Artykuł 1

Przedmiot i zakres stosowania

1. W niniejszym rozporządzeniu określono przepisy szczegółowe dotyczące trzynastu programów współpracy transgranicznej regulowanych rozporządzeniem (UE) nr 232/2014 oraz dwóch programów współpracy transnarodowej regulowanych rozporządzeniem (UE) nr 1299/2013, wymienionych w załączniku do niniejszego rozporządzenia, w związku z zakłóceniem realizacji programów wskutek agresji wojskowej Rosji wobec Ukrainy oraz zaangażowania Białorusi w tę agresję.

2. Art. 3-14 niniejszego rozporządzenia stosuje się do programów współpracy transgranicznej regulowanych rozporządzeniem (UE) nr 232/2014, które są wymienione w części 1 załącznika do niniejszego rozporządzenia.

3. Art. 15 niniejszego rozporządzenia stosuje się do programów współpracy transnarodowej regulowanych rozporządzeniem (UE) nr 1299/2013, które są wymienione w części 2 załącznika do niniejszego rozporządzenia.

Artykuł 2

Definicje

1. Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

2. Do celów art. 3-14 niniejszego rozporządzenia stosuje się również definicje określone w art. 2 rozporządzenia wykonawczego (UE) nr 897/2014.

Artykuł 3

Współfinansowanie

W sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. b), nie jest wymagane współfinansowanie wkładu Unii ze strony państw członkowskich lub krajów partnerskich w odniesieniu do wydatków poniesionych i pokrytych oraz uwzględnionych w rocznych sprawozdaniach finansowych dla lat obrotowych rozpoczynających się odpowiednio dnia 1 lipca 2021 r., dnia 1 lipca 2022 r. i dnia 1 lipca 2023 r.

Artykuł 4

Programowanie

1. Stosowanie art. 3 nie wymaga decyzji Komisji zatwierdzającej dostosowanie programu. Instytucja zarządzająca przekazuje Komisji informacje o zmienionych tabelach finansowych przed przedłożeniem rocznego sprawozdania finansowego za rok obrotowy 2021/2022, po uprzednim zatwierdzeniu przez wspólny komitet monitorujący.

2. Dostosowania programu składające się z łącznych zmian nieprzekraczających 30 % wkładu Unii pierwotnie przydzielonego do każdego celu tematycznego lub do pomocy technicznej, obejmujące transfer środków między celami tematycznymi lub z pomocy technicznej do celów tematycznych, lub z celów tematycznych do pomocy technicznej, uznaje się za inne niż istotne, w związku z czym mogą one być dokonywane bezpośrednio przez instytucję zarządzającą, po uprzednim zatwierdzeniu przez wspólny komitet monitorujący. Takie dostosowania nie wymagają decyzji Komisji.

3. Łączne zmiany, o których mowa w ust. 2, nie wymagają dalszego uzasadnienia oprócz powołania się na zakłócenie realizacji programów i muszą, w miarę możliwości, odzwierciedlać oczekiwany wpływ dostosowań programu.

Artykuł 5

Kwalifikowalność wydatków dotyczących projektów mających na celu sprostanie wyzwaniom migracyjnym

Wydatki dotyczące projektów mających na celu sprostanie wyzwaniom migracyjnym wynikającym z zakłócenia realizacji programów są kwalifikowalne od dnia 24 lutego 2022 r.

Artykuł 6

Projekty

1. W następstwie rozpoczęcia zakłócenia realizacji programów instytucja zarządzająca może wprowadzić zmiany do dokumentów określających warunki wsparcia projektów, na które wpływ ma to zakłócenie, zgodnie z krajowym prawem instytucji zarządzającej oraz bez konieczności uprzedniego zatwierdzenia przez wspólny komitet monitorujący.

Zmiany te mogą również obejmować zastąpienie beneficjenta wiodącego, zmiany planu finansowego lub terminów wykonania.

2. Instytucja zarządzająca może podpisywać umowy, inne niż umowy dotyczące dużych projektów infrastrukturalnych, po dniu 31 grudnia 2022 r., pod warunkiem że wszystkie działania realizowane w ramach projektów finansowane w ramach programu zakończą się do dnia 31 grudnia 2023 r.

3. Część wkładu Unii przeznaczona na duże projekty infrastrukturalne może przekroczyć 30 % w chwili zamknięcia programu, o ile przekroczenie takie wynika wyłącznie z niespodziewanego wzrostu cen materiałów i robót budowlanych wskutek wyższej inflacji niż oczekiwano.

Artykuł 7

Funkcjonowanie instytucji zarządzającej

1. Kontrole prowadzone przez instytucję zarządzającą mogą być ograniczone do kontroli administracyjnych, jeżeli kontrole projektu na miejscu nie są możliwe. Jeżeli nie jest możliwe przeprowadzenie żadnych kontroli, powiązane wydatki nie są deklarowane na potrzeby rozliczenia rachunków.

2. Niezależnie od ust. 1, jeżeli element infrastruktury danego projektu został zniszczony, zanim można było przeprowadzić kontrolę, powiązane wydatki mogą być zadeklarowane w celu rozliczenia rachunków na podstawie oświadczenia beneficjenta stwierdzającego, że projekt przed zniszczeniem odpowiadał treści określonej w fakturach lub dokumentach o równoważnej wartości dowodowej.

Artykuł 8

Wpływ projektów na współpracę transgraniczną

1. W kontekście realizacji projektów, na które wpływ ma zakłócenie realizacji programów, oddziaływanie projektów i wynikające z nich korzyści pod względem współpracy transgranicznej ocenia się w trzech etapach:

W odniesieniu do etapu pierwszego i trzeciego wskaźnikami i powiązanymi wartościami docelowymi stosowanymi na potrzeby tej oceny są wskaźniki i wartości osiągnięte przez beneficjentów w państwach członkowskich i w krajach partnerskich, o ile beneficjenci w krajach partnerskich byli w stanie przedłożyć odpowiednie informacje instytucji zarządzającej.

W odniesieniu do etapu drugiego, wskaźnikami i powiązanymi wartościami docelowymi stosowanymi na potrzeby tej oceny są wskaźniki i wartości osiągnięte przez beneficjentów w państwach członkowskich i w tych krajach partnerskich, których umów w sprawie finansowania nie zawieszono i które nie znajdują się w sytuacji określonej w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. b).

2. Kwalifikowalność wydatków w ramach projektów podlega ocenie zgodnie z ust. 1 pod względem ich oddziaływania na współpracę transgraniczną oraz wynikających z nich korzyści.

3. W sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. b), w przypadku projektów zawierających element infrastruktury znajdujący się w kraju partnerskim nie jest wymagana spłata wkładu Unii, jeżeli nie jest możliwe spełnienie obowiązku niepoddawania projektu znaczącym zmianom w ciągu pięciu lat od zamknięcia projektu lub w okresie ustalonym w zasadach pomocy państwa.

Artykuł 9

Uczestnictwo w projektach

1. Od dnia, w którym rozpoczęło się zakłócenie realizacji programów, trwające projekty mogą być kontynuowane, nawet jeżeli żaden z beneficjentów z kraju partnerskiego znajdującego się w sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. a) lub b), nie może w nim uczestniczyć.

2. Od dnia, w którym rozpoczęło się zakłócenie realizacji programów, wspólny komitet monitorujący może wybrać nowe projekty, nawet jeżeli żaden z beneficjentów z kraju partnerskiego znajdującego się w sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. a) lub b), nie może uczestniczyć w projekcie w chwili jego wyboru.

3. Od dnia, w którym zakończy się zakłócenie realizacji programów, instytucja zarządzająca może wprowadzić zmiany do dokumentu określającego warunki wsparcia projektów, aby objąć nimi beneficjentów z kraju partnerskiego włączonych do wniosku dotyczącego projektu, bez konieczności uprzedniego zatwierdzenia przez wspólny komitet monitorujący.

Artykuł 10

Obowiązki beneficjentów wiodących

1. W następstwie rozpoczęcia zakłócenia realizacji programów i tak długo, jak zakłócenie to będzie trwało, od beneficjenta wiodącego w państwie członkowskim nie wymaga się:

2. W następstwie rozpoczęcia zakłócenia realizacji programów beneficjent wiodący w państwie członkowskim ma prawo do przeprowadzenia jednostronnie zmiany i dostosowania umowy o partnerstwie z pozostałymi beneficjentami.

Prawo to obejmuje możliwość zawieszenia działań beneficjenta z kraju partnerskiego w całości lub częściowo, tak długo jak będzie się utrzymywało zakłócenie realizacji programów.

3. Beneficjent wiodący w państwie członkowskim może zaproponować instytucji zarządzającej konieczne zmiany, które należy wprowadzić w projekcie, w tym ponowne rozdzielenie działań w ramach projektu między pozostałych beneficjentów.

4. W następstwie rozpoczęcia zakłócenia realizacji programów beneficjent wiodący w państwie członkowskim może zwrócić się do instytucji zarządzającej o to, aby w całości lub częściowo nie otrzymał wkładu finansowego na realizację działań w ramach projektu.

Od beneficjenta wiodącego w państwie członkowskim nie wymaga się zapewnienia, aby beneficjenci w krajach partnerskich otrzymali całkowitą kwotę dotacji możliwie najszybciej i w całości.

5. W sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. b), beneficjent wiodący w państwie członkowskim i instytucja zarządzająca, w porozumieniu z instytucją audytową, mogą zweryfikować i przyjąć wniosek o płatność bez uprzedniej kontroli przez audytora lub właściwego urzędnika publicznego wydatków zadeklarowanych przez beneficjenta znajdującego się w kraju partnerskim.

6. Ust. 1-5 niniejszego artykułu stosuje się również do beneficjentów wiodących w kraju partnerskim, który nie znajduje się w sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. a).

Dodatkowo, w okresie trwania zakłócenia realizacji programów, taki beneficjent wiodący może również zwrócić się do instytucji zarządzającej o wyznaczenie innego beneficjenta jako beneficjenta wiodącego oraz o przekazywanie płatności bezpośrednio innym beneficjentom danego projektu.

Artykuł 11

Bezpośrednie udzielanie

W następstwie rozpoczęcia zakłócenia realizacji programów i w okresie trwania zakłócenia wspólny komitet monitorujący może - w wyjątkowych i należycie uzasadnionych przypadkach - wybierać projekty mające na celu sprostanie wyzwaniom migracyjnym wynikającym z agresji wojskowej przeciwko krajowi uczestniczącemu bez uprzedniego zaproszenia do składania wniosków.

Artykuł 12

Płatności

W następstwie rozpoczęcia zakłócenia realizacji programów i bez uszczerbku dla art. 6 ust. 1, instytucja zarządzająca może przekazywać wkład finansowy na realizację działań w ramach projektu bezpośrednio beneficjentom projektu innym niż beneficjent wiodący.

Artykuł 13

Stosowanie euro

Określona w programie wybrana metoda przeliczenia na euro wydatków poniesionych w walucie innej niż euro może zostać zmieniona z mocą wsteczną od dnia rozpoczęcia zakłócenia realizacji programów przy wykorzystaniu miesięcznego księgowego kursu wymiany stosowanego przez Komisję z jednego z następujących miesięcy:

Artykuł 14

Obowiązki finansowe, odzyskiwanie środków oraz zwrot środków do instytucji zarządzającej

1. W następstwie rozpoczęcia zakłócenia realizacji programów i w okresie trwania zakłócenia od instytucji zarządzającej wymaga się przeprowadzenia wszystkich działań koniecznych do odzyskania kwot nienależnie wypłaconych od beneficjentów w krajach partnerskich lub od beneficjentów wiodących w państwach członkowskich lub krajach partnerskich zgodnie z procedurą określoną w ust. 2-5.

2. Instytucja zarządzająca może zadecydować o odzyskaniu nienależnie wypłaconych kwot bezpośrednio od beneficjenta w państwie członkowskim bez uprzedniej procedury odzyskania za pośrednictwem beneficjenta wiodącego w kraju partnerskim.

3. Aby odzyskać nienależnie wypłacone kwoty, instytucja zarządzająca przygotowuje i wysyła pisma w sprawie odzyskania środków.

W przypadku odpowiedzi odmownej lub braku reakcji ze strony beneficjentów w krajach partnerskich lub ze strony kraju partnerskiego, w którym beneficjent ma siedzibę, instytucja zarządzająca nie jest zobowiązana do przeprowadzenia procedury administracyjnej, ani do podjęcia próby odzyskania środków od odpowiedniego kraju partnerskiego, ani do wszczęcia prawnej procedury dochodzenia roszczeń w odnośnym kraju partnerskim.

Instytucja zarządzająca dokumentuje swoją decyzję o niepodjęciu pierwszej próby odzyskania środków. Dokument taki uznaje się za wystarczający dowód zachowania należytej staranności przez instytucję zarządzającą.

4. Jeżeli odzyskanie środków dotyczy wierzytelności wobec beneficjenta, który ma siedzibę w kraju partnerskim znajdującym się w sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. a), i którego współfinansowanie jest przekazane instytucji zarządzającej, instytucja zarządzająca może potrącić wierzytelność, którą należy odzyskać, z koty niewykorzystanych środków uprzednio przekazanych przez kraj partnerski instytucji zarządzającej.

5. Jeżeli odzyskanie środków dotyczy wierzytelności wobec beneficjenta, który ma siedzibę w kraju partnerskim znajdującym się w sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. a), i instytucja zarządzająca nie jest w stanie potrącić tej wierzytelności zgodnie z ust. 4 niniejszego artykułu, może ona zwrócić się do Komisji o przejęcie zadania odzyskania należnych kwot.

Jeżeli przedmiotowy beneficjent podlega zamrożeniu aktywów lub dotyczy go zakaz udostępniania mu lub na jego korzyść, bezpośrednio lub pośrednio, środków lub zasobów gospodarczych na podstawie środków ograniczających przyjętych zgodnie z art. 215 TFUE, instytucja zarządzająca ma obowiązek zwrócić się do Komisji o przejęcie zadania odzyskania należnych kwot. W tym celu instytucja zarządzająca dokonuje na rzecz Komisji cesji swoich praw względem beneficjenta.

Instytucja zarządzająca informuje wspólny komitet monitorujący o wszelkich przypadkach przejęcia przez Komisję procedury odzyskania środków.

Artykuł 15

Odstępstwa od rozporządzenia (UE) nr 1299/2013 mające zastosowanie do programów transnarodowych

1. Na zasadzie odstępstwa od art. 12 ust. 1 i 2 rozporządzenia (UE) nr 1299/2013 komitet monitorujący lub komitet sterujący ustanowiony przez komitet monitorujący i działający na jego odpowiedzialność może wybierać nowe operacje, nawet jeżeli żaden z beneficjentów z kraju partnerskiego nie znajduje się w sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. a) lub b) niniejszego rozporządzenia, pod warunkiem że określi się transnarodowy wpływ operacji oraz płynące z niej korzyści.

Komitet monitorujący lub komitet sterujący może również wybrać nowe projekty, nawet jeżeli żaden z beneficjentów z kraju partnerskiego znajdującego się w sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. a) lub b), nie może uczestniczyć w projekcie w chwili jego wyboru.

2. Na zasadzie odstępstwa od art. 12 ust. 2 i 4 rozporządzenia (UE) nr 1299/2013 trwające operacje mogą być kontynuowane, nawet jeżeli żaden z beneficjentów kraju partnerskiego znajdującego się w sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. a) lub b) niniejszego rozporządzenia, nie jest w stanie uczestniczyć w realizacji projektu.

W kontekście realizacji operacji, na które wpływ ma zakłócenie realizacji programów, wpływ na współpracę transnarodową i korzyści dla takiej współpracy ocenia się zgodnie z art. 8 ust. 1 i 3 niniejszego rozporządzenia.

3. Na zasadzie odstępstwa od art. 12 ust. 5 rozporządzenia (UE) nr 1299/2013 instytucja zarządzająca może wprowadzić zmiany do dokumentów określających warunki wsparcia operacji, na które wpływ miało zakłócenie realizacji programów, zgodnie ze swoim prawem krajowym.

Zmiany te mogą również obejmować zastąpienie beneficjenta wiodącego lub zmiany planu finansowego, lub terminów wykonania.

Od dnia, w którym zakończy się zakłócenie realizacji programów, instytucja zarządzająca może wprowadzić zmiany do dokumentu określającego warunki wsparcia operacji, aby objąć nimi beneficjentów z kraju partnerskiego znajdującego się w sytuacji, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2) lit. a) i b), uwzględnionych w dokumentacji wniosku.

4. Na zasadzie odstępstwa od art. 13 ust. 2 rozporządzenia (UE) nr 1299/2013 do praw i obowiązków beneficjentów wiodących stosuje się art. 10 niniejszego rozporządzenia.

5. Na zasadzie odstępstwa od art. 21 ust. 2 rozporządzenia (UE) nr 1299/2013 i bez uszczerbku dla ust. 3 niniejszego artykułu, instytucja certyfikująca może dokonywać płatności bezpośrednio na rzecz beneficjentów innych niż beneficjent wiodący.

6. Na zasadzie odstępstwa od art. 23 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1299/2013 do kontroli zarządczych prowadzonych przez instytucję zarządzającą i kontrolerów stosuje się art. 7 niniejszego rozporządzenia.

7. Na zasadzie odstępstwa od art. 27 ust. 2 i 3 rozporządzenia (UE) nr 1299/2013 do odzyskiwania kwot nienależnie wypłaconych oraz zwrotów środków do instytucji zarządzającej stosuje się art. 14 niniejszego rozporządzenia.

8. Na zasadzie odstępstwa od art. 28 rozporządzenia (UE) nr 1299/2013 do wybranej metody przeliczania na euro wydatków poniesionych w walucie innej niż euro stosuje się art. 13 niniejszego rozporządzenia.

9. Odstępstwa określone w ust. 1-8 stosuje się od dnia, od którego odnośne programy transnarodowe są narażone na zakłócenie realizacji programów, i tak długo, jak to zakłócenie się utrzymuje.

Artykuł 16

Wejście w życie

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

Sporządzono w Brukseli dnia 9 listopada 2022 r.