Wersja obowiązująca od 2023-03-01

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 175 akapit trzeci i art. 322 ust. 1 lit. a),

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

względniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (¹),

względniając opinię Komitetu Regionów (²),

względniając opinię Trybunału Obrachunkowego (³),

tanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą (⁴),

a także mając na uwadze, co następuje:

1) Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (⁵) (zwana dalej „umową o wystąpieniu”) weszła w życie dnia 1 lutego 2020 r. Tymczasowy okres przejściowy, o którym mowa w art. 126 umowy o wystąpieniu, zakończył się dnia 31 grudnia 2020 r. W okresie przejściowym Unia i Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (zwane dalej „Zjednoczonym Królestwem”) rozpoczęły formalne negocjacje w sprawie przyszłych stosunków.

(2) Po zakończeniu okresu przejściowego bariery w handlu, wymianie transgranicznej i w swobodnym przepływie osób, usług i kapitału między Unią a Zjednoczonym Królestwem stały się rzeczywistością i wywołują znaczne i daleko idące skutki dla przedsiębiorstw, zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw (zwanych dalej „MŚP”) i ich pracowników, dla społeczności lokalnych, a także administracji publicznej i obywateli. Ponieważ skutki te są nieuniknione, należy je w jak największym stopniu łagodzić, a zainteresowane strony muszą się upewnić, że są na te skutki gotowe.

(3) Unia jest zobowiązana do złagodzenia negatywnych skutków gospodarczych, społecznych, środowiskowych i terytorialnych wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii oraz do okazania solidarności ze wszystkimi państwami członkowskimi, w tym z ich regionami i społecznościami lokalnymi, oraz z sektorami gospodarczymi, zwłaszcza tymi, które zostały najbardziej niekorzystnie dotknięte skutkami tych wyjątkowych okoliczności.

(4) Unia jest również zobowiązana do zrównoważonego zarządzania rybołówstwem zgodnie z celami wspólnej polityki rybołówstwa ustanowionej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1380/2013 (⁶), w tym zasadą osiągnięcia maksymalnego podtrzymywalnego połowu w odniesieniu do wszystkich stad w oparciu o najlepsze dostępne opinie naukowe, a także do zakończenia przeławiania, przywrócenia populacji poławianych gatunków i ochrony środowiska morskiego, również zgodnie z zobowiązaniami międzynarodowymi.

(5) Należy ustanowić pobrexitową rezerwę dostosowawczą (zwaną dalej „rezerwą”), aby zapewnić wsparcie w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii w państwach członkowskich, regionach i sektorach, w szczególności w tych najbardziej dotkniętych wystąpieniem, a tym samym w celu złagodzenia związanego z tym negatywnego wpływu na spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Rezerwa ta powinna pokrywać w całości lub w części dodatkowe wydatki, które zostały poniesione i pokryte przez instytucje publiczne w państwach członkowskich w związku z działaniami podjętymi konkretnie w celu złagodzenia tych skutków. Ustalony w niniejszym rozporządzeniu okres referencyjny określający kwalifikowalność wydatków powinien mieć zastosowanie do płatności dokonywanych przez instytucje publiczne w państwach członkowskich na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym, w tym płatności na rzecz podmiotów publicznych lub prywatnych, związanych z realizowanymi działaniami. Biorąc pod uwagę znaczenie sektora rybołówstwa w niektórych państwach członkowskich, należy przeznaczyć część zasobów rezerwy na udzielenie specjalnego wsparcia lokalnym i regionalnym społecznościom nadbrzeżnym.

(6) W przypadku gdy państwa członkowskie zdecydują się wspierać działania mające na celu utrzymanie i tworzenie miejsc pracy, ich celem powinno być zatrudnienie wysokiej jakości.

(7) Cele rezerwy powinny być realizowane zgodnie z celem wspierania zrównoważonego rozwoju określonym w art. 11 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), z uwzględnieniem celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych, porozumienia paryskiego przyjętego na mocy Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (⁷) (zwanego dalej „porozumieniem paryskim”), które zostało zatwierdzone przez Unię w dniu 5 października 2016 r. (⁸), z zasadą „nie czyń poważnych szkód” w rozumieniu art. 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 (⁹), Europejskim Zielonym Ładem, Europejską agendą cyfrową oraz zasadą partnerstwa i z zasadami określonymi w Europejskim filarze praw socjalnych, w tym z nieodłącznym elementem, jakim jest przyczynianie się przez rezerwę do eliminacji nierówności oraz do promowania równouprawnienia płci i uwzględniania aspektu płci, zapewniając poszanowanie praw podstawowych.

(8) Aby przeciwdziałać negatywnym skutkom wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii, opracowując działania wspierające i alokując wkłady finansowe z rezerwy, państwa członkowskie powinny wspierać prywatne i publiczne podmioty, które zostały niekorzystnie dotknięte skutkami wystąpienia, w tym MŚP i ich pracowników, a także osoby samozatrudnione, ponieważ ich działalność jest obecnie utrudniona barierami w przepływach handlowych, rozszerzonymi procedurami administracyjnymi i celnymi oraz większymi obciążeniami regulacyjnymi i finansowymi, w tym zakłóceniami we współpracy i wymianie. Należy zatem przedstawić wykaz przykładowych rodzajów działań, w przypadku których istnieje największe prawdopodobieństwo, że przyczynią się do osiągnięcia tego celu.

(9) Z uwagi na znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii do realizacji porozumienia paryskiego i celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych unijne fundusze i programy mają za zadanie włączenie działań w dziedzinie klimatu w główny nurt polityki i osiągnięcie ogólnego celu, jakim jest przeznaczenie 30 % wydatków z budżetu Unii na cele klimatyczne. Rezerwa powinna też przyczynić się do realizacji celów klimatycznych stosownie do określonych potrzeb i priorytetów poszczególnych państw członkowskich. Komisja powinna ocenić wkład w dziedzinie klimatu w oparciu o informacje dostępne w sprawozdaniu końcowym w sprawie wykorzystania rezerwy.

(10) Ważne jest jasne określenie wszelkich wyłączeń ze wsparcia udzielanego z rezerwy. Oprócz wyłączenia podmiotów, które odnoszą korzyści z wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii, w tym podmiotów sektora finansowego, ze wsparcia udzielanego z rezerwy należy wyłączyć podatek od wartości dodanej (VAT), ponieważ stanowi on dochód państwa członkowskiego, który kompensuje powiązane koszty dla budżetu danego państwa członkowskiego. Zgodnie z ogólnym podejściem do polityki spójności ze wsparcia udzielanego z rezerwy należy również wyłączyć wydatki związane z przeniesieniami lub sprzeczne z jakimkolwiek obowiązującym prawem Unii lub prawem krajowym.

(11) Aby zmniejszyć obciążenie administracyjne, pomoc techniczna w zakresie zarządzania, monitorowania, informacji i komunikacji oraz kontroli i audytu rezerwy może być realizowana w oparciu o stawkę ryczałtową opartą na kwocie wydatków kwalifikowalnych zaakceptowanych przez Komisję. Pomoc techniczna może być wykorzystywana, aby pomóc władzom lokalnym, regionalnym i krajowym w wykorzystywaniu rezerwy poprzez wspieranie MŚP, w szczególności tych, którym ze względu na wielkość brakuje zasobów i wiedzy, aby uporać się ze zwiększonymi obciążeniami administracyjnymi i kosztami związanymi z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa z Unii.

(12) W celu uwzględnienia wpływu negatywnych skutków gospodarczych, społecznych, terytorialnych, i – w stosownych przypadkach – środowiskowych wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii na państwa członkowskie i ich gospodarki, a także w stosownych przypadkach uwzględnienia działań realizowanych przez państwa członkowskie przed końcem okresu przejściowego w dążeniu do łagodzenia negatywnych skutków, których oczekuje się w wyniku wystąpienia, okres referencyjny powinien rozpocząć się w dniu 1 stycznia 2020 r. i trwać przez ograniczony okres 4 lat.

(13) Komisja powinna przedstawić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie ocenę wpływu wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii na unijne przedsiębiorstwa i sektory gospodarki, z uwzględnieniem skutków wahań kursów walutowych na stosunki handlowe.

(14) Należy określić, że budżet Unii przeznaczony na rezerwę powinien być wykonywany przez Komisję w ramach zarządzania dzielonego z państwami członkowskimi w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (¹⁰) (zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym”). Właściwe jest zatem określenie zasad, których państwa członkowskie powinny przestrzegać, i szczególnych obowiązków, które powinny one wypełniać, zwłaszcza zasad należytego zarządzania finansami, przejrzystości i niedyskryminacji oraz braku konfliktu interesów.

(15) Państwa członkowskie powinny zapewnić skoordynowane wykorzystanie rezerwy z innymi unijnymi funduszami i programami, w tym w stosownych przypadkach poprzez konsultacje z właściwymi władzami lokalnymi i regionalnymi.

(16) Do niniejszego rozporządzenia zastosowanie mają horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te zostały ustanowione w rozporządzeniu finansowym i określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu Unii oraz przewidują kontrole odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują również ogólny system warunkowości w zakresie ochrony budżetu Unii ustanowiony w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 (¹¹).

(17) W celu należytego zarządzania finansami należy określić przepisy szczegółowe dotyczące zobowiązań budżetowych, płatności, przeniesień oraz odzyskiwania środków rezerwy. Ze względu na wyjątkowy i szczególny charakter rezerwy w niniejszym rozporządzeniu należy przewidzieć możliwości przeniesienia niewykorzystanych środków finansowych, wykraczające poza możliwości określone w rozporządzeniu finansowym, przy poszanowaniu zasady corocznego ustalania budżetu Unii, zwiększając tym samym do maksimum zdolność rezerwy do przeciwdziałania negatywnym skutkom wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii dla państw członkowskich, w tym na poziomie regionalnym i lokalnym, i dla ich gospodarek.

(18) Aby umożliwić państwom członkowskim wykorzystanie dodatkowych zasobów oraz zapewnić wystarczające środki finansowe do szybkiego wdrożenia działań w ramach rezerwy, w latach 2021, 2022 i 2023 należy wypłacić znaczną ich część w formie płatności zaliczkowych, w trzech transzach. W odniesieniu do metody alokacji zasobów rezerwy należy uwzględnić w oparciu o wiarygodne i oficjalne dane statystyczne znaczenie rybołówstwa w wyłącznej strefie ekonomicznej Zjednoczonego Królestwa, znaczenie handlu ze Zjednoczonym Królestwem, a także znaczenie sąsiednich połączeń dla nadmorskich regionów graniczących ze Zjednoczonym Królestwem i ich społeczności. Biorąc pod uwagę wyjątkowy charakter wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii oraz niepewność, jaka towarzyszyła kluczowym aspektom stosunków między Unią a Zjednoczonym Królestwem po zakończeniu okresu przejściowego, trudno jest przewidzieć, jakie odpowiednie działania będą musiały szybko podjąć państwa członkowskie, aby przeciwdziałać skutkom wystąpienia. Konieczne jest zatem zapewnienie państwom członkowskim elastyczności, a w szczególności umożliwienie Komisji przyjęcia decyzji w sprawie finansowania przewidującej płatności zaliczkowe bez obowiązku przedstawienia zgodnie z art. 110 ust. 2 rozporządzenia finansowego opisu działań, które mają zostać sfinansowane.

(19) W terminie 2 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia oraz przed płatnością pierwszej transzy płatności zaliczkowych państwa członkowskie powinny przekazać Komisji dane wyznaczonych podmiotów oraz podmiotu, na rzecz którego należy uiszczać płatności zaliczkowe, a także potwierdzić, że opracowano opisy systemów zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy.

(20) Aby zapewnić równe traktowanie wszystkich państw członkowskich, należy wyznaczyć jeden termin składania wniosków dotyczących wkładu finansowego z rezerwy, obowiązujący wszystkie państwa członkowskie. Szczególny charakter rezerwy i stosunkowo krótki okres jej wykorzystywania uzasadniają ustanowienie dostosowanego do potrzeb okresu referencyjnego i sprawiają, że wymóg corocznego dostarczania przez państwa członkowskie dokumentów wymaganych w art. 63 ust. 5, 6 i 7 rozporządzenia finansowego byłby nieproporcjonalny. Biorąc także pod uwagę, że ryzyko dla budżetu Unii jest łagodzone przez wymóg stosowania na potrzeby rezerwy już istniejącego w państwach członkowskich wiarygodnego systemu zarządzania i kontroli lub, w stosownych przypadkach, ustanowienia takiego systemu przez państwa członkowskie, uzasadnione jest odstąpienie od obowiązku przedkładania przez państwa członkowskie wymaganych dokumentów do lutego lub marca każdego roku. Aby umożliwić Komisji sprawdzenie poprawności wykorzystania wkładu finansowego z rezerwy, państwa członkowskie powinny być również zobowiązane do przedłożenia – jako części wniosku dotyczącego wkładu finansowego z rezerwy – sprawozdań z wykorzystania zawierających bardziej szczegółowe informacje na temat sfinansowanych działań, opisujących negatywne skutki wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii dla przedsiębiorstw i sektorów gospodarki, elementów zestawienia wydatków, podsumowania końcowych sprawozdań z audytów i przeprowadzonych kontroli, deklaracji zarządczej, a także opinii niezależnego podmiotu audytowego sporządzonych zgodnie z przyjętymi na poziomie międzynarodowym standardami audytu.

(21) Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (¹²) rezerwa powinna być przedmiotem ewaluacji na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla władz krajowych, regionalnych i lokalnych, a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę ewaluacji skutków rezerwy w praktyce.

(22) Aby zapewnić równe traktowanie wszystkich państw członkowskich oraz spójność oceny wniosków dotyczących wkładu finansowego z rezerwy, Komisja powinna oceniać wnioski jako pakiet. Powinna ona w szczególności zbadać kwalifikowalność i prawidłowość zadeklarowanych wydatków, bezpośredni związek negatywnych skutków wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii z realizowanymi działaniami oraz procedurami wprowadzonymi przez dane państwo członkowskie w celu uniknięcia podwójnego finansowania. Komisja powinna ocenić treść sprawozdania z wykorzystywania w sposób proporcjonalny, biorąc pod uwagę całkowite wydatki ujęte we wniosku dotyczącym wkładu finansowego z rezerwy. W ramach dokonywania oceny wniosków dotyczących wkładu finansowego z rezerwy Komisja powinna rozliczyć wypłacone płatności zaliczkowe, odzyskać niewykorzystaną kwotę i podjąć decyzję o płatnościach w granicach alokacji tymczasowej. Biorąc pod uwagę zakres przewidywanego wstrząsu gospodarczego, niewykorzystane kwoty alokacji tymczasowej należy udostępnić tym państwom członkowskim, których całkowita kwota zaakceptowana przekracza ich odpowiednią alokację tymczasową.

(23) Z uwagi na wyjątkowy i szczególny charakter rezerwy i jej celów Komisja powinna wspierać państwa członkowskie, aby pomóc im w identyfikowaniu działań mających na celu przeciwdziałanie negatywnym skutkom wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii, w tym w zakresie oceny bezpośredniego związku wydatków z wystąpieniem.

(24) W celu zapewnienia właściwego funkcjonowania zarządzania dzielonego państwa członkowskie powinny ustanowić system zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy. Każde państwo członkowskie powinno wyznaczyć podmiot lub, gdy tak wynika z ram konstytucyjnych państwa członkowskiego, podmioty odpowiedzialne za zarządzanie rezerwą i odrębny niezależny podmiot audytowy oraz przekazać Komisji dane wyznaczonego podmiotu lub wyznaczonych podmiotów. Państwa członkowskie powinny móc wykorzystać istniejące wyznaczone podmioty, na odpowiednim poziomie terytorialnym, i systemy zarządzania i kontroli ustanowione już do celów wdrażania polityki spójności lub Funduszu Solidarności Unii Europejskiej ustanowionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 2012/2002 (¹³). Konieczne jest określenie obowiązków państw członkowskich i ustanowienie konkretnych wymogów dla wyznaczonych podmiotów.

(25) Aby wzmocnić ochronę budżetu Unii, Komisja powinna udostępnić zintegrowany i interoperacyjny system do celów informowania i monitorowania, w tym jednolite narzędzie eksploracji danych i punktowej analizy ryzyka służące do dostępu do odnośnych danych i ich analizy oraz zachęcać do jego użycia z myślą o powszechnym zastosowaniu przez państwa członkowskie.

(26) W celu zmniejszenia obciążenia administracyjnego państwa członkowskie mogą zwracać koszty tym, którzy korzystają z wkładu finansowego z rezerwy, wykorzystując uproszczone opcje rozliczania kosztów, takie jak stawki zryczałtowane, płatności ryczałtowe lub koszty jednostkowe, gdy są one wiarygodnym wskaźnikiem zastępczym dla kosztów rzeczywistych.

(27) Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (¹⁴) i rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (¹⁵), (Euratom, WE) nr 2185/96 (¹⁶) i (UE) 2017/1939 (¹⁷) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom – w tym nadużyciom finansowym – ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona, w stosownych przypadkach, do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (¹⁸). Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF i Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, w stosownych przypadkach, EPPO niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.

(28) Aby złagodzić negatywny wpływ na przedsiębiorstwa i sektory gospodarcze oraz uniknąć administracyjnych wąskich gardeł, państwa członkowskie i regiony powinny ukierunkować swoje kampanie informacyjne na zwiększanie świadomości na temat wkładu Unii z rezerwy i odpowiednio informować opinię publiczną, ponieważ działania w zakresie przejrzystości, komunikacji i widoczności mają zasadnicze znaczenie dla uwidocznienia działań Unii w praktyce. Działania te powinny być oparte na dokładnych i aktualnych informacjach.

(29) W celu zwiększenia przejrzystości w zakresie wykorzystania wkładu Unii z rezerwy Komisja powinna przedłożyć Parlamentowi Europejskiemu, Radzie, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Komitetowi Regionów sprawozdanie końcowe w sprawie wykorzystania rezerwy.

(30) W celu zapewnienia jednolitych warunków określania zasobów finansowych dostępnych dla każdego państwa członkowskiego należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze.

(31) Zgodnie z art. 42 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1725 (¹⁹) skonsultowano się z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych, który wydał opinię w dniu 14 kwietnia 2021 r.

(32) Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie utrzymanie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz zapewnienie państwom członkowskim narzędzia solidarności w radzeniu sobie ze skutkami wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii, które ma wpływ na całą Unię, jednakże w różnym stopniu w poszczególnych regionach i sektorach, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki działania możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(33) W świetle nadrzędnej potrzeby niezwłocznego przeciwdziałania negatywnym skutkom gospodarczym, społecznym, terytorialnym i, w stosownych przypadkach, środowiskowym wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii w państwach członkowskich, w tym w ich regionach i społecznościach lokalnych, oraz w sektorach, w szczególności w tych, które zostały najbardziej niekorzystnie dotknięte skutkami wystąpienia, oraz złagodzenia związanego z tym negatywnego wpływu na spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

ROZDZIAŁ I

Przepisy ogólne

Artykuł 1

Przedmiot

1. Niniejsze rozporządzenie ustanawia pobrexitową rezerwę dostosowawczą (zwaną dalej „rezerwą”).

2. W niniejszym rozporządzeniu określono cele rezerwy, jej zasoby, formy finansowania unijnego oraz zasady jej wykorzystania, w tym zasady kwalifikowalności wydatków, zarządzania i kontroli oraz zarządzania finansami.

Artykuł 2

Cele

1. Rezerwa zapewnia wsparcie w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom gospodarczym, społecznym, terytorialnym i – w stosownych przypadkach – środowiskowym wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii w państwach członkowskich, w tym w ich regionach i społecznościach lokalnych, oraz w sektorach, w szczególności w tych, które zostały najbardziej niekorzystnie dotknięte skutkami wystąpienia, oraz w celu złagodzenia związanego z tym negatywnego wpływu na spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną.

2. Cele rezerwy są realizowane zgodnie z celem wspierania zrównoważonego rozwoju zgodnie z art. 11 TFUE, z uwzględnieniem celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych, porozumienia paryskiego i zasady „nie czyń poważnych szkód”.

Artykuł 3

Definicje

Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

1) „okres referencyjny” oznacza okres referencyjny, o którym mowa w art. 63 ust. 5 lit. a) rozporządzenia finansowego; trwa on od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 31 grudnia 2023 r.;

2) „mające zastosowanie prawo” oznacza prawo Unii oraz prawo krajowe w zakresie dotyczącym stosowania prawa Unii;

3) „nieprawidłowość” oznacza naruszenie mającego zastosowanie prawa, wynikające z działania lub zaniechania przez podmiot publiczny lub prywatny zaangażowany w wykorzystywanie wkładu finansowego z rezerwy, w tym organy państwa członkowskiego, które to naruszenie ma lub może mieć szkodliwy wpływ na budżet Unii poprzez obciążenie budżetu Unii nieuzasadnionym wydatkiem;

4) „nieprawidłowość systemowa” oznacza nieprawidłowość, która może mieć charakter powtarzający się, o wysokim prawdopodobieństwie wystąpienia w przypadku podobnych rodzajów działań;

5) „łączne błędy” oznaczają sumę przewidywanych błędów losowych oraz, w stosownych przypadkach, określonych błędów systemowych i nieskorygowanych anormalnych błędów;

6) „łączny poziom błędu” oznacza łączne błędy podzielone przez wielkość populacji objętej audytem;

7) „poziom błędu rezydualnego” oznacza łączne błędy pomniejszone o korekty finansowe zastosowane przez państwo członkowskie w celu ograniczenia ryzyk stwierdzonych przez niezależny podmiot audytowy, podzielone przez wydatki, które mają zostać zadeklarowane we wniosku dotyczącym wkładu finansowego z rezerwy;

8) „przeniesienie” oznacza przeniesienie tej samej lub podobnej działalności lub jej części w rozumieniu art. 2 pkt 61a rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 (²⁰);

9) „terytoria o specjalnym statusie” w kontekście niniejszego rozporządzenia oznaczają, w stosownych przypadkach, brytyjskie terytoria zamorskie i terytoria zależne Korony Brytyjskiej.

Artykuł 4

Zasięg geograficzny i zasoby rezerwy

1. Do wsparcia z rezerwy kwalifikują się wszystkie państwa członkowskie.

2. Maksymalne zasoby rezerwy wynoszą 5 470 435 000 EUR w cenach bieżących.

3. Zasoby, o których mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, są alokowane tymczasowo, jako środki na zobowiązania i płatności, zgodnie z metodą określoną w załączniku I. Zasoby te udostępniane są w następujący sposób:

a) kwota płatności zaliczkowych w wysokości 4 321 749 000 EUR w cenach bieżących zostanie udostępniona i wypłacona w trzech transzach w wysokości 1 697 933 000 EUR w 2021 r., 1 298 919 000 EUR w 2022 r. i 1 324 897 000 EUR w 2023 r., zgodnie z art. 9;

b) dodatkowa alokowana tymczasowo kwota w wysokości 1 148 686 000 EUR w cenach bieżących zostanie udostępniona w 2025 r., zgodnie z art. 12.

Kwoty, o których mowa w akapicie pierwszym lit. a) niniejszego ustępu, uznaje się za płatności zaliczkowe w rozumieniu art. 115 ust. 2 lit. b) ppkt (i) rozporządzenia finansowego.

4. Państwa członkowskie, których alokacja tymczasowa z zasobów rezerwy obejmuje kwotę przekraczającą 10 mln EUR określoną na podstawie czynnika powiązanego z połowami ryb w wyłącznej strefie ekonomicznej Zjednoczonego Królestwa, przeznaczają co najmniej 50 % tej kwoty lub 7 % swojej alokowanej tymczasowo kwoty, zależnie od tego, która z tych kwot jest niższa, na wsparcie lokalnych i regionalnych społeczności nadbrzeżnych, w tym sektora rybołówstwa, w szczególności łodziowego rybołówstwa przybrzeżnego, zależnych od działalności połowowej.

W przypadku gdy alokacja tymczasowa nie zostanie w całości wykorzystana, kwoty, które mają zostać wydane na cel, o którym mowa w akapicie pierwszym, zmniejsza się proporcjonalnie.

W przypadku gdy kwota, która ma zostać wydana na wsparcie lokalnych i regionalnych społeczności nadbrzeżnych, nie została w całości wykorzystana na ten cel, przy obliczaniu całkowitej kwoty zaakceptowanej odlicza się 50 % niewykorzystanej kwoty.

Kwota zaakceptowanych wydatków kwalifikowalnych, o której mowa w art. 12 ust. 2 lit. a), określa, w stosownych przypadkach, zaakceptowaną kwotę wydatków na wsparcie lokalnych i regionalnych społeczności nadbrzeżnych.

Wniosek dotyczący wkładu finansowego z rezerwy zawiera podział wydatków poniesionych i wypłaconych na działania wspierające lokalne i regionalne społeczności nadbrzeżne, zgodnie z załącznikiem II.

5. Komisja, w drodze aktu wykonawczego, określa tymczasowe kwoty alokowane dla każdego państwa członkowskiego na podstawie kryteriów określonych w załączniku I. Ten akt wykonawczy określa również minimalną kwotę zasobów, która ma zostać wydana zgodnie z ust. 4.

Artykuł 4a

Przesunięcie środków do Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności

[1] 1. Do dnia 1 marca 2023 r. państwa członkowskie mogą przedłożyć Komisji uzasadniony wniosek o przesunięcie do Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 (²¹) całości lub części kwot alokacji tymczasowej określonych w akcie wykonawczym Komisji, o którym mowa w art. 4 ust. 5. Jeżeli wniosek o przesunięcie środków zostanie zatwierdzony, Komisja zmienia taki akt wykonawczy, aby odzwierciedlić korektę kwot w następstwie przesunięć.

2. W przypadku gdy przesunięcie ma wpływ na raty już wypłacone lub które mają zostać wypłacone jako płatności zaliczkowe, Komisja odpowiednio zmienia akt wykonawczy, o którym mowa w art. 9 ust. 1, w odniesieniu do danego państwa członkowskiego. W stosownych przypadkach, zgodnie z rozporządzeniem finansowym, Komisja odzyskuje całość lub część rat na lata 2021 i 2022 wypłaconych temu państwu członkowskiemu w ramach płatności zaliczkowych. W takim przypadku odzyskane kwoty przekazuje się do Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności do wykorzystania wyłącznie przez dane państwo członkowskie.

3. W przypadku gdy państwo członkowskie postanowi przesunąć całość lub część swojej alokacji tymczasowej do Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności zgodnie z niniejszym artykułem, kwoty, które mają zostać wydane na cele określone w art. 4 ust. 4 akapit pierwszy, zostają proporcjonalnie zmniejszone.

4. W przypadku gdy państwo członkowskie postanowi przenieść całość swojej alokacji tymczasowej do Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, art. 10 ust. 1 nie stosuje się.

5. Do kwot przesuniętych do Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności nie stosuje się art. 10 ust. 2.

ROZDZIAŁ II

Kwalifikowalność, pomoc techniczna i wyłączenie ze wsparcia

Artykuł 5

Kwalifikowalność

1. Wkład finansowy z rezerwy służy wsparciu wyłącznie działań realizowanych przez państwa członkowskie, w tym na poziomie regionalnym i lokalnym, konkretnie w celu przyczynienia się do realizacji celów określonych w art. 2, i może obejmować w szczególności:

a) działania mające na celu wsparcie przedsiębiorstw prywatnych i publicznych, w szczególności MŚP, osób samozatrudnionych, lokalnych społeczności i organizacji, które zostały niekorzystnie dotknięte skutkami wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii;

b) działania mające na celu wsparcie sektorów gospodarczych najbardziej niekorzystnie dotkniętych skutkami wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii;

c) działania mające na celu wsparcie przedsiębiorstw, regionalnych i lokalnych społeczności i organizacji, w tym łodziowego rybołówstwa przybrzeżnego, zależnych od działalności połowowej na wodach Zjednoczonego Królestwa, na wodach terytoriów o specjalnym statusie lub na wodach objętych umowami w sprawie połowów z państwami nadbrzeżnymi, na których uprawnienia do połowów dla flot Unii zostały ograniczone w wyniku wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii;

d) działania mające na celu wsparcie ochrony i tworzenia miejsc pracy, w tym zielone miejsca pracy, mechanizmy zmniejszonego wymiaru czasu pracy, przekwalifikowanie i szkolenia w sektorach najbardziej niekorzystnie dotkniętych skutkami wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii;

e) działania mające na celu zapewnienie funkcjonowania kontroli granicznych, celnych, sanitarnych i fitosanitarnych, bezpieczeństwa i rybołówstwa, jak również poboru podatków pośrednich, z uwzględnieniem dodatkowego personelu i jego szkoleń oraz infrastruktury;

f) działania mające na celu usprawnienie systemów wydawania certyfikatów i pozwoleń dla produktów, wsparcie w spełnieniu wymogów dotyczących prowadzenia przedsiębiorstw, ułatwienie etykietowania i oznakowania, na przykład w zakresie bezpieczeństwa, zdrowia oraz norm środowiskowych, jak również wsparcie na rzecz wzajemnego uznawania;

g) działania na rzecz komunikacji, informowania oraz zwiększania świadomości obywateli i przedsiębiorstw w zakresie zmian dotyczących ich praw i obowiązków wynikających z wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii;

h) działania mające na celu ponowną integrację obywateli Unii oraz osób posiadających prawo pobytu na terytorium Unii, którzy opuścili Zjednoczone Królestwo w wyniku wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii.

2. Wydatki są kwalifikowalne do wsparcia finansowego z rezerwy, jeżeli zostały poniesione i pokryte przez instytucje publiczne w państwach członkowskich, na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym, przy czym wydatki te obejmują również płatności na rzecz podmiotów publicznych lub prywatnych, w okresie referencyjnym w odniesieniu do działań realizowanych w lub na rzecz danego państwa członkowskiego.

3. Opracowując działania wspierające, państwa członkowskie biorą pod uwagę zróżnicowany wpływ wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii na różne regiony i społeczności lokalne oraz koncentrują wkład finansowy z rezerwy na podmiotach najbardziej niekorzystnie dotkniętych skutkami wystąpienia, uwzględniając zasadę partnerstwa i propagując wielopoziomowy dialog z władzami lokalnymi i regionalnymi oraz społecznościami regionów i sektorów, które zostały najbardziej niekorzystnie dotknięte skutkami wystąpienia, z partnerami społecznymi i społeczeństwem obywatelskim, w stosownych przypadkach, i zgodnie z ich ramami instytucjonalnymi, prawnymi i finansowymi.

4. Opracowując działania wspierające w dziedzinie rybołówstwa, państwa członkowskie uwzględniają cele wspólnej polityki rybołówstwa, zapewniając, by działania te przyczyniały się do zrównoważonego zarządzania zasobami rybnymi, i starają się wspierać rybaków najbardziej niekorzystnie dotkniętych skutkami wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii, w tym łodziowe rybołówstwo przybrzeżne.

5. Działania, o których mowa w ust. 1, muszą być zgodne z mającym zastosowanie prawem.

6. Działania kwalifikowalne na podstawie ust. 1 mogą otrzymywać wsparcie z innych unijnych funduszy i programów, pod warunkiem że wsparcie takie nie pokrywa tych samych kosztów.

7. Państwa członkowskie dokonują zwrotu wkładu z rezerwy przeznaczonego na działanie obejmujące inwestycje w infrastrukturę lub inwestycje produkcyjne, jeżeli w okresie 5 lat od płatności końcowej na rzecz odbiorców wkładu finansowego z rezerwy lub w okresie ustalonym zgodnie z zasadami pomocy państwa, w stosownych przypadkach, zajdzie w odniesieniu do tego działania dowolna z poniższych okoliczności:

a) zaprzestanie lub przeniesienie działalności produkcyjnej poza państwo członkowskie, w którym otrzymano wkład finansowy z rezerwy na to działanie;

b) zmiana własności elementu infrastruktury, która daje przedsiębiorstwu lub podmiotowi publicznemu nienależną korzyść;

c) istotna zmiana wpływająca na charakter działania, jego cele lub warunki realizacji, która mogłaby doprowadzić do naruszenia jego pierwotnych celów.

Państwa członkowskie mogą skrócić okres określony w akapicie pierwszym do 3 lat w przypadkach dotyczących utrzymania inwestycji lub miejsc pracy stworzonych przez MŚP.

Niniejszy ustęp nie ma zastosowania do żadnych działań, w przypadku których zaprzestano działalności produkcyjnej w związku z upadłością niewynikającą z oszustwa.

Artykuł 6

Pomoc techniczna

1. 2,5 % wkładu finansowego z rezerwy dla każdego państwa członkowskiego wypłaca się jako pomoc techniczną na zarządzanie, monitorowanie, informowanie i komunikację dotyczące rezerwy oraz na jej kontrolę i audyt, w tym – w stosownych przypadkach – na poziomie regionalnym i lokalnym.

2. Pomoc techniczną oblicza się jako stawkę ryczałtową, stosując współczynnik 25/975 do kwoty wydatków kwalifikowalnych zaakceptowanych przez Komisję zgodnie z art. 12 ust. 2 lit. a).

Artykuł 7

Wyłączenie ze wsparcia

Rezerwa nie służy do wspierania VAT ani wydatków wspierających przeniesienie zgodnie z definicją w art. 3 pkt 8.

ROZDZIAŁ III

Zarządzanie finansowe

Artykuł 8

Realizacja i formy finansowania unijnego

1. Wkład finansowy z rezerwy dla państwa członkowskiego jest realizowany w ramach zarządzania dzielonego zgodnie z art. 63 rozporządzenia finansowego.

2. Państwa członkowskie wykorzystują wkład finansowy z rezerwy na realizację działań, o których mowa w art. 5, w celu zapewnienia bezzwrotnych form wsparcia. Wkład Unii ma formę zwrotu kosztów kwalifikowalnych rzeczywiście poniesionych i pokrytych przez instytucje publiczne w państwach członkowskich, w tym płatności na rzecz podmiotów publicznych lub prywatnych, dotyczących zrealizowanych działań, i finansowania według stawek zryczałtowanych w przypadku pomocy technicznej.

3. Zobowiązania i płatności na podstawie niniejszego rozporządzenia są uzależnione od dostępności środków finansowych.

4. Na zasadzie odstępstwa od art. 63 ust. 5, 6 i 7 rozporządzenia finansowego dokumenty, o których mowa w tych przepisach, są przedkładane jednorazowo, zgodnie z art. 10 niniejszego rozporządzenia.

5. Na zasadzie odstępstwa od art. 12 rozporządzenia finansowego niewykorzystane środki na zobowiązania i płatności podlegające niniejszemu rozporządzeniu są automatycznie przenoszone i mogą zostać wykorzystane do dnia 31 grudnia 2026 r. Przeniesione środki są wykorzystywane w pierwszej kolejności w następnym roku budżetowym.

Artykuł 9

Płatności zaliczkowe

1. Z zastrzeżeniem otrzymania informacji wymaganych na podstawie art. 14 ust. 1 lit. d) niniejszego rozporządzenia Komisja określa w drodze aktu wykonawczego podział zasobów, o których mowa w art. 4 ust. 3 lit. a) niniejszego rozporządzenia, między poszczególne państwa członkowskie. Ten akt wykonawczy stanowi decyzję w sprawie finansowania w rozumieniu art. 110 ust. 1 rozporządzenia finansowego oraz zobowiązanie prawne w rozumieniu tego rozporządzenia. Na zasadzie odstępstwa od art. 110 ust. 2 rozporządzenia finansowego taka decyzja w sprawie finansowania nie zawiera opisu działań, które mają zostać sfinansowane.

2. Zobowiązania budżetowe Unii w odniesieniu do każdego państwa członkowskiego są zaciągane przez Komisję w transzach rocznych w okresie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2023 r.

Na zasadzie odstępstwa od art. 111 ust. 2 rozporządzenia finansowego zobowiązania budżetowe odnoszące się do pierwszej transzy następują po przyjęciu aktu wykonawczego stanowiącego zobowiązanie prawne Komisji.

3. Komisja wypłaca transzę płatności zaliczkowych na 2021 r. w terminie 30 dni od daty przyjęcia aktu wykonawczego, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu. Komisja wypłaca transze płatności zaliczkowych na lata 2022 i 2023 odpowiednio do 30 kwietnia 2022 r. i 30 kwietnia 2023 r. Rozliczenie płatności zaliczkowych następuje zgodnie z art. 12.

4. Kwoty alokowane, które nie zostały jednak wypłacone w ramach płatności zaliczkowych, są przenoszone i wykorzystywane na potrzeby płatności dodatkowych zgodnie z art. 12 ust. 6.

Artykuł 10

Składanie wniosków dotyczących wkładu finansowego z rezerwy

1. Każde państwo członkowskie składa Komisji wniosek dotyczący wkładu finansowego z rezerwy do dnia 30 września 2024 r. Komisja ocenia te wnioski i ustala, czy państwom członkowskim należą się pozostała alokacja tymczasowa i dodatkowe kwoty lub czy należy odzyskać od nich jakiekolwiek kwoty zgodnie z art. 12.

2. W przypadku gdy państwo członkowskie nie złoży wniosku dotyczącego wkładu finansowego z rezerwy do dnia 30 września 2024 r., Komisja odzyskuje całkowitą kwotę wypłaconą danemu państwu członkowskiemu w ramach płatności zaliczkowych.

Artykuł 11

Treść wniosku dotyczącego wkładu finansowego z rezerwy

1. Podstawę wniosku dotyczącego wkładu finansowego z rezerwy stanowi wzór określony w załączniku II. Wniosek zawiera informacje na temat całkowitych wydatków poniesionych i pokrytych przez instytucje publiczne państw członkowskich na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym, w tym – w stosownych przypadkach – dotyczące terytorialnego podziału wydatków na poziomie regionów NUTS 2, oraz wartości wskaźników produktu dla zrealizowanych działań. Do wniosku dołącza się dokumenty, o których mowa w art. 63 ust. 5, 6 i 7 rozporządzenia finansowego, oraz sprawozdanie z wykorzystania.

2. Sprawozdanie z wykorzystania dotyczące rezerwy zawiera:

a) opis negatywnego wpływu wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii pod względem gospodarczym, społecznym, terytorialnym i – w stosownych przypadkach – środowiskowym, w tym określenie sektorów, regionów, obszarów i – w stosownych przypadkach – społeczności lokalnych najbardziej niekorzystnie dotkniętych skutkami wystąpienia;

b) opis zrealizowanych działań w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii, zakresu, w jakim działania te złagodziły skutki regionalne i sektorowe, o których mowa w lit. a), oraz sposobów realizacji tych działań;

c) uzasadnienie kwalifikowalności poniesionych i pokrytych wydatków oraz ich bezpośredniego związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa z Unii;

d) opis procedur wprowadzonych w celu uniknięcia podwójnego finansowania oraz zapewnienia komplementarności wobec innych instrumentów unijnych i finansowania krajowego;

e) opis przyczyniania się działań do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej.

3. W podsumowaniu, o którym mowa w art. 63 ust. 5 lit. b) rozporządzenia finansowego, określa się łączny poziom błędu i poziom błędu rezydualnego w odniesieniu do wydatków ujętych we wniosku dotyczącym wkładu finansowego z rezerwy złożonym Komisji w wyniku podjętych działań naprawczych.

Artykuł 12

Rozliczenie płatności zaliczkowych pozostałej alokacji tymczasowej i obliczenie dodatkowych kwot należnych państwom członkowskim

1. Komisja ocenia wniosek, o którym mowa w art. 11, i upewnia się, że jest on kompletny, dokładny i prawdziwy. Przy obliczaniu wkładu finansowego z rezerwy należnego państwu członkowskiemu Komisja wyłącza z unijnego finansowania wydatki na działania, które zrealizowano lub na które wypłaty nastąpiły z naruszeniem mającego zastosowanie prawa.

2. Na podstawie swojej oceny Komisja, w drodze aktu wykonawczego, ustanawia:

a) zaakceptowaną kwotę kwalifikowalnych wydatków;

b) kwotę przeznaczoną na pomoc techniczną, obliczoną zgodnie z art. 6 ust. 2;

c) sumę kwot, o których mowa w lit. a) i b) („całkowitą kwotę zaakceptowaną”);

d) czy państwu członkowskiemu należy się zgodnie z ust. 3 kwota alokowana tymczasowo zgodnie z aktem wykonawczym przyjętym na mocy art. 4 ust. 5 („alokacja tymczasowa”), czy też należy zgodnie z ust. 6 niniejszego artykułu odzyskać kwoty.

3. Jeżeli całkowita kwota zaakceptowana przekracza kwotę wypłaconych płatności zaliczkowych, takiemu państwu członkowskiemu należy się kwota z alokacji, o której mowa w art. 4 ust. 3 lit. b), do wysokości kwoty alokacji tymczasowej dla tego państwa członkowskiego.

4. W odniesieniu do kwot należnych zgodnie z ust. 3 niniejszego artykułu akt wykonawczy, o którym mowa w ust. 2 niniejszego artykułu, stanowi decyzję w sprawie finansowania w rozumieniu art. 110 ust. 1 rozporządzenia finansowego oraz zobowiązanie prawne w rozumieniu tego rozporządzenia.

5. Komisja rozlicza płatności zaliczkowe i wypłaca wszelkie kwoty należne państwom członkowskim w terminie 30 dni od przyjęcia aktu wykonawczego, o którym mowa w ust. 2.

6. Komisja udostępnia wszelkie niewykorzystane zasoby z alokacji tymczasowych jako dodatkowe płatności przez proporcjonalne zwiększenie wkładu finansowego z rezerwy na rzecz państw członkowskich, których całkowita kwota zaakceptowana przekracza ich alokację tymczasową. Niewykorzystane zasoby składają się z kwot przeniesionych zgodnie z art. 9 ust. 4, pozostałej części alokacji tymczasowej dla państwa członkowskiego, którego całkowita zaakceptowana kwota jest niższa niż jego alokacja tymczasowa, oraz kwot pochodzących ze środków odzyskanych zgodnie z akapitem drugim niniejszego ustępu.

W przypadku gdy całkowita kwota zaakceptowana jest niższa niż kwota płatności zaliczkowych wypłaconych danemu państwu członkowskiemu, różnicę odzyskuje się zgodnie z rozporządzeniem finansowym. Odzyskane kwoty traktuje się jako wewnętrzne dochody przeznaczone na określony cel zgodnie z art. 21 ust. 3 lit. b) rozporządzenia finansowego.

Jeżeli suma dodatkowych kwot obliczonych dla wszystkich państw członkowskich, których całkowita kwota zaakceptowana przekracza ich alokację tymczasową, jest wyższa niż zasoby dostępne zgodnie z akapitem pierwszym, wkłady finansowe z rezerwy na kwoty przekraczające alokacje tymczasowe zmniejsza się proporcjonalnie.

W przypadku dokonania dodatkowych płatności na rzecz państw członkowskich, których całkowita kwota zaakceptowana przekracza ich alokację tymczasową, na poziomie 100 % pozostałe kwoty należy zwrócić do budżetu Unii.

7. Komisja w drodze aktu wykonawczego ustanawia dodatkowe kwoty należne zgodnie z ust. 6 akapit pierwszy niniejszego artykułu. Taki akt wykonawczy stanowi decyzję w sprawie finansowania w rozumieniu art. 110 ust. 1 rozporządzenia finansowego oraz zobowiązanie prawne w rozumieniu tego rozporządzenia. Komisja wypłaca wszelkie dodatkowe kwoty należne w terminie 30 dni od przyjęcia tego aktu wykonawczego.

8. Przed przyjęciem aktów wykonawczych, o których mowa w ust. 2 i 7, Komisja informuje dane państwo członkowskie o ocenie oraz wzywa to państwo członkowskie do przedłożenia uwag w terminie 2 miesięcy od poinformowania tego państwa członkowskiego o swojej ocenie.

Artykuł 13

Stosowanie euro

Kwoty zadeklarowane Komisji przez państwa członkowskie we wniosku dotyczącym wkładu finansowego z rezerwy są denominowane w euro. Państwa członkowskie, których walutą nie jest euro, przeliczają kwoty wskazane we wniosku dotyczącym wkładu finansowego z rezerwy na euro, korzystając w tym celu z miesięcznego księgowego kursu wymiany euro ustalonego przez Komisję za miesiąc, w którym wydatki zostały zarejestrowane w systemach księgowych podmiotu lub podmiotów odpowiedzialnych za zarządzanie wkładem finansowym z rezerwy.

ROZDZIAŁ IV

Systemy zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy

Artykuł 14

Zarządzanie i kontrola

1. Wypełniając zadania związane z wykorzystywaniem rezerwy, państwa członkowskie podejmują wszelkie niezbędne działania, w tym działania o charakterze ustawodawczym, wykonawczym i administracyjnym, aby chronić interesy finansowe Unii, w szczególności poprzez:

a) wyznaczenie podmiotu lub, gdy tak wynika z ram konstytucyjnych państwa członkowskiego, podmiotów odpowiedzialnych za zarządzanie wkładem finansowym z rezerwy oraz niezależnego podmiotu audytowego zgodnie z art. 63 ust. 3 rozporządzenia finansowego, a także nadzorowanie tych podmiotów;

b) utworzenie systemów zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy zgodnie z zasadami należytego zarządzania finansami oraz zapewnienie, aby systemy te funkcjonowały w sposób skuteczny;

c) sporządzenie opisu systemów zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy zgodnie z wzorem określonym w załączniku III, aktualizowanie tego opisu oraz udostępnienie go Komisji na jej żądanie;

d) przekazanie Komisji danych wyznaczonego podmiotu lub wyznaczonych podmiotów oraz podmiotu, na rzecz którego należy uiszczać płatności zaliczkowe, a także potwierdzenie, że sporządzono opisy systemów zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy – do dnia 10 grudnia 2021 r.;

e) zapewnienie, aby wydatki wspierane w ramach innych unijnych funduszy i programów nie zostały przedstawione do otrzymania wsparcie z rezerwy;

f) zapobieganie nieprawidłowościom i nadużyciom finansowym oraz ich wykrywanie i korygowanie, a także unikanie konfliktu interesów; działania te obejmują zbieranie informacji na temat beneficjentów rzeczywistych odbiorców finansowania zgodnie z pkt 4a załącznika III; przepisy dotyczące zbierania i przetwarzania takich danych muszą być zgodne z mającymi zastosowanie przepisami o ochronie danych;

g) współpracę z Komisją, OLAF, Trybunałem Obrachunkowym oraz, w przypadku państw członkowskich uczestniczących we wzmocnionej współpracy, EPPO zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939.

Wykorzystanie oraz dostęp do danych, o których mowa w lit. f), ogranicza się do podmiotów, o których mowa w lit. a), Komisji, OLAF, Trybunału Obrachunkowego oraz EPPO, w przypadku państw członkowskich uczestniczących we wzmocnionej współpracy zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939.

Państwom członkowskim oraz Komisji zezwala się na przetwarzanie danych osobowych wyłącznie w przypadku, gdy jest to niezbędne w celu spełnienia przez nie ich odpowiednich obowiązków wynikających z niniejszego rozporządzenia, przy czym takie przetwarzanie danych osobowych musi być zgodne z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (²²) lub rozporządzeniem (UE) 2018/1725, w zależności od tego, które z nich ma zastosowanie.

2. Na potrzeby ust. 1 lit. a) i b) w celu wdrożenia finansowania w ramach polityki spójności lub Funduszu Solidarności Unii Europejskiej państwa członkowskie mogą wykorzystać już istniejące podmioty, na właściwym poziomie terytorialnym, oraz systemy zarządzania i kontroli.

3. Podmiot lub podmioty odpowiedzialne za zarządzanie wkładem finansowym z rezerwy:

a) zapewniają funkcjonowanie skutecznego i wydajnego systemu kontroli wewnętrznej;

b) ustanawiają kryteria i procedury wyboru działań, które mają zostać sfinansowane, oraz określają warunki wkładu finansowego z rezerwy;

c) weryfikują, czy działania finansowane z rezerwy są realizowane zgodnie z mającym zastosowanie prawem oraz warunkami wkładu finansowego z rezerwy oraz czy wydatki opierają się na możliwych do zweryfikowania dokumentach potwierdzających;

d) ustanawiają skuteczne procedury służące uniknięciu podwójnego finansowania tych samych kosztów z rezerwy i innych źródeł finansowania unijnego;

e) zapewniają publikację ex post zgodnie z art. 38 ust. 2–6 rozporządzenia finansowego;

f) w celu zapisywania i przechowywania w formie elektronicznej danych na temat poniesionych wydatków, które mają zostać pokryte w ramach wkładu finansowego z rezerwy, stosują system rachunkowości, który dostarcza terminowo rzetelne, kompletne i wiarygodne informacje;

g) przez okres 5 lat po upływie terminu na złożenie wniosku dotyczącego wkładu finansowego przechowują wszystkie dokumenty potwierdzające dotyczące wydatków, które mają zostać pokryte w ramach wkładu finansowego z rezerwy, oraz zamieszczają obowiązek w tym zakresie w umowach z innymi podmiotami zaangażowanymi w proces wykorzystywania rezerwy;

h) na potrzeby ust. 1 lit. f) zbierają informacje w standardowym formacie elektronicznym, aby umożliwić identyfikację odbiorców wkładu finansowego z rezerwy oraz ich beneficjentów rzeczywistych zgodnie z załącznikiem III.

4. Niezależny podmiot audytowy przeprowadza audyt systemu zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy oraz audyt sfinansowanych działań w celu zapewnienia Komisji niezależnej gwarancji dotyczącej skutecznego funkcjonowania tego systemu oraz zgodności z prawem i prawidłowości wydatków uwzględnionych w zestawieniach wydatków przedłożonych Komisji.

Prace audytowe prowadzone są zgodnie z przyjętymi na poziomie międzynarodowym standardami audytu.

Audyty sfinansowanych działań dotyczą wydatków na podstawie próby. Próba ta jest reprezentatywna i oparta na statystycznych metodach doboru próby.

W przypadku gdy populacja obejmuje mniej niż 300 jednostek próby, można zastosować niestatystyczną metodę doboru próby na podstawie profesjonalnego osądu niezależnego podmiotu audytowego. W takich przypadkach wielkość próby musi być wystarczająca do tego, aby niezależny podmiot audytowy sporządził ważną opinię audytową. Niestatystyczna metoda doboru próby obejmuje minimum 10 % wybranych losowo jednostek próby w populacji w danym okresie referencyjnym.

5. Komisja może przeprowadzać audyty na miejscu w siedzibie podmiotu zaangażowanego w wykorzystywanie rezerwy w odniesieniu do działań sfinansowanych z rezerwy oraz musi mieć dostęp do dokumentów potwierdzających dotyczących wydatków, które mają zostać pokryte w ramach wkładu finansowego z rezerwy.

6. Komisja zwraca szczególną uwagę na ustanowienie systemu zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy, w przypadku gdy państwa członkowskie nie korzystają z istniejących podmiotów wyznaczonych do wdrażania funduszy polityki spójności lub Funduszu Solidarności Unii Europejskiej. W przypadku stwierdzenia ryzyka Komisja przeprowadza ocenę, aby zapewnić skuteczne funkcjonowanie systemu zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy w zakresie zapewniania ochrony interesów finansowych Unii. Komisja informuje dane państwo członkowskie o tymczasowych wnioskach i zachęca je do przedstawienia uwag w terminie 2 miesięcy od poinformowania państwa członkowskiego o swoich tymczasowych wnioskach.

Artykuł 15

Korekty finansowe

1. Korekty finansowe dokonywane przez państwa członkowskie zgodnie z art. 14 ust. 1 lit. f) obejmują unieważnienie całego wkładu finansowego z rezerwy lub części takiego wkładu. Państwa członkowskie odzyskują wszelkie kwoty utracone w wyniku wykrytej nieprawidłowości.

2. Komisja podejmuje odpowiednie działania w celu zapewnienia ochrony interesów finansowych Unii poprzez wyłączenie z unijnego finansowania nieprawidłowych kwot zgłoszonych Komisji we wniosku, o którym mowa w art. 11 niniejszego rozporządzenia, oraz, jeżeli następnie zostaną wykryte nieprawidłowości, poprzez odzyskanie kwot wypłaconych nienależnie zgodnie z art. 101 rozporządzenia finansowego.

3. Komisja dokonuje korekt finansowych na podstawie indywidualnych przypadków stwierdzonych nieprawidłowości oraz bierze pod uwagę, czy nieprawidłowość jest systemowa. Jeżeli nie jest możliwe precyzyjne określenie kwoty nieprawidłowych wydatków lub jeżeli Komisja stwierdzi, że system zarządzania i kontroli na potrzeby rezerwy nie funkcjonuje w sposób skuteczny na rzecz zapewnienia zgodności z prawem i prawidłowości wydatków, Komisja przyjmuje za podstawę korekty finansowej stawkę zryczałtowaną lub ekstrapolowaną. Komisja przestrzega zasady proporcjonalności, uwzględniając charakter i wagę nieprawidłowości oraz skutki finansowe tej nieprawidłowości dla budżetu Unii.

4. Przed zastosowaniem korekt finansowych przez odzyskanie kwot wypłaconych nienależnie Komisja informuje dane państwo członkowskie o swojej ocenie oraz wzywa to państwo członkowskie do przedłożenia uwag w terminie 2 miesięcy od poinformowania państwa członkowskiego o swojej ocenie.

ROZDZIAŁ V

Przepisy końcowe

Artykuł 16

Działania informacyjne i komunikacyjne

Państwa członkowskie oraz, w stosownych przypadkach, ich władze regionalne i lokalne są odpowiedzialne za informowanie obywateli Unii, w tym osób potencjalnie korzystających z rezerwy, o roli, osiągnięciach i oddziaływaniu wkładu Unii z rezerwy oraz za upowszechnianie wśród nich wiedzy na ten temat za pośrednictwem działań informacyjnych i komunikacyjnych oraz – w tym kontekście – za podnoszenie świadomości na temat zmian wynikających z wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii.

Artykuł 17

Ocena i sprawozdawczość

1. Do czerwca 2024 r. Komisja poinformuje Parlament Europejski i Radę o stanie zaawansowania procesu wdrażania niniejszego rozporządzenia w oparciu o dostępne informacje.

2. Do dnia 30 czerwca 2027 r. Komisja przeprowadzi ewaluację skuteczności, efektywności, trafności, spójności i unijnej wartości dodanej rezerwy. Komisja może wykorzystywać wszystkie dostępne już istotne informacje zgodnie z art. 128 rozporządzenia finansowego.

3. Do dnia 30 czerwca 2028 r. Komisja przedstawi Parlamentowi Europejskiemu, Radzie, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu i Komitetowi Regionów sprawozdanie z wdrożenia rezerwy.

Artykuł 18

Wejście w życie

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

Sporządzono w Strasburgu dnia 6 października 2021 r.

[1] Art. 4a dodany przez art. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/435 z dnia 27 lutego 2023 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) 2021/241 w odniesieniu do rozdziałów REPowerEU w planach odbudowy i zwiększania odporności oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1303/2013, (UE) 2021/1060 i (UE) 2021/1755 oraz dyrektywy 2003/87/WE (Dz.Urz.UE L 63 z 28.02.2023, str. 1). Zmiana weszła w życie 1 marca 2023 r.