Wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 grudnia 2023 r., sygn. I SA/Wa 1342/23

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Przemysław Żmich, sędzia WSA Łukasz Trochym, asesor WSA Anna Milicka-Stojek (spr.), Protokolant referent Anna Kaczyńska, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 grudnia 2023 r. sprawy ze skargi P. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z dnia 18 maja 2023 r. nr KOC/6349/Op/22 w przedmiocie zasiłku celowego oddala skargę.

Uzasadnienie

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w [...] (dalej jako "Kolegium" lub "organ") decyzją z [...] maja 2023 r. nr [...], po rozpatrzeniu odwołania P. K. (dalej jako "skarżąca"), utrzymało w mocy decyzję Prezydenta [...] (dalej jako "Prezydent") z [...] października 2023 r. nr [...] odmawiającą przyznania skarżącej zasiłku celowego z przeznaczeniem na ekonomiczne usamodzielnienie się (stworzenie własnego miejsca pracy).

Decyzja wydana została w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Skarżąca w dniach [...] września 2022 r. i [...] października 2022 r. wystąpiła z wnioskiem o przyznanie zasiłków celowych na zakup żywności, środków czystości (osobistych i do czyszczenia mieszkania), odzieży, obuwia, soczewek kontaktowych, naprawę telefonu, zakup kranu i spłuczki oraz usługę hydrauliczną, dopłatę do czynszu także za poprzednie miesiące oraz pokrycie kosztów utrzymania lokalu w ramach [...] – [...], jak też o udzielenie pomocy finansowej na ekonomiczne usamodzielnienie się (stworzenie własnego miejsca pracy) i zasiłku celowego losowego.

Do odrębnego rozpoznania Prezydent wydzielił wnioski o przyznanie zasiłków celowych na zakup żywności, środków czystości (osobistych i do czyszczenia mieszkania), odzieży, obuwia, soczewek kontaktowych, naprawę telefonu, zakup kranu i spłuczki oraz usługę hydrauliczną, dopłatę do czynszu także za poprzednie miesiące oraz pokrycie kosztów utrzymania lokalu w ramach [...] – [...], jak też o przyznanie zasiłku celowego losowego.

Prezydent decyzją z [...] października 2022 r. odmówił przyznania skarżącej zasiłku celowego z przeznaczeniem na ekonomiczne usamodzielnienie się (stworzenie własnego miejsca pracy). Wskazał, że zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2021 r. poz. 2268 ze zm.), powoływanej dalej jako "u.p.s.", prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobie samotnie gospodarującej jeśli jej dochód nie przekracza kryterium dochodowego w kwocie 776 zł. Choć skarżąca podczas wywiadów środowiskowych w dniach [...] września 2022 r. i [...] października 2022 r. wyjaśniła, że w sierpniu 2022 r. i we wrześniu 2022 r. nie uzyskała żadnego dochodu, to Prezydent zauważył, że przyznanie zasiłku celowego nie jest obowiązkiem organu. Pomoc taka nie może mieć przy tym charakteru stałej pomocy wyczerpującej w pełni żądania wnioskodawcy. Samo zatem spełnienie przez osobę ubiegającą się o zasiłek kryteriów ustawowych nie oznacza, że ośrodek pomocy społecznej (dalej jako "OPS") ma obowiązek go przyznać w zakresie przez nią żądanym. Ustalając takie uprawnienie OPS analizuje także zasoby, możliwości i uprawnienia oraz wykorzystywanie ich przez wnioskodawcę, jak też zakres samodzielnych działań przez niego podejmowanych, mających na celu pokonanie trudnej sytuacji życiowej. Ze zgromadzonych w sprawie dokumentów, w tym wywiadów środowiskowych, wynika zaś, że skarżąca prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe, od [...] października 2021 r. zarejestrowana jest w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna, bez prawa do zasiłku. Skarżąca była studentką studiów [...] [...] na uczelni [...] i do czerwca 2022 r. pobierała stypendium socjalne, które pokrywało czesne na studia. Skarżąca oświadczyła, że w dniu [...] września 2022 r. obroniła pracę [...] i uzyskała tytuł [...]. Skarżąca, nie posiadając żadnych środków finansowych, po przyjeździe do [...] zawarła umowę najmu lokalu, którego miesięczny koszt wynajmu to [...] zł. Jak wynika z ww. umowy z [...] sierpnia 2021 r., zobowiązała się ona poza ceną najmu, opłacać także koszty eksploatacyjne, jak czynsz, energię, gaz, woda, wywóz nieczystości. Podczas wywiadu środowiskowego w dniu [...] sierpnia 2022 r. oświadczyła, że od stycznia do czerwca 2022 r. nie zalegała z opłatami za lokal, które regulowała z pieniędzy pożyczanych od znajomych, zaś pożyczki wyniosły łącznie [...] zł. Od lipca 2022 r. nie reguluje już opłat za wynajęty lokal. We wniosku z [...] września 2022 r. skarżąca wskazała, że chce otworzyć działalność gospodarczą - [...]. Koszty związane z otwarciem działalności oceniła na [...] zł. Wskazała, że potrzebuje pieniędzy na laptop, telefon, wynajem lokalu na gabinet, stworzenie i utrzymanie strony internetowej, na reklamę oraz materiały do pracy. Poinformowała też, że nie może otrzymać wsparcia z urzędu pracy ponieważ figuruje w BIK. Wskazała, że odziedziczyła liczne długi po rodzicach i ewentualne wynagrodzenie za pracę zająłby komornik. Ubiegała się już o pomoc z urzędu pracy i otrzymała decyzję odmowną. Wezwana jednak przez organ o przedłożenie tej decyzji, poinformowała, że jej nie posiada, gdyż w wyniku wielokrotnych konsultacji z pracownikami urzędu pracy, nie zdecydowała się na złożenie wniosku o środki finansowe na otwarcie działalności gospodarczej (z uwagi na długi odziedziczone po rodzicach i figurowanie w Rejestrze Dłużników). W konsekwencji, wobec konieczności dalszego procedowania wniosku skarżącej o przyznanie zasiłku celowego na ekonomiczne usamodzielnienie się w trybie art. 43 u.p.s., Prezydent pismem nr [...] wezwał ją do dostarczenia, w terminie 7 dni pod rygorem wydania decyzji odmownej: 1) Planu realizacji działalności gospodarczej z uwzględnieniem wszystkich jej skutków (tzw. Business plan), określającego: proponowaną stawkę zasiłku i rodzaj prowadzenia działalności; 2) Dokumentu potwierdzającego kwalifikacje i przygotowanie do prowadzenia tego typu działalności (świadectwa ukończenia szkoły, kursy, świadectwa z pracy o podobnym charakterze); 3) Opinii o szansach powodzenia przedsięwzięcia wystawionej przez pracownika klubu pracy, pracownika socjalnego – specjalisty ds. bezrobocia lub innego podmiotu zajmującego się doradztwem zawodowym. W dniu [...] października 2022 r. wpłynęła odpowiedź skarżącej, w której wskazała, że wycenia otwarcie [...] na [...] zł. Dyplom ukończenia studiów może okazać pracownikowi socjalnemu. Natomiast opinię od doradcy zawodowego dostarczy jak otrzyma zgodę na zaopiniowanie swojego pomysłu. W celu pomocy i wsparcia skarżąca została również skierowana przez pracownika socjalnego do doradcy zawodowego OPS. Z dwóch zaproponowanych terminów wybrała jeden w dniu [...] września 2022 r., na który spóźniła się 40 min. Doradca zawodowy nie miał możliwości oceny kwalifikacji, umiejętności i doświadczenia zawodowego skarżącej, gdyż poza spóźnieniem, nie przyniosła ona żadnych dokumentów dotyczących aktywności zawodowej. Jak przy tym wynika z notatki doradcy zawodowego, rozmowa ze skarżącą była chaotyczna, nie można było ustalić chronologii zatrudnienia. Skarżąca wyjaśniła zaś, że posiada wszelkie umiejętności, by zatrudnienie takie znaleźć, ma profesjonalne CV, znajomość metod szukania pracy i umiejętność aplikowania na ogłoszenia, umiejętność dobrej prezentacji na rozmowach kwalifikacyjnych. Skarżąca wyjaśniła także, że nie widzi potrzeby dalszego kontaktu z doradcą zawodowym, zaś w jej ocenie, jedynym wyjściem z trudnej sytuacji jest założenie własnej działalności gospodarczej. W ocenie skarżącej, uzyskany przez nią tytuł [...] jest wystarczający do jej rozpoczęcia. Skarżąca nie widzi żadnych przeszkód w tym, że dopiero niedawno skończyła studia i brak doświadczenia w pracy [...] może stanowić przeszkodę w prowadzeniu działalności w tym charakterze. W ww. notatce doradca zawodowy wskazał również, że skarżąca nie jest zainteresowana kolejnym terminem konsultacji, co potwierdziła następnie w e-mailu przesłanym w dniu [...] września 2022 r., w którym wskazała, że spotkanie z doradcą niczemu nie służyło i nie widzi możliwości dalszej współpracy z nim. Prezydent zauważył, że skarżąca konieczność udzielenia jej pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie się argumentuje okolicznością, że jest ofiarą przestępstwa, przez co nie może znaleźć pracy na umowę o pracę. Jednocześnie twierdzi, że nie zamierza szukać zatrudnienia na umowę o pracę, ponieważ po śmierci rodziców odziedziczyła ich długi i ewentualne jej wynagrodzenie zająłby komornik. Nie dostrzega przy tym, że dochody z działalności gospodarczej podlegają zajęciu komorniczemu na podobnych zasadach. W ocenie skarżącej, jedynym właściwym i zasadnym w chwili obecnej wyjściem z kłopotów finansowych, jest uzyskanie zasiłku celowego na ekonomiczne usamodzielnienie się. Z takim stanowiskiem jednak nie zgodził się Prezydent i zauważył, że poprawa sytuacji życiowej polega nie tylko na aktywizacji zawodowej i uzyskiwaniu dochodów, ale też na regulowaniu wszelkich zobowiązań, bieżących i zaległych. Tymczasem skarżąca podczas wywiadu środowiskowego w dniu [...] października 2022 r. wskazała, że zapisała się na kolejne studia i oczekuje wsparcia w ich opłaceniu od urzędu pracy. Podpisując jednak umowę z uczelnią nie miała jeszcze pozytywnej decyzji z urzędu pracy, a więc zaciągnęła zobowiązania bez jakiegokolwiek pokrycia. Finansowania studiów ostatecznie nie otrzymała i planuje w tej sprawie dochodzić swoich praw. Zdaniem Prezydenta, z powyższego wynika, że skarżąca podejmuje nieracjonalne działania w celu rozwiązania trudnej sytuacji życiowej. Tym bardziej, że ma już ona wykształcenie w wielu różnych dziedzinach – [...] z [...], dyplom ukończenia [...] jako [...], [...], [...] oraz [...]. Ma więc możliwości znalezienia zatrudnienia, a co za tym idzie – uzyskania dochodu. Prezydent zauważył, że OPS, konstruując plan pomocy zobowiązany jest do przeprowadzenia szerokiej diagnozy socjalnej i ustalenia aktualnej sytuacji wnioskodawcy, w tym oceny jego postawy w postępowaniu. Specyfika postępowania wyjaśniającego w sprawie o świadczenia z pomocy społecznej wymaga aktywności wnioskodawcy. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 2 u.p.s. współdziałanie wnioskodawcy jest warunkiem udzielenia wsparcia. Brak zaś takiej aktywności uniemożliwia wyjaśnienie sprawy. Reasumując Prezydent uznał, że mając na uwadze brak współpracy ze strony skarżącej, niewykorzystywanie własnych zasobów i możliwości, nie stwierdzono zasadności przyznania pomocy finansowej z przeznaczeniem na ekonomiczne usamodzielnienie się. Skarżąca ma bowiem możliwość znalezienia odpowiedniej pracy w myśl art. 2 ust. 1 pkt 16 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, a więc i warunki do uzyskania dochodu. Prezydent zauważył też, że rocznie z pomocy społecznej w formie zasiłku celowego i celowego specjalnego skorzystało około [...] osób. Na realizację tego zadania w 2022 r. OPS dysponował budżetem miesięcznym średnio [...] zł. Z pomocy w formie zasiłku celowego i celowego specjalnego w III kwartale 2022 r. skorzystało średnio [...] osób, udzielono [...] świadczeń, a średnia kwota świadczenia wyniosła [...] zł.