Fundacje rodzinne w pytaniach i odpowiedziach

Fundacja rodzinna to zupełnie nowa w polskim porządku prawnym forma prawna utworzona przede wszystkim dla przedsiębiorstw rodzinnych jako poświęcona im forma sukcesji. Ale nie tylko. Cel ustawy jest szeroki i choć sukcesja jest kluczowa, to inne ważne rodzinne cele (np. stworzenie wspólnego majątku z żoną przy jednoczesnej rozdzielności majątkowej) czy choćby tylko prewencja przed utratą kontroli (gdy jest kilku wspólników niespokrewnionych i chcieliby mieć pewność, z kim prowadzić biznes, gdyby którego z nich zabrakło) też są ważne. Fundację rodzinną będzie można utworzyć w celu gromadzenia majątku, zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz spełniania świadczeń na ich rzecz. Pierwsze takie podmioty będą mogły powstawać w Polsce już od 22 maja 2023 r. Wtedy bowiem zacznie obowiązywać ustawa z 26 stycznia br. o fundacjach rodzinnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 326).

Takie fundacje będą mocno elastyczne, jeśli chodzi o ich działalność. To fundator dowolnie określi w statucie krąg beneficjentów (mają nim być osoby fizyczne lub organizacje pożytku publicznego) oraz szczegółowy cel fundacji rodzinnej. Choć w nazwie znajduje się słowo „fundacja”, nowy podmiot ze znanymi nam fundacjami praktycznie nie ma wiele (żeby nie powiedzieć nic) wspólnego.

Obecnie firmy rodzinne prowadzone w Polsce (w formie jednoosobowych działalności gospodarczych, spółek osobowych, ewentualnie kapitałowych) nie mają narzędzi prawnych, które gwarantowałyby pełną kontrolę nad sukcesją czy utrzymaniem firmy w kolejnych pokoleniach. Stworzenie fundacji rodzinnych zdecydowanie to ułatwi. Nowe regulacje przyjdą z pomocą np. w sytuacji, gdy jest kilku wspólników spółek, którzy nie widząc, kto będzie ich wspólnikiem w przyszłości, niepokoją się o losy fundacji. Chodzi o sytuację, w której miałoby dojść do spadkobrania i pojawiającą się wraz z tym wątpliwość, czy wówczas nie powstanie przez jakiś czas pat decyzyjny, gdy nie będą wiedzieć, kto jest nowym wspólnikiem (szczególnie istotne przy choćby ASI czy spółkach holdingowych).

Choć w mediach już trwa dyskusja, czy fundacja będzie dobrą formą sukcesji, to nie sposób nie dostrzec, że jest to ciekawe narzędzie także do gromadzenia niektórych nieruchomości i zarządzania nimi. Może być korzystna także dla małżonków, którzy mając rozdzielność majątkową, chcą jednak jakąś część swojego majątku mieć wspólną. Ale atrakcyjność fundacji rodzinnych to nie tylko dość stabilne ramy prawne, lecz także ciekawe rozwiązania podatkowe. W pewnych sytuacjach pozwalają ona na znaczne ograniczenie opodatkowania względem klasycznych reguł, o ile nie będą celem samym w sobie.