Uznawanie wykształcenia i kwalifikacji zawodowych na terenie Unii Europejskiej

Unia Europejska od wielu lat wychodzi naprzeciw wspieraniu mobilności swoich obywateli poprzez stopniowe upraszczanie systemu wzajemnego uznawania dyplomów i kwalifikacji zawodowych nabytych w krajach członkowskich. Jednak, jak pokazują badania lub wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, wciąż pojawia się wiele barier, uniemożliwiających obywatelom poszerzonej Europy pełnego korzystania z gwarantowanych traktatowo swobód dotyczących przytoczonej kwestii.

Z potrzebą uznania wykształcenia uzyskanego w państwie pochodzenia możemy się spotkać w dwóch przypadkach: gdy chcemy dalej kontynuować naukę albo gdy chcemy podjąć pracę za granicą. W obydwu sytuacjach konieczne staje się potwierdzenie wykształcenia. W pierwszym przypadku, zwanym uznaniem do celów akademickich, chcemy uzyskać potwierdzenie, że możemy kontynuować naukę na wybranym przez siebie kierunku w innym kraju członkowskim. W drugim przypadku, zwanym uznaniem do celów zawodowych, chcemy uzyskać potwierdzenie, że wiedza i umiejętności zawodowe, jakie uzyskaliśmy w jednym kraju, są wystarczające do wykonywania wyuczonego zawodu w innym kraju UE. Uznania te są odmienne z uwagi na regulacje, jakie je normują, oraz procedury i instytucje władne do wydawania decyzji w sprawie wnioskowanego uznania.

Kwestie uznawalności wykształcenia nabytego w krajach członkowskich do celów akademickich regulują: dwustronne lub wielostronne umowy międzynarodowe podpisane przez poszczególne państwa członkowskie UE, przepisy krajowe oraz podpisana Konwencja Lizbońska z 1997 roku dotycząca uznawania kwalifikacji związanych z uzyskaniem wyższego wykształcenia w UE. Na jej mocy w większości państw członkowskich UE, będących stronami Konwencji, ostateczną decyzję w sprawie uznania uzyskanego wykształcenia do celów akademickich podejmują szkoły wyższe, w których wnioskodawca chce podjąć dalsze kształcenie. Jako usprawnienie systemu w każdym państwie członkowskim UE-sygnatariuszu Konwencji powołano specjalne ośrodki zwane ENIC/NARIC (adresy tych ośrodków można znaleźć na stronie internetowej www.enic-naric.net). Dla osób ubiegających się o uznanie wykształcenia pełnią one funkcje informacyjne, a dla szkół wyższych - funkcje opiniodawcze w kwestii wnioskowanego uznania wykształcenia.