Ustawa o związkach metropolitalnych stała się faktem

O konieczności przygotowania specjalnych rozwiązań dla miast zdawano sobie sprawę od samego początku tworzenia samorządu terytorialnego. Jednym z przejawów tego był tzw. pilotaż miejski przygotowany i przeprowadzony w 1993 roku w trakcie prac nad reformą administracji publicznej w Polsce, w ramach którego około 40 dużych samorządów miejskich przejęło od administracji państwowej wykonywanie zadań publicznych mających docelowo stać się zadaniami samorządu powiatowego. Projekt ten stał się podstawą utworzenia w 1998 roku miast na prawach powiatu.

Rzeczywistość pokazuje rozwiązania

Rozumiejąc konieczność uprawnienia zarządzania usługami publicznymi w największych miastach oraz gminach z nimi sąsiadujących, przygotowywano projekty ustaw. Najważniejsze z nich to: ustawa o rozwoju miast, centrach rozwoju regionalnego i obszarach metropolitalnych; ustawa o polityce miejskiej i współpracy jednostek samorządu terytorialnego w tym zakresie oraz zmianach niektórych innych ustaw; ustawa o ustroju obszarów metropolitalnych; ustawa o obszarach metropolitalnych. Brak jednolitych założeń i zgody co do modelowych rozwiązań spowodowały, że przez długi czas nie udawało się wdrożyć żadnej z tych koncepcji. W tej sytuacji władze samorządowe, chcąc koordynować zarządzanie usługami publicznymi, które wykraczały poza granice administracyjne, np. transport publiczny, ochrona środowiska, gospodarka wodno-ściekowa, zagospodarowanie przestrzenne czy promocja i rozwój obszaru metropolitalnego, zdane były na dostępne narzędzia z zakresu współpracy jednostek samorządu terytorialnego. Do najważniejszych z nich należały: związki i stowarzyszenia międzygminne bądź międzypowiatowe. Praktyka funkcjonowania Górnośląskiego Związku Metropolitalnego lub Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Aglomeracji Wrocławskiej pokazywała, że ich skuteczność była bardzo ograniczona ze względu na partykularne interesy jej członków. Tym samym wskazywano często na konieczność zapewnienia mocniejszych zachęt finansowych bądź czasami nawet narzucenia rozwiązań odgórnie, tak aby uniknąć niekończącej się rywalizacji gmin.