Uprawnienia sołectw w zakresie zarządzania mieniem

Rozważając status prawny jednostek pomocniczych gminy, Sąd Najwyższy w uchwale z 16 kwietnia 1991 r., sygn. akt III CZP 23/91, sformułował następującą tezę, zgodnie z którą: „Samorząd mieszkańców wsi ma - od 1 stycznia 1991 r. - zdolność sądową w sprawach należących do jego właściwości z mocy ustawy lub statutu nadanego przez radę gminy”.

Sąd Najwyższy odwołał się w tym względzie do treści art. 48 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (obecnie gminnym). Przepis ten stanowi bowiem, że sołectwo (a więc samorządowy organ pomocniczy gminy), dzielnica, osiedle zarządza i korzysta z mienia komunalnego oraz rozporządza dochodami z tego źródła w zakresie określonym statutem i że statut ustala również zakres czynności dokonywanych samodzielnie przez organy sołectwa lub dzielnicy (osiedla) względem przysługującego im mienia. Zwroty ustawowe, „zarządza”, „korzysta”, „rozporządza” są klasycznymi pojęciami prawa cywilnego i, zdaniem Sądu Najwyższego, wskazują niezbicie, iż sołectwo może samodzielnie dokonywać czynności prawnych oraz dochodzić swych praw na drodze sądowej, o ile statut sołectwa nadany mu przez radę gminy, w myśl art. 35 ustawy o samorządzie gminnym, przyznaje temu sołectwu takie uprawnienia. Samodzielność sołectwa w zakresie zarządzania i korzystania z mienia komunalnego oraz rozporządzania dochodami z tego źródła musi zatem wyraźnie wynikać z postanowień statutu sołectwa.