III. Prawo rodzinne i opiekuńcze

Z przepisami prawa, z którymi ośrodki pomocy społecznej i inne jednostki organizacyjne pomocy społecznej mają największy kontakt, ale i najwięcej problemów, są przepisy prawa rodzinnego i opiekuńczego. Na OPS spada coraz więcej obowiązków spowodowanych zwiększonym zakresem szeroko rozumianej pomocy społecznej. I tak ośrodki muszą coraz częściej odwoływać się do sądów, przede wszystkim sądów rodzinnych i opiekuńczych, a przy pisaniu odwołań pracownicy socjalni muszą korzystać z dotychczasowych doświadczeń i wiedzy. Sądy coraz częściej zlecają ośrodkom dokonywanie rozeznania (przeprowadzania wywiadów środowiskowych) w rodzinach zastępczych i biologicznych, powołują pracowników socjalnych na świadków w sprawach o opiekę nad dzieckiem. Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która obowiązuje od 1 sierpnia 2010 r., jeszcze bardziej zacieśnia współpracę ośrodków pomocy społecznej z sądami opiekuńczymi.

Warto więc przedstawić chociaż pokrótce ustawę, która reguluje sprawy rodzinne i opiekuńcze. Ustawą tą jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: k.r.io.), który został uchwalony 25 lutego 1964 r. Ustawa ta była już wielokrotnie nowelizowana i dostosowywana do zmieniających się warunków społecznych i gospodarczych, i współczesnego sposobu myślenia. Ostatnią zmianę wprowadziła właśnie wchodząca w życie ustawa o przeciwdziałaniu przemocy, która nowocześniej reguluje prawa i obowiązki rodziców oraz zezwala w niektórych sytuacjach na jeszcze większe niż dotychczas ograniczanie praw rodziców.

Kodeks rodzinny składa się z trzech tytułów:

● małżeństwo (5 działów: zawarcie małżeństwa, prawa i obowiązki małżonków, stosunki majątkowe między małżonkami, ustanie małżeństwa i separacja),

● pokrewieństwo (3 działy: rodzice i dzieci, przysposobienie i obowiązek alimentacyjny),

● opieka nad małoletnim, opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie i kuratela.

Prawo rodzinne i opiekuńcze jest zaliczane do prawa cywilnego. Postępowanie sądowe w sprawach rodzinnych i opiekuńczych prowadzi się na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego.