(1)

Rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie i jej reperkusje dla bezpieczeństwa Europy i całego świata to dla Unii Europejskiej wyzwanie egzystencjalne.

(2)

W odpowiedzi na to wyzwanie w konkluzjach z dnia 6 marca 2025 r. Rada Europejska, przywołując deklarację wersalską z dnia 11 marca 2022 r. oraz Strategiczny kompas na rzecz bezpieczeństwa i obrony zatwierdzony dnia 21 marca 2022 r., podkreśliła, że Europa musi stać się bardziej suwerenna, wziąć na siebie większą odpowiedzialność za własną obronę i lepiej przygotować się do działania i samodzielnego radzenia sobie z najpilniejszymi i przyszłymi wyzwaniami i zagrożeniami. Na tym posiedzeniu Rady Europejskiej wszystkie państwa członkowskie zobowiązały się do wzmocnienia swojej ogólnej gotowości obronnej, zmniejszenia strategicznych zależności, zajęcia się krytycznymi lukami w zdolnościach i odpowiedniego wzmocnienia europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego (EDTIB) w całej Unii, tak aby Unia była w stanie sprawniej dostarczać sprzęt w potrzebnych ilościach i w potrzebnym przyspieszonym tempie.

(3)

W dniu 18 maja 2022 r. Komisja i Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa zaprezentowali wspólny komunikat zatytułowany „Analiza luk inwestycyjnych w zakresie obronności i dalsze działania”, podkreślając istnienie w Unii luk w zakresie obronności, jeśli chodzi o finanse, przemysł i zdolności.

(4)

W dniu 20 lipca 2023 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły rozporządzenie (UE) 2023/1525 (1), którego celem jest pilne wsparcie zwiększenia zdolności produkcyjnej europejskiego przemysłu obronnego, zabezpieczenie łańcuchów dostaw, usprawnienie procedur zamówień, zaradzenie niedoborom mocy produkcyjnych i wspieranie inwestycji.

(5)

W dniu 18 października 2023 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły rozporządzenie (UE) 2023/2418 (2), którego celem jest wspieranie współpracy między państwami członkowskimi na etapie zamówień w dziedzinie obronności w celu wypełnienia, w drodze współpracy, najbardziej pilnych i krytycznych luk w zapasach państw członkowskich, w szczególności tych będących wynikiem odpowiedzi na wojnę napastniczą Rosji przeciwko Ukrainie.

(6)

W swoich konkluzjach z dnia 14 i 15 grudnia 2023 r. Rada Europejska, przyjrzawszy się pracom przeprowadzonym z myślą o wdrożeniu deklaracji wersalskiej oraz Strategicznego kompasu na rzecz bezpieczeństwa i obrony, podkreśliła, że trzeba zrobić więcej, aby zrealizować cel Unii, jakim jest zwiększenie gotowości obronnej. Uznano, że warunkiem wstępnym osiągnięcia takiej gotowości i zapewnienia obrony Unii jest silny przemysł obronny, który musi być bardziej odporny, innowacyjny i konkurencyjny.

(7)

W dniu 5 marca 2024 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego Program na rzecz europejskiego przemysłu obronnego oraz ramy środków w celu zapewnienia terminowej dostępności i dostaw produktów związanych z obronnością („EDIP”), aby wykorzystać doświadczenia zdobyte w kontekście rozporządzeń (UE) 2023/2418 i (UE) 2023/1525 oraz przedłużyć ich logikę w bardziej długoterminowej i ustrukturyzowanej perspektywie.

(8)

Od początku 2025 r. nastąpiło jednak silne pogorszenie sytuacji w zakresie bezpieczeństwa w Unii, związane nie tylko z utrzymującym się zagrożeniem ze strony Rosji i jej zintensyfikowanym przechodzeniem na gospodarkę wojenną oraz ewolucją wojny w Ukrainie, ale również z niepewnością wynikającą z pojawienia się sytuacji geopolitycznej, w której Unia musi znacznie zwiększyć wysiłki na rzecz samodzielnego zapewnienia obrony. To niedawne pogorszenie sytuacji zwiększyło poziom zagrożenia dla Unii i wymaga od państw członkowskich, by uruchomiły w związku z nadzwyczajną sytuacją ogromne wydatki publiczne w celu powiększenia EDTIB. W związku z tym zwiększa się potrzeba, żeby przyspieszyć, w duchu solidarności, udzielanie wsparcia unijnego tym państwom członkowskim, które mogą być zagrożone poważnymi trudnościami ze względu na konieczność ogromnych inwestycji publicznych mogących mieć wpływ na ich sytuację gospodarczą. Biorąc pod uwagę zagrożenia dla granic lądowych, powietrznych i morskich Unii, a w konsekwencji potrzebę zaangażowania się w ogromne inwestycje publiczne, taka solidarność ma szczególne znaczenie dla tych państw członkowskich, które są najbardziej narażone na zagrożenia wojskowe. Pod tym względem zagrożenia ze strony Rosji i Białorusi są szczególnie pilne i istotne. Ze względu na czas potrzebny na opracowanie produktów i zwiększenie odpowiednich zdolności produkcyjnych w całej Unii, Unia musi jak najszybciej rozpocząć udzielanie wsparcia tym państwom członkowskim, tak aby mogły one bardzo szybko składać zamówienia, zwiększyć przewidywalność dla sektora przemysłu obronnego i zachęcić go do inwestowania, w bardzo krótkim czasie, we wzmocnienie zdolności produkcyjnych.

(9)

Skala i tempo wzrostu inwestycji w zdolności wytwórcze przemysłu obronnego wymagane od państw członkowskich prawdopodobnie będą miały w najbliższej przyszłości duży wpływ na finanse publiczne państw członkowskich w momencie, gdy budżety szeregu państw członkowskich pozostają pod presją.

(10)

Ta wyjątkowa sytuacja, niespowodowana przez państwa członkowskie i pozostająca poza ich kontrolą, uzasadnia wprowadzenie przez Unię pilnych środków w celu ustanowienia tymczasowego instrumentu w celu zapewnienia pomocy finansowej w formie Instrumentu na rzecz Zwiększenia Bezpieczeństwa Europy (zwanego dalej „instrumentem SAFE”) tym państwom członkowskim, które chcą inwestować w produkcję przemysłową w dziedzinie obronności.

(11)

Instrument SAFE powinien umożliwiać przeprowadzanie pilnych i znacznych inwestycji publicznych w europejski przemysł obronny mających na celu szybkie zwiększenie jego zdolności produkcyjnych, poprawę terminowej dostępności produktów związanych z obronnością oraz przyspieszenie jego dostosowania do zmian strukturalnych. Ponieważ niniejsze rozporządzenie stanowi wyjątkową i tymczasową odpowiedź na pilne i egzystencjalne wyzwanie, pomoc finansowa udzielana na jego podstawie powinna być udostępniana wyłącznie w celu zaradzenia niekorzystnym konsekwencjom ekonomicznym pogarszającej się sytuacji w zakresie bezpieczeństwa i w celu sprostania natychmiastowym potrzebom państw członkowskich w zakresie zamówień publicznych, i w ten sposób przyczyniać się do zwiększenia gotowości przemysłu obronnego EDTIB. Instrument SAFE powinien stanowić część ogólnych wysiłków na poziomie unijnym i krajowym służących przeznaczeniu większych zasobów na inwestycje w przemyśle obronnym w celu reagowania na sytuację kryzysową wynikającą z obecnych zagrożeń dla bezpieczeństwa. Aby wesprzeć te wysiłki, należy równolegle wprowadzić dodatkowe środki, na poziomie unijnym i krajowym, włączając w to uruchomienie istniejącej elastyczności w ramach paktu stabilności i wzrostu.

(12)

Pomoc finansowa w ramach instrumentu SAFE powinna być wdrażana przez państwa członkowskie w sposób spójny z priorytetami w zakresie zdolności obronnych uzgodnionymi przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (WPZiB), współpracą państw członkowskich w ramach stałej współpracy strukturalnej ustanowionej decyzją Rady (WPZiB) 2017/2315 (3), inicjatywami i projektami Europejskiej Agencji Obrony (EDA) oraz unijną pomocą cywilną i wojskową dla Ukrainy. Wdrażając niniejsze rozporządzenie, państwa członkowskie powinny należycie uwzględnić istotne działania prowadzone przez Organizację Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO), w szczególności priorytety zdolności NATO i innych partnerów, jeżeli takie działania służą interesom Unii w zakresie bezpieczeństwa i obrony.

(13)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość wykorzystania pomocy finansowej w ramach instrumentu SAFE w synergii z innymi istniejącymi i przyszłymi programami unijnymi, w szczególności w celu współfinansowania konkretnych działań. Jednocześnie unijne programy, które wspierają współpracę dotyczącą zamówień w dziedzinie obronności lub, bardziej ogólnie, mają na celu wspieranie konkurencyjności EDTIB, mogą w szczególności przewidywać dodatkowe wsparcie Unii. Takie dodatkowe wsparcie mogłoby mieć zastosowanie do zamówień realizowanych na zasadzie współpracy korzystających z pomocy finansowej w ramach instrumentu SAFE lub dla podmiotów gospodarczych biorących udział w takich zamówieniach w celu pobudzenia odpowiedniego rozwoju przemysłu i dalszego wzmocnienia wpływu instrumentu SAFE na EDTIB.

(14)

Aby zmniejszyć obciążenie administracyjne państw członkowskich, Komisja powinna mieć możliwość uwzględniania, informacji przekazywanych na podstawie niniejszego rozporządzenia, w szczególności do celów sprawozdawczości dotyczącej realizacji pomocy finansowej, w ramach odpowiednich programów, a w szczególności tych wspierających współpracę w dziedzinie zamówień realizowanych na zasadzie współpracy. Pomogłoby to uprościć warunki wnioskowania o wsparcie finansowe.

(15)

Brak współpracy między państwami członkowskimi doprowadził do nieefektywności i mnożenia systemów obronnych tego samego rodzaju w Unii, co podważa cel, jakim jest ochrona terytorium Unii, realizowany przez odpowiednie inwestycje krajowe, a jednocześnie prowadzi do fragmentacji i operacji na małą skalę w znacznej części EDTIB. Aby zaradzić tej sytuacji, państwa członkowskie będące beneficjentami powinny wykorzystać pomoc finansową udzielaną na podstawie niniejszego rozporządzenia do przeprowadzania zamówień realizowanych na zasadzie współpracy. Kwalifikowalne działania, wydatki i środki finansowane w ramach zamówień realizowanych na zasadzie współpracy w dziedzinie obronności powinny odnosić się do pierwszego wykazu obszarów priorytetowych określonych przez Radę Europejską, z uwzględnieniem wniosków wyciągniętych z wojny w Ukrainie, zgodnie z pracami już przeprowadzonymi w ramach EDA i w pełnej spójności z NATO: amunicja i pociski rakietowe; systemy artyleryjskie, w tym zdolności do precyzyjnych głębokich uderzeń; zdolności w zakresie walki naziemnej i ich systemy wsparcia, w tym wyposażenie żołnierzy i broń piechoty; ochrona infrastruktury krytycznej, cyberbezpieczeństwo, mobilność wojskowa, w tym kontrmobilność; systemy obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej; morskie zdolności nawodne i podwodne; drony i systemy antydronowe; czynniki warunkujące potencjał sił, takie jak między innymi strategiczny transport powietrzny, tankowanie w powietrzu oraz systemy C4ISTAR, a także zasoby kosmiczne i usługi kosmiczne; sztuczna inteligencja i walka elektroniczna. Te zamówienia realizowane na zasadzie współpracy powinny mieć na celu przyspieszenie dostosowania do zmian strukturalnych zdolności produkcyjnych w zakresie produktów związanych z obronnością, zapewnienie interoperacyjności i zamienności w całej Unii, zachęcanie do współpracy na etapie zamówień, wspieranie zwiększenia zdolności produkcyjnych, a także rozwój i nabywanie powiązanej infrastruktury, sprzętu i usług logistycznych.

(16)

Aby pilnie wzmocnić bazę przemysłową Unii w sposób skuteczny i autonomiczny, w świetle niedawnych zmian sytuacji geopolitycznej i wyjątkowego zagrożenia dla bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich, a tym samym zwiększyć skuteczność i wartość dodaną pomocy finansowej udzielanej w ramach instrumentu SAFE, w niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić warunki kwalifikowalności do korzystania z pomocy finansowej przez państwa członkowskie. Wykonawcy i podwykonawcy biorący udział w zamówieniach realizowanych na zasadzie współpracy w ramach instrumentu SAFE muszą zatem mieć siedzibę i posiadać zarządcze struktury wykonawcze w Unii, w państwach członkowskich Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (zwanych dalej „państwami EOG-EFTA”) lub w Ukrainie oraz wykorzystywać do celów zamówień realizowanych na zasadzie współpracy infrastrukturę, obiekty, aktywa lub zasoby znajdujące się na terytorium państwa członkowskiego, państwa EOG-EFTA lub Ukrainy. W celu zapewnienia, aby wykonawcy i podwykonawcy biorący udział w zamówieniu realizowanym na zasadzie współpracy nie naruszali interesów Unii i jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obrony, nie powinni oni być kontrolowani przez państwa trzecie ani podmioty z państw trzecich. W tym kontekście kontrolę należy rozumieć jako zdolność do wywierania decydującego wpływu na podmiot prawny, bezpośrednio lub pośrednio - poprzez co najmniej jeden pośredniczący podmiot prawny. Państwa członkowskie uczestniczące w zamówieniach wspieranych przez instrument SAFE są odpowiedzialne za zapewnienie spełnienia warunków kwalifikowalności.

(17)

W pewnych okolicznościach powinno być możliwe zastosowanie odstępstwa od zasady, zgodnie z którą wykonawcy i podwykonawcy biorący udział w zamówieniu realizowanym na zasadzie współpracy wykorzystują infrastrukturę, obiekty, aktywa lub zasoby zlokalizowane na terytorium państwa członkowskiego, państwa EOG-EFTA lub Ukrainy oraz nie podlegają kontroli ze strony państw trzecich lub podmiotów z państw trzecich. W tych okolicznościach podmiot prawny mający siedzibę w Unii, państwie EOG-EFTA lub Ukrainie, wykorzystujący infrastrukturę, obiekty, aktywa lub zasoby zlokalizowane poza terytorium państwa członkowskiego, państwa EOG-EFTA lub Ukrainy lub kontrolowany przez państwo trzecie lub podmiot z państwa trzeciego powinien mieć możliwość uczestniczenia, pod warunkiem że spełnione są rygorystyczne warunki dotyczące interesów Unii i jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obrony, jak ustanowiono w ramach WPZiB zgodnie z tytułem V Traktatu o Unii Europejskiej (TUE).

(18)

Podmioty prawne mające siedzibę w Unii, w państwach EOG-EFTA lub w Ukrainie i kontrolowane przez państwo trzecie niebędące ani Ukrainą, ani państwem EOG-EFTA (zwane dalej „innym państwem trzecim”) lub inny podmiot z państwa trzeciego, o ile jest to dozwolone, powinny kwalifikować się do udziału w zamówieniu realizowanym na zasadzie współpracy, jeżeli zostały poddane monitorowaniu w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/452 (4) oraz, w razie potrzeby, odpowiednim środkom ograniczającym ryzyko lub jeżeli Komisji udostępnione zostały gwarancje, określone w niniejszym rozporządzeniu, zatwierdzone zgodnie z procedurami krajowymi państwa członkowskiego, państwa EOG-EFTA lub Ukrainy, w których mają siedzibę. Aby zmniejszyć obciążenie administracyjne, Komisja powinna zaproponować prosty standardowy wzór gwarancji. Takie gwarancje powinny być udzielane wyłącznie wtedy, gdy spełnione są rygorystyczne warunki dotyczące interesów Unii i jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obrony, jak ustanowiono w ramach WPZiB zgodnie z tytułem V TUE.

(19)

Aby zapewnić terminową dostępność i dostawy produktów związanych z obronnością z EDTIB oraz przyspieszyć dostosowanie EDTIB do zmian strukturalnych, a tym samym zwiększyć skuteczność udzielanej pomocy finansowej, ważne jest ustanowienie minimalnych wymogów dotyczących wartości generowanej w Unii. W związku z tym umowy w sprawie zamówień realizowanych na zasadzie współpracy powinny zawierać wymóg, zgodnie z którym koszt komponentów pochodzących spoza Unii, państw EOG-EFTA oraz z Ukrainy nie przekracza 35 % szacowanych kosztów komponentów produktu końcowego. Do celów obliczania tego odsetka, Komisja mogłaby ustanowić wytyczne.

(20)

Kryteria kwalifikowalności powinny uwzględniać istniejące łańcuchy dostaw i współpracę przemysłową z partnerami spoza UE, a także umożliwiać spełnienie wymogów dotyczących zdolności. W związku z tym do wsparcia powinny kwalifikować się zamówienia realizowane na zasadzie współpracy obejmujące podwykonawców, którym przydzielono od 15 % do 35 % wartości zamówienia i którzy nie mają siedziby lub nie posiadają zarządczych struktur wykonawczych w Unii, państwie EOG-EFTA lub w Ukrainie.

(21)

W przypadku niektórych produktów związanych z obronnością, których technologie bazowe nie są powszechnie dostępne w Unii i które mogą być trudne do zastąpienia na dużą skalę, należy wprowadzić dodatkowe warunki w celu zapewnienia swobody sił zbrojnych państw członkowskich w odniesieniu do tych produktów bez ograniczeń nałożonych przez państwa trzecie. Z tego względu w odniesieniu do takich produktów związanych z obronnością wykonawca lub konsorcjum wykonawców powinni mieć możliwość decydowania, bez ograniczeń nałożonych przez państwa trzecie lub podmioty z państw trzecich, o określeniu, dostosowaniu lub rozwoju projektu zamawianych produktów związanych z obronnością, z uwzględnieniem prawnej możliwości zastąpienia lub usunięcia tych komponentów podlegających ograniczeniom nałożonym przez państwa trzecie lub podmioty z państw trzecich.

(22)

Warunki kwalifikowalności przewidziane w instrumencie SAFE służą osiągnięciu celu, jakim jest natychmiastowe zwiększenie zdolności produkcyjnych unijnego przemysłu obronnego, przy jednoczesnym umożliwieniu niezbędnej elastyczności z uwzględnieniem umiędzynarodowienia łańcuchów dostaw odpowiednich produktów i technologii. Oprócz państw EOG-EFTA i Ukrainy instrument SAFE powinien również umożliwiać udział w zamówieniach realizowanych na zasadzie współpracy w ramach tego instrumentu państwom przystępującym, krajom kandydującym i potencjalnym kandydatom, a także państwom trzecim, z którymi Unia zawarła partnerstwo w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony (instrument niewiążący).

(23)

Umowy dwustronne lub wielostronne dotyczące środków współpracy gospodarczej, finansowej lub technicznej, w tym pomocy, między Unią a co najmniej jednym z tych państw trzecich, o zbieżnych poglądach, innych niż Ukraina i państwa EOG EFTA powinny również umożliwiać wykonawcom i podwykonawcom mającym siedzibę w odpowiednich państwach uczestniczenie w zamówieniach realizowanych na zasadzie współpracy w ramach instrumentu SAFE, zgodnie z warunkami, które zostaną określone w tych umowach. Umowy takie nie powinny podważać kwalifikowalności produktów spełniających wymóg, zgodnie z którym koszt komponentów pochodzących spoza Unii, państw EOG-EFTA i Ukrainy nie przekracza 35 % szacowanych kosztów produktu końcowego.

(24)

Unia silniejsza i wydolniejsza w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony wniesie pozytywny wkład w bezpieczeństwo światowe i transatlantyckie oraz stanowi uzupełnienie NATO, które pozostaje fundamentem zbiorowej obrony dla tych państw, które są jego członkami. Unia jest zdecydowana dalej wzmacniać i pogłębiać współpracę transatlantycką i zaangażowanie w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony, z myślą o zwiększeniu interoperacyjności, dalszej współpracy przemysłowej i zapewnieniu zaufanym partnerom wzajemnego dostępu do najnowocześniejszych technologii, a także wzmocnieniu EDTIB. Niniejsze rozporządzenie powinno przyczynić się do osiągnięcia tych celów.

(25)

Państwa członkowskie pragnące uzyskać pomoc finansową w ramach instrumentu SAFE powinny przedłożyć Komisji wniosek wraz z planem inwestycji w europejskim przemyśle obronnym (zwanym dalej „planem”). Aby ułatwić przygotowanie planów, Komisja i państwa członkowskie powinny zaangażować się w dialog w celu określenia wstępnych przydziałów kwot pożyczki. Komisja powinna ocenić wszystkie wnioski złożone przez państwa członkowskie. Sprawdzając zgodność planów z kryteriami określonymi w niniejszym rozporządzeniu, Komisja powinna, w stosownych przypadkach, korzystać z wiedzy fachowej EDA lub Sztabu Wojskowego Unii Europejskiej. Podczas przygotowywania planów państwa członkowskie powinny mieć możliwość wymiany informacji z Komisją, by dostosować swoje projekty planów przed ich przedłożeniem. W trakcie realizacji planów, w przypadku gdy Komisja uzna, że plany te nie spełniają warunków ustanowionych w niniejszym rozporządzeniu, państwa członkowskie powinny mieć możliwość zmiany tych planów. Komisja powinna przydzielić kwoty pożyczki zainteresowanym państwom członkowskim, stosując zasady równego traktowania, solidarności, proporcjonalności i przejrzystości, w szczególności jeżeli suma wnioskowanych kwot pożyczek przekracza całkowitą maksymalną kwotę pomocy finansowej dostępną w ramach instrumentu SAFE. Pożyczki powinny być rozdzielane między ubiegające się państwa członkowskie zgodnie z zasadami równego traktowania, solidarności, proporcjonalności i przejrzystości. W planach należy opisać środki mające na celu wzmocnienie odporności sektora europejskiego przemysłu obronnego, w szczególności poprzez ułatwienie MŚP, spółkom o średniej kapitalizacji i nowym podmiotom sektora obronnego dostępu do rynku obrony.

(26)

Biorąc pod uwagę znaczenie skutków finansowych wsparcia państw członkowskich na mocy niniejszego rozporządzenia oraz potrzebę zapewnienia spójności między różnymi obszarami działań zewnętrznych Unii i polityką gospodarczą, uwzględniając szczególną rolę, jaką Rada ma odgrywać w tych dziedzinach, należy powierzyć Radzie uprawnienia wykonawcze w przypadkach określonych w niniejszym rozporządzeniu.

(27)

Aby ułatwić realizację planu, Komisja i każde zainteresowane państwo członkowskie powinny zawrzeć porozumienie operacyjne zawierające szczegółowe informacje dotyczące wypłaty pomocy finansowej, w tym wstępny harmonogram wypłat, oraz podpisać umowę pożyczki zawierającą szczegółowe warunki wsparcia w postaci pożyczek w ramach instrumentu SAFE. Należy zapewnić płatności zaliczkowe w wysokości 15 %, aby umożliwić szybkie rozpoczęcie realizacji działań, wydatków i środków w ramach instrumentu SAFE.

(28)

Należy zorganizować pomoc finansową w ramach zróżnicowanej strategii finansowania, o której mowa w art. 224 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2024/2509 (5) (zwanego dalej „rozporządzeniem finansowym”), i ugruntowanej jednolitej metody finansowania, która ma zwiększyć płynność obligacji unijnych oraz atrakcyjność i opłacalność unijnych emisji. Pożyczki powinny być udzielane na wystarczająco długi okres spłaty nieprzekraczający 45 lat. Do spłaty kapitału mógłby mieć zastosowanie okres karencji, zasadniczo wynoszący dziesięć lat. Ze względów ostrożnościowych związanych z zarządzaniem portfelem pożyczek udział pożyczek udzielonych trzem państwom członkowskim reprezentującym największy odsetek udzielonych pożyczek nie powinien przekraczać 60 % maksymalnej pomocy finansowej w ramach instrumentu SAFE.

(29)

Aby zoptymalizować wykorzystanie dostępnej pomocy finansowej, w przypadkach gdy kwoty finansowe pozostają dostępne po przyjęciu decyzji wykonawczej Rady na podstawie niniejszego rozporządzenia, Komisja powinna opublikować nowe zaproszenie do wyrażenia zainteresowania. W takim przypadku procedury określone dla wniosków o pomoc finansową powinny mieć zastosowanie z zastrzeżeniem niezbędnych dostosowań, w szczególności w odniesieniu do powiązanych terminów i faktu, że należy przedstawić zmianę planu.

(30)

Zamówienia realizowane na zasadzie współpracy powinny obejmować co najmniej dwa państwa uczestniczące będące państwami członkowskimi, państwami EOG-EFTA lub Ukrainą, z których co najmniej jedno powinno być państwem członkowskim korzystającym ze wsparcia w postaci pożyczek w ramach instrumentu SAFE. Ponadto państwom przystępującym, innym krajom kandydującym i potencjalnym kandydatom oraz innym państwom trzecim, z którymi Unia zawarła partnerstwo w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony, należy zezwolić na udział w zamówieniach realizowanych na zasadzie współpracy z państwem członkowskim wspieranym pomocą finansową w ramach instrumentu SAFE. Zamówienia realizowane na zasadzie współpracy mogą obejmować istniejące umowy w sprawie zamówień publicznych, które spełniają te same warunki. Zamówienia udzielane przez jedno państwo członkowskie powinny również kwalifikować się do wsparcia, jeżeli umowa została podpisana nie później niż dnia 30 maja 2026 r., pod warunkiem że to państwo członkowskie podejmie wszelkie niezbędne kroki, do uzgodnienia w porozumieniu operacyjnym, w celu rozszerzenia korzyści wynikających z tej umowy poprzez aktywne dotarcie do innych państw członkowskich, państw EOG-EFTA i Ukrainy, a także państw przystępujących, krajów kandydujących, potencjalnych kandydatów lub innych państw trzecich, z którymi Unia zawarła partnerstwo w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony. Włączenie państw EOG-EFTA i Ukrainy do grona państw, które mogą stanowić minimalną wymaganą liczbę na potrzeby zamówień realizowanych na zasadzie współpracy, jest uzasadnione, odpowiednio, bliskim partnerstwem tych państw z Unią w zakresie przemysłowej produkcji obronnej oraz faktem, że Ukraina mierzy się z trwającą rosyjską wojną napastniczą. Zachęca się również państwa członkowskie do dalszego wspierania Ukrainy za pomocą sprzętu zakupionego przy wykorzystaniu pomocy finansowej z instrumentu SAFE. Udział tych państw trzecich w zamówieniach realizowanych na zasadzie współpracy udzielanych EDTIB lub bazie technologiczno-przemysłowej sektora obronnego Ukrainy lub państw EOG-EFTA powinien pomóc zwiększyć poziom agregacji popytu niezbędny do zwiększenia potencjału przemysłowego. Wsparłby on również interoperacyjność systemów i produktów wdrażanych przez najbliższych partnerów Unii w tej dziedzinie, a jednocześnie potencjalnie umożliwiłby uczestniczącym państwom członkowskim zabezpieczenie lepszych cen.

(31)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/81/WE (6) ustanawia ramy legislacyjne w zakresie koordynacji procedur zamówień publicznych na potrzeby udzielania zamówień w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa, tym samym umożliwiając spełnienie wymogów bezpieczeństwa państw członkowskich i zobowiązań wynikających z Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Dyrektywa ta określa szczegółowe zasady mające zastosowanie w pilnych sytuacjach wynikających z kryzysu, w szczególności skracanie terminów składania ofert oraz możliwość zastosowania procedury negocjacyjnej bez uprzedniej publikacji ogłoszenia o zamówieniu. Aby zwiększyć skuteczność instrumentu SAFE w zaradzeniu, w duchu solidarności, sytuacji nadzwyczajnej wynikającej z rozwoju sytuacji geopolitycznej, konieczne jest jak najszybsze uruchomienie ogromnych inwestycji w EDTIB.

(32)

W tym celu należy ułatwić udzielanie zamówień w oparciu o zamówienia realizowane na zasadzie współpracy z udziałem co najmniej jednego państwa członkowskiego wspieranego pomocą finansową w ramach instrumentu SAFE. Terminy ustanowione w dyrektywie 2009/81/WE, w tym skrócone terminy określone w art. 33 ust. 7 tej dyrektywy, nie zapewniają wystarczającej elastyczności, aby zaradzić pilności obecnej sytuacji kryzysowej. W związku z tym należy uznać, że państwa członkowskie wykonujące zamówienia realizowane na zasadzie współpracy z wykorzystaniem pomocy udzielanej w ramach instrumentu SAFE znajdują się w sytuacji pilnej wynikającej z kryzysu, co uzasadnia zastosowanie procedury negocjacyjnej bez publikacji ogłoszenia o zamówieniu przewidzianej w dyrektywie 2009/81/WE. Ponadto, biorąc pod uwagę pilną potrzebę wynikającą z obecnej sytuacji kryzysowej, która wymaga natychmiastowych i ogromnych inwestycji w EDTIB, w celu ochrony interesów bezpieczeństwa państw członkowskich, które uczestniczą w zamówieniach wspieranych przez instrument SAFE, należy również przewidzieć możliwość otwarcia obowiązującej umowy ramowej lub zamówienia dla instytucji zamawiających państw członkowskich, które pierwotnie nie były stronami tej umowy, mimo że początkowo nie przewidywała ona takiej możliwości, pod warunkiem uzyskania uprzedniej zgody przedsiębiorstwa, które zawarło umowę ramową lub otrzymało zamówienie.

(33)

Instrument SAFE ma na celu przyczynienie się do realizacji nadrzędnego interesu bezpieczeństwa publicznego poprzez wspieranie starań finansowych państw członkowskich zmierzających do zapewnienia terminowej dostępności i dostaw produktów związanych z obronnością, poprzez zwiększenie skali EDTIB, aby umożliwić państwom członkowskim przygotowanie się na wszelkiego rodzaju agresję. Poprzez stosowanie warunków kwalifikowalności ma on na celu wspieranie konkurencyjności i gotowości przemysłowej EDTIB, które to czynniki są niezbędne do poprawy zdolności państw członkowskich do skutecznej i samodzielnej obrony terytorium Unii i jej państw członkowskich. Ma on również cel dodatkowy polegający na zwiększeniu poziomu interoperacyjności produktów związanych z obronnością poprzez korzystanie z zamówień realizowanych na zasadzie współpracy. Aby wesprzeć te starania, należy - w duchu solidarności i w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju fiskalnego starań niezbędnych do zaradzenia poważnym trudnościom w zakresie dostępności produktów związanych z obronnością - przedsięwziąć środki służące uniknięciu konieczności finansowania z góry podatków od tych wydatków. Produkty związane z obronnością nabywane w ramach zamówień, wspieranych ze środków instrument SAFE powinny zatem zostać zwolnione z podatku od wartości dodanej (VAT) poprzez wprowadzenie zwolnienia z VAT mającego zastosowanie na mocy dyrektywy Rady 2006/112/WE (7). Zwolnienie to powinno być ukierunkowane i mieć zastosowanie wyłącznie do dostaw realizowanych w celu wykonania umów wynikających z zamówień w ramach instrumentu SAFE.

(34)

Unia pozostaje w pełni zaangażowana na rzecz solidarności międzynarodowej. Wszelkie środki uznane za konieczne na podstawie niniejszego rozporządzenia, z uwzględnieniem tych niezbędnych do zapobiegania poważnym niedoborom lub ich łagodzenia, powinny być wdrażane w sposób ukierunkowany, przejrzysty, proporcjonalny, ograniczony w czasie i zgodny ze zobowiązaniami WTO.

(35)

Niniejsze rozporządzenie powinno być wdrażane zgodnie z odpowiednimi przepisami przyjętymi na podstawie art. 322 TFUE, w szczególności rozporządzeniem finansowym i rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 (8).

(36)

Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla mającego zastosowanie prawa międzynarodowego zakazującego stosowania, opracowywania lub produkcji niektórych produktów i technologii związanych z obronnością.

(37)

Komisja i państwa członkowskie powinny mieć możliwość prowadzenia działań komunikacyjnych w celu zapewnienia widoczności finansowania unijnego i, w stosownych przypadkach, w celu zapewniania, aby za pośrednictwem oświadczenia o źródłach finansowania należycie informowano o wsparciu udzielonym w ramach instrumentu SAFE i potwierdzano takie wsparcie.

(38)

Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla wyłącznej odpowiedzialności każdego państwa członkowskiego za swoje bezpieczeństwo narodowe zgodnie z art. 4 ust. 2 TUE, jak również dla prawa każdego państwa członkowskiego do ochrony swoich podstawowych interesów bezpieczeństwa zgodnie z art. 346 TFUE.

(39)

Niniejsze rozporządzenie powinno mieć zastosowanie bez uszczerbku dla szczególnego charakteru polityki bezpieczeństwa i obrony niektórych państw członkowskich.

(40)

Aby umożliwić jak najszybsze rozpoczęcie wdrażania niniejszego rozporządzenia z myślą o osiągnięciu jego celów, powinno ono wejść w życie w trybie pilnym,