Współpraca samorządów w zarządzaniu środowiskiem

Koncepcja programowania działań związanych z ochroną środowiska zaczęła być propagowana na poziomie międzynarodowym w latach 90. ubiegłego wieku. Szczególnie istotne okazały się dokumenty końcowe Konferencji w Rio de Janeiro z czerwca 1992 r. - „Deklaracja w sprawie środowiska i rozwoju” oraz załącznik pt. „Globalny Program Działań - Agenda 21”, którego projekt sporządzony został w dużej mierze dzięki UNEP (Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych - wyspecjalizowana organizacja ONZ zajmująca się ochroną środowiska). To właśnie ten drugi dokument zapoczątkował w skali międzynarodowej działania zmierzające do strategicznego programowania działań ochronnych.

Polskie wewnętrzne normy prawne problem lokalnych programów ochrony środowiska do niedawna właściwie pomijały. Do sporządzania takich programów ustawa z 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska zobowiązywała jedynie wojewodów. Dopiero przyjęte w 1997 r. i 1998 r. nowelizacje rozszerzyły go na gminy (1 stycznia 1998 r.), a następnie na samorząd powiatowy i wojewódzki (1 stycznia 1999 r.), zwalniając z niego wojewodów. Wprowadzone w 2001 r. przepisy nowego systemu prawa ochrony środowiska zasadniczo zmieniły sytuację, co wiąże się także z rolą, jaką podobne dokumenty spełniają w działaniach na rzecz ochrony środowiska podejmowanych przez Unię Europejską. Wystarczy wskazać tzw. ogólne programy działania na rzecz środowiska, z których zakończono realizację Programu V - „Towards sustainability” („Ku rozwojowi zrównoważonemu”). Realizowany jest natomiast Program VI, obejmujący lata 2001-2010. Oficjalny jego projekt został przyjęty przez Komisję 26 stycznia 2001 r., zaś uruchomiono go w 2003 r. Podobne programy są wiążącą wskazówką przy opracowywaniu programów wewnętrznych dla państw członkowskich. Służą także kształtowaniu budżetu UE, zwłaszcza w kontekście ustalania celów i zadań w zakresie ochrony środowiska dofinansowywanych ze źródeł unijnych.