Jak ustawodawca umacnia kontrolę społeczną nad władzą lokalną

Obywatelska inicjatywa ustawodawcza i budżet obywatelski. Coroczne debaty nad stanem gmin, powiatów i województw połączone z głosowaniem wotum zaufania dla wójta, starosty i marszałka. Uprawnienia kontrolne dla radnych oraz stanowisko przewodniczącego komisji rewizyjnej rady (sejmiku) dla szefa największego, opozycyjnego wobec organu wykonawczego, klubu radnych. To mechanizmy, które zdaniem ustawodawcy mają zwiększyć udział obywateli w procesie funkcjonowania i kontroli organów jednostek samorządu terytorialnego.

Uchwalona na pierwszym w 2018 roku posiedzeniu Sejmu ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania niektórych organów publicznych (dalej: u.z.u.o.) w przeważającej części nowelizuje samorządowe ustawy ustrojowe: ustawę z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.), ustawę z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (dalej: u.s.p.) oraz ustawę z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (dalej: u.s.w.). Wprowadzane w wymienionych ustawach samorządowych zmiany są, co do zasady, tożsame, a zastosowane gdzieniegdzie rozwiązania indywidualne wynikają ze specyfiki gmin, miast na prawach powiatu, powiatów i województw. Zdecydowana większość przepisów u.z.u.o. wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia jej tekstu w Dzienniku Ustaw.