Odpisy aktualizujące należności

Odpisy aktualizujące należności pozwalają na prawidłową wycenę należności na dzień bilansowy. W praktyce księgowej niestety bywają one mylone z aktualizacją wyceny należności, co wynika z faktu, że w jednostkach budżetowych nie były lub nadal nie są stosowane. Różnica między odpisem a aktualizacją jest zasadnicza, o ile odpis jedynie ma za zadanie urealnić wartość aktywów dla celów sprawozdawczości finansowej (bilans, rachunek zysków i strat), o tyle aktualizacja wpływa na tzw. wartość początkową.

Problematyczne jest zarówno samo pojęcie "należności", które nie zostało zdefiniowane, jak i ich podział. Istotne znaczenie przy potwierdzeniu salda należności i weryfikacji odpisów aktualizujących należności ma ustalenie rodzaju należności, co wpływa bezpośrednio na wiarygodność wymienionych sprawozdań. Przypomnieć warto, że zarządzanie ryzykiem ma związek z określeniem prawdopodobieństwa np. nieściągalności, a jednym z celów kontroli zarządczej jest zapewnienie wiarygodnych sprawozdań. Pomijanie dokonywania odpisów aktualizujących należności wpływa negatywnie zarówno na jakość bilansu, jak i rachunku zysków i strat, a ponadto na niektóre sprawozdania budżetowe.

Prawidłowa wycena należności wpływa ponadto na właściwe planowanie, które w praktyce jest "odrealnione" od rzeczywistych możliwości jednostek w zakresie planowanych dochodów w jednostkach budżetowych.

Wskazujemy zatem, jak należy definiować należności w odniesieniu do treści ekonomicznej oraz jakie można przyjąć metody i środki, czyli jakie rozwiązania są możliwe do przyjęcia w dokumentacji zasad (polityki) rachunkowości.

Pojęcie należności

W ustawie z 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej: uor) nie zdefiniowano pojęcia należności. Wiemy natomiast, że należności krótkoterminowe ujmuje się w aktywach obrotowych (art. 3 ust. 1 pkt 18 uor), należności długoterminowe - w aktywach trwałych (załącznik nr 1 do uor), a ponadto występują należności związane z aktywami finansowymi (np. prawo do otrzymania aktywów pieniężnych). W związku z tym należności bez wątpienia zalicza się do aktywów jednostki, którymi są kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych (przychodów). W jednostkach budżetowych korzyści ekonomiczne związane są z wymiernym potencjałem przyczyniania się tego zasobu, indywidualnie lub wspólnie z innymi składnikami aktywów, do: