Kreowanie rachunkowości

Skomplikowane zasady rachunkowości dają firmom możliwości wpływania na kształt aktywów, pasywów, wynik finansowy, wartość firmy oraz poziom wskaźników rentowności i płynności. Pojęcie „kreatywnej księgowości” odnosi się najczęściej do sytuacji, gdzie podmiot zawyża zyski lub ukrywa straty. Największe ryzyko manipulowania wynikiem występuje w spółkach o trudnej sytuacji finansowej bądź przygotowywanych do sprzedaży lub przekształceń własnościowych. W przypadku spółek niewielkich, o niskiej kapitalizacji, gra nie musi być prowadzona na giełdzie. Może być prowadzona na „niewielką” skalę.

Kreatywna księgowość, ujawniona w przypadku kłopotów z płynnością płatniczą amerykańskich firm, może okazać się powszechnie stosowaną praktyką w przedsiębiorstwach polskich. Praktyką niekoniecznie wynikającą z działań zamierzonych. Podobny skutek można osiągnąć w ramach obowiązujących zasad znowelizowanej ustawy o rachunkowości (zwanej dalej u.or.). Ustawa ta zawiera zasady, które pozwalają na dokonanie wyboru własnych rozwiązań i ich zmianę w ciągu roku. Wybór własnych rozwiązań odpowiednich do rodzaju działalności skutkuje konkretnymi wartościami w sprawozdaniu jednostki. Równocześnie zgodnie z ogólną zasadą zawartą w art. 10 ust. 3 u.or. możliwe jest korzystanie z zaleceń zawartych w krajowym standardzie rachunkowości lub w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości (MSR).

Jasno sprecyzowane, stałe, przyjęte do stosowania przez daną firmę rozwiązania muszą być opisane w dokumentacji zasad rachunkowości, tj. w polityce rachunkowości. Powinny być także przedstawione we „wprowadzeniu do sprawozdania finansowego” (art. 48 ust. 1 pkt 1 u.or.) i przechowywane w firmie łącznie z księgami przez pięć lat. Kreowanie wybranych wartości nie oznacza automatycznie naruszenia przepisów prawa, ale może powodować odbiór i ocenę kondycji firmy w sposób „sterowany”. Związane jest to z polityką bilansową, która obok polityki rachunkowości jest istotnym elementem życia finansowego firm. Wiedza o formach i instrumentach rachunkowości jest użyteczna dla sporządzających sprawozdanie finansowe, ale też niezwykle istotna dla interpretacji i oceny sprawozdań przez czytających.