Czy na drodze publicznej można ustanowić służebność gruntową

Piotr Wancke

specjalista w zakresie prawa administracyjnego i cywilnego

Odpowiedź

Nie. Analiza przepisów w zakresie ustanawiania służebności gruntowych oraz regulacji w zakresie dróg publicznych pozwala stwierdzić, że ustanowienie służebności przejazdu i przechodu na drodze publicznej nie jest możliwe.

Uzasadnienie

Drogą publiczną jest droga zaliczona na podstawie ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych (art. 1 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych; dalej: u.d.p.). Do dróg publicznych ustawodawca zaliczył drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe i drogi gminne (art. 2 ust. 1 u.d.p.). Drogi publiczne muszą stanowić własność albo Skarbu Państwa, albo właściwej jednostki samorządu terytorialnego (art. 2a ust. 1 u.d.p.). Trzeba zatem uznać za słuszne stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, który stwierdził, że z definicji drogi publicznej można odczytać jej atrybuty: powszechność dostępu i korzystania przez każdego obywatela zgodnie z jej przeznaczeniem. Powszechność dostępu do dróg publicznych oznacza, że każdy podmiot znajdujący się na terytorium naszego kraju ma zagwarantowane prawo do korzystania z tych dróg, zgodnie z ich przeznaczeniem, bez zgody organu reprezentującego właściciela drogi. Wymaga podkreślenia, że z dóbr publicznych może korzystać każdy, przy czym o uprawnieniu do korzystania nie decyduje organ zarządzający dobrem (wyrok NSA z 23 października 2015 r., sygn. akt I OSK 387/14). Naczelny Sąd Administracyjny orzekał w tym wyroku w sprawie dotyczącej roszczenia o ustanowienie użytkowania wieczystego na nieruchomości stanowiącej drogę publiczną. Można przyjąć, w dużym uproszczeniu, że zarówno prawo użytkowania wieczystego, jak i prawo służebności drogowej są do siebie podobne z uwagi na fakt, że oba te prawa obciążają cudzą nieruchomość i dają uprawnionemu usankcjonowaną prawnie możliwość do korzystania z tej nieruchomości w granicach stanowiących istotę przedmiotową tych praw. A więc stwierdzenie NSA, że żądanie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego na drodze publicznej pozostaje w kolizji z prawem do powszechnego i nieograniczonego dostępu do gruntu drogi publicznej, a tym samym nie do pogodzenia jest interes osoby ubiegającej się o przyznanie prawa użytkowania wieczystego z interesem ogółu osób wynikającym z powszechnej dostępności do dróg publicznych, można w pełni zastosować do sytuacji ustanowienia służebności gruntowej na drodze publicznej.