Na jakich zasadach i w jakich granicach odpowiada wspólnik spółki cywilnej za zobowiązania spółki

Wspólnik spółki cywilnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki i wspólników, wynikające z działalności spółki (art. 115 § 1 Ordynacji podatkowej).

Przepis ten wskazuje, że odpowiedzialność osób trzecich (w tym przypadku wspólników) może kształtować się dwojako. Po pierwsze, odpowiedzialność solidarna dotyczy wszystkich wspólników i spółki. Odpowiedzialność tę stosuje się również do byłego wspólnika spółki za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań powstałych w okresie, gdy był on wspólnikiem. Po drugie, odpowiedzialność ta obejmuje zaległości wspólnika (bądź wspólników), np. w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych, pod warunkiem że zaległości te wynikają z działalności spółki. Odpowiedzialność ta dotyczy tylko osób będących wspólnikami w momencie rozwiązania spółki i obejmuje zobowiązania z tytułu podatku od towarów i usług zarówno pod rządami starej, jak i nowej ustawy o VAT. Ma to jednak zastosowanie tylko w stosunku do towarów, co do których przysługiwało prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony.

Obowiązek podatkowy w przypadku rozwiązania spółki powstaje w dniu, w którym powinien być sporządzony spis z natury, nie później jednak niż 30. dnia od dnia rozwiązania spółki. Za zobowiązania z tytułu tego podatku odpowiadają solidarnie wszyscy wspólnicy, którzy byli wspólnikami w momencie rozwiązania spółki.

Dopiero wtedy można wydać decyzję o odpowiedzialności osoby trzeciej. W zasadzie tej w przypadku odpowiedzialności wspólników spółek cywilnych istnieje ograniczenie. Stanowi o tym art. 115 § 4 Ordynacji podatkowej. Na podstawie tego przepisu orzeczenie o odpowiedzialności wspólników spółki cywilnej za zaległości podatkowe spółki z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych z mocy prawa nie wymaga uprzedniego wydania decyzji, o których mowa w art. 108 § 2 pkt 2, tj. decyzji:

- określającej wysokość zobowiązania podatkowego,

- o odpowiedzialności płatnika lub inkasenta,

- w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług,

- określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę.

W świetle tego przepisu prowadzone postępowanie mające na celu orzeczenie odpowiedzialności wspólników będzie dotyczyło zarówno wymiaru wobec samej spółki, jak i orzeczenia odpowiedzialności wspólników spółki. Egzekucja zobowiązania wynikającego z wymienionej decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku podatnika (w tym przypadku spółki cywilnej) okazała się w całości lub w części bezskuteczna.

W praktyce może zaistnieć również taka sytuacja, że w trakcie toczącej się kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego spółka ulega rozwiązaniu. Od tego momentu spółka, np. w zakresie VAT, traci zdolność procesową do bycia stroną postępowania podatkowego. Niemniej samo rozwiązanie spółki nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego.

Ordynacja podatkowa przewiduje również sytuację, gdy wobec spółki zostało wszczęte postępowanie podatkowe i przed wydaniem decyzji wymiarowej kończącej to postępowanie spółka uległa rozwiązaniu. Organ podatkowy wydaje wówczas decyzję, w której orzeka o solidarnej odpowiedzialności wspólników spółki za zaległości podatkowe spółki po jej rozwiązaniu (spółki nieistniejącej). Decyzję taką kieruje do wszystkich byłych wspólników spółki. Pominięcie jednego ze wspólników jako adresata takiej decyzji byłoby nieprawidłowością, wobec solidarnej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania podatkowe spółki.