbku dla akapitu drugiego, obywatelom państw trzecich poddanym szczegółowej kontroli drugiej linii udziela się informacji na piśmie w języku, który rozumieją lub - jak można racjonalnie przypuszczać - powinni rozumieć, lub w inny skuteczny sposób, o celu i procedurze takiej odprawy.

Informacje te muszą być dostępne we wszystkich językach urzędowych Unii i w języku lub językach państwa lub państw graniczących z danym państwem członkowskim oraz wskazywać, że obywatel państwa trzeciego może zażądać podania nazwiska lub numeru identyfikacyjnego funkcjonariuszy straży granicznej dokonujących szczegółowej kontroli drugiej linii, jak również nazwy przejścia granicznego i daty przekroczenia granicy.

6. Odprawa osoby korzystającej z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii jest dokonywana zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE.

7. Szczegółowe zasady dotyczące informacji podlegających rejestracji są określone w załączniku II.

8. W przypadkach gdy zastosowanie ma art. 5 ust. 2 lit. a) lub b), państwa członkowskie mogą również ustanowić odstępstwa od przepisów określonych w niniejszym artykule.

Artykuł 9

Uproszczenie odprawy granicznej

1. Odprawa graniczna na granicach zewnętrznych może zostać uproszczona w następstwie wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności. Uważa się, że takie wyjątkowe i nieprzewidziane okoliczności występują w przypadku, gdy niemożliwe do przewidzenia zdarzenia prowadzą do ruchu o takim natężeniu, że powoduje ono nadmierne wydłużenie czasu oczekiwania na przejściach granicznych, a wszystkie zasoby w zakresie personelu, wyposażenia i organizacji zostały wyczerpane.

2. W przypadku uproszczenia odprawy granicznej zgodnie z ust. 1 odprawa graniczna przy wjeździe ma z zasady pierwszeństwo przed odprawą graniczną przy wyjeździe.

Decyzja o uproszczeniu odprawy jest podejmowana przez komendanta straży granicznej na przejściu granicznym.

Uproszczenie takie jest tymczasowe, dostosowane do uzasadniających je okoliczności i wprowadzane stopniowo.

3. Nawet w przypadku uproszczenia odprawy straż graniczna stempluje dokumenty podróży obywateli państw trzecich przy wjeździe i wyjeździe zgodnie z art. 11.

4. Każde państwo członkowskie przekazuje co roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie dotyczące stosowania niniejszego artykułu.

Artykuł 10

Oddzielne pasy ruchu i informacja na znakach

1. Państwa członkowskie zapewniają odrębne pasy ruchu, w szczególności na lotniczych przejściach granicznych, w celu dokonywania odprawy osób zgodnie z art. 8. Takie pasy ruchu są wyróżnione przy pomocy znaków z oznaczeniami określonymi w załączniku III.

Państwa członkowskie mogą zapewnić odrębne pasy ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych oraz na granicach pomiędzy państwami członkowskimi, które nie stosują art. 22 w odniesieniu do ich wspólnych granic. Znaki z oznaczeniami określonymi w załączniku III są stosowane, jeżeli państwa członkowskie zapewniają na tych granicach odrębne pasy ruchu.

Państwa członkowskie zapewniają wyraźne oznakowanie takich pasów ruchu, w tym w przypadku odstąpienia od zasad korzystania z różnych pasów ruchu przewidzianego w ust. 4, w celu zapewnienia optymalnych poziomów przepływu osób przekraczających granicę.

2. Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii są uprawnione do korzystania z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część A („UE, EOG, CH”). Mogą one również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) oraz część B2 („wszystkie paszporty”).

Obywatele państw trzecich, którzy nie są zobowiązani do posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001 oraz obywatele państw trzecich, którzy posiadają ważny dokument pobytowy lub wizę długoterminową, mogą korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 do niniejszego rozporządzenia („wiza niewymagana”). Mogą oni również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 do niniejszego rozporządzenia („wszystkie paszporty”).

Wszystkie pozostałe osoby korzystają z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 („wszystkie paszporty”).

Oznaczenia na znakach, o których mowa w akapicie pierwszym, drugim i trzecim, mogą zostać przedstawione w języku lub językach, które każde z państw członkowskich uzna za właściwe.

Zapewnienie osobnych pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) nie jest obowiązkowe. Państwa członkowskie decydują zgodnie z potrzebami praktycznymi, czy wykorzystają ten wariant oraz których przejść granicznych będzie to dotyczyć.

3. Na morskich i lądowych przejściach granicznych państwa członkowskie mogą wydzielić różne pasy ruchu dla pojazdów osobowych i ciężarowych oraz autobusów za pomocą znaków przedstawionych w załączniku III część C.

Państwa członkowskie mogą wprowadzić zmiany oznaczeń na tych znakach, w przypadku gdy jest to właściwe ze względu na okoliczności lokalne.

4. W przypadkach tymczasowego braku równowagi w natężeniu ruchu na poszczególnych przejściach granicznych właściwe organy mogą odstąpić od zasad korzystania z różnych pasów ruchu na czas niezbędny do zlikwidowania takiego braku równowagi.

Artykuł 11

Stemplowanie dokumentów podróży

1. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich są systematycznie stemplowane przy wjeździe i wyjeździe. W szczególności stempel wjazdowy lub wyjazdowy zamieszcza się w:

a) dokumentach zawierających ważną wizę, umożliwiających obywatelom państw trzecich przekroczenie granicy;

b) dokumentach umożliwiających przekraczanie granicy obywatelom państw trzecich, którym państwo członkowskie wydaje wizę na granicy;

c) dokumentach umożliwiających przekraczanie granicy obywatelom państw trzecich niepodlegającym obowiązkowi wizowemu.

2. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, którzy są członkami rodziny obywatela Unii i do których ma zastosowanie dyrektywa 2004/38/WE, ale którzy nie przedstawią karty pobytowej przewidzianej w tej dyrektywie, są stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, którzy są członkami rodziny obywateli państw trzecich korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania na mocy prawa Unii, ale którzy nie przedstawią karty pobytowej przewidzianej w dyrektywie 2004/38/WE, są stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

3. Stempla wjazdowego lub wyjazdowego nie zamieszcza się w:

a) dokumentach podróży głów państw lub dygnitarzy, których przyjazd został oficjalnie zapowiedziany z wyprzedzeniem drogą dyplomatyczną;

b) licencjach pilotów lub certyfikatach członków załogi samolotu;

c) dokumentach podróży marynarzy, którzy przebywają na terytorium państwa członkowskiego tylko wtedy, kiedy przybija tam ich statek i tylko na obszarze portu, do którego wchodzi ich statek;

d) dokumentach podróży załogi i pasażerów statków wycieczkowych, którzy nie podlegają odprawie granicznej zgodnie z załącznikiem VI pkt 3.2.3;

e) dokumentach umożliwiających przekraczanie granicy obywatelom Andory, Monako i San Marino;

f) w dokumentach podróży załóg międzynarodowych pociągów pasażerskich i towarowych;

g) w dokumentach podróży obywateli państw trzecich, którzy przedstawią kartę pobytową przewidzianą w dyrektywie 2004/38/WE.

W drodze wyjątku, na wniosek obywatela państwa trzeciego, można zrezygnować z zamieszczania stempla wjazdu lub wyjazdu, jeżeli zamieszczenie stempla mogłoby spowodować dla tej osoby poważne trudności. W takim przypadku wjazd lub wyjazd odnotowuje się na osobnym arkuszu, podając nazwisko i imię tej osoby oraz numer jej paszportu. Arkusz ten przekazuje się następnie danemu obywatelowi państwa trzeciego. Właściwe organy państw członkowskich mogą prowadzić statystyki takich wyjątkowych przypadków i mogą przekazywać te statystyki Komisji.

4. Praktyczne ustalenia dotyczące stemplowania określa załącznik IV.

5. W miarę możliwości obywatele państw trzecich są informowani o obowiązku stemplowania ich dokumentu podróży przez straż graniczną przy wjeździe i wyjeździe, nawet jeżeli zastosowano uproszczenie odprawy zgodnie z art. 9.

Artykuł 12

Domniemanie dotyczące spełniania warunków dotyczących czasu trwania pobytu

1. Jeżeli w dokumencie podróży obywatela państwa trzeciego nie zamieszczono stempla wjazdu, właściwe organy krajowe mogą domniemywać, że posiadacz nie spełnia lub przestał spełniać obowiązujące w danym państwie członkowskim warunki dotyczące czasu trwania pobytu.

2. Domniemanie, o którym mowa w ust. 1, może zostać obalone w przypadku przedstawienia przez obywatela państwa trzeciego, za pomocą dowolnych środków, wiarygodnych dowodów, takich jak bilety podróżne lub dowody jego obecności poza terytorium państw członkowskich, że spełnia on warunki dotyczące czasu trwania pobytu krótkoterminowego.

W takim przypadku:

a) jeżeli obywatel państwa trzeciego znajduje się na terytorium państwa członkowskiego stosującego w całości dorobek Schengen, właściwe organy, zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową, poświadczają w jego dokumencie podróży datę i miejsce przekroczenia przez niego granicy zewnętrznej jednego z państw członkowskich stosujących w całości dorobek Schengen;

b) jeżeli obywatel państwa trzeciego znajduje się na terytorium państwa członkowskiego, wobec którego nie podjęto decyzji, o której mowa w art. 3 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2003 r., w art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r. i w art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2011 r., właściwe organy, zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową, poświadczają w jego dokumencie podróży datę i miejsce przekroczenia przez niego granicy zewnętrznej takiego państwa członkowskiego.

Oprócz poświadczenia, o którym mowa w lit. a) i b), obywatel państwa trzeciego może otrzymać formularz, którego wzór jest przedstawiony w załączniku VIII.

Państwa członkowskie przekazują sobie wzajemnie oraz Komisji i Sekretariatowi Generalnemu Rady informacje na temat krajowych praktyk dotyczących poświadczenia, o którym mowa w niniejszym artykule.

3. Jeżeli domniemanie, o którym mowa w ust. 1, nie zostanie obalone, obywatel państwa trzeciego może zostać zobowiązany do powrotu zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE (²⁸) oraz zgodnie z prawem krajowym spełniającym wymogi tej dyrektywy.

4. Stosowne przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio w przypadku braku stempla wyjazdowego.

Artykuł 13

Ochrona granicy

1. Głównym celem ochrony granicy jest zapobieganie niedozwolonemu przekraczaniu granicy, zwalczanie przestępczości transgranicznej oraz podejmowanie środków w stosunku do osób, które przekroczyły granicę nielegalnie. Osoba, która nielegalnie przekroczyła granicę i która nie ma prawa przebywać na terytorium danego państwa członkowskiego, zostaje zatrzymana i poddana procedurom spełniającym wymogi dyrektywy 2008/115/WE.

2. W celu ochrony granicy straż graniczna wykorzystuje posterunki stacjonarne i mobilne.

Ochrona ta jest prowadzona w taki sposób, aby zapobiec unikaniu przez osoby odprawy na przejściach granicznych oraz aby zniechęcić je do jej unikania.

3. Ochronę pomiędzy przejściami granicznymi prowadzi straż graniczna, której liczebność i metody działania są dostosowywane do istniejących lub przewidywanych czynników ryzyka i zagrożeń. Wiąże się to z częstymi i nagłymi zmianami okresów ochrony, tak aby niedozwolone przekraczanie granicy wiązało się zawsze z ryzykiem wykrycia.

4. Ochronę prowadzą posterunki stacjonarne lub mobilne, wykonujące swoje zadania poprzez patrolowanie lub stacjonowanie w miejscach znanych lub postrzeganych jako zagrożone, a celem takiej ochrony jest zatrzymywanie osób nielegalnie przekraczających granicę. Ochrona może również być prowadzona za pomocą środków technicznych, w tym środków elektronicznych.

5. Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących dodatkowych środków regulujących ochronę.

Artykuł 14

Odmowa wjazdu

1. Obywatelowi państwa trzeciego, który nie spełnia wszystkich warunków wjazdu ustanowionych w art. 6 ust. 1 i który nie należy do żadnej z kategorii osób, o których mowa w art. 6 ust. 5, odmawia się wjazdu na terytorium państw członkowskich. Pozostaje to bez uszczerbku dla stosowania szczególnych przepisów dotyczących prawa do azylu i ochrony międzynarodowej lub wydawania długoterminowych wiz pobytowych.

2. Odmowa wjazdu może nastąpić wyłącznie w drodze uzasadnionej decyzji podającej dokładne przyczyny odmowy. Decyzja jest podejmowana przez organ do tego upoważniony na mocy prawa krajowego. Decyzja ta wywiera skutek natychmiastowy.

Uzasadniona decyzja podająca dokładne przyczyny odmowy wydawana jest w formie standardowego formularza, określonego w załączniku V część B, wypełnionego przez organ upoważniony na mocy prawa krajowego do odmowy wjazdu. Wypełniony standardowy formularz jest wręczany danemu obywatelowi państwa trzeciego, który potwierdza otrzymanie decyzji o odmowie wjazdu przy użyciu tego formularza.

3. Osobom, którym odmówiono wjazdu, przysługuje prawo odwołania od decyzji. Postępowanie odwoławcze jest prowadzone zgodnie z prawem krajowym. Obywatelowi państwa trzeciego przekazuje się również pisemną informację dotyczącą punktów kontaktowych dysponujących informacjami na temat przedstawicieli uprawnionych do działania w imieniu obywatela państwa trzeciego zgodnie z prawem krajowym.

Złożenie takiego odwołania nie ma skutku zawieszającego w stosunku do decyzji o odmowie wjazdu.

Bez uszczerbku dla odszkodowania przyznanego zgodnie z prawem krajowym, obywatel państwa trzeciego jest uprawniony do uzyskania korekty przez państwo członkowskie, które odmówiło wjazdu, anulowanego stempla wjazdu i innych anulowanych lub dodanych wpisów, które zostały wprowadzone, jeżeli w wyniku postępowania odwoławczego stwierdzono, że decyzja o odmowie wjazdu była nieuzasadniona.

4. Straż graniczna zapewnia, aby obywatel państwa trzeciego, któremu odmówiono wjazdu, nie wjechał na terytorium tego państwa członkowskiego.

5. Państwa członkowskie gromadzą statystyki dotyczące liczby osób, którym odmówiono wjazdu, przyczyn odmowy, obywatelstwa osób, którym odmówiono wjazdu, oraz rodzaju granicy (lądowa, powietrzna lub morska), na której odmówiono im wjazdu, oraz przekazują je corocznie Komisji (Eurostatowi) zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 862/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (²⁹).

6. Szczegółowe zasady dotyczące odmowy wjazdu wymienione są w załączniku V część A.

ROZDZIAŁ III

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej oraz współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

Artykuł 15

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej

Państwa członkowskie rozmieszczają odpowiedni personel i zasoby w ilości dostatecznej dla przeprowadzania kontroli granicznej na granicach zewnętrznych, zgodnie z art. 7-14, w sposób zapewniający skuteczny, wysoki i jednolity poziom kontroli na ich granicach zewnętrznych.

Artykuł 16

Przeprowadzanie kontroli

1. Kontrolę graniczną przewidzianą w art. 7-14 przeprowadza straż graniczna zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia i z prawem krajowym.

W trakcie przeprowadzania tej kontroli granicznej uprawnienia do wszczęcia postępowania karnego nadane straży granicznej na mocy prawa krajowego i niewchodzące w zakres niniejszego rozporządzenia pozostają nienaruszone.

Państwa członkowskie zapewniają, aby straż graniczną stanowili wyspecjalizowani i odpowiednio przeszkoleni specjaliści, uwzględniając wspólne podstawowe programy szkoleń dla funkcjonariuszy straży granicznej ustanowione i opracowane przez Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwaną dalej „Agencją”) ustanowioną na mocy rozporządzenia (WE) nr 2007/2004. Programy szkoleń obejmują specjalne szkolenia służące ujawnieniu zdarzeń z udziałem osób wymagających szczególnego traktowania, takich jak małoletni bez opieki i ofiary handlu ludźmi, oraz postępowania w takich sytuacjach. Państwa członkowskie, przy wsparciu Agencji, zachęcają funkcjonariuszy straży granicznej do nauki języków niezbędnych do wykonywania ich zadań.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz służb krajowych właściwych w zakresie kontroli granicznej na mocy ich prawa krajowego zgodnie z art. 39.

3. W celu skutecznego kontrolowania granic każde państwo członkowskie zapewnia ścisłą i stałą współpracę pomiędzy swoimi służbami krajowymi właściwymi w zakresie kontroli granicznej.

Artykuł 17

Współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

1. Państwa członkowskie udzielają sobie wzajemnego wsparcia oraz utrzymują ścisłą i stałą współpracę w celu skutecznej realizacji kontroli granicznej zgodnie z art. 7-16. Wymieniają one między sobą wszystkie istotne informacje.

2. Współpracę operacyjną pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi koordynuje Agencja.

3. Bez uszczerbku dla uprawnień Agencji, państwa członkowskie mogą kontynuować współpracę operacyjną z innymi państwami członkowskimi lub państwami trzecimi na granicach zewnętrznych, w tym wymianę oficerów łącznikowych, jeżeli współpraca taka stanowi uzupełnienie działania Agencji.

Państwa członkowskie powstrzymują się od wszelkich działań, które mogłyby zagrozić funkcjonowaniu Agencji lub osiągnięciu jej celów.

Państwa członkowskie informują Agencję o współpracy operacyjnej, o której mowa w akapicie pierwszym.

4. Państwa członkowskie zapewniają szkolenia w zakresie zasad kontroli granicznej, jak również praw podstawowych. W tym względzie bierze się pod uwagę wspólne normy w zakresie szkoleń, ustanowione i rozwinięte przez Agencję.

Artykuł 18

Wspólna kontrola

1. Państwa członkowskie, które nie stosują art. 22 na swoich wspólnych granicach lądowych, mogą do daty rozpoczęcia stosowania tego artykułu wspólnie kontrolować te wspólne granice, w którym to przypadku można zatrzymać osobę do celów dokonywania odpraw wjazdowych i wyjazdowych tylko jeden raz, bez uszczerbku dla indywidualnej odpowiedzialności państw członkowskich wynikającej z art. 7-14.

W tym celu państwa członkowskie mogą zawierać między sobą umowy dwustronne.

2. Państwa członkowskie informują Komisję o wszelkich ustaleniach podjętych zgodnie z ust. 1.

ROZDZIAŁ IV

Szczegółowe zasady odprawy granicznej

Artykuł 19

Szczegółowe zasady dla różnych rodzajów granic oraz różnych środków transportu wykorzystywanych do przekraczania granic zewnętrznych

Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VI stosuje się do odprawy dokonywanej na różnych rodzajach granic i w różnych środkach transportu wykorzystywanych do przekraczania przejść granicznych.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz art. 8-14.

Artykuł 20

Szczegółowe zasady odprawy określonych kategorii osób

1. Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VII stosuje się do odprawy następujących kategorii osób:

a) szefów państw i członków ich delegacji;

b) pilotów samolotów i innych członków załogi;

c) marynarzy;

d) posiadaczy paszportów dyplomatycznych, urzędowych lub służbowych oraz członków organizacji międzynarodowych;

e) pracowników transgranicznych;

f) małoletnich;

g) służb ratowniczych, policji, straży pożarnej oraz straży granicznej;

h) pracowników zatrudnionych na urządzeniach oddalonych od brzegu.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz 8-14.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wzory kart wydawanych przez ich ministerstwa spraw zagranicznych akredytowanym członkom misji dyplomatycznych i przedstawicielstw konsularnych oraz członkom ich rodzin zgodnie z art. 39.

ROZDZIAŁ V

Środki szczególne w przypadku poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych

Artykuł 21

Środki na granicach zewnętrznych i wsparcie Agencji

1. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 zostaną wskazane poważne niedociągnięcia w przeprowadzaniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń, o których mowa w art. 15 tego rozporządzenia, Komisja może zalecić, w drodze aktu wykonawczego, aby oceniane państwo członkowskie wprowadziło pewne środki szczególne, wśród których może znaleźć się jeden z poniższych środków lub obydwa:

a) rozpoczęcie rozmieszczania zespołów europejskiej straży granicznej zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2007/2004;

b) przedłożenie Agencji, w celu zasięgnięcia jej opinii, swoich planów strategicznych opartych na analizie ryzyka, w tym informacji o rozmieszczeniu personelu i sprzętu.

Ten akt wykonawczy przyjmuje się zgodnie z procedurą sprawdzającą, o której mowa w art. 38 ust. 2.

2. Komisja regularnie informuje komitet utworzony na podstawie art. 38 ust. 1 o postępach we wdrażaniu środków, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz o ich wpływie na wskazane niedociągnięcia.

Komisja informuje o tym także Parlament Europejski i Radę.

3. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny, o którym mowa w ust. 1, stwierdzono, że oceniane państwo członkowskie poważnie zaniedbuje swoje obowiązki i musi w związku z tym przedłożyć sprawozdanie z realizacji stosownego planu działań w terminie trzech miesięcy zgodnie z art. 16 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, i jeśli po upływie tego terminu Komisja stwierdzi, że sytuacja ta się utrzymuje, może wszcząć procedurę przewidzianą w art. 29 niniejszego rozporządzenia, o ile spełnione zostały ku temu wszystkie warunki.

TYTUŁ III

GRANICE WEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 22

Przekraczanie granic wewnętrznych

Granice wewnętrzne mogą być przekraczane w każdym miejscu bez dokonywania odprawy granicznej osób niezależnie od ich obywatelstwa.

Artykuł 23

Odprawa na terytorium

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie wpływa na:

a) wykonywanie uprawnień policyjnych przez właściwe organy państw członkowskich na mocy prawa krajowego, o ile wykonywanie tych uprawnień nie ma skutku równoważnego z odprawą graniczną; ma to zastosowanie również do obszarów przygranicznych. W rozumieniu zdania pierwszego wykonywanie uprawnień policyjnych nie może być w szczególności uznawane za równoważne dokonywaniu odprawy granicznej, jeżeli środki policyjne:

(i) nie mają na celu kontroli granicznej;

(ii) są oparte na informacjach i doświadczeniu policyjnym o charakterze ogólnym, dotyczących potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego i mają na celu w szczególności walkę z przestępczością transgraniczną;

(iii) są opracowywane i stosowane w sposób zdecydowanie odróżniający je od rutynowej odprawy osób na granicach zewnętrznych;

(iv) są przeprowadzane na podstawie kontroli wyrywkowej;

b) kontrolę bezpieczeństwa osób przeprowadzaną w portach i na lotniskach przez właściwe organy na mocy prawa każdego państwa członkowskiego przez funkcjonariuszy portu lub lotniska lub przewoźników, pod warunkiem że kontrola tego typu przeprowadzana jest również w stosunku do osób podróżujących po terytorium danego państwa członkowskiego;

c) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku posiadania lub posiadania przy sobie papierów i dokumentów;

d) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku zgłaszania przez obywateli państw trzecich ich obecności na jego terytorium zgodnie z postanowieniami art. 22 Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (zwanej dalej „konwencją z Schengen”).

Artykuł 24

Usuwanie przeszkód w ruchu na drogowych przejściach granicznych na granicach wewnętrznych

Państwa członkowskie usuwają wszelkie przeszkody dla płynności ruchu przez drogowe przejścia graniczne na granicach wewnętrznych, w szczególności ograniczenia prędkości, które nie są oparte wyłącznie na względach bezpieczeństwa drogowego.

Jednocześnie państwa członkowskie muszą być przygotowane do zapewnienia obiektów i urządzeń potrzebnych do dokonywania odprawy na wypadek przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych.

ROZDZIAŁ II

Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 25

Ogólne ramy tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

1. W przypadku gdy na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej zaistnieje poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim, to państwo członkowskie może w drodze wyjątku przywrócić kontrolę graniczną na wszystkich lub poszczególnych odcinkach swoich granic wewnętrznych na ograniczony okres, nie dłuższy niż 30 dni, lub na okres przewidywalnego istnienia tego poważnego zagrożenia, jeśli przekracza on 30 dni. Zakres i czas trwania tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie mogą przekraczać tego, co jest ściśle niezbędne do reakcji na dane poważne zagrożenie.

2. Kontrola graniczna na granicach wewnętrznych zostaje przywrócona jedynie jako ostateczność oraz zgodnie z art. 27, 28 i 29. Kryteria, o których mowa - odpowiednio - w art. 26 i 30, są uwzględniane w każdym przypadku, gdy rozważana jest decyzja o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z - odpowiednio - art. 27, 28 lub 29.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim utrzymuje się przez okres dłuższy niż okres, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może przedłużać kontrolę graniczną na swoich granicach wewnętrznych po uwzględnieniu kryteriów, o których mowa w art. 26, oraz zgodnie z art. 27, w oparciu o te same przesłanki jak te, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, i przy uwzględnieniu wszelkich nowych elementów, na odnawialne okresy nie dłuższe niż 30 dni.

4. Łączny okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący wszelkie przedłużenia wynikające z ust. 3 niniejszego artykułu, nie może przekraczać łącznie sześciu miesięcy. W przypadku wystąpienia okoliczności nadzwyczajnych, o których mowa w art. 29, ten łączny okres można przedłużyć maksymalnie do dwóch lat, zgodnie z ust. 1 tego artykułu.

Artykuł 26

Kryteria dotyczące tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku gdy państwo członkowskie postanowi, jako ostateczność, tymczasowo przywrócić kontrolę na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku lub postanowi przedłużyć okres takiego przywrócenia kontroli granicznej zgodnie z art. 25 lub art. 28 ust. 1, ocenia ono stopień, w jakim środek ten może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, oraz proporcjonalność tego środka w stosunku do zagrożenia. Dokonując tej oceny, państwo członkowskie bierze pod uwagę w szczególności następujące przesłanki:

a) prawdopodobne skutki zagrożenia jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym zagrożenia wynikającego z ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, jak również zagrożenia stwarzanego przez przestępczość zorganizowaną;

b) prawdopodobne skutki takiego środka dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

Artykuł 27

Procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na mocy art. 25

1. W przypadku gdy państwo członkowskie planuje przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na podstawie art. 25, powiadamia ono pozostałe państwa członkowskie i Komisję najpóźniej cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli lub w krótszym terminie w przypadku gdy okoliczności, które spowodowały potrzebę przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, staną się znane później niż cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli. W tym celu państwo członkowskie przekazuje następujące informacje:

a) powody proponowanego przywrócenia kontroli, w tym wszystkie stosowne dane szczegółowo opisujące zdarzenia stanowiące poważne zagrożenie jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego;

b) zakres proponowanego przywrócenia kontroli, wraz ze wskazaniem, którego odcinka lub których odcinków granic wewnętrznych ma dotyczyć przywrócenie kontroli granicznej;

c) nazwy dozwolonych przejść granicznych;

d) data i czas trwania planowanego przywrócenia kontroli;

e) w stosownych przypadkach - środki, jakie mają zostać podjęte przez inne państwa członkowskie.

Powiadomienie na podstawie akapitu pierwszego może również zostać dokonane wspólnie przez dwa państwa członkowskie lub większą ich liczbę.

W razie potrzeby Komisja może zwrócić się do danego państwa członkowskiego lub państw członkowskich o udzielenie dodatkowych informacji.

2. Informacje, o których mowa w ust. 1, są przekazywane Parlamentowi Europejskiemu i Radzie równocześnie z przekazaniem ich pozostałym państwom członkowskim i Komisji zgodnie z tym ustępem.

3. Państwo członkowskie dokonujące powiadomienia na podstawie ust. 1 może, w razie potrzeby i zgodnie z prawem krajowym, podjąć decyzję o utajnieniu części informacji.Takie utajnienie nie uniemożliwia Komisji udostępnienia tych informacji Parlamentowi Europejskiemu. Przekazanie informacji i dokumentów oraz postępowanie z dokumentami przekazywanymi Parlamentowi Europejskiemu na podstawie niniejszego artykułu musi być zgodne z przepisami dotyczącymi przekazywania informacji niejawnych i postępowania z nimi, które obowiązują w stosunkach między Parlamentem Europejskim i Komisją.

4. Po powiadomieniu przez państwo członkowskie zgodnie z ust. 1 oraz z myślą o konsultacjach przewidzianych w ust. 5 Komisja lub jakiekolwiek inne państwo członkowskie może, bez uszczerbku dla art. 72 TFUE, wydać opinię.

Jeżeli Komisja na podstawie informacji zawartych w powiadomieniu lub jakichkolwiek informacji dodatkowych, jakie otrzymała, ma wątpliwości dotyczące konieczności lub proporcjonalności planowanego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych lub jeżeli uważa, że właściwa byłaby konsultacja na temat pewnego aspektu powiadomienia, wydaje ona stosowną opinię.

5. Informacje, o których mowa w ust. 1, oraz opinia Komisji lub państwa członkowskiego wydana na podstawie ust. 4 stanowią przedmiot konsultacji, w tym, w stosownych przypadkach, wspólnych spotkań między państwem członkowskim planującym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, pozostałymi państwami członkowskimi, zwłaszcza państwami bezpośrednio dotkniętymi takimi środkami, oraz Komisją, w celu zorganizowania, w stosownych przypadkach, wzajemnej współpracy między państwami członkowskimi oraz zbadania proporcjonalności środków w stosunku do zdarzeń stanowiących podstawę przywrócenia kontroli granicznej, a także zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

6. Konsultacje, o których mowa w ust. 5, odbywają się co najmniej dziesięć dni przed datą planowanego przywrócenia kontroli granicznej.

Artykuł 28

Procedura szczególna w przypadkach wymagających natychmiastowego działania

1. Jeśli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w państwie członkowskim wymaga podjęcia natychmiastowego działania, dane państwo członkowskie może wyjątkowo i w trybie natychmiastowym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, na ograniczony okres nieprzekraczający dziesięciu dni.

2. Przywracając kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, dane państwo członkowskie powiadamia o tym równocześnie odpowiednio pozostałe państwa członkowskie i Komisję oraz przekazuje informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1, a także przedstawia powody zastosowania procedury ustanowionej w niniejszym artykule. Komisja może natychmiast po otrzymaniu powiadomienia zasięgnąć opinii pozostałych państw członkowskich.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego utrzymuje się po upływie okresu, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może zdecydować o przedłużeniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na odnawialne okresy nie dłuższe niż 20 dni. Dokonując tego, dane państwo członkowskie uwzględnia kryteria, o których mowa w art. 26, w tym zaktualizowaną ocenę konieczności i proporcjonalności tego środka, oraz wszelkie nowe okoliczności.

W przypadku takiego przedłużenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 27 ust. 4 i 5, a konsultacje odbywają się niezwłocznie po powiadomieniu Komisji i państw członkowskich o decyzji o przedłużeniu.

4. Bez uszczerbku dla art. 25 ust. 4 okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący okres początkowy, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz wszelkie kolejne przedłużenia na podstawie ust. 3 niniejszego artykułu, nie mogą przekraczać łącznie dwóch miesięcy.

5. Komisja niezwłocznie informuje Parlament Europejski o powiadomieniach dokonanych na podstawie niniejszego artykułu.

Artykuł 29

Procedura szczególna w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. [1] W wyjątkowych okolicznościach, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą na granicach zewnętrznych, o czym mowa w art. 21 niniejszego rozporządzenia, lub w wyniku nieprzestrzegania przez państwo członkowskie decyzji Rady, o której mowa w art. 19 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1624 (³⁰), oraz w zakresie, w jakim okoliczności te stwarzają poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na częściach tego obszaru, kontrole graniczne na granicach wewnętrznych mogą zostać przywrócone zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu na okres nie dłuższy niż sześć miesięcy. Okres ten może zostać przedłużony, nie więcej niż trzy razy, o kolejne okresy nie dłuższe niż sześć miesięcy, jeżeli te wyjątkowe okoliczności będą się utrzymywać.

2. W ostateczności i w celu ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, gdy wszelkie inne środki, w szczególności te, o których mowa w art. 21 ust. 1, nie są w stanie skutecznie zażegnać stwierdzonego poważnego zagrożenia, Rada może zalecić, by jedno państwo członkowskie lub większa ich liczba podjęły decyzję o przywróceniu kontroli granicznych na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach. Zalecenie Rady oparte jest na wniosku Komisji. Państwa członkowskie mogą zwrócić się do Komisji o przedłożenie Radzie takiego wniosku w sprawie zalecenia.

W swoim zaleceniu Rada wskazuje przynajmniej te informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1 lit. a)-e).

Rada może zalecić przedłużenie kontroli granicznej zgodnie z warunkami i procedurą określonymi w niniejszym artykule.

Zanim państwo członkowskie przywróci kontrolę graniczną na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach na mocy niniejszego ustępu, powiadamia odpowiednio pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisję.

3. Jeżeli państwo członkowskie nie wykonuje zalecenia, o którym mowa w ust. 2, niezwłocznie informuje ono Komisję na piśmie o powodach takiego niewykonania.

W takim przypadku Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie, w którym ocenia powody zgłoszone przez dane państwo członkowskie oraz skutki dla ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej.

4. Jeśli należycie uzasadnia to pilny charakter sprawy, w sytuacjach w których okoliczności powodujące konieczność przedłużenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z ust. 2 stają się znane mniej niż 10 dni przed końcem poprzedniego okresu przywrócenia kontroli, Komisja może przyjąć wszelkie niezbędne zalecenia w drodze aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 38 ust. 3. W terminie 14 dni od przyjęcia takich zaleceń Komisja przedkłada Radzie wniosek w sprawie zalecenia zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu.

5. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla środków, które mogą zostać przyjęte przez państwa członkowskie na podstawie art. 25, 27 i 28 w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

Artykuł 30

Kryteria tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W przypadku gdy w ostateczności i zgodnie z art. 29 ust. 2 Rada zaleci tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku, ocenia ona stopień, w jakim taki środek może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, oraz ocenia proporcjonalność środka w stosunku do zagrożenia. Ocena ta opiera się na szczegółowych informacjach dostarczonych przez dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie oraz przez Komisję, a także wszelkich innych istotnych informacjach, w tym informacjach uzyskanych na podstawie ust. 2 niniejszego artykułu. Dokonując takiej oceny, uwzględnia się w szczególności następujące kwestie:

a) dostępność technicznych lub finansowych środków wsparcia, z których skorzystano lub można skorzystać na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, w tym wsparcia ze strony organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, takich jak Agencja, Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 439/2010 (³¹), lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”), ustanowiony decyzją 2009/371/WSiSW, oraz zakres, w jakim środki te mogą przyczynić się odpowiednio do zażegnania zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

b) bieżące i prawdopodobne przyszłe skutki poważnych niedociągnięć w odniesieniu do kontroli na granicach zewnętrznych, stwierdzonych w ramach ocen przeprowadzanych na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, oraz zakres, w jakim niedociągnięcia te stanowią poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

c) prawdopodobne skutki przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

2. Przed przyjęciem wniosku w sprawie zalecenia Rady zgodnie z art. 29 ust. 2 Komisja może:

a) zwrócić się do państw członkowskich, Agencji, Europolu lub innych organów lub jednostek organizacyjnych Unii o dalsze informacje;

b) przeprowadzić wizyty kontrolne na miejscu przy wsparciu ekspertów z państw członkowskich i Agencji, Europolu lub wszelkich innych właściwych organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, aby uzyskać lub sprawdzić informacje mające znaczenie dla tego zalecenia.

Artykuł 31

Informowanie Parlamentu Europejskiego i Rady

Komisja i dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie jak najszybciej informują Parlament Europejski i Radę o zaistnieniu wszelkich okoliczności, które mogą spowodować zastosowanie art. 21 i 25-30.

Artykuł 32

Przepisy mające zastosowanie w przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych stosowne przepisy tytułu II stosuje się odpowiednio.

Artykuł 33

Sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W ciągu czterech tygodni po zniesieniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych państwo członkowskie, które prowadziło kontrole graniczne na granicach wewnętrznych, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komisji sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, przedstawiające w szczególności ocenę wstępną i przestrzeganie kryteriów, o których mowa w art. 26, 28 i 30, prowadzenie kontroli, praktyczną współpracę z sąsiednimi państwami członkowskimi, wynikające z kontroli skutki dla swobody przepływu osób, skuteczność przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, łącznie z oceną ex post proporcjonalności przywrócenia kontroli granicznej.

Komisja może wydać opinię w sprawie tej przeprowadzonej ex post oceny tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub jej części.

Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, przynajmniej raz w roku, sprawozdanie na temat funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Sprawozdanie zawiera wykaz wszystkich podjętych w danym roku decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych.

Artykuł 34

Informowanie opinii publicznej

Komisja i dane państwo członkowskie w skoordynowany sposób informują opinię publiczną o decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, wskazując w szczególności datę rozpoczęcia i zakończenia stosowania tego środka, o ile nie istnieją nadrzędne przesłanki związane z bezpieczeństwem, aby tego nie robić.

Artykuł 35

Poufność

Na wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisja przestrzegają poufności informacji dostarczonych w związku z przywróceniem i przedłużeniem kontroli granicznej oraz sprawozdaniem sporządzonym na podstawie art. 33.

TYTUŁ IV

PRZEPISY KOŃCOWE

Artykuł 36

Zmiany w załącznikach

Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących zmian załączników III, IV i VIII.

Artykuł 37

Wykonywanie przekazanych uprawnień

1. Powierzenie Komisji uprawnień do przyjęcia aktów delegowanych podlega warunkom określonym w niniejszym artykule.

2. Uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych, o których mowa w art. 13 ust. 5 i w art. 36, powierza się Komisji na czas nieokreślony.

3. Przekazanie uprawnień, o którym mowa w art. 13 ust. 5 i art. 36, może zostać w dowolnym momencie odwołane przez Parlament Europejski lub przez Radę. Decyzja o odwołaniu kończy przekazanie określonych w niej uprawnień. Decyzja o odwołaniu staje się skuteczna od następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub w określonym w tej decyzji późniejszym terminie. Nie wpływa ona na ważność jakichkolwiek już obowiązujących aktów delegowanych.

4. Niezwłocznie po przyjęciu aktu delegowanego Komisja przekazuje go równocześnie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

5. Akt delegowany przyjęty na podstawie art. 13 ust. 5 i art. 36 wchodzi w życie tylko wówczas, gdy ani Parlament Europejski, ani Rada nie wyraziły sprzeciwu w terminie dwóch miesięcy od przekazania tego aktu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, lub gdy, przed upływem tego terminu, zarówno Parlament Europejski, jak i Rada poinformowały Komisję, że nie wniosą sprzeciwu. Termin ten przedłuża się o dwa miesiące z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

Artykuł 38

Procedura komitetowa

1. Komisję wspomaga komitet. Komitet ten jest komitetem w rozumieniu rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

2. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 5 rozporządzenia (UE) nr 182/2011. W przypadku gdy komitet nie wyda żadnej opinii, Komisja nie przyjmuje projektu aktu wykonawczego i stosuje się art. 5 ust. 4 akapit trzeci rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

3. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 8 rozporządzenia (UE) nr 182/2011 w związku z jego art. 5.

Artykuł 39

Powiadomienia

1. Państwa członkowskie przekazują Komisji:

a) wykaz dokumentów pobytowych, oddzielnie dla dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. a) oraz dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b), wraz z wzorem dokumentów pobytowych objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b). Karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE oznacza się specjalnie jako takie, a w odniesieniu do kart pobytowych wydanych w postaci nieodpowiadającej jednolitemu formatowi, który jest określony w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002, zgłasza się wzory tych dokumentów;

b) wykaz ich przejść granicznych;

c) kwoty referencyjne wymagane do przekroczenia ich granic zewnętrznych, ustalane co roku przez organy krajowe;

d) wykaz służb krajowych odpowiedzialnych za kontrolę graniczną;

e) wzory kart wydawanych przez ministerstwa spraw zagranicznych;

f) wyjątki od przepisów dotyczących przekraczania granic zewnętrznych, o których mowa w art. 5 ust. 2 lit. a);

g) statystyki, o których mowa w art. 11 ust. 3.

2. Komisja udostępnia państwom członkowskim i opinii publicznej informacje przekazane zgodnie z ust. 1 poprzez publikację w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C, oraz za pomocą jakichkolwiek innych właściwych środków.

Artykuł 40

Mały ruch graniczny

Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla przepisów Unii dotyczących małego ruchu granicznego oraz dla obowiązujących umów dwustronnych o małym ruchu granicznym.

Artykuł 41

Ceuta i Melilla

Przepisy niniejszego rozporządzenia nie naruszają specjalnych przepisów mających zastosowanie do miast Ceuta i Melilla, określonych w deklaracji Królestwa Hiszpanii w sprawie miast Ceuta i Melilla w Akcie końcowym do Umowy w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (³²).

Artykuł 42

Przekazywanie informacji przez państwa członkowskie

Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o przepisach krajowych dotyczących art. 23 lit. c) i d), sankcjach, o których mowa w art. 5 ust. 3, oraz umowach dwustronnych dozwolonych na mocy niniejszego rozporządzenia. Informacje o kolejnych zmianach w tych przepisach przekazywane są w ciągu pięciu dni roboczych.

Informacje przekazywane przez państwa członkowskie publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C.

Artykuł 43

Mechanizm oceny

1. Zgodnie z Traktatami oraz bez uszczerbku dla ich postanowień o procedurach dotyczących naruszeń, wykonywanie niniejszego rozporządzenia przez każde państwo członkowskie jest oceniane za pomocą mechanizmu oceny.

2. Zasady funkcjonowania mechanizmu oceny określono w rozporządzeniu (UE) nr 1053/2013. Zgodnie z tym mechanizmem oceny państwa członkowskie i Komisja mają wspólnie dokonywać regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja ma koordynować te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. W ramach mechanizmu każde państwo członkowskie jest oceniane w odstępach nie dłuższych niż pięć lat przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie.

Oceny mogą składać się z zapowiedzianych lub niezapowiedzianych wizyt na miejscu przeprowadzanych na granicach wewnętrznych lub zewnętrznych.

Zgodnie z tym mechanizmem oceny Komisja odpowiada za przyjmowanie wieloletnich i rocznych programów ocen oraz sprawozdań z oceny.

3. W przypadku ewentualnych niedociągnięć do danych państw członkowskich mogą zostać skierowane zalecenia dotyczące działań naprawczych.

Jeżeli w sprawozdaniu z oceny przyjętym przez Komisję zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 stwierdza się, że istnieją poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych, zastosowanie mają art. 21 i 29 niniejszego rozporządzenia.

4. Parlament Europejski i Rada są informowane na wszystkich etapach oceny; są im także przekazywane - zgodnie z przepisami o dokumentach niejawnych - wszelkie stosowne dokumenty.

5. Parlament Europejski jest niezwłocznie i w pełni informowany o wszelkich wnioskach mających na celu zmianę lub zastąpienie przepisów rozporządzenia (UE) nr 1053/2013.

Artykuł 44

Uchylenie

Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 traci moc.

Odesłania do uchylonego rozporządzenia odczytuje się jako odesłania do niniejszego rozporządzenia zgodnie z tabelą korelacji w załączniku X.

Artykuł 45

Wejście w życie

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich zgodnie z Traktatami.

Sporządzono w Strasburgu dnia 9 marca 2016 r.

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 77 ust. 2 lit. b) i e),

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą (¹),

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²) zostało kilkakrotnie znacząco zmienione (³). Dla zachowania przejrzystości i zrozumiałości należy je ujednolicić.

(2) Przyjęcie, na podstawie art. 77 ust. 2 lit. e) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), środków zmierzających do zapewnienia braku jakiejkolwiek kontroli osób przekraczających granice wewnętrzne stanowi część celu Unii polegającego na stworzeniu obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób, zgodnie z art. 26 ust. 2 TFUE.

(3) Zgodnie z art. 67 ust. 2 TFUE stworzeniu obszaru, na którym osoby mogą swobodnie się przemieszczać, powinny towarzyszyć inne środki. Wspólna polityka przekraczania granic zewnętrznych przewidziana w art. 77 ust. 1 lit. b) TFUE jest takim środkiem.

(4) Wspólne środki w zakresie przekraczania przez osoby granic wewnętrznych oraz kontroli na granicach zewnętrznych powinny odzwierciedlać dorobek Schengen włączony w ramy Unii, w szczególności odpowiednie postanowienia Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (⁴) oraz Wspólnego podręcznika (⁵).

(5) Wspólne zasady przepływu osób przez granice nie podważają ani nie wpływają na prawo do swobodnego przemieszczania się, z którego korzystają obywatele Unii i członkowie ich rodzin, jak również obywatele państw trzecich i członkowie ich rodzin, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z prawa do swobodnego przemieszczania się równoważnego prawu obywateli Unii.

(6) Kontrola graniczna leży w interesie nie tylko państwa członkowskiego, na którego granicach zewnętrznych jest ona dokonywana, ale w interesie wszystkich państw członkowskich, które zniosły kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych. Kontrola graniczna powinna pomagać w zwalczaniu nielegalnej imigracji i handlu ludźmi oraz zapobieganiu wszelkim zagrożeniom dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego, zdrowia publicznego i stosunków międzynarodowych państw członkowskich.

(7) Odprawa graniczna powinna być dokonywana w sposób zapewniający pełne poszanowanie godności osoby ludzkiej. Kontrola graniczna powinna być przeprowadzana profesjonalnie i z zachowaniem szacunku oraz powinna być proporcjonalna do założonych celów.

(8) Kontrola graniczna obejmuje nie tylko odprawę osób na przejściach granicznych i ochronę granicy pomiędzy tymi przejściami granicznymi, ale również analizę ryzyka dla bezpieczeństwa wewnętrznego i analizę zagrożeń, które mogą wpłynąć na bezpieczeństwo granic zewnętrznych. W związku z tym konieczne jest określenie warunków, kryteriów i szczegółowych zasad regulujących odprawę na przejściach granicznych i ochronę granicy, w tym również kontrole w systemie informacyjnym Schengen (SIS).

(9) Należy ustanowić zasady obliczania dozwolonej długości pobytu krótkotrwałego w Unii. Jasne, proste i zharmonizowane zasady we wszystkich aktach prawnych dotyczących tej kwestii przyniosłyby pożytek zarówno podróżnym, jak i organom granicznym i wizowym.

(10) Ponieważ jedynie sprawdzanie odcisków palców może dać pewność, że osoba zamierzająca wjechać do strefy Schengen jest osobą, której została wydana wiza, należy ustanowić przepis dotyczący stosowania na granicach zewnętrznych wizowego systemu informacyjnego (VIS) przewidzianego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 (⁶).

(11) W celu weryfikacji, czy spełnione są warunki wjazdu dla obywateli państw trzecich określone w niniejszym rozporządzeniu, oraz w celu odpowiedniego wypełniania powierzonych jej zadań straż graniczna powinna wykorzystywać wszelkie niezbędne dostępne informacje, w tym dane, które mogą być przeglądane w VIS.

(12) Aby zapobiec omijaniu przejść granicznych, na których stosowany jest VIS, oraz zagwarantować pełną efektywność VIS, szczególnie niezbędne jest zharmonizowane korzystanie z tego systemu w trakcie kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych.

(13) Ponieważ w przypadku kolejnych wniosków wizowych dane biometryczne należy ponownie wykorzystać i kopiować z pierwszego wniosku znajdującego się w VIS, stosowanie VIS podczas kontroli wjazdowej na granicach zewnętrznych powinno być obowiązkowe.

(14) Stosowanie VIS powinno prowadzić do systematycznych sprawdzeń w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców. Biorąc jednak pod uwagę ewentualny wpływ takich sprawdzeń na czas oczekiwania w przejściach granicznych, w okresie przejściowym, w drodze odstępstwa, powinno być możliwe, w ściśle określonych okolicznościach, przeglądanie w VIS bez systematycznej weryfikacji odcisków palców. Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby odstępstwo to było stosowane jedynie wtedy, gdy są spełnione warunki do stosowania takiego odstępstwa, a czas trwania i częstotliwość jego stosowania ograniczone były do niezbędnego minimum na poszczególnych przejściach granicznych.

(15) Powinno być możliwe uproszczenie odpraw na granicach zewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności w celu uniknięcia nadmiernego czasu oczekiwania na przejściach granicznych. Systematyczne stemplowanie dokumentów obywateli państw trzecich pozostaje obowiązkowe w przypadku uproszczenia odpraw granicznych. Ostemplowanie umożliwia bezsprzeczne ustalenie daty i miejsca przekroczenia granicy, bez konieczności badania w każdym przypadku, czy zostały zastosowane wszystkie wymagane środki kontrolne dotyczące dokumentu podróży.

(16) W celu ograniczenia czasu oczekiwania osób korzystających z unijnego prawa do swobodnego przemieszczania się powinno zapewnić się, o ile pozwalają na to warunki, odrębne pasy ruchu na przejściach granicznych, oznakowane za pomocą jednolitych oznaczeń we wszystkich państwach członkowskich. W międzynarodowych portach lotniczych powinno zapewnić się odrębne pasy ruchu. Państwa członkowskie powinny rozważyć utworzenie odrębnych pasów ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych, jeżeli jest to uznane za właściwe i jeżeli pozwalają na to warunki lokalne.

(17) Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby procedury kontroli na granicach zewnętrznych nie stanowiły istotnej przeszkody dla handlu oraz wymiany społecznej i kulturalnej. W tym celu państwa członkowskie powinny rozmieścić odpowiednią liczbę personelu i odpowiednie zasoby.

(18) Państwa członkowskie powinny wyznaczyć służbę lub służby krajowe odpowiedzialne za zadania w zakresie kontroli granicznej zgodnie z ich prawem krajowym. W przypadku gdy odpowiedzialność ta w danym państwie członkowskim spoczywa na więcej niż jednej służbie, między służbami tymi powinna być prowadzona ścisła i stała współpraca.

(19) Zarządzaniem współpracą operacyjną i pomocą w zakresie kontroli granicznej pomiędzy państwami członkowskimi i ich koordynacją powinna zajmować się Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwana dalej „Agencją”) ustanowiona rozporządzeniem Rady (WE) nr 2007/2004 (⁷).

(20) Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla kontroli przeprowadzanych w ramach ogólnych uprawnień policyjnych i kontroli bezpieczeństwa przeprowadzanych w stosunku do osób, takich samych jak kontrole przeprowadzane w przypadku lotów krajowych, możliwości przeprowadzania przez państwa członkowskie wyjątkowych kontroli bagażu zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3925/91 (⁸), oraz dla prawa krajowego dotyczącego posiadania dokumentów podróży lub tożsamości lub wymogu, aby osoby powiadamiały organy o swojej obecności na terytorium danego państwa członkowskiego.

(21) Na obszarze, na którym możliwy jest swobodny przepływ osób, przywracanie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych powinno pozostać wyjątkiem. Nie powinno się przeprowadzać kontroli granicznej lub nakładać formalności jedynie z powodu przekraczania takiej granicy.

(22) Utworzenie obszaru, na którym zapewniony jest swobodny przepływ osób przez granice wewnętrzne, jest jednym z głównych osiągnięć Unii. Na takim obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej konieczne jest wspólne reagowanie na sytuacje, które w znacznym stopniu wpływają na porządek publiczny lub bezpieczeństwo wewnętrzne tego obszaru, jego części albo jednego lub większej liczby państw członkowskich, poprzez stworzenie możliwości tymczasowego przywracania wewnętrznej kontroli granicznej w wyjątkowych okolicznościach, lecz bez uszczerbku dla zasady swobodnego przepływu osób. Biorąc pod uwagę wpływ, jaki takie ostateczne środki mogą wywierać na wszystkie osoby mające prawo przemieszczania się w obrębie tego obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej, należy określić warunki i procedury dotyczące przywracania tych środków w celu zapewnienia, aby miały one charakter wyjątkowy oraz aby przestrzegana była zasada proporcjonalności. Zakres i czas trwania przywrócenia tych środków powinien zostać ograniczony do absolutnego minimum niezbędnego do zareagowania na poważne zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(23) Ponieważ tymczasowe przywrócenie kontroli na granicach wewnętrznych wpływa na swobodę przepływu osób, każda decyzja o przywróceniu takiej kontroli powinna być podejmowana zgodnie ze wspólnie ustalonymi kryteriami i powinna być odpowiednio zgłaszana Komisji lub zalecana przez instytucję Unii. W każdym razie przywracanie wewnętrznej kontroli granicznej powinno pozostać wyjątkiem i powinno mieć miejsce wyłącznie jako ostateczność, w ściśle ograniczonym zakresie i na ograniczony okres, w oparciu o konkretne, obiektywne kryteria i o ocenę konieczności zastosowania tego środka, które należy kontrolować na poziomie Unii. W przypadku gdy poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego wymaga natychmiastowego działania, państwa członkowskie powinny mieć możliwość przywrócenia kontroli granicznej na swoich granicach wewnętrznych na okres nie dłuższy niż dziesięć dni. Ewentualne przedłużenie tego okresu musi podlegać monitorowaniu na poziomie Unii.

(24) Konieczność i proporcjonalność przywrócenia wewnętrznej kontroli granicznej powinna być rozważana w świetle zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego uzasadniającego potrzebę takiego przywrócenia; należy również rozważyć wykorzystanie alternatywnych środków na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, jak również wpływ takiej kontroli na swobodę przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

(25) Przywrócenie wewnętrznej kontroli granicznej mogłoby wyjątkowo być konieczne w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na poziomie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na poziomie krajowym, w szczególności w następstwie ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, lub z powodu zagrożeń stwarzanych przez przestępczość zorganizowaną.

(26) Migracji ani przekraczania granic zewnętrznych przez dużą liczbę obywateli państw trzecich nie powinno się uznawać per se za zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(27) Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odstępstwo od podstawowej zasady swobody przepływu osób należy interpretować ściśle, a koncepcja porządku publicznego zakłada istnienie rzeczywistego, obecnego i dostatecznie poważnego zagrożenia dla jednego z podstawowych interesów społeczeństwa.

(28) W oparciu o zebrane dotychczas doświadczenia w odniesieniu do funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej oraz aby pomóc zapewnić konsekwentne stosowanie dorobku Schengen, Komisja może sporządzić wytyczne dotyczące przywracania wewnętrznej kontroli granicznej, obejmujące zarówno przypadki wymagające tymczasowego zastosowania takiego środka, jak i przypadki, w których konieczne jest natychmiastowe działanie. Wytyczne te powinny zawierać wyraźne wskaźniki służące ułatwieniu stwierdzenia, jakie okoliczności mogłyby stanowić poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

(29) W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie rozporządzenia Rady (UE) nr 1053/2013 (⁹) stwierdzone zostaną poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń przyjętych na podstawie tego rozporządzenia, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze umożliwiające zalecenie ocenianemu państwu członkowskiemu podjęcia określonych środków szczególnych, takich jak rozmieszczenie zespołów europejskiej straży granicznej, przedłożenie planów strategicznych lub - w ostateczności oraz mając na uwadze powagę sytuacji - zamknięcie konkretnego przejścia granicznego. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (¹⁰). W świetle art. 2 ust. 2 lit. b) ppkt (iii) tego rozporządzenia zastosowanie ma procedura sprawdzająca.

(30) Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych w trybie procedury szczególnej na poziomie Unii może także być uzasadnione w wyjątkowych okolicznościach i jako środek ostateczny, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych, stwierdzonych w toku rygorystycznego procesu oceny zgodnie z art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, w przypadku gdy okoliczności te stanowiłyby poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w obrębie tego obszaru lub jego części. Taka szczególna procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych może zostać uruchomiona na tych samych warunkach także w wyniku poważnego zaniedbania obowiązków przez oceniane państwo członkowskie. Z uwagi na politycznie drażliwy charakter przywracania kontroli na niektórych granicach wewnętrznych, które dotyka kwestii krajowych uprawnień wykonawczych oraz w zakresie egzekwowania prawa dotyczących wewnętrznej kontroli granicznej, uprawnienia wykonawcze do przyjmowania zaleceń w trybie tej szczególnej procedury na poziomie Unii powinny zostać przyznane Radzie, stanowiącej na podstawie wniosku Komisji.

(31) Przed przyjęciem jakiegokolwiek zalecenia w sprawie tymczasowego przywrócenia wewnętrznych kontroli granicznych na niektórych granicach wewnętrznych należy dokładnie i terminowo zbadać możliwość zastosowania środków ukierunkowanych na rozwiązanie źródłowych problemów, w tym możliwość pomocy takich organów lub jednostek organizacyjnych Unii, jak Agencja lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”) ustanowiony decyzją Rady 2009/371/WSiSW (¹¹), oraz wykorzystania technicznych lub finansowych środków wsparcia na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach. W przypadku wykrycia poważnego niedociągnięcia Komisja powinna mieć możliwość udzielenia środków wsparcia finansowego w celu wspomożenia danego państwa członkowskiego. Ponadto każde zalecenie Komisji i Rady powinno być oparte na uzasadnionych informacjach.

(32) Komisja powinna mieć możliwość przyjmowania aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, w należycie uzasadnionych przypadkach gdy ze względu na potrzebę przedłużenia kontroli na granicach wewnętrznych wymaga tego pilny charakter sprawy.

(33) Sprawozdania z ocen oraz zalecenia, o których mowa w art. 14 i 15 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, powinny stanowić podstawę uruchamiania środków szczególnych w przypadku wystąpienia poważnych niedociągnięć związanych z kontrolami na granicach zewnętrznych oraz podstawę stosowania szczególnej procedury w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, a zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Państwa członkowskie i Komisja wspólnie dokonują regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja koordynuje te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. Na mechanizm oceny składają się następujące elementy: roczne i wieloletnie programy oceny, zapowiedziane i niezapowiedziane wizyty na miejscu przeprowadzane przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie, sprawozdania z wynikiem ocen przyjmowane przez Komisję, zalecenia co do działań naprawczych przyjmowane przez Radę na podstawie wniosku Komisji, odpowiednie działania następcze, odpowiednie monitorowanie oraz odpowiednia sprawozdawczość.

(34) Ponieważ cel rozporządzenia (WE) nr 562/2006 i jego kolejnych zmian, a mianowicie ustanowienie zasad stosowanych do przepływu osób przez granice, nie mógł zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast możliwe było jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia mogła podejmować działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności, określoną w tym artykule, to rozporządzenie i jego kolejne zmiany nie wykraczały poza to, co było konieczne dla osiągnięcia tego celu.

(35) Należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do przyjmowania dodatkowych środków dotyczących ochrony, a także zmian w załącznikach do niniejszego rozporządzenia. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów. Przygotowując i opracowując akty delegowane, Komisja powinna zapewnić jednoczesne, terminowe i odpowiednie przekazywanie stosownych dokumentów Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

(36) Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Należy je stosować zgodnie ze zobowiązaniami państw członkowskich w odniesieniu do ochrony międzynarodowej i zasady non-refoulement.

(37) Na zasadzie odstępstwa od art. 355 TFUE niniejsze rozporządzenie stosuje się jedynie do tych terytoriów Francji i Niderlandów, które znajdują się w Europie. Nie wpływa ono na szczególne zasady stosowane w Ceucie i Melilli, określone w Umowie w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (¹²).

(38) Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje. Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, zgodnie z art. 4 tego protokołu Dania podejmuje w terminie sześciu miesięcy po przyjęciu przez Radę niniejszego rozporządzenia decyzję, czy dokona jego transpozycji do swojego prawa krajowego.

(39) W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzenie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹³), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji Rady 1999/437/WE (¹⁴).

(40) W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁵), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 pkt A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (¹⁶).

(41) W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu w sprawie przystąpienia Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (¹⁷), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. A decyzji 1999/437/WE w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (¹⁸).

(42) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Zjednoczonego Królestwa zgodnie z decyzją Rady 2000/365/WE (¹⁹); Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związane, ani go nie stosuje.

(43) Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (²⁰); Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje.

(44) W odniesieniu do Bułgarii, Chorwacji, Cypru i Rumunii, art. 1 akapit pierwszy, art. 6 ust. 5 lit. a), tytuł III oraz przepisy tytułu II i załączników i odnoszących się do SIS i do VIS stanowią przepisy oparte na dorobku Schengen lub w inny sposób z nim związane w rozumieniu, odpowiednio, art. 3 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2003 r., art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r. i art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2011 r.,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

TYTUŁ I

PRZEPISY OGÓLNE

Artykuł 1

Przedmiot i zasady

Niniejsze rozporządzenie przewiduje brak kontroli granicznej osób przekraczających granice wewnętrzne pomiędzy państwami członkowskimi Unii.

Niniejsze rozporządzenie określa zasady regulujące kontrolę graniczną osób przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich Unii.

Artykuł 2

Definicje

Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

1) „granice wewnętrzne” oznaczają:

a) wspólne granice lądowe państw członkowskich, w tym granice na rzekach i jeziorach;

b) porty lotnicze państw członkowskich przeznaczone do lotów wewnętrznych;

c) porty morskie, rzeczne i porty na jeziorach państw członkowskich służące do regularnych wewnętrznych połączeń promowych;

2) „granice zewnętrzne” oznaczają granice lądowe, w tym granice na rzekach i jeziorach, oraz granice morskie państw członkowskich, a także ich porty lotnicze, porty rzeczne, porty morskie i porty na jeziorach, pod warunkiem że nie stanowią one granic wewnętrznych;

3) „lot wewnętrzny” oznacza każdy lot wyłącznie z terytorium państwa członkowskiego lub na jego terytorium, bez lądowania na terytorium państwa trzeciego;

4) „regularne wewnętrzne połączenia promowe” oznacza każde połączenie promowe między dwoma tymi samymi portami, lub większą ich liczbą, usytuowanymi na terytorium państw członkowskich, bez zawijania do jakichkolwiek portów poza terytorium państw członkowskich i obejmujące transport pasażerów i pojazdów zgodnie z opublikowanym rozkładem rejsów;

5) „osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii” oznacza:

a) obywateli Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE oraz obywateli państw trzecich będących członkami rodziny obywatela Unii korzystającego z prawa do swobodnego przemieszczania się, do których stosuje się dyrektywę 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (²¹);

b) obywateli państw trzecich i członków ich rodzin, niezależnie od ich obywatelstwa, którzy na mocy porozumień pomiędzy Unią i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a tymi państwami trzecimi, z drugiej strony, korzystają z takich samych praw do swobodnego przemieszczania się jak obywatele Unii;

6) „obywatel państwa trzeciego” oznacza każdą osobę niebędącą obywatelem Unii w rozumieniu art. 20 ust. 1 TFUE i która nie jest objęta pkt 5 niniejszego artykułu;

7) „osoba, wobec której dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu” oznacza każdego obywatela państwa trzeciego, wobec którego dokonano wpisu w Systemie Informacyjnym Schengen (zwanym dalej „SIS”) zgodnie z art. 24 i 26 rozporządzenia (WE) nr 1987/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (²²) i do celów określonych w tych artykułach;

8) „przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne wyznaczone przez właściwe organy do celów przekraczania granic zewnętrznych;

9) „wspólnie prowadzone przejście graniczne” oznacza każde przejście graniczne usytuowane na terytorium państwa członkowskiego albo na terytorium państwa trzeciego, na którym to przejściu straż graniczna państwa członkowskiego i straż graniczna państwa trzeciego przeprowadzają następujące po sobie kontrole wyjazdu i wjazdu zgodnie ze swoim prawem krajowym oraz na podstawie umowy dwustronnej;

10) „kontrola graniczna” oznacza działania podejmowane na granicy zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i do celów w nim określonych, wyłącznie w odpowiedzi na zamiar przekroczenia tej granicy lub na akt jej przekroczenia, bez względu na wszelkie inne okoliczności, składające się z odprawy granicznej oraz ochrony granicy;

11) „odprawa graniczna” oznacza czynności kontrolne przeprowadzane na przejściach granicznych w celu zapewnienia, aby można było zezwolić na wjazd osób, w tym ich środków transportu oraz przedmiotów będących w ich posiadaniu, na terytorium państw członkowskich lub aby można było zezwolić na opuszczenie przez nie tego terytorium;

12) „ochrona granicy” oznacza ochronę granic pomiędzy przejściami granicznymi oraz ochronę przejść granicznych poza ustalonymi godzinami otwarcia w celu uniemożliwienia uniknięcia przez osoby odprawy granicznej i zniechęcenia ich do tego;

13) „kontrola drugiej linii” oznacza szczegółową odprawę, która może zostać przeprowadzona w odpowiednim miejscu, innym niż miejsce, w którym dokonywana jest odprawa wszystkich osób (pierwsza linia);

14) „straż graniczna” oznacza każdego funkcjonariusza publicznego wyznaczonego zgodnie z prawem krajowym do pełnienia obowiązków służbowych na przejściu granicznym lub na odcinku granicy, lub w bezpośrednim sąsiedztwie tej granicy, który realizuje zgodnie z niniejszym rozporządzeniem i prawem krajowym zadania w zakresie kontroli granicznej;

15) „przewoźnik” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która z tytułu wykonywanego zawodu zajmuje się transportem osób;

16) „dokument pobytowy” oznacza:

a) wszystkie dokumenty pobytowe wydane przez państwa członkowskie zgodnie z jednolitym wzorem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1030/2002 (²³) oraz karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE;

b) wszystkie inne dokumenty wydane przez państwo członkowskie obywatelom państw trzecich uprawniające do pobytu na jego terytorium, które zostały zgłoszone, a następnie opublikowane zgodnie z art. 39, z wyjątkiem:

(i) dokumentów tymczasowych ważnych do momentu rozpatrzenia pierwszego wniosku o wydanie dokumentu pobytowego, o którym mowa w lit. a), lub wniosku o nadanie statusu uchodźcy; oraz

(ii) wiz wydanych przez państwo członkowskie zgodnie z jednolitym formularzem określonym w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1683/95 (²⁴);

17) „statek wycieczkowy” oznacza statek kursujący po określonej trasie, zgodnie z uprzednio przyjętym planem, który obejmuje program turystyczny w różnych portach i który zwykle nie zabiera pasażerów ani nie pozwala pasażerom na zejście na ląd w trakcie podróży;

18) „żegluga rekreacyjna” oznacza korzystanie z pływających jednostek rekreacyjnych w celach sportowych lub turystycznych;

19) „rybołówstwo przybrzeżne” oznacza połowy prowadzone za pomocą statków powracających codziennie lub w ciągu 36 godzin do portu znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego bez wchodzenia do portu znajdującego się w państwie trzecim;

20) „pracownik zatrudniony na urządzeniach oddalonych od brzegu” oznacza osobę, która pracuje na instalacji morskiej umiejscowionej na wodach terytorialnych lub na obszarze wyłącznej gospodarczej eksploatacji morskiej państwa członkowskiego, zgodnie z definicją określoną przez międzynarodowe prawo morskie, i która powraca regularnie drogą morską lub lotniczą na terytorium państw członkowskich;

21) „zagrożenie dla zdrowia publicznego” oznacza każdą chorobę mogącą przerodzić się w epidemię według definicji Międzynarodowych przepisów zdrowotnych Światowej Organizacji Zdrowia lub inną chorobę zakaźną lub zakaźną chorobę pasożytniczą, jeżeli są one objęte przepisami dotyczącymi ochrony, mającymi zastosowanie do obywateli państw członkowskich.

Artykuł 3

Zakres stosowania

Niniejsze rozporządzenie stosuje się do każdej osoby przekraczającej granice wewnętrzne lub zewnętrzne państw członkowskich, bez uszczerbku dla:

a) praw osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii;

b) praw uchodźców i osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, w szczególności w odniesieniu do zasady non-refoulement.

Artykuł 4

Prawa podstawowe

Stosując niniejsze rozporządzenie, państwa członkowskie w pełni przestrzegają odpowiednich przepisów prawa Unii, w tym Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), prawa międzynarodowego, w tym Konwencji dotyczącej statusu uchodźców sporządzonej w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. (zwanej dalej „konwencją genewską”), zobowiązań związanych z dostępem do ochrony międzynarodowej, w szczególności zasady non-refoulement, oraz praw podstawowych. Zgodnie z zasadami ogólnymi prawa Unii decyzje na podstawie niniejszego rozporządzenia podejmuje się w sposób indywidualny.

TYTUŁ II

GRANICE ZEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Przekraczanie granic zewnętrznych i warunki wjazdu

Artykuł 5

Przekraczanie granic zewnętrznych

1. Przekraczanie granic zewnętrznych dozwolone jest jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia. Na przejściach granicznych, które nie są czynne całą dobę, udostępnia się widoczne informacje o godzinach ich otwarcia.

Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz swoich przejść granicznych zgodnie z art. 39.

2. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1 można dopuścić wyjątki od obowiązku przekraczania granic zewnętrznych jedynie na przejściach granicznych i w ustalonych godzinach ich otwarcia:

a) dla osób lub grup osób - w przypadku gdy istnieje szczególny wymóg sporadycznego przekraczania granic zewnętrznych poza przejściami granicznymi lub poza ustalonymi godzinami ich otwarcia - pod warunkiem że posiadają zezwolenia wymagane na mocy prawa krajowego oraz że nie zachodzi sprzeczność z interesem porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich. Państwa członkowskie mogą dokonać szczegółowych ustaleń w umowach dwustronnych. Ogólne wyjątki przewidziane przez prawo krajowe i umowy dwustronne zgłasza się Komisji zgodnie z art. 39;

b) dla osób lub grup osób w przypadku nieprzewidzianej sytuacji wyjątkowej;

c) zgodnie z przepisami szczególnymi zawartymi w art. 19 i 20 w związku z załącznikami VI i VII.

3. Bez uszczerbku dla wyjątków przewidzianych w ust. 2 lub dla swoich zobowiązań w zakresie ochrony międzynarodowej, państwa członkowskie wprowadzają sankcje, zgodnie z ich prawem krajowym, za niedozwolone przekraczanie granic zewnętrznych w miejscach innych niż przejścia graniczne lub w godzinach innych niż ustalone godziny otwarcia. Sankcje te muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

Artykuł 6

Warunki wjazdu obywateli państw trzecich

1. W przypadku planowanego pobytu na terytorium państw członkowskich nieprzekraczającego 90 dni w każdym okresie 180-dniowym, co oznacza wzięcie pod uwagę okresu 180-dniowego poprzedzającego każdy z dni pobytu, warunki wjazdu obywateli państw trzecich są następujące:

a) posiadają oni ważny dokument podróży uprawniający posiadacza do przekroczenia granicy i spełniający następujące kryteria:

(i) jest on ważny przez przynajmniej trzy miesiące po planowanej dacie wyjazdu z terytorium państw członkowskich; w uzasadnionych pilnych przypadkach kryterium to może zostać pominięte;

(ii) został wydany w okresie ostatnich 10 lat;

b) posiadają oni ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 539/2001 (²⁵), chyba że posiadają ważny dokument pobytowy lub ważną wizę długoterminową;

c) uzasadnią cel i warunki planowanego pobytu oraz posiadają wystarczające środki utrzymania, zarówno na czas trwania planowanego pobytu, jak i na powrót do ich państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyskają zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jeżeli mają możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem;

d) nie są osobami, wobec których dokonano wpisu do celów odmowy wjazdu w SIS;

e) nie są uważani za stanowiących zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych żadnego z państw członkowskich, a w szczególności nie dokonano wobec nich, na tej samej podstawie, wpisu do celów odmowy wjazdu w krajowych bazach danych państw członkowskich.

2. Do celów wykonania ust. 1 za datę wjazdu uważa się pierwszy dzień pobytu na terytorium państw członkowskich, a datę wyjazdu liczy się jako ostatni dzień pobytu na terytorium państw członkowskich. W obliczeniach długości pobytu na terytorium państw członkowskich nie uwzględnia się okresów pobytu dozwolonych na mocy zezwolenia na pobyt lub wizy długoterminowej.

3. Niewyczerpujący wykaz dokumentów uzupełniających, których okazania straż graniczna może wymagać od obywateli państw trzecich w celu weryfikacji spełnienia warunków określonych w ust. 1 lit. c), zawarty jest w załączniku I.

4. Środki utrzymania ocenia się stosownie do długości i celu pobytu oraz w stosunku do średnich kosztów taniego wyżywienia i zakwaterowania w danym państwie członkowskim lub danych państwach członkowskich, pomnożonych przez liczbę dni pobytu.

Ustalane przez państwa członkowskie kwoty referencyjne są przekazywane Komisji zgodnie z art. 39.

Podstawę do oceny, czy środki utrzymania są wystarczające, może stanowić gotówka, czeki podróżne i karty kredytowe znajdujące się w posiadaniu obywatela państwa trzeciego. Oświadczenia o sponsorowaniu, jeżeli takie oświadczenia są przewidziane przez prawo krajowe, oraz listy gwarancyjne od osób przyjmujących, określone przez prawo krajowe, w przypadku gdy obywatel państwa trzeciego zatrzymuje się u osoby przyjmującej, mogą również stanowić dowód dysponowania wystarczającymi środkami utrzymania.

5. Na zasadzie odstępstwa od ust. 1:

a) obywatelom państw trzecich, którzy nie spełniają wszystkich warunków ustanowionych w ust. 1, jednakże posiadają dokument pobytowy lub wizę długoterminową, zezwala się na wjazd na terytorium innych państw członkowskich w celu tranzytu, tak aby mogli oni dotrzeć na terytorium państwa członkowskiego, które wydało dokument pobytowy lub wizę długoterminową, chyba że ich nazwiska znajdują się w krajowym wykazie wpisów państwa członkowskiego, którego granice zewnętrzne usiłują przekroczyć, a wpisowi towarzyszy instrukcja odmowy wjazdu lub tranzytu;

b) obywatelom państw trzecich, którzy spełniają warunki ustanowione w ust. 1, z wyjątkiem warunku ustanowionego w lit. b), którzy zgłaszają się na granicy, można zezwolić na wjazd na terytorium państw członkowskich, jeżeli na granicy zostanie im wydana wiza zgodnie z art. 35 i 36 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 (²⁶).

Państwa członkowskie opracowują statystyki dotyczące wiz wydawanych na granicy zgodnie z art. 46 rozporządzenia (WE) nr 810/2009 i załącznikiem XII do tego rozporządzenia.

Jeżeli zamieszczenie wizy w dokumencie nie jest możliwe, wizę zamieszcza się wyjątkowo na oddzielnej karcie załączonej do dokumentu. W takim przypadku stosuje się jednolity wzór formularza, na którym umieszcza się wizę, określony w rozporządzeniu Rady (WE) nr 333/2002 (²⁷);

c) obywatele państw trzecich, którzy nie spełniają jednego lub większej liczby warunków ustanowionych w ust. 1, mogą uzyskać zezwolenie państwa członkowskiego na wjazd na jego terytorium ze względów humanitarnych, ze względu na interes narodowy lub zobowiązania międzynarodowe. W przypadku gdy wobec danego obywatela państwa trzeciego dokonano wpisu, o którym mowa w ust. 1 lit. d), państwo członkowskie wydające mu zezwolenie na wjazd na swoje terytorium informuje o tym odpowiednio pozostałe państwa członkowskie.

ROZDZIAŁ II

Kontrola granic zewnętrznych i odmowa wjazdu

Artykuł 7

Dokonywanie odprawy granicznej

1. Straż graniczna podczas wykonywania swoich obowiązków w pełni szanuje ludzką godność, w szczególności w przypadkach, gdy ma do czynienia z osobami wymagającymi szczególnego traktowania.

Wszelkie środki podjęte podczas wykonywania zadań muszą być proporcjonalne do celów realizowanych za pomocą tych środków.

2. Podczas dokonywania odprawy granicznej straż graniczna nie może dyskryminować osób ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.

Artykuł 8

Odprawa graniczna osób

1. Ruch graniczny na granicach zewnętrznych podlega odprawom dokonywanym przez straż graniczną. Odprawy dokonywane są zgodnie z niniejszym rozdziałem.

Odprawom mogą podlegać również środki transportu i przedmioty będące w posiadaniu osób przekraczających granicę. Do przeszukań stosuje się prawo krajowe danego państwa członkowskiego.

2. Wszystkie osoby podlegają minimalnej odprawie mającej na celu ustalenie ich tożsamości na podstawie okazanych dokumentów podróży. Taka minimalna odprawa obejmuje szybką i bezpośrednią weryfikację dokumentu uprawniającego posiadacza do przekroczenia granicy w zakresie jego ważności oraz weryfikację obecności śladów jego sfałszowania lub podrobienia, przy użyciu, w stosownych przypadkach, urządzeń technicznych oraz poprzez sprawdzenie wyłącznie informacji o skradzionych, przywłaszczonych, utraconych w inny sposób i unieważnionych dokumentach w odpowiednich bazach danych.

Minimalna odprawa, o której mowa w akapicie pierwszym, stanowi zasadę w odniesieniu do osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii.

Jednakże, wyrywkowo, podczas dokonywania minimalnej odprawy osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii, straż graniczna może sprawdzić krajowe i europejskie bazy danych w celu potwierdzenia, że takie osoby nie stanowią rzeczywistego, aktualnego i dostatecznie poważnego zagrożenia dla bezpieczeństwa wewnętrznego, porządku publicznego, stosunków międzynarodowych państw członkowskich lub zagrożenia dla zdrowia publicznego.

Skutki takiego sprawdzenia nie mogą naruszać prawa do wjazdu osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii na terytorium danego państwa członkowskiego, określonego w dyrektywie 2004/38/WE.

3. Obywatele państw trzecich podlegają szczegółowej odprawie przy wjeździe i wyjeździe w następujący sposób:

a) szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje weryfikację warunków regulujących wjazd określonych w art. 6 ust. 1 oraz, w stosownych przypadkach, dokumentów zezwalających na pobyt i prowadzenie działalności zawodowej. Weryfikacja ta dokonywana jest poprzez szczegółowe sprawdzenie następujących elementów:

(i) weryfikację posiadania przez obywatela państwa trzeciego ważnego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy oraz, w stosownych przypadkach, wymaganej wizy lub dokumentu pobytowego;

(ii) szczegółowe sprawdzenie dokumentu podróży pod kątem śladów sfałszowania lub podrobienia;

(iii) sprawdzenie stempli wjazdu i wyjazdu w dokumencie podróży danego obywatela państwa trzeciego w celu weryfikacji, na podstawie porównania dat wjazdu i wyjazdu, czy osoba ta nie przekroczyła już maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich;

(iv) weryfikację miejsca wyjazdu i przeznaczenia danego obywatela państwa trzeciego i celu planowanego pobytu, poprzez sprawdzenie, jeżeli jest to konieczne, odpowiednich dokumentów uzupełniających;

(v) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego posiada wystarczające środki utrzymania na okres i do celów planowanego pobytu, na powrót do państwa pochodzenia lub na tranzyt do państwa trzeciego, co do którego istnieje pewność, że uzyska zezwolenie na wjazd na jego terytorium, lub jest w stanie uzyskać takie środki zgodnie z prawem;

(vi) weryfikację, czy dany obywatel państwa trzeciego, jego środek transportu i przewożone przez niego przedmioty nie stanowią prawdopodobnego niebezpieczeństwa dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, zdrowia publicznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich. Weryfikacja taka obejmuje bezpośrednie sprawdzenie danych osób i wpisów ich dotyczących oraz, o ile to konieczne, wpisów dotyczących przedmiotów, zawartych w SIS i w krajowych bazach danych, oraz ewentualne działania, jakie należy podjąć w wyniku dokonania wpisu;

b) jeżeli obywatel państwa trzeciego posiada wizę, o której mowa w art. 6 ust. 1 lit. b), szczegółowa odprawa przy wjeździe obejmuje także weryfikację tożsamości posiadacza wizy oraz autentyczności wizy, poprzez sprawdzenie w wizowym systemie informacyjnym (VIS) zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

c) w drodze odstępstwa sprawdzenie w VIS można przeprowadzić we wszystkich przypadkach tylko za pomocą numeru naklejki wizowej a wybiórczo za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców, jeżeli:

(i) natężenie ruchu osiągnęło taki stopień, że czas oczekiwania na przejściu granicznym nadmiernie się wydłuża;

(ii) wyczerpane zostały wszystkie zasoby w zakresie personelu, urządzeń i organizacji; oraz

(iii) z przeprowadzonej analizy ryzyka wynika, że nie istnieje zagrożenie w odniesieniu do bezpieczeństwa wewnętrznego ani nielegalnej imigracji.

Jednakże w każdym przypadku zaistnienia jakichkolwiek wątpliwości w odniesieniu do tożsamości posiadacza wizy lub autentyczności wizy systematycznie dokonywane są sprawdzenia w VIS za pomocą numeru naklejki wizowej łącznie z weryfikacją odcisków palców.

Odstępstwo to może być stosowane jedynie na danym przejściu granicznym tak długo, jak długo spełnione są warunki, o których mowa w ppkt (i), (ii) oraz (iii);

d) decyzja o sprawdzeniu w VIS zgodnie z lit. c) jest podejmowana przez komendanta placówki straży granicznej na przejściu granicznym lub na wyższym szczeblu.

Zainteresowane państwo członkowskie powiadamia niezwłocznie pozostałe państwa członkowskie oraz Komisję o takiej decyzji;

e) każde z państw członkowskich przekazuje raz w roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie ze stosowania lit. c), które zawiera liczbę obywateli państw trzecich sprawdzonych w VIS tylko za pomocą numeru naklejki wizowej, a także czas oczekiwania, o którym mowa w lit. c) ppkt (i);

f) lit. c) i d) mają zastosowanie przez maksymalny okres trzech lat, rozpoczynający się trzy lata po rozpoczęciu funkcjonowania VIS. Przed końcem drugiego roku stosowania lit. c) i d) Komisja przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę ich wdrożenia. Na podstawie tej oceny Parlament Europejski lub Rada mogą zwrócić się do Komisji o zaproponowanie odpowiednich zmian do niniejszego rozporządzenia;

g) szczegółowa odprawa przy wyjeździe obejmuje:

(i) weryfikację posiadania przez obywatela państwa trzeciego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy;

(ii) weryfikację dokumentu podróży pod kątem śladów sfałszowania lub podrobienia;

(iii) weryfikację, jeżeli jest to możliwe, czy obywatel państwa trzeciego nie jest uznawany za stanowiącego zagrożenie dla porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego lub stosunków międzynarodowych któregokolwiek z państw członkowskich;

h) obok odprawy, o której mowa w lit. g), szczegółowa odprawa przy wyjeździe może również obejmować:

(i) weryfikację, czy dana osoba posiada ważną wizę, jeżeli jest ona wymagana zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001, z wyjątkiem przypadku gdy posiada ona ważny dokument pobytowy; taka weryfikacja może obejmować sprawdzenie w VIS zgodnie z art. 18 rozporządzenia (WE) nr 767/2008;

(ii) weryfikację, czy dana osoba nie przekroczyła maksymalnego czasu dozwolonego pobytu na terytorium państw członkowskich;

(iii) sprawdzenie wpisów w SIS wobec osób i przedmiotów oraz informacji w krajowych bazach danych;

i) w celu identyfikacji osób, które mogą nie spełniać lub przestały spełniać warunki wjazdu, pobytu lub zamieszkania na terytorium państw członkowskich, możliwe jest sprawdzenie w VIS zgodnie z art. 20 rozporządzenia (WE) nr 767/2008.

4. Takiej szczegółowej odprawy dokonuje się w miejscu niepublicznym, jeżeli istnieją odpowiednie pomieszczenia i jeżeli obywatel państwa trzeciego wyrazi takie życzenie.

5. Bez uszczerbku dla akapitu drugiego, obywatelom państw trzecich poddanym szczegółowej kontroli drugiej linii udziela się informacji na piśmie w języku, który rozumieją lub - jak można racjonalnie przypuszczać - powinni rozumieć, lub w inny skuteczny sposób, o celu i procedurze takiej odprawy.

Informacje te muszą być dostępne we wszystkich językach urzędowych Unii i w języku lub językach państwa lub państw graniczących z danym państwem członkowskim oraz wskazywać, że obywatel państwa trzeciego może zażądać podania nazwiska lub numeru identyfikacyjnego funkcjonariuszy straży granicznej dokonujących szczegółowej kontroli drugiej linii, jak również nazwy przejścia granicznego i daty przekroczenia granicy.

6. Odprawa osoby korzystającej z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii jest dokonywana zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE.

7. Szczegółowe zasady dotyczące informacji podlegających rejestracji są określone w załączniku II.

8. W przypadkach gdy zastosowanie ma art. 5 ust. 2 lit. a) lub b), państwa członkowskie mogą również ustanowić odstępstwa od przepisów określonych w niniejszym artykule.

Artykuł 9

Uproszczenie odprawy granicznej

1. Odprawa graniczna na granicach zewnętrznych może zostać uproszczona w następstwie wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności. Uważa się, że takie wyjątkowe i nieprzewidziane okoliczności występują w przypadku, gdy niemożliwe do przewidzenia zdarzenia prowadzą do ruchu o takim natężeniu, że powoduje ono nadmierne wydłużenie czasu oczekiwania na przejściach granicznych, a wszystkie zasoby w zakresie personelu, wyposażenia i organizacji zostały wyczerpane.

2. W przypadku uproszczenia odprawy granicznej zgodnie z ust. 1 odprawa graniczna przy wjeździe ma z zasady pierwszeństwo przed odprawą graniczną przy wyjeździe.

Decyzja o uproszczeniu odprawy jest podejmowana przez komendanta straży granicznej na przejściu granicznym.

Uproszczenie takie jest tymczasowe, dostosowane do uzasadniających je okoliczności i wprowadzane stopniowo.

3. Nawet w przypadku uproszczenia odprawy straż graniczna stempluje dokumenty podróży obywateli państw trzecich przy wjeździe i wyjeździe zgodnie z art. 11.

4. Każde państwo członkowskie przekazuje co roku Parlamentowi Europejskiemu i Komisji sprawozdanie dotyczące stosowania niniejszego artykułu.

Artykuł 10

Oddzielne pasy ruchu i informacja na znakach

1. Państwa członkowskie zapewniają odrębne pasy ruchu, w szczególności na lotniczych przejściach granicznych, w celu dokonywania odprawy osób zgodnie z art. 8. Takie pasy ruchu są wyróżnione przy pomocy znaków z oznaczeniami określonymi w załączniku III.

Państwa członkowskie mogą zapewnić odrębne pasy ruchu na morskich i lądowych przejściach granicznych oraz na granicach pomiędzy państwami członkowskimi, które nie stosują art. 22 w odniesieniu do ich wspólnych granic. Znaki z oznaczeniami określonymi w załączniku III są stosowane, jeżeli państwa członkowskie zapewniają na tych granicach odrębne pasy ruchu.

Państwa członkowskie zapewniają wyraźne oznakowanie takich pasów ruchu, w tym w przypadku odstąpienia od zasad korzystania z różnych pasów ruchu przewidzianego w ust. 4, w celu zapewnienia optymalnych poziomów przepływu osób przekraczających granicę.

2. Osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się na mocy prawa Unii są uprawnione do korzystania z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część A („UE, EOG, CH”). Mogą one również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) oraz część B2 („wszystkie paszporty”).

Obywatele państw trzecich, którzy nie są zobowiązani do posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 539/2001 oraz obywatele państw trzecich, którzy posiadają ważny dokument pobytowy lub wizę długoterminową, mogą korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 do niniejszego rozporządzenia („wiza niewymagana”). Mogą oni również korzystać z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 do niniejszego rozporządzenia („wszystkie paszporty”).

Wszystkie pozostałe osoby korzystają z pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B2 („wszystkie paszporty”).

Oznaczenia na znakach, o których mowa w akapicie pierwszym, drugim i trzecim, mogą zostać przedstawione w języku lub językach, które każde z państw członkowskich uzna za właściwe.

Zapewnienie osobnych pasów ruchu oznaczonych znakiem przedstawionym w załączniku III część B1 („wiza niewymagana”) nie jest obowiązkowe. Państwa członkowskie decydują zgodnie z potrzebami praktycznymi, czy wykorzystają ten wariant oraz których przejść granicznych będzie to dotyczyć.

3. Na morskich i lądowych przejściach granicznych państwa członkowskie mogą wydzielić różne pasy ruchu dla pojazdów osobowych i ciężarowych oraz autobusów za pomocą znaków przedstawionych w załączniku III część C.

Państwa członkowskie mogą wprowadzić zmiany oznaczeń na tych znakach, w przypadku gdy jest to właściwe ze względu na okoliczności lokalne.

4. W przypadkach tymczasowego braku równowagi w natężeniu ruchu na poszczególnych przejściach granicznych właściwe organy mogą odstąpić od zasad korzystania z różnych pasów ruchu na czas niezbędny do zlikwidowania takiego braku równowagi.

Artykuł 11

Stemplowanie dokumentów podróży

1. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich są systematycznie stemplowane przy wjeździe i wyjeździe. W szczególności stempel wjazdowy lub wyjazdowy zamieszcza się w:

a) dokumentach zawierających ważną wizę, umożliwiających obywatelom państw trzecich przekroczenie granicy;

b) dokumentach umożliwiających przekraczanie granicy obywatelom państw trzecich, którym państwo członkowskie wydaje wizę na granicy;

c) dokumentach umożliwiających przekraczanie granicy obywatelom państw trzecich niepodlegającym obowiązkowi wizowemu.

2. Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, którzy są członkami rodziny obywatela Unii i do których ma zastosowanie dyrektywa 2004/38/WE, ale którzy nie przedstawią karty pobytowej przewidzianej w tej dyrektywie, są stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

Dokumenty podróży obywateli państw trzecich, którzy są członkami rodziny obywateli państw trzecich korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania na mocy prawa Unii, ale którzy nie przedstawią karty pobytowej przewidzianej w dyrektywie 2004/38/WE, są stemplowane przy wjeździe i wyjeździe.

3. Stempla wjazdowego lub wyjazdowego nie zamieszcza się w:

a) dokumentach podróży głów państw lub dygnitarzy, których przyjazd został oficjalnie zapowiedziany z wyprzedzeniem drogą dyplomatyczną;

b) licencjach pilotów lub certyfikatach członków załogi samolotu;

c) dokumentach podróży marynarzy, którzy przebywają na terytorium państwa członkowskiego tylko wtedy, kiedy przybija tam ich statek i tylko na obszarze portu, do którego wchodzi ich statek;

d) dokumentach podróży załogi i pasażerów statków wycieczkowych, którzy nie podlegają odprawie granicznej zgodnie z załącznikiem VI pkt 3.2.3;

e) dokumentach umożliwiających przekraczanie granicy obywatelom Andory, Monako i San Marino;

f) w dokumentach podróży załóg międzynarodowych pociągów pasażerskich i towarowych;

g) w dokumentach podróży obywateli państw trzecich, którzy przedstawią kartę pobytową przewidzianą w dyrektywie 2004/38/WE.

W drodze wyjątku, na wniosek obywatela państwa trzeciego, można zrezygnować z zamieszczania stempla wjazdu lub wyjazdu, jeżeli zamieszczenie stempla mogłoby spowodować dla tej osoby poważne trudności. W takim przypadku wjazd lub wyjazd odnotowuje się na osobnym arkuszu, podając nazwisko i imię tej osoby oraz numer jej paszportu. Arkusz ten przekazuje się następnie danemu obywatelowi państwa trzeciego. Właściwe organy państw członkowskich mogą prowadzić statystyki takich wyjątkowych przypadków i mogą przekazywać te statystyki Komisji.

4. Praktyczne ustalenia dotyczące stemplowania określa załącznik IV.

5. W miarę możliwości obywatele państw trzecich są informowani o obowiązku stemplowania ich dokumentu podróży przez straż graniczną przy wjeździe i wyjeździe, nawet jeżeli zastosowano uproszczenie odprawy zgodnie z art. 9.

Artykuł 12

Domniemanie dotyczące spełniania warunków dotyczących czasu trwania pobytu

1. Jeżeli w dokumencie podróży obywatela państwa trzeciego nie zamieszczono stempla wjazdu, właściwe organy krajowe mogą domniemywać, że posiadacz nie spełnia lub przestał spełniać obowiązujące w danym państwie członkowskim warunki dotyczące czasu trwania pobytu.

2. Domniemanie, o którym mowa w ust. 1, może zostać obalone w przypadku przedstawienia przez obywatela państwa trzeciego, za pomocą dowolnych środków, wiarygodnych dowodów, takich jak bilety podróżne lub dowody jego obecności poza terytorium państw członkowskich, że spełnia on warunki dotyczące czasu trwania pobytu krótkoterminowego.

W takim przypadku:

a) jeżeli obywatel państwa trzeciego znajduje się na terytorium państwa członkowskiego stosującego w całości dorobek Schengen, właściwe organy, zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową, poświadczają w jego dokumencie podróży datę i miejsce przekroczenia przez niego granicy zewnętrznej jednego z państw członkowskich stosujących w całości dorobek Schengen;

b) jeżeli obywatel państwa trzeciego znajduje się na terytorium państwa członkowskiego, wobec którego nie podjęto decyzji, o której mowa w art. 3 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2003 r., w art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2005 r. i w art. 4 ust. 2 Aktu przystąpienia z 2011 r., właściwe organy, zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową, poświadczają w jego dokumencie podróży datę i miejsce przekroczenia przez niego granicy zewnętrznej takiego państwa członkowskiego.

Oprócz poświadczenia, o którym mowa w lit. a) i b), obywatel państwa trzeciego może otrzymać formularz, którego wzór jest przedstawiony w załączniku VIII.

Państwa członkowskie przekazują sobie wzajemnie oraz Komisji i Sekretariatowi Generalnemu Rady informacje na temat krajowych praktyk dotyczących poświadczenia, o którym mowa w niniejszym artykule.

3. Jeżeli domniemanie, o którym mowa w ust. 1, nie zostanie obalone, obywatel państwa trzeciego może zostać zobowiązany do powrotu zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE (²⁸) oraz zgodnie z prawem krajowym spełniającym wymogi tej dyrektywy.

4. Stosowne przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio w przypadku braku stempla wyjazdowego.

Artykuł 13

Ochrona granicy

1. Głównym celem ochrony granicy jest zapobieganie niedozwolonemu przekraczaniu granicy, zwalczanie przestępczości transgranicznej oraz podejmowanie środków w stosunku do osób, które przekroczyły granicę nielegalnie. Osoba, która nielegalnie przekroczyła granicę i która nie ma prawa przebywać na terytorium danego państwa członkowskiego, zostaje zatrzymana i poddana procedurom spełniającym wymogi dyrektywy 2008/115/WE.

2. W celu ochrony granicy straż graniczna wykorzystuje posterunki stacjonarne i mobilne.

Ochrona ta jest prowadzona w taki sposób, aby zapobiec unikaniu przez osoby odprawy na przejściach granicznych oraz aby zniechęcić je do jej unikania.

3. Ochronę pomiędzy przejściami granicznymi prowadzi straż graniczna, której liczebność i metody działania są dostosowywane do istniejących lub przewidywanych czynników ryzyka i zagrożeń. Wiąże się to z częstymi i nagłymi zmianami okresów ochrony, tak aby niedozwolone przekraczanie granicy wiązało się zawsze z ryzykiem wykrycia.

4. Ochronę prowadzą posterunki stacjonarne lub mobilne, wykonujące swoje zadania poprzez patrolowanie lub stacjonowanie w miejscach znanych lub postrzeganych jako zagrożone, a celem takiej ochrony jest zatrzymywanie osób nielegalnie przekraczających granicę. Ochrona może również być prowadzona za pomocą środków technicznych, w tym środków elektronicznych.

5. Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących dodatkowych środków regulujących ochronę.

Artykuł 14

Odmowa wjazdu

1. Obywatelowi państwa trzeciego, który nie spełnia wszystkich warunków wjazdu ustanowionych w art. 6 ust. 1 i który nie należy do żadnej z kategorii osób, o których mowa w art. 6 ust. 5, odmawia się wjazdu na terytorium państw członkowskich. Pozostaje to bez uszczerbku dla stosowania szczególnych przepisów dotyczących prawa do azylu i ochrony międzynarodowej lub wydawania długoterminowych wiz pobytowych.

2. Odmowa wjazdu może nastąpić wyłącznie w drodze uzasadnionej decyzji podającej dokładne przyczyny odmowy. Decyzja jest podejmowana przez organ do tego upoważniony na mocy prawa krajowego. Decyzja ta wywiera skutek natychmiastowy.

Uzasadniona decyzja podająca dokładne przyczyny odmowy wydawana jest w formie standardowego formularza, określonego w załączniku V część B, wypełnionego przez organ upoważniony na mocy prawa krajowego do odmowy wjazdu. Wypełniony standardowy formularz jest wręczany danemu obywatelowi państwa trzeciego, który potwierdza otrzymanie decyzji o odmowie wjazdu przy użyciu tego formularza.

3. Osobom, którym odmówiono wjazdu, przysługuje prawo odwołania od decyzji. Postępowanie odwoławcze jest prowadzone zgodnie z prawem krajowym. Obywatelowi państwa trzeciego przekazuje się również pisemną informację dotyczącą punktów kontaktowych dysponujących informacjami na temat przedstawicieli uprawnionych do działania w imieniu obywatela państwa trzeciego zgodnie z prawem krajowym.

Złożenie takiego odwołania nie ma skutku zawieszającego w stosunku do decyzji o odmowie wjazdu.

Bez uszczerbku dla odszkodowania przyznanego zgodnie z prawem krajowym, obywatel państwa trzeciego jest uprawniony do uzyskania korekty przez państwo członkowskie, które odmówiło wjazdu, anulowanego stempla wjazdu i innych anulowanych lub dodanych wpisów, które zostały wprowadzone, jeżeli w wyniku postępowania odwoławczego stwierdzono, że decyzja o odmowie wjazdu była nieuzasadniona.

4. Straż graniczna zapewnia, aby obywatel państwa trzeciego, któremu odmówiono wjazdu, nie wjechał na terytorium tego państwa członkowskiego.

5. Państwa członkowskie gromadzą statystyki dotyczące liczby osób, którym odmówiono wjazdu, przyczyn odmowy, obywatelstwa osób, którym odmówiono wjazdu, oraz rodzaju granicy (lądowa, powietrzna lub morska), na której odmówiono im wjazdu, oraz przekazują je corocznie Komisji (Eurostatowi) zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 862/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (²⁹).

6. Szczegółowe zasady dotyczące odmowy wjazdu wymienione są w załączniku V część A.

ROZDZIAŁ III

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej oraz współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

Artykuł 15

Personel i zasoby do celów kontroli granicznej

Państwa członkowskie rozmieszczają odpowiedni personel i zasoby w ilości dostatecznej dla przeprowadzania kontroli granicznej na granicach zewnętrznych, zgodnie z art. 7-14, w sposób zapewniający skuteczny, wysoki i jednolity poziom kontroli na ich granicach zewnętrznych.

Artykuł 16

Przeprowadzanie kontroli

1. Kontrolę graniczną przewidzianą w art. 7-14 przeprowadza straż graniczna zgodnie z przepisami niniejszego rozporządzenia i z prawem krajowym.

W trakcie przeprowadzania tej kontroli granicznej uprawnienia do wszczęcia postępowania karnego nadane straży granicznej na mocy prawa krajowego i niewchodzące w zakres niniejszego rozporządzenia pozostają nienaruszone.

Państwa członkowskie zapewniają, aby straż graniczną stanowili wyspecjalizowani i odpowiednio przeszkoleni specjaliści, uwzględniając wspólne podstawowe programy szkoleń dla funkcjonariuszy straży granicznej ustanowione i opracowane przez Europejską Agencję Zarządzania Współpracą Operacyjną na Zewnętrznych Granicach Państw Członkowskich (zwaną dalej „Agencją”) ustanowioną na mocy rozporządzenia (WE) nr 2007/2004. Programy szkoleń obejmują specjalne szkolenia służące ujawnieniu zdarzeń z udziałem osób wymagających szczególnego traktowania, takich jak małoletni bez opieki i ofiary handlu ludźmi, oraz postępowania w takich sytuacjach. Państwa członkowskie, przy wsparciu Agencji, zachęcają funkcjonariuszy straży granicznej do nauki języków niezbędnych do wykonywania ich zadań.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wykaz służb krajowych właściwych w zakresie kontroli granicznej na mocy ich prawa krajowego zgodnie z art. 39.

3. W celu skutecznego kontrolowania granic każde państwo członkowskie zapewnia ścisłą i stałą współpracę pomiędzy swoimi służbami krajowymi właściwymi w zakresie kontroli granicznej.

Artykuł 17

Współpraca pomiędzy państwami członkowskimi

1. Państwa członkowskie udzielają sobie wzajemnego wsparcia oraz utrzymują ścisłą i stałą współpracę w celu skutecznej realizacji kontroli granicznej zgodnie z art. 7-16. Wymieniają one między sobą wszystkie istotne informacje.

2. Współpracę operacyjną pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi koordynuje Agencja.

3. Bez uszczerbku dla uprawnień Agencji, państwa członkowskie mogą kontynuować współpracę operacyjną z innymi państwami członkowskimi lub państwami trzecimi na granicach zewnętrznych, w tym wymianę oficerów łącznikowych, jeżeli współpraca taka stanowi uzupełnienie działania Agencji.

Państwa członkowskie powstrzymują się od wszelkich działań, które mogłyby zagrozić funkcjonowaniu Agencji lub osiągnięciu jej celów.

Państwa członkowskie informują Agencję o współpracy operacyjnej, o której mowa w akapicie pierwszym.

4. Państwa członkowskie zapewniają szkolenia w zakresie zasad kontroli granicznej, jak również praw podstawowych. W tym względzie bierze się pod uwagę wspólne normy w zakresie szkoleń, ustanowione i rozwinięte przez Agencję.

Artykuł 18

Wspólna kontrola

1. Państwa członkowskie, które nie stosują art. 22 na swoich wspólnych granicach lądowych, mogą do daty rozpoczęcia stosowania tego artykułu wspólnie kontrolować te wspólne granice, w którym to przypadku można zatrzymać osobę do celów dokonywania odpraw wjazdowych i wyjazdowych tylko jeden raz, bez uszczerbku dla indywidualnej odpowiedzialności państw członkowskich wynikającej z art. 7-14.

W tym celu państwa członkowskie mogą zawierać między sobą umowy dwustronne.

2. Państwa członkowskie informują Komisję o wszelkich ustaleniach podjętych zgodnie z ust. 1.

ROZDZIAŁ IV

Szczegółowe zasady odprawy granicznej

Artykuł 19

Szczegółowe zasady dla różnych rodzajów granic oraz różnych środków transportu wykorzystywanych do przekraczania granic zewnętrznych

Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VI stosuje się do odprawy dokonywanej na różnych rodzajach granic i w różnych środkach transportu wykorzystywanych do przekraczania przejść granicznych.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz art. 8-14.

Artykuł 20

Szczegółowe zasady odprawy określonych kategorii osób

1. Szczegółowe zasady zawarte w załączniku VII stosuje się do odprawy następujących kategorii osób:

a) szefów państw i członków ich delegacji;

b) pilotów samolotów i innych członków załogi;

c) marynarzy;

d) posiadaczy paszportów dyplomatycznych, urzędowych lub służbowych oraz członków organizacji międzynarodowych;

e) pracowników transgranicznych;

f) małoletnich;

g) służb ratowniczych, policji, straży pożarnej oraz straży granicznej;

h) pracowników zatrudnionych na urządzeniach oddalonych od brzegu.

Te szczegółowe zasady mogą zawierać odstępstwa od art. 5 i 6 oraz 8-14.

2. Państwa członkowskie przekazują Komisji wzory kart wydawanych przez ich ministerstwa spraw zagranicznych akredytowanym członkom misji dyplomatycznych i przedstawicielstw konsularnych oraz członkom ich rodzin zgodnie z art. 39.

ROZDZIAŁ V

Środki szczególne w przypadku poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą granic zewnętrznych

Artykuł 21

Środki na granicach zewnętrznych i wsparcie Agencji

1. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny sporządzonym na podstawie art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 zostaną wskazane poważne niedociągnięcia w przeprowadzaniu kontroli na granicach zewnętrznych oraz aby zapewnić przestrzeganie zaleceń, o których mowa w art. 15 tego rozporządzenia, Komisja może zalecić, w drodze aktu wykonawczego, aby oceniane państwo członkowskie wprowadziło pewne środki szczególne, wśród których może znaleźć się jeden z poniższych środków lub obydwa:

a) rozpoczęcie rozmieszczania zespołów europejskiej straży granicznej zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 2007/2004;

b) przedłożenie Agencji, w celu zasięgnięcia jej opinii, swoich planów strategicznych opartych na analizie ryzyka, w tym informacji o rozmieszczeniu personelu i sprzętu.

Ten akt wykonawczy przyjmuje się zgodnie z procedurą sprawdzającą, o której mowa w art. 38 ust. 2.

2. Komisja regularnie informuje komitet utworzony na podstawie art. 38 ust. 1 o postępach we wdrażaniu środków, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz o ich wpływie na wskazane niedociągnięcia.

Komisja informuje o tym także Parlament Europejski i Radę.

3. W przypadku gdy w sprawozdaniu z oceny, o którym mowa w ust. 1, stwierdzono, że oceniane państwo członkowskie poważnie zaniedbuje swoje obowiązki i musi w związku z tym przedłożyć sprawozdanie z realizacji stosownego planu działań w terminie trzech miesięcy zgodnie z art. 16 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, i jeśli po upływie tego terminu Komisja stwierdzi, że sytuacja ta się utrzymuje, może wszcząć procedurę przewidzianą w art. 29 niniejszego rozporządzenia, o ile spełnione zostały ku temu wszystkie warunki.

TYTUŁ III

GRANICE WEWNĘTRZNE

ROZDZIAŁ I

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 22

Przekraczanie granic wewnętrznych

Granice wewnętrzne mogą być przekraczane w każdym miejscu bez dokonywania odprawy granicznej osób niezależnie od ich obywatelstwa.

Artykuł 23

Odprawa na terytorium

Brak kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie wpływa na:

a) wykonywanie uprawnień policyjnych przez właściwe organy państw członkowskich na mocy prawa krajowego, o ile wykonywanie tych uprawnień nie ma skutku równoważnego z odprawą graniczną; ma to zastosowanie również do obszarów przygranicznych. W rozumieniu zdania pierwszego wykonywanie uprawnień policyjnych nie może być w szczególności uznawane za równoważne dokonywaniu odprawy granicznej, jeżeli środki policyjne:

(i) nie mają na celu kontroli granicznej;

(ii) są oparte na informacjach i doświadczeniu policyjnym o charakterze ogólnym, dotyczących potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa publicznego i mają na celu w szczególności walkę z przestępczością transgraniczną;

(iii) są opracowywane i stosowane w sposób zdecydowanie odróżniający je od rutynowej odprawy osób na granicach zewnętrznych;

(iv) są przeprowadzane na podstawie kontroli wyrywkowej;

b) kontrolę bezpieczeństwa osób przeprowadzaną w portach i na lotniskach przez właściwe organy na mocy prawa każdego państwa członkowskiego przez funkcjonariuszy portu lub lotniska lub przewoźników, pod warunkiem że kontrola tego typu przeprowadzana jest również w stosunku do osób podróżujących po terytorium danego państwa członkowskiego;

c) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku posiadania lub posiadania przy sobie papierów i dokumentów;

d) możliwość ustanowienia przez państwo członkowskie przepisów o obowiązku zgłaszania przez obywateli państw trzecich ich obecności na jego terytorium zgodnie z postanowieniami art. 22 Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. między rządami państw Unii Gospodarczej Beneluksu, Republiki Federalnej Niemiec oraz Republiki Francuskiej w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (zwanej dalej „konwencją z Schengen”).

Artykuł 24

Usuwanie przeszkód w ruchu na drogowych przejściach granicznych na granicach wewnętrznych

Państwa członkowskie usuwają wszelkie przeszkody dla płynności ruchu przez drogowe przejścia graniczne na granicach wewnętrznych, w szczególności ograniczenia prędkości, które nie są oparte wyłącznie na względach bezpieczeństwa drogowego.

Jednocześnie państwa członkowskie muszą być przygotowane do zapewnienia obiektów i urządzeń potrzebnych do dokonywania odprawy na wypadek przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych.

ROZDZIAŁ II

Tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

Artykuł 25

Ogólne ramy tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

1. W przypadku gdy na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej zaistnieje poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim, to państwo członkowskie może w drodze wyjątku przywrócić kontrolę graniczną na wszystkich lub poszczególnych odcinkach swoich granic wewnętrznych na ograniczony okres, nie dłuższy niż 30 dni, lub na okres przewidywalnego istnienia tego poważnego zagrożenia, jeśli przekracza on 30 dni. Zakres i czas trwania tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych nie mogą przekraczać tego, co jest ściśle niezbędne do reakcji na dane poważne zagrożenie.

2. Kontrola graniczna na granicach wewnętrznych zostaje przywrócona jedynie jako ostateczność oraz zgodnie z art. 27, 28 i 29. Kryteria, o których mowa - odpowiednio - w art. 26 i 30, są uwzględniane w każdym przypadku, gdy rozważana jest decyzja o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z - odpowiednio - art. 27, 28 lub 29.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w danym państwie członkowskim utrzymuje się przez okres dłuższy niż okres, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może przedłużać kontrolę graniczną na swoich granicach wewnętrznych po uwzględnieniu kryteriów, o których mowa w art. 26, oraz zgodnie z art. 27, w oparciu o te same przesłanki jak te, o których mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, i przy uwzględnieniu wszelkich nowych elementów, na odnawialne okresy nie dłuższe niż 30 dni.

4. Łączny okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący wszelkie przedłużenia wynikające z ust. 3 niniejszego artykułu, nie może przekraczać łącznie sześciu miesięcy. W przypadku wystąpienia okoliczności nadzwyczajnych, o których mowa w art. 29, ten łączny okres można przedłużyć maksymalnie do dwóch lat, zgodnie z ust. 1 tego artykułu.

Artykuł 26

Kryteria dotyczące tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku gdy państwo członkowskie postanowi, jako ostateczność, tymczasowo przywrócić kontrolę na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku lub postanowi przedłużyć okres takiego przywrócenia kontroli granicznej zgodnie z art. 25 lub art. 28 ust. 1, ocenia ono stopień, w jakim środek ten może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, oraz proporcjonalność tego środka w stosunku do zagrożenia. Dokonując tej oceny, państwo członkowskie bierze pod uwagę w szczególności następujące przesłanki:

a) prawdopodobne skutki zagrożenia jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym zagrożenia wynikającego z ataków terrorystycznych lub groźby takich ataków, jak również zagrożenia stwarzanego przez przestępczość zorganizowaną;

b) prawdopodobne skutki takiego środka dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

Artykuł 27

Procedura tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na mocy art. 25

1. W przypadku gdy państwo członkowskie planuje przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na podstawie art. 25, powiadamia ono pozostałe państwa członkowskie i Komisję najpóźniej cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli lub w krótszym terminie w przypadku gdy okoliczności, które spowodowały potrzebę przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, staną się znane później niż cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli. W tym celu państwo członkowskie przekazuje następujące informacje:

a) powody proponowanego przywrócenia kontroli, w tym wszystkie stosowne dane szczegółowo opisujące zdarzenia stanowiące poważne zagrożenie jego porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego;

b) zakres proponowanego przywrócenia kontroli, wraz ze wskazaniem, którego odcinka lub których odcinków granic wewnętrznych ma dotyczyć przywrócenie kontroli granicznej;

c) nazwy dozwolonych przejść granicznych;

d) data i czas trwania planowanego przywrócenia kontroli;

e) w stosownych przypadkach - środki, jakie mają zostać podjęte przez inne państwa członkowskie.

Powiadomienie na podstawie akapitu pierwszego może również zostać dokonane wspólnie przez dwa państwa członkowskie lub większą ich liczbę.

W razie potrzeby Komisja może zwrócić się do danego państwa członkowskiego lub państw członkowskich o udzielenie dodatkowych informacji.

2. Informacje, o których mowa w ust. 1, są przekazywane Parlamentowi Europejskiemu i Radzie równocześnie z przekazaniem ich pozostałym państwom członkowskim i Komisji zgodnie z tym ustępem.

3. Państwo członkowskie dokonujące powiadomienia na podstawie ust. 1 może, w razie potrzeby i zgodnie z prawem krajowym, podjąć decyzję o utajnieniu części informacji.Takie utajnienie nie uniemożliwia Komisji udostępnienia tych informacji Parlamentowi Europejskiemu. Przekazanie informacji i dokumentów oraz postępowanie z dokumentami przekazywanymi Parlamentowi Europejskiemu na podstawie niniejszego artykułu musi być zgodne z przepisami dotyczącymi przekazywania informacji niejawnych i postępowania z nimi, które obowiązują w stosunkach między Parlamentem Europejskim i Komisją.

4. Po powiadomieniu przez państwo członkowskie zgodnie z ust. 1 oraz z myślą o konsultacjach przewidzianych w ust. 5 Komisja lub jakiekolwiek inne państwo członkowskie może, bez uszczerbku dla art. 72 TFUE, wydać opinię.

Jeżeli Komisja na podstawie informacji zawartych w powiadomieniu lub jakichkolwiek informacji dodatkowych, jakie otrzymała, ma wątpliwości dotyczące konieczności lub proporcjonalności planowanego przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych lub jeżeli uważa, że właściwa byłaby konsultacja na temat pewnego aspektu powiadomienia, wydaje ona stosowną opinię.

5. Informacje, o których mowa w ust. 1, oraz opinia Komisji lub państwa członkowskiego wydana na podstawie ust. 4 stanowią przedmiot konsultacji, w tym, w stosownych przypadkach, wspólnych spotkań między państwem członkowskim planującym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, pozostałymi państwami członkowskimi, zwłaszcza państwami bezpośrednio dotkniętymi takimi środkami, oraz Komisją, w celu zorganizowania, w stosownych przypadkach, wzajemnej współpracy między państwami członkowskimi oraz zbadania proporcjonalności środków w stosunku do zdarzeń stanowiących podstawę przywrócenia kontroli granicznej, a także zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

6. Konsultacje, o których mowa w ust. 5, odbywają się co najmniej dziesięć dni przed datą planowanego przywrócenia kontroli granicznej.

Artykuł 28

Procedura szczególna w przypadkach wymagających natychmiastowego działania

1. Jeśli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego w państwie członkowskim wymaga podjęcia natychmiastowego działania, dane państwo członkowskie może wyjątkowo i w trybie natychmiastowym przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, na ograniczony okres nieprzekraczający dziesięciu dni.

2. Przywracając kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, dane państwo członkowskie powiadamia o tym równocześnie odpowiednio pozostałe państwa członkowskie i Komisję oraz przekazuje informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1, a także przedstawia powody zastosowania procedury ustanowionej w niniejszym artykule. Komisja może natychmiast po otrzymaniu powiadomienia zasięgnąć opinii pozostałych państw członkowskich.

3. Jeżeli poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego utrzymuje się po upływie okresu, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może zdecydować o przedłużeniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na odnawialne okresy nie dłuższe niż 20 dni. Dokonując tego, dane państwo członkowskie uwzględnia kryteria, o których mowa w art. 26, w tym zaktualizowaną ocenę konieczności i proporcjonalności tego środka, oraz wszelkie nowe okoliczności.

W przypadku takiego przedłużenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 27 ust. 4 i 5, a konsultacje odbywają się niezwłocznie po powiadomieniu Komisji i państw członkowskich o decyzji o przedłużeniu.

4. Bez uszczerbku dla art. 25 ust. 4 okres przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, obejmujący okres początkowy, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, oraz wszelkie kolejne przedłużenia na podstawie ust. 3 niniejszego artykułu, nie mogą przekraczać łącznie dwóch miesięcy.

5. Komisja niezwłocznie informuje Parlament Europejski o powiadomieniach dokonanych na podstawie niniejszego artykułu.

Artykuł 29

Procedura szczególna w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W wyjątkowych okolicznościach, gdy ogólne funkcjonowanie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej jest zagrożone w wyniku utrzymujących się poważnych niedociągnięć związanych z kontrolą na granicach zewnętrznych, o czym mowa w art. 21, oraz w zakresie, w jakim okoliczności te stwarzają poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej lub na częściach tego obszaru, państwa członkowskie mogą przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu na okres nie dłuższy niż sześć miesięcy. Okres ten może zostać przedłużony, nie więcej niż trzy razy, o kolejne okresy nie dłuższe niż sześć miesięcy, jeśli te wyjątkowe okoliczności nadal się utrzymują.

2. W ostateczności i w celu ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, gdy wszelkie inne środki, w szczególności te, o których mowa w art. 21 ust. 1, nie są w stanie skutecznie zażegnać stwierdzonego poważnego zagrożenia, Rada może zalecić, by jedno państwo członkowskie lub większa ich liczba podjęły decyzję o przywróceniu kontroli granicznych na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach. Zalecenie Rady oparte jest na wniosku Komisji. Państwa członkowskie mogą zwrócić się do Komisji o przedłożenie Radzie takiego wniosku w sprawie zalecenia.

W swoim zaleceniu Rada wskazuje przynajmniej te informacje, o których mowa w art. 27 ust. 1 lit. a)-e).

Rada może zalecić przedłużenie kontroli granicznej zgodnie z warunkami i procedurą określonymi w niniejszym artykule.

Zanim państwo członkowskie przywróci kontrolę graniczną na całej długości swoich granic wewnętrznych lub na ich określonych odcinkach na mocy niniejszego ustępu, powiadamia odpowiednio pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisję.

3. Jeżeli państwo członkowskie nie wykonuje zalecenia, o którym mowa w ust. 2, niezwłocznie informuje ono Komisję na piśmie o powodach takiego niewykonania.

W takim przypadku Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie, w którym ocenia powody zgłoszone przez dane państwo członkowskie oraz skutki dla ochrony wspólnych interesów na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej.

4. Jeśli należycie uzasadnia to pilny charakter sprawy, w sytuacjach w których okoliczności powodujące konieczność przedłużenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych zgodnie z ust. 2 stają się znane mniej niż 10 dni przed końcem poprzedniego okresu przywrócenia kontroli, Komisja może przyjąć wszelkie niezbędne zalecenia w drodze aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 38 ust. 3. W terminie 14 dni od przyjęcia takich zaleceń Komisja przedkłada Radzie wniosek w sprawie zalecenia zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu.

5. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla środków, które mogą zostać przyjęte przez państwa członkowskie na podstawie art. 25, 27 i 28 w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego.

Artykuł 30

Kryteria tymczasowego przywracania kontroli granicznej na granicach wewnętrznych w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności zagrażających ogólnemu funkcjonowaniu obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej

1. W przypadku gdy w ostateczności i zgodnie z art. 29 ust. 2 Rada zaleci tymczasowe przywrócenie kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub na co najmniej jednym jej odcinku, ocenia ona stopień, w jakim taki środek może odpowiednio zażegnać zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej, oraz ocenia proporcjonalność środka w stosunku do zagrożenia. Ocena ta opiera się na szczegółowych informacjach dostarczonych przez dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie oraz przez Komisję, a także wszelkich innych istotnych informacjach, w tym informacjach uzyskanych na podstawie ust. 2 niniejszego artykułu. Dokonując takiej oceny, uwzględnia się w szczególności następujące kwestie:

a) dostępność technicznych lub finansowych środków wsparcia, z których skorzystano lub można skorzystać na poziomie krajowym lub unijnym lub na obydwu tych poziomach, w tym wsparcia ze strony organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, takich jak Agencja, Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu, ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 439/2010 (³⁰), lub Europejski Urząd Policji (zwany dalej „Europolem”), ustanowiony decyzją 2009/371/WSiSW, oraz zakres, w jakim środki te mogą przyczynić się odpowiednio do zażegnania zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

b) bieżące i prawdopodobne przyszłe skutki poważnych niedociągnięć w odniesieniu do kontroli na granicach zewnętrznych, stwierdzonych w ramach ocen przeprowadzanych na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1053/2013, oraz zakres, w jakim niedociągnięcia te stanowią poważne zagrożenie porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego na obszarze bez wewnętrznej kontroli granicznej;

c) prawdopodobne skutki przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych dla swobody przepływu osób w obrębie obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej.

2. Przed przyjęciem wniosku w sprawie zalecenia Rady zgodnie z art. 29 ust. 2 Komisja może:

a) zwrócić się do państw członkowskich, Agencji, Europolu lub innych organów lub jednostek organizacyjnych Unii o dalsze informacje;

b) przeprowadzić wizyty kontrolne na miejscu przy wsparciu ekspertów z państw członkowskich i Agencji, Europolu lub wszelkich innych właściwych organów, jednostek organizacyjnych lub służb Unii, aby uzyskać lub sprawdzić informacje mające znaczenie dla tego zalecenia.

Artykuł 31

Informowanie Parlamentu Europejskiego i Rady

Komisja i dane państwo członkowskie lub państwa członkowskie jak najszybciej informują Parlament Europejski i Radę o zaistnieniu wszelkich okoliczności, które mogą spowodować zastosowanie art. 21 i 25-30.

Artykuł 32

Przepisy mające zastosowanie w przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W przypadku przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych stosowne przepisy tytułu II stosuje się odpowiednio.

Artykuł 33

Sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych

W ciągu czterech tygodni po zniesieniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych państwo członkowskie, które prowadziło kontrole graniczne na granicach wewnętrznych, przedstawia Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komisji sprawozdanie z przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, przedstawiające w szczególności ocenę wstępną i przestrzeganie kryteriów, o których mowa w art. 26, 28 i 30, prowadzenie kontroli, praktyczną współpracę z sąsiednimi państwami członkowskimi, wynikające z kontroli skutki dla swobody przepływu osób, skuteczność przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, łącznie z oceną ex post proporcjonalności przywrócenia kontroli granicznej.

Komisja może wydać opinię w sprawie tej przeprowadzonej ex post oceny tymczasowego przywrócenia kontroli granicznej na co najmniej jednej granicy wewnętrznej lub jej części.

Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, przynajmniej raz w roku, sprawozdanie na temat funkcjonowania obszaru bez wewnętrznej kontroli granicznej. Sprawozdanie zawiera wykaz wszystkich podjętych w danym roku decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych.

Artykuł 34

Informowanie opinii publicznej

Komisja i dane państwo członkowskie w skoordynowany sposób informują opinię publiczną o decyzji o przywróceniu kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, wskazując w szczególności datę rozpoczęcia i zakończenia stosowania tego środka, o ile nie istnieją nadrzędne przesłanki związane z bezpieczeństwem, aby tego nie robić.

Artykuł 35

Poufność

Na wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego pozostałe państwa członkowskie, Parlament Europejski i Komisja przestrzegają poufności informacji dostarczonych w związku z przywróceniem i przedłużeniem kontroli granicznej oraz sprawozdaniem sporządzonym na podstawie art. 33.

TYTUŁ IV

PRZEPISY KOŃCOWE

Artykuł 36

Zmiany w załącznikach

Komisja jest uprawniona do przyjęcia aktów delegowanych zgodnie z art. 37, dotyczących zmian załączników III, IV i VIII.

Artykuł 37

Wykonywanie przekazanych uprawnień

1. Powierzenie Komisji uprawnień do przyjęcia aktów delegowanych podlega warunkom określonym w niniejszym artykule.

2. Uprawnienia do przyjęcia aktów delegowanych, o których mowa w art. 13 ust. 5 i w art. 36, powierza się Komisji na czas nieokreślony.

3. Przekazanie uprawnień, o którym mowa w art. 13 ust. 5 i art. 36, może zostać w dowolnym momencie odwołane przez Parlament Europejski lub przez Radę. Decyzja o odwołaniu kończy przekazanie określonych w niej uprawnień. Decyzja o odwołaniu staje się skuteczna od następnego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub w określonym w tej decyzji późniejszym terminie. Nie wpływa ona na ważność jakichkolwiek już obowiązujących aktów delegowanych.

4. Niezwłocznie po przyjęciu aktu delegowanego Komisja przekazuje go równocześnie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

5. Akt delegowany przyjęty na podstawie art. 13 ust. 5 i art. 36 wchodzi w życie tylko wówczas, gdy ani Parlament Europejski, ani Rada nie wyraziły sprzeciwu w terminie dwóch miesięcy od przekazania tego aktu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, lub gdy, przed upływem tego terminu, zarówno Parlament Europejski, jak i Rada poinformowały Komisję, że nie wniosą sprzeciwu. Termin ten przedłuża się o dwa miesiące z inicjatywy Parlamentu Europejskiego lub Rady.

Artykuł 38

Procedura komitetowa

1. Komisję wspomaga komitet. Komitet ten jest komitetem w rozumieniu rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

2. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 5 rozporządzenia (UE) nr 182/2011. W przypadku gdy komitet nie wyda żadnej opinii, Komisja nie przyjmuje projektu aktu wykonawczego i stosuje się art. 5 ust. 4 akapit trzeci rozporządzenia (UE) nr 182/2011.

3. W przypadku odesłania do niniejszego ustępu stosuje się art. 8 rozporządzenia (UE) nr 182/2011 w związku z jego art. 5.

Artykuł 39

Powiadomienia

1. Państwa członkowskie przekazują Komisji:

a) wykaz dokumentów pobytowych, oddzielnie dla dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. a) oraz dokumentów objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b), wraz z wzorem dokumentów pobytowych objętych zakresem art. 2 pkt 16 lit. b). Karty pobytowe wydane zgodnie z dyrektywą 2004/38/WE oznacza się specjalnie jako takie, a w odniesieniu do kart pobytowych wydanych w postaci nieodpowiadającej jednolitemu formatowi, który jest określony w rozporządzeniu (WE) nr 1030/2002, zgłasza się wzory tych dokumentów;

b) wykaz ich przejść granicznych;

c) kwoty referencyjne wymagane do przekroczenia ich granic zewnętrznych, ustalane co roku przez organy krajowe;

d) wykaz służb krajowych odpowiedzialnych za kontrolę graniczną;

e) wzory kart wydawanych przez ministerstwa spraw zagranicznych;

f) wyjątki od przepisów dotyczących przekraczania granic zewnętrznych, o których mowa w art. 5 ust. 2 lit. a);

g) statystyki, o których mowa w art. 11 ust. 3.

2. Komisja udostępnia państwom członkowskim i opinii publicznej informacje przekazane zgodnie z ust. 1 poprzez publikację w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C, oraz za pomocą jakichkolwiek innych właściwych środków.

Artykuł 40

Mały ruch graniczny

Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla przepisów Unii dotyczących małego ruchu granicznego oraz dla obowiązujących umów dwustronnych o małym ruchu granicznym.

Artykuł 41

Ceuta i Melilla

Przepisy niniejszego rozporządzenia nie naruszają specjalnych przepisów mających zastosowanie do miast Ceuta i Melilla, określonych w deklaracji Królestwa Hiszpanii w sprawie miast Ceuta i Melilla w Akcie końcowym do Umowy w sprawie przystąpienia Królestwa Hiszpanii do Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. (³¹).

Artykuł 42

Przekazywanie informacji przez państwa członkowskie

Państwa członkowskie powiadamiają Komisję o przepisach krajowych dotyczących art. 23 lit. c) i d), sankcjach, o których mowa w art. 5 ust. 3, oraz umowach dwustronnych dozwolonych na mocy niniejszego rozporządzenia. Informacje o kolejnych zmianach w tych przepisach przekazywane są w ciągu pięciu dni roboczych.

Informacje przekazywane przez państwa członkowskie publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, seria C.

Artykuł 43

Mechanizm oceny

1. Zgodnie z Traktatami oraz bez uszczerbku dla ich postanowień o procedurach dotyczących naruszeń, wykonywanie niniejszego rozporządzenia przez każde państwo członkowskie jest oceniane za pomocą mechanizmu oceny.

2. Zasady funkcjonowania mechanizmu oceny określono w rozporządzeniu (UE) nr 1053/2013. Zgodnie z tym mechanizmem oceny państwa członkowskie i Komisja mają wspólnie dokonywać regularnych, obiektywnych i bezstronnych ocen w celu zweryfikowania, czy niniejsze rozporządzenie jest stosowane prawidłowo, a Komisja ma koordynować te oceny w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. W ramach mechanizmu każde państwo członkowskie jest oceniane w odstępach nie dłuższych niż pięć lat przez niewielki zespół składający się z przedstawicieli Komisji oraz z ekspertów wyznaczonych przez państwa członkowskie.

Oceny mogą składać się z zapowiedzianych lub niezapowiedzianych wizyt na miejscu przeprowadzanych na granicach wewnętrznych lub zewnętrznych.

Zgodnie z tym mechanizmem oceny Komisja odpowiada za przyjmowanie wieloletnich i rocznych programów ocen oraz sprawozdań z oceny.

3. W przypadku ewentualnych niedociągnięć do danych państw członkowskich mogą zostać skierowane zalecenia dotyczące działań naprawczych.

Jeżeli w sprawozdaniu z oceny przyjętym przez Komisję zgodnie z art. 14 rozporządzenia (UE) nr 1053/2013 stwierdza się, że istnieją poważne niedociągnięcia w prowadzeniu kontroli na granicach zewnętrznych, zastosowanie mają art. 21 i 29 niniejszego rozporządzenia.

4. Parlament Europejski i Rada są informowane na wszystkich etapach oceny; są im także przekazywane - zgodnie z przepisami o dokumentach niejawnych - wszelkie stosowne dokumenty.

5. Parlament Europejski jest niezwłocznie i w pełni informowany o wszelkich wnioskach mających na celu zmianę lub zastąpienie przepisów rozporządzenia (UE) nr 1053/2013.

Artykuł 44

Uchylenie

Rozporządzenie (WE) nr 562/2006 traci moc.

Odesłania do uchylonego rozporządzenia odczytuje się jako odesłania do niniejszego rozporządzenia zgodnie z tabelą korelacji w załączniku X.

Artykuł 45

Wejście w życie

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich zgodnie z Traktatami.

Sporządzono w Strasburgu dnia 9 marca 2016 r.