Problemy z inicjatywą obywatelską

W ramach obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej członkowie wspólnot lokalnych mają prawo opracowania oraz złożenia projektu uchwały, który z mocy prawa po spełnieniu odpowiednich warunków powinien zostać poddany pod głosowanie na posiedzeniu organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego (JST). Kwestie proceduralne powinny zostać określone w uchwale wydanej przez organ stanowiący gminy, powiatu i województwa. Większość JST nie kwapiło się z jej wydaniem. Obecnie proces ten przyspieszył. Analiza orzeczeń sądów administracyjnych i wojewodów pokazuje, że JST mają z tym problemy.

Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza pozostawała poza sferą regulacji ustawowej do 31 stycznia 2018 r. Tego dnia weszła w życie ustawa z 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych. Formalnie zaczęła być jednak stosowana od początku obecnej kadencji samorządu.

Zakres uchwały

Zakres uchwały określają w identyczny sposób przepisy ustaw samorządowych. Nieuregulowanie któregoś z wymaganych elementów uchwały oznacza, że rada/sejmik nie realizuje delegacji ustawowej. Takie działanie w sposób istotny narusza prawo. Rodzaj i zakres stwierdzonego naruszenia skutkuje obowiązkiem stwierdzenia nieważności wydanych przepisów w całości (zob. np. rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Śląskiego z 10 października 2018 r.; nr NPII.4131.1.505.2018). Taki sam skutek powoduje wyjście poza delegację ustawową - czyli uregulowanie jakiegoś zagadnienia, do którego rada/sejmik nie była upoważniona.