Ograniczenia w zakresie aktywności gospodarczej radnych

Radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat. Jeżeli radny przed objęciem mandatu wykonywał działalność gospodarczą – musi zaprzestać jej prowadzenia w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania. Niewypełnienie tego obowiązku jest podstawą do pozbawienia go funkcji w trybie art. 383 Kodeksu wyborczego. Zakaz ten wynika z art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym. W praktyce ów przepis stwarza takie wątpliwości, że może to wpływać na legalność pozbawienia radnego mandatu. Niemniej naruszenie tego przepisu jest najczęstszą przyczyną wygaszenia mandatu radnego.

Ogólna zasada brzmi, że z pełnieniem funkcji w organach stanowiących samorządu wiążą się ograniczenia w zakresie aktywności gospodarczej – o ile działalność ta ma związek z mieniem komunalnym. Nie zawsze jednak znajdzie ona zastosowanie w sposób automatyczny. 

Sens ograniczeń

Istotę omawianej regulacji wyjaśnił NSA w wyroku z 26 marca 2024 r. (sygn. akt III OSK 963/23). Sąd wskazał, że art. 24f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) ma jednoznacznie antykorupcyjny charakter i kształtuje odpowiednie standardy wykonywania obowiązków radnego, które powinny cechować rzetelność i uczciwość. Zasadniczo celem przepisów antykorupcyjnych jest zapobieganie sytuacjom, w których radni mogliby osiągać jakiekolwiek korzyści z tytułu sprawowanego mandatu. Radny jest osobą zaufania społecznego. Może sprawować swój mandat prawidłowo tylko wówczas, gdy z mandatu nie czerpie ani nie ma możliwości czerpania korzyści majątkowych czy innych korzyści osobistych.