Wyrok SN z dnia 13 października 2020 r., sygn. II UK 134/19

W sporach powstałych na tle art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy systemowej, sąd ubezpieczeń społecznych nie jest zobligowany do badania, czy wierzyciel „we właściwym czasie” wytoczył powództwo oparte na skardze pauliańskiej (art. 527 § 1 k.c.) i prawidłowo je prowadził, a wierzyciel nie musi udowadniać braku winy w spóźnionym lub nieprawidłowo prowadzonym – zdaniem dłużnika - egzekwowaniu swoich należności. Okoliczność uszczuplenia majątku spółki mogłaby wpływać na negatywną ocenę działań zarządu spółki z daty dokonania pomniejszenia majątku spółki be wiedzy wierzycieli, a zwłaszcza ZUS. Natomiast to członkowie zarządu spółki, dla uchylenia się od odpowiedzialności za jej zaległości składkowe, muszą wykazać przed sądem, że we właściwym czasie zgłosili wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub o wszczęcie postępowania układowego, albo że niezgłoszenie wniosku o upadłość lub niewystąpienie o wszczęcie postępowania układowego nastąpiło bez ich winy.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jolanta Frańczak (przewodniczący)

SSN Maciej Pacuda

‎SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)

w sprawie z wniosku E. S. ‎przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K. z udziałem zainteresowanych B. G., A. A. ‎o przeniesienie odpowiedzialności za należności składkowe spółki na członka zarządu, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 13 października 2020 r., ‎skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w (…) z dnia 25 października 2018 r., sygn. akt III AUa (…),

I. oddala skargę kasacyjną,

II. zasądza od E. S. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w K. kwotę 8.100 (osiem tysięcy sto) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

Uzasadnienie

W wyroku z dnia 25 października 2018 r., sygn. akt III AUa (…), Sąd Apelacyjny w (…) – w sprawie z odwołania E. S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.(dalej również jako: ZUS lub organ rentowy) z udziałem B. G. i A. A. – oddalił apelację odwołującego się od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. z dnia 8 stycznia 2018 r., sygn. akt VI U (…), w którym Sąd Okręgowy oddalił odwołanie E. S. od decyzji organu rentowego z dnia 7 grudnia 2016 r. ustalającej, że ponosi on odpowiedzialność – jako członek zarządu Spółki – za zobowiązania P. Spółki z o.o. w K. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz składek na FPiFGŚP w łącznej kwocie 690.842,37 zł.

W sprawie ustalono między innymi, że E. S. w czerwcu 2013 r. objął funkcje członka zarządu P. Spółki z o.o. w K., w której wcześniej przez wiele lat zajmował stanowisko dyrektora handlowego (należały do niego sprawy związane z zaopatrzeniem i sprzedażą). Od czerwca 2013 r. w skład zarządu Spółki wchodzili jeszcze A. A. oraz B. G. Spółka P. od wielu lat borykała się z problemami finansowymi - już w 2009 r. (i pogłębiało się to w latach kolejnych) zaprzestała płacenia bieżących zobowiązań, zaczęła zalegać z płatnościami na rzecz kontrahentów i ZUS. Wówczas ustanowiono pierwszy zastaw na majątku Spółki. W tamtym okresie Spółka generowała co miesiąc 90.000 zł nowych zobowiązań i 150.000 zł straty. Na koniec 2012 r. zadłużenie Spółki wynosiło 98,61% majątku, a wartość jej pasywów przekroczyła wartość aktywów. W momencie objęcia członkostwa w zarządzie przez odwołującego się nie istniała realna możliwość, aby wierzyciele zostali zaspokojeni w drodze postępowania układowego w wyższym stopniu aniżeli po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku. Układ dawał pracownikom Spółki szansę utrzymania zatrudnienia i wynagrodzenia, natomiast nie był korzystniejszy niż upadłość likwidacyjna dla wierzycieli Spółki. W czerwcu 2013 r. były dostępne dane bilansowe pozwalające na sporządzenie wniosku o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej. W sierpniu 2013 r. Spółka zawarła dwie umowy ramowe (na sprzedaż produkowanych przez siebie wózków wykorzystywanych w marketach) z kontrahentami z Ukrainy i Rosji. W 2013 r. Spółka spłacała część zadłużenia bieżącego oraz część zadłużenia przeterminowanego z lat 2011-2012. W dniu 29 października 2013 r. Spółka wystąpiła do sądu gospodarczego z wnioskiem o ogłoszenie upadłości układowej. Sąd Rejonowy w K. postanowieniem z dnia 14 listopada 2013 r., sygn. akt VII GU (…)/13, VII GUp (…), ogłosił upadłość Spółki z możliwością zawarcia układu. Układ z wierzycielami był jednak nierealny zarówno w czerwcu jak i sierpniu 2013 r. i to pomimo zawarcia umów ramowych. W październiku 2013 r. nie było realnych podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości układowej, gdyż umowy ramowe wyznaczały jedynie możliwość i kierunek współpracy stron, a dopiero konkretne zamówienia mogłyby być podstawą budowania układu z wierzycielami. Na koniec 2013 r. wartość długów Spółki wynosiła około 5 mln zł, na początku 2014 r. wartość zobowiązań Spółki wynosiła ok. 6 mln zł, przy wartości majątku wynoszącej około 3 mln zł. Na początku 2014 r. kontrahenci Spółki z Europy Wschodniej wycofali się z zawartych umów ramowych, uzasadniając powyższe głównie wątpliwą kondycją finansową Spółki. Postanowieniem z dnia 12 marca 2014 r., sygn. akt VII GUp (…), Sąd Rejonowy w K. (na wniosek Spółki) zmienił upadłość układową na likwidacyjną, a postanowieniem z dnia 5 maja 2014 r. umorzył postępowanie upadłościowe sygn. akt VII GUp (…) z uwagi na to, że majątek Spółki pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarczał na zaspokojenie kosztów postępowania. Pozwem z dnia 11 września 2014 r. ZUS Oddział w K. wystąpił przeciwko P. Spółce z o.o. w S. o uznanie czynności prawnej w postaci umowy przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie zawartej pomiędzy tą Spółką a P. Spółką z o.o. w K. ZUS podnosił wówczas, iż Spółka P. jest jego dłużnikiem z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i FGŚP na łączną kwotę wraz z kosztami 1.842.691,53 zł. Wyrokiem z dnia 16 listopada 2015 r., sygn. akt IV C (…), Sąd Okręgowy w W. oddalił powództwo. Wniesiona przez organ rentowy apelacja została oddalona przez Sąd Apelacyjny w (…)