Rachunkowość ’2002 a podatki

Kto i kiedy powinien prowadzić księgi rachunkowe (księgi handlowe) określają przepisy ustawy o rachunkowości. Równocześnie ustawy o podatkach dochodowych nakładają na podatników tych podatków obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych w zbliżonym, chociaż ze względu na pewne różnice terminologiczne pomiędzy prawem podatkowym a bilansowym nie do końca takim samym, zakresie.

Ustawa o rachunkowości, wskazując podmioty, których dotyczą jej przepisy, mówi o tzw. jednostkach. Ten uniwersalny termin pełni w przepisach prawa bilansowego równie ważną rolę, jak w prawie podatkowym pojęcie podatnik. Nie są to jednak pojęcia tożsame. Znowelizowany art. 3 ustawy o rachunkowości zawiera definicję jednostki, zgodnie z którą jednostka to podmioty i osoby określone w art. 2 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Są to zatem podmioty, które zobowiązane są do stosowania ustawy o rachunkowości i co za tym idzie do prowadzenia ksiąg rachunkowych (ksiąg handlowych). Znaczy to, że podmiotem prawa bilansowego są przede wszystkim jednostki zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o rachunkowości.

Do końca 2001 r. art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości stanowił, że przez pojęcie jednostki należy rozumieć podmioty określone w art. 2 ust. 1 tej ustawy.

Przyjęta w znowelizowanej ustawie o rachunkowości definicja jednostki, która zacznie obowiązywać 1 stycznia 2002 r., niewiele różni się od obowiązującej dotychczas. Samo brzmienie definicji jest wręcz identyczne (zamiast dotychczasowego określenia „podmioty” użyto bardziej odpowiadającego istocie regulacji zawartej w art. 2 ustawy o rachunkowości zwrotu „podmioty i osoby”). Zmienił się jedynie krąg podmiotów i osób zobowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Spowodowało to zmianę sensu definicji, która do kręgu tych właśnie podmiotów się odwołuje (zob. „Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych”).

Przepisy prawa podatkowego nie formułują definicji jednostki. Jest to bowiem termin charakterystyczny dla prawa bilansowego. Jednak w przepisach podatkowych podobną rolę pełni termin „podatnik”, chociaż ma on bardziej uniwersalny charakter.