Mechanizmy defraudacji środków publicznych w obszarze ustalania, poboru, rozliczania i ewidencji dochodów budżetowych

O ile defraudacja środków pieniężnych z kasy jednostki lub z jej rachunków bankowych może być dokonana przez pojedynczych pracowników jednostki mających bezpośredni dostęp do środków pieniężnych złożonych w kasie lub na rachunkach bankowych jednostki (np. kasjera, główną księgową, kierownika jednostki) bez konieczności wcześniejszego jej planowania, o tyle defraudacje dokonywane przy ustalaniu, poborze, rozliczaniu i ewidencji dochodów budżetowych ze względu na bardziej skomplikowane mechanizmy ich przeprowadzania wymagają współpracy dwóch lub więcej pracowników jednostki zatrudnionych w różnych komórkach organizacyjnych oraz starannego przygotowania (obejmującego m.in. sprawdzenie, jak na niewłaściwe zachowania reagują inni pracownicy jednostki i jej kierownictwo).

W wykrywanych przypadkach dokonywanych w ten sposób nadużyć istnieje specyficzny podział ról, gdzie pracownik odpowiedzialny za wymiar, pobór i/lub egzekucję dochodów zapewnia dostęp do sfałszowanych dokumentów źródłowych, natomiast pracownik księgowości jest odpowiedzialny za przejmowanie pozyskanych za ich pomocą nadwyżek finansowych i prowadzenie ewidencji księgowej w sposób pozwalający na ukrywanie faktu sprzeniewierzenia środków. W niektórych typach nadużyć, gdzie odnoszona korzyść nie polega na bezpośrednim wyprowadzeniu środków z jednostki, są one dokonywane przez pojedynczych pracowników merytorycznych komórek organizacyjnych na własny rachunek lub na polecenie kierownictwa jednostki. Ponieważ defraudacje te są dokładnie planowane i przygotowywane, ich wykrycie jest trudniejsze, co przekłada się z kolei na większe straty finansowe dla jednostek, wynikające z długotrwałości nielegalnych procederów.

Aby zapobiegać tego typu defraudacjom przy ustalaniu procedur kontroli zarządczej:

● I stopnia - należy zwrócić uwagę, że są one przeważnie dokonywane przez szeregowych pracowników jednostki wykorzystujących fakt zaniedbania obowiązków z zakresu nadzoru nad pracą podległych pracowników przez ich bezpośrednich przełożonych,