Czy można umorzyć pożyczkę z ZFŚS po śmierci pożyczkobiorcy

PYTANIE

Pytanie dot. umorzenia pożyczki z ZFŚS zmarłej pracownicy Pracownicy przyznano pożyczkę na cele mieszkaniowe z ZFŚS. Umowę zawarto na okres spłaty 3 lat. Zaciągnięcie pożyczki przez pracownika wymagało poręczenia co najmniej 2 pracowników pożyczkodawcy. Pracownicy, którzy wyrazili zgodę na poręczenie pożyczki byli wyszczególnieni jako poręczyciele w umowie pożyczki z pożyczkobiorcą, dodatkowo złożyli do pracodawcy (pożyczkodawcy) oświadczenie i podpisali umowę poręczenia pożyczki. Umowa z poręczycielami stanowiła, iż w przypadku braku spłaty 3 kolejnych rat przez pożyczkobiorcę, pożyczkodawca ściąga zaległość z wynagrodzenia poręczycieli. Ponadto w umowie tej poręczyciel oświadczał, że znał fakt zawarcia umowy pożyczki z pożyczkobiorcą i zobowiązuje się do spłaty pożyczki w całości (z odsetkami) gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Pracownica (pożyczkobiorca) w okresie spłacania pożyczki nagle zmarła, pozostawiając nie zapłacone zobowiązanie wobec pożyczkodawcy. Jak w takiej sytuacji prawidłowo powinien postąpić wierzyciel (zakład pracy) gdy w regulaminie ZFŚS jest zapis, że: „w indywidualnie uzasadnionych przypadkach (w szczególności śmierć lub długotrwała choroba pożyczkobiorcy) pożyczkobiorca może wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o umorzenie pożyczki. Z wnioskiem o umorzenie mogą także wystąpić poręczyciele, spadkobiercy pożyczkobiorcy”? Czy powinniśmy ściągnąć nie zapłacone zobowiązanie od poręczycieli, którzy podpisali umowę poręczenia? Dodam, że w umowie jest tylko ogólny zapis o spłacie, gdyby dłużnik nie płacił (”zobowiązuję się do spłaty pożyczki w całości (z odsetkami) gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał”). Nie ma wzmianki o tym, jak wygląda spłata przez poręczycieli w przypadku śmierci pożyczkobiorcy. Co w przypadku, gdy z prośbą o umorzenie wystąpią poręczyciele oraz spadkobiercy? Kogo wniosek należy rozpatrzyć? Czy w przypadku umorzenia pożyczki stanowi to przychód, przysporzenie majątkowe i należy opodatkować oraz wystawić PIT-11 gdy z wnioskiem wystąpią: a) poręczyciele, b) spadkobiercy? 

ODPOWIEDŹ

Śmierć pożyczkobiorcy skutkowała tym, że niespłacona pożyczka weszła do długów spadkowych. Odpowiedzialność majątkową z ich tytułu ponoszą spadkobiercy. Z tego też względu spadkobiercy, jeżeli nie odrzucą spadku stają się solidarnymi dłużnikami, którymi od momentu poręczenia są również poręczyciele. Z tego też względu zakład pracy zmarłej pracownicy, jako administrator środków ZFŚS co do zasady może dochodzić całości spłaty pożyczki według swego uznania od każdego z dłużników solidarnych. W przypadku umorzenia niespłaconej pożyczki, skutek tej czynności odnosi się do pożyczkobiorcy (w naszym przypadku zmarłego) oraz do jego spadkobierców. Z tego też względu zobowiązanie należałoby umorzyć spadkobiercom zmarłej pracownicy.

W związku z ewentualnym umorzeniem pożyczki będącej długiem spadkowym powiedzieć muszę, że po umorzeniu zobowiązania spadkobiercom znika odpowiedzialność poręczycieli, ponieważ dług przestaje istnieć. Z tego względu poręczyciele po umorzeniu pożyczki nie będą obowiązani do jakiegokolwiek świadczenia na rzecz ZFŚS, w szczególności zaś do spłaty pożyczki.

Umorzenie zobowiązań skutkuje powstaniem przychodu z innych źródeł. Z tego też względu w przypadku umorzenia długu spadkobiercom należałoby dla każdego z nich wystawić formularz informacji PIT-11, ujmując w nim w części F kwotę umorzonego zobowiązania.

W przypadku umorzenia pożyczki nie musimy wystawiać formularza PIT-11 dla poręczycieli. Po umorzeniu bowiem nie powstaje po ich stronie jakiekolwiek przysporzenia majątkowe, w szczególności zaś z tytułu zwolnienia z długu, ponieważ tenże zostały umorzony wobec spadkobierców. Dodać tu muszę, że dla braku skutków podatkowych po stronie poręczycieli bez prawnego znaczenia pozostaje to, kto złożył wniosek o umorzenie pożyczki.

Podstawa prawna:

• art. 366, art. 373, art. 876, art. 1012, art. 1015, art. 1030 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 2020 r. poz. 1740)

• art. 10 ust. 1 pkt 9, art. 11 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 42a ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 1128)

Marian Szałucki