Wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 29 maja 2008 r., sygn. IV SA/Wr 792/05

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Mirosława Rozbicka-Ostrowska (spr.), Sędziowie Sędzia WSA Małgorzata Masternak-Kubiak, Sędzia NSA Jolanta Sikorska, Protokolant Aleksandra Siwińska, po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 20 maja 2008 r. sprawy ze skargi K. L. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw. Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie odmowy uchylenia orzeczenia Głównej Komisji Weryfikacyjnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację z dnia [...] r. oddala skargę.

Uzasadnienie

Przedmiotem skargi wniesionej przez K. L. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu jest decyzja Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] r., Nr [...] utrzymująca w mocy decyzję własną z dnia [...] r. Nr [...], wydaną z powołaniem się na przepisy art. 154 § 1 i 2 k.p.a., art. 1 ust. 2 pkt 3, art. 4 ust. 1 pkt 4 oraz art. 21 ust. 1 i art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (tj. z 2002 r. Dz. U. Nr 42, poz. 371 ze zm.), którą odmówiono uchylenia orzeczenia Głównej Komisji Weryfikacyjnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację z dnia [...] r. i poprzedzającego go orzeczenia Wojewódzkiej Komisji Weryfikacyjnej Zarządu Wojewódzkiego we Wrocławiu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację z dnia [...] r. o odmowie przyznania uprawnień kombatanckich.

W motywach decyzji pierwszo-instancyjej organ wskazał, że kwestia uprawnień kombatanckich K. L. została rozstrzygnięta orzeczeniem Wojewódzkiej Komisji Weryfikacyjnej Zarządu Wojewódzkiego we Wrocławiu Związku Bojowników o Wolność i Demokrację z dnia [...] r. utrzymanym w mocy orzeczeniem Głównej Komisji Weryfikacyjnej ZBoWiD z dnia [...] r. w przedmiocie odmowy przyznania jej uprawnień z tytułu udziału w Powstaniu Warszawskim, z uwagi na fakt, że dzieci w wieku 8 lat nie wykorzystywano do udzielania pomocy rannym w czasie Powstania. Opisane przeżycia - zdaniem organu - nie dają uprawnień do świadczeń na podstawie ustawy z dnia 26 maja 1982 r. o szczególnych uprawnieniach kombatantów (Dz. U. Nr 16 poz. 122). Z art. 3 ust. 1 tej ustawy wynika, że do kompetencji ZBoWiD jako organizacji społecznej wykonującej określone zadania z zakresu administracji publicznej należało wydanie decyzji w przedmiocie uprawnień kombatanckich obywateli. Działania dokonane przez podmiot nie będący organem administracji traktowane są tak jak działania państwa i zachowują moc obowiązującą niezależnie od bytu samej organizacji, która wydała dany akt, nawet jeżeli podmiot, które je wydał ulegnie likwidacji. Organ podkreślił, że regulacje prawne w zakresie wyposażania konkretnych organów w kompetencje do rozstrzygania o uprawnieniach kombatanckich - również w świetle wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 lutego 2004 r. (sygn. akt V SA 4433/03) - pozwalają przyjąć istnienie kontynuacji pomiędzy właściwością rzeczową ZBoWiD na podstawie powołanej wyżej ustawy z dnia 26 maja 1982r., a aktualnymi kompetencjami Kierownika Urzędu wynikającymi z art. 7, art. 21 ust. 1 oraz art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego. Z tych względów w ocenie Kierownika Urzędu jest on również kompetentny do rozstrzygania w trybach nadzwyczajnych , dotyczących wzruszenia decyzji ostatecznych wydanych przez ZBoWiD. Z kolei rozpoznając merytorycznie wniosek strony organ przywołał treść art. 154 § 1 kpa, według którego decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. W ocenie Kierownika Urzędu w sprawie zachodzi tylko jedna przesłanka zastosowania przepisu art. 154 § 1 kpa, a mianowicie okoliczność, że decyzja ZBoWiD jest ostateczna. Natomiast pozostałe przesłanki nie zachodzą, bowiem strona nie wykazała, że za uchyleniem lub zmianą decyzji przemawia interes społeczny lub jej ważny interes. Przyznał organ ,że słuszny interes strony niewątpliwe przemawiałby za przyznaniem jej uprawnień kombatanckich, jednak stosownie do art. 6 kpa wyrażającego zasadę praworządności organy administracji publicznej obowiązane są działać na podstawie przepisów prawa. Powoływanie się przez stronę na jej słuszny interes nie może w takiej sytuacji prowadzić do obchodzenia prawa polegającego na przyznaniu zainteresowanej osobie uprawnień kombatanckich z innych tytułów niż wymienione w przepisach ustawy o kombatantach . Dalej wskazał organ, że dla zastosowania trybu uregulowanego przepisem art. 154 § 1 kpa konieczne jest łączne spełnienie trzech przesłanek, a to : 1) decyzja ostateczna nie tworzy praw dla żadnej ze stron postępowania; 2) za uchyleniem lub zmianą takiej decyzji przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony; 3) przepisy prawa nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie decyzji ostatecznej. Przy czym dla wydania decyzji zmieniającej lub uchylającej decyzję ostateczną konieczne jest kumulatywne ziszczenie się wskazanych przesłanek. W rozpatrywanej sprawie - zdaniem organu - po ustaleniu bezspornej kwestii, że decyzja o odmowie przyznania uprawnień jest decyzją ostateczną i nie tworzy prawa najistotniejszego znaczenia nabiera kwestia odnosząca się do istnienia lub nieistnienia interesu społecznego lub słusznego interesu strony, które miałyby uzasadniać i przekonywać o konieczności zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej. Przepisy art. 6 i 7 k.p.a., wykluczają możliwość subiektywnego działania organów. Natomiast analiza zgromadzonych w sprawie dowodów - w ocenie organu - prowadzi do wniosku, że K. L. z uwagi na wiek i charakter spełnianych czynności nie pełniła służby w organizacji podziemnej w rozumieniu art. 1 ust. 2 pkt 3 ustawy o kombatantach, lecz jedynie wykonywała czynności pomocnicze na rzecz osób chorych oraz rannych w związku z udziałem w walkach Powstania Warszawskiego. Tym samym działalność strony ograniczała się do udzielania pomocy osobom zaangażowanym w działalność konspiracyjną. W okresie wskazywanej działalności wnioskodawczyni miała 8 lat i z tego względu - z uwagi na regulacje obowiązujące w Armii Krajowej - nie mogła być zaprzysiężonym jej członkiem. W ZWZ-AK obowiązywała w kwestii wieku Instrukcja gen. Kazimierza Sosnkowskiego z dnia 4 grudnia 1939r., która w pkt 5a stanowiła, że członkiem ZWZ-AK może być każdy Polak (każda Polka) nieposzlakowanej czci, poczynając od lat 17-tu, który cele organizacji przyjmie za swoje, podda się bez zastrzeżeń jej regulaminowi oraz złoży przepisana przysięgą (Armia Krajowa w dokumentach 1939-1945, t. 1, Warszawa 1990, s. 12). W późniejszym okresie granicę wieku dla osób wstępujących do organizacji obniżono do 16 roku życia. Wprowadzenie granicy wiekowej spowodowane było obawą, że osoby młodsze z uwagi na mniejszą odporność fizyczną i psychiczną na metody śledcze stosowane przez okupanta mogą doprowadzić do dekonspiracji. Zdaniem organu pomaganie partyzantom było działaniem, które zasługuje na społeczny szacunek, ale nie stanowi podstawy do przyznania uprawnień kombatanckich. Między uczestnikami ruchu oporu a osobą działającą na rzecz ruchu oporu występuje zasadnicza różnica. W tym drugim przypadku chodzi o cenną, ale świadczoną dobrowolnie i okazjonalnie pomoc organizacjom ruchu oporu, która nie była wymuszana ani rozliczana według zasad dyscypliny wojskowej obowiązującej żołnierzy ugrupowań konspiracyjnych. Obowiązująca ustawa nie przyznaje uprawnień kombatanckich osobom, które wspierały walkę z hitlerowskim najeźdźcą, a nie działały w warunkach opisanych w jej przepisach. Z akt sprawy wynika, że strona nie była członkiem Armii Krajowej. Tymczasem przepis art. 1 ust. 2 pkt 3 ustawy o kombatantach za działalność kombatancką uznaje właśnie pełnienie służby w wymienionych w nich formacjach. Wymaga zatem sformalizowania działalności w ramach tychże jednostek. Eksponowana przez stronę działalność sanitariuszki, nie odpowiada tym kryteriom. Działalność strony nie mogła być również uznana za działalność równorzędną z działalnością kombatancką w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o kombatantach, który przewiduje możliwość przyznania uprawnień za: pełnienie funkcji cywilnych we władzach powstań narodowych oraz w administracji podziemnego Państwa Polskiego w okresie wojny 1939-1945, a także w podziemnych niepodległościowych organizacjach cywilnych w latach 1945-1956. Przepis ten podobnie jak art. 1 ust. 2 pkt 3 ustawy wymaga sformalizowania stosunku łączącego uczestnika z wymienionymi w nim podmiotami, lecz z pewnością nie dotyczy osoby, która w czasie Powstania Warszawskiego mając 8 lat pełniła funkcje pomocnicze zbliżone do obowiązków sanitariuszki. Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wskazał, że strona składając w grudniu 2003r. wniosek o przyznanie uprawnień podała, że w 1954 roku podczas pracy w fabryce P. we W. została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i przewieziona na Komisariat MO, gdzie przez kilka dni była więziona i przesłuchiwana. W tym miejscu została również zgwałcona przez funkcjonariusza. Powodem aresztowania był zarzut prowadzenia działalności wrogiej państwu i podrywanie autorytetu kierownictwa zakładu. Czyn K. L. polegał na rozpowszechnianiu satyrycznego w swej wymowie wierszyka opisującego stosunki panujące w miejscu pracy. Strona podawała także, że była represjonowana i inwigilowana przez UB z uwagi na bliskie stosunki z klerem, o czym miał świadczyć jej pobyt do 1950r. w Domu Dziecka prowadzonym przez siostry zakonne. Powyższe okoliczności rozpatrywano w kontekście przepisu art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy o kombatantach, według którego represjami w rozumieniu ustawy są również okresy przebywania: w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania w latach 1944-1956, na podstawie przepisów wydanych przez władze polskie, przez sądy powszechne, wojskowe i specjalne albo w latach 1944-1956 bez wyroku - za działalność polityczną bądź religijną, związaną z walką o suwerenność i niepodległość. Mając na uwadze dyspozycję art. 8 ust. 2 pkt 2 lit. a) organ administracji wezwał stronę do przedstawienia decyzji Prezesa IPN potwierdzającej okoliczności, o których mowa w przywołanym powyżej przepisie. Na tę okoliczność strona przedłożyła decyzję z dnia 7 września 2004r. Nr [...] utrzymaną w mocy decyzją z dnia 20 października 2004r. Nr [...], w których Prezes Instytutu Pamięci Narodowej odmówił potwierdzenia, że K. L. została aresztowana dnia 12 stycznia 1954 r. i przebywała na komisariacie MO za działalność polityczną związaną z walką o suwerenność i niepodległość Polski.