Postanowienie WSA w Gdańsku z dnia 15 maja 2014 r., sygn. I SA/Gd 1359/13

Prawo pomocy

Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku Monika Hennig po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2014 r. na posiedzeniu niejawnym wniosku M. W. o przyznanie prawa pomocy w sprawie ze skargi na decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny [...] Placówka Terenowa [...] z dnia [...] Nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników postanawia: 1. umorzyć postępowanie z wniosku o przyznanie prawa pomocy przez zwolnienie od kosztów sądowych, 2. odmówić skarżącej przyznania prawa pomocy przez ustanowienie radcy prawnego.

Uzasadnienie

Wnioskiem z dnia 21 lutego 2014 r. (data stempla pocztowego), złożonym na formularzu PPF, skarżąca M. W. zwróciła się o przyznanie jej w niniejszej sprawie prawa pomocy w zakresie całkowitym przez zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie radcy prawnego.

W złożonym oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wnioskodawczyni podała, że prowadzi sama gospodarstwo domowe, jej majątek stanowi mieszkanie o powierzchni 31,70 m2 oraz nieruchomość rolna o powierzchni 7.51 ha, nie uzyskuje żadnych dochodów, nie posiada żadnych zasobów finansowych (oszczędności, papierów wartościowych) ani przedmiotów o wartości powyżej 3.000 euro.

Do wniosku dołączyła dodatkowe oświadczenie z dnia 21 lutego 2014 r., w którym wyjaśniła, że od 1 stycznia 2010 r. nie prowadziła działalności gospodarczej i nie prowadzi jej obecnie, w roku 2013 nie uzyskała żadnego dochodu, celem pokrycia kosztów swojego niezbędnego utrzymania zaciąga pożyczki od osób prywatnych, część zadłużenia z tego tytułu pokrywa z płatności przyznawanych przez ARiMR, przy czym wypłacane dopłaty unijne nie są w stanie pokryć całego zadłużenia wnioskodawczyni, na dzień złożenia oświadczenia wysokość dopłat za rok 2013 nie została określona oraz wypłacona, w latach 2012-2013 bezskutecznie ubiegała się o przyznanie świadczeń z pomocy społecznej, ponowny wniosek złożyła w dniu 18 lutego 2014 r., obecnie nie zamieszkuje wspólnie z matką, która pozostaje na emeryturze i z tego tytułu otrzymuje świadczenie w kwocie 1.404,20 zł.

Przedłożyła także odpis: wezwania z dnia 17 października 2013 r. do zapłaty zaległych opłat (wraz z odsetkami) za dostawę wody i odbiór ścieków za okres od 18 czerwca do 22 sierpnia 2013 r. w kwocie 271,49 zł; faktury z dnia 27 września 2013 r. za energię elektryczną za okres od listopada 2013 r. do kwietnia 2014 r. na kwotę 635,09 zł; faktur z dnia 16 grudnia 2013 r. i 11 lutego 2014 r. za gaz odpowiednio za okres od 4 października do 13 grudnia 2013 r. i od 13 grudnia 2013 r. do 7 lutego 2014 r. na kwoty 914,97 zł i 1.223,24 zł; faktury z dnia 30 listopada 2013 r. za dostawę wody i odbiór ścieków za okres od 23 sierpnia do 26 listopada 2013 r. na kwotę 283,05 zł; wypisu uproszczonego z rejestru gruntów według stanu na dzień 29 października 2013 r.; zaświadczenia z urzędu gminy z dnia 16 października 2013 r. o posiadanych przez wnioskodawczynię użytkach rolnych; zaświadczeń naczelnika urzędu skarbowego z dnia 12 i 13 sierpnia 2013 r. oraz pisma z dnia 14 listopada 2013 r. w przedmiocie niefigurowania przez wnioskodawczynię w ewidencji podatników prowadzących działalność gospodarczą i płatników VAT oraz niezłożenia przez nią zeznania podatkowego za 2012 r.; wniosku z dnia 18 lutego 2014 r. o przyznanie zasiłku celowego na pokrycie kosztów zakupu żywności, opłat za media i kosztów korespondencji z WSA w Gdańsku oraz zasiłku okresowego; zaświadczenia z [...] z dnia 27 stycznia 2014 r. o posiadanym rachunku oszczędnościowym, jego saldzie oraz o braku operacji w okresie od 27 października 2013 r. do 27 stycznia 2014 r.; korespondencji elektronicznej z [...] z dnia 27 i 28 stycznia 2014 r. w przedmiocie wydania przez bank zaświadczenia o posiadanych przez wnioskodawczynię rachunkach, ich saldzie oraz braku operacji na nich w okresie od kwietnia 2013 r. do 27 stycznia 2014 r.; decyzji z dnia 16 stycznia 2013 r. ustalającej wysokość podatku rolnego na rok 2013 z tytułu posiadanych gruntów o powierzchni 7.5149 ha w kwocie 636 zł; decyzji z dnia 18 marca 2013 r. w sprawie zmiany wymiaru podatku od nieruchomości za rok 2013 z tytułu posiadania gruntu o powierzchni 132,90 m2, zabudowanego budynkiem mieszkalnym o powierzchni 66,18 m2 i ustalenia go na kwotę 91 zł; ostatecznego wezwania do zapłaty kwoty 1.001,49 zł wystawionego przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji [...] w dniu 22 października 2013 r.; pisma z KRUS z dnia 4 października 2013 r. o wysokości zadłużenia wnioskodawczyni z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników w kwocie 4.686 zł.

Na podstawie art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. Poz. 270 ze zm., zwanej dalej p.p.s.a.), jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.

W związku z powstałymi wątpliwościami co do faktycznej sytuacji finansowej wnioskodawczyni, referendarz sądowy zarządzeniem z dnia 6 marca 2014 r., doręczonym w dniu 24 marca 2014 r. (dowód: potwierdzenie odbioru, k. 103) wezwał ją na podstawie ww. przepisu do przedłożenia w terminie 7 dni: (a) wyciągów ze wszystkich posiadanych rachunków bankowych (rachunków bieżących, rachunków oszczędnościowych, rachunków lokat, w tym kont i lokat dewizowych, w tym rachunku w [...] o numerze [...] oraz rachunków w [...] o numerach [...] oraz [...]), obrazujących historię i salda tych rachunków w okresie ostatnich trzech miesięcy, a w przypadku ich nieposiadania w ww. okresie stosownych dowodów na tę okoliczność, tj. potwierdzenia zamknięcia ww. rachunków bankowych przed 1 grudnia 2013 r.; (b) oświadczenia, czy jest względem wnioskodawczyni aktualnie prowadzone postępowanie egzekucyjne, a jeżeli tak przedłożenia dowodów dotyczących egzekucji prowadzonej obecnie z jej majątku; (c) dokumentów na okoliczność posiadanego zadłużenia u osób prywatnych (odpisów zawartych umów pożyczek, oświadczeń pożyczkodawców o wysokości aktualnego zadłużenia wnioskodawczyni).

W odpowiedzi na powyższe wezwanie wnioskodawczyni przedłożyła: zaświadczenie z [...] z dnia 27 marca 2014 r. o posiadanym rachunku oszczędnościowym, jego saldzie, które wynosi 2,81 zł oraz o braku operacji w okresie od 27 grudnia 2013 r. do 27 marca 2014 r.; odpis decyzji Kierownika Biura Powiatowego ARiMR w przedmiocie przyznania wnioskodawczyni płatności w ramach wsparcia bezpośredniego na rok 2012 w wysokości 5.580,93 zł; pismo Kierownika Biura Powiatowego ARiMR z dnia 28 lutego 2014 r. informujące, że wydanie decyzji w przedmiocie przyznania wnioskodawczyni płatności na rok 2013 nastąpi do dnia 30 kwietnia 2014 r.; zaświadczenie z KRUS z dnia 7 marca 2014 r. o wysokości zadłużenia wnioskodawczyni z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników za okres od IV kwartału 2010 r. do I kwartału 2014 r., które wynosi 4.986 zł (5.598 zł wraz z odsetkami za zwłokę); odpis faktury z dnia 27 lutego 2014 r. za dostawę wody i odbiór ścieków za okres od 27 listopada 2013 r. do 25 lutego 2014 r. na kwotę 174,19 zł oraz faktury z dnia 19 marca 2014 r. za energię elektryczną za okres od 6 września 2014 r. do 7 marca 2014 r. na kwotę 1.258,89 zł.

Wnioskodawczyni złożyła także dodatkowe oświadczenie, w którym wyjaśniła, że: 1/ posiada dwa rachunki bankowe (oszczędnościowy i rozliczeniowy) w [...], na których w okresie od 1 kwietnia 2013 r. do marca 2014 r. nie zgromadziła żadnych środków, bank od marca 2013 r. nie wstawia wyciągów (w tym elektronicznych), od kwietnia 2013 r. wnioskodawczyni z uwagi na brak operacji na tych kontach i salda wynoszącego 0 zł nie może wygenerować historii rachunków, zaś za wydanie zaświadczenia w tym przedmiocie bank pobiera opłatę w kwocie 40-70 zł, której nie jest ona w stanie uiścić; 2/ pomimo zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników, podatku od nieruchomości i rolnego oraz kontroli przeprowadzonej w związku z certyfikacją gospodarstwa, względem jej majątku nie jest prowadzona egzekucja, natomiast zaległości powstałe z tytułu opłat za media wnioskodawczyni reguluje z pożyczek udzielanych jej przez osoby prywatne. Z uwagi na ochronę danych osobowych wnioskodawczyni odmówiła przedstawienia dowodów, które potwierdzałyby okoliczność i wysokość udzielanych jej pożyczek przez osoby prywatne, wskazując że w roku 2014 r. z tego tytułu otrzymała środki w łącznej kwocie 3.867 zł.

W pierwszej kolejności rozpoznać należało złożony przez skarżącą wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych.

Przedmiotem zaskarżenia w niniejszej sprawie jest odmowa umorzenia skarżącej należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Zgodnie z art. 239 pkt 1 lit. e) p.p.s.a., strona skarżąca działanie, bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie ma obowiązku uiszczenia kosztów sądowych.

Powyższe oznacza, że skarżąca jest w niniejszej sprawie ustawowo zwolniona od ponoszenia kosztów sądowych, a zatem nie ma obowiązku ich uiszczania na żadnym etapie postępowania sądowoadministracyjnego, również przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

W konsekwencji wniosek o przyznanie prawa pomocy przez zwolnienie od kosztów sądowych należało uznać za bezprzedmiotowy i umorzyć postępowanie na podstawie art. 161 § 1 pkt 3 w zw. z art. 258 § 1 i § 2 p.p.s.a., o czym orzeczono w punkcie 1 sentencji postanowienia.

Przechodząc do rozpoznania wniosku skarżącej o ustanowienie pełnomocnika (radcy prawnego) wskazać należy, że okoliczność, iż korzysta ona z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych ma istotne znaczenie z punktu widzenia przesłanek, w świetle których należy dokonać oceny zasadności wniesionego przez stronę żądania. Z tego względu zastosowanie w niniejszej sprawie będą miały przepisy o przyznaniu prawa pomocy w zakresie dotyczącym zastępstwa prawnego na zasadach prawa pomocy. O odpowiednim ich stosowaniu stanowi bowiem art. 262 p.p.s.a.

Z przepisu art. 245 § 3 p.p.s.a. wynika, że prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Przy czym ustanowienie dla strony adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego wymaga dodatkowego złożenia przez wnioskodawcę osobistego oświadczenia o niezatrudnianianiu lub niepozostawaniu w innym stosunku prawnym z ww. (art. 246 § 3 p.p.s.a.).

W myśl art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Wskazane przepisy stanowią odstępstwo od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego zawartej w art. 199 p.p.s.a. Zatem rzeczą wnioskodawcy jako zainteresowanego jest wykazanie, iż jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że uzasadnia wyjątkowe traktowanie, o którym mowa w przytoczonych przepisach. Tym samym to na nim spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej go do skorzystania z prawa pomocy, zaś rozstrzygnięcie w tej kwestii zależy od tego, co zostanie przez stronę udowodnione.

Po analizie zgromadzonego materiału dowodowego ustalono, że nadal jest on niepełny, gdyż wnioskodawczyni nadesłała jedynie część wskazanych w wezwaniu dokumentów. W wyniku powyższego jej sytuacja finansowa wciąż pozostaje niejasna.

I tak pomimo wyraźnego wezwania wnioskodawczyni nie przedłożyła żadnych dokumentów potwierdzających wysokość posiadanego przez nią zadłużenia z tytułu pożyczek zaciągniętych u osób prywatnych, składając jedynie oświadczenie, datowane na dzień 31 marca 2014 r., że jej zadłużenie z tego tytułu w roku bieżącym wynosi 3.867 zł. W skierowanym zaś do wnioskodawczyni wezwaniu jasno sprecyzowano, jakie dane dotyczące jej stanu majątkowego wymagają potwierdzenia w formie dokumentu źródłowego, a dla wykazania których wystarczającym jest złożenie oświadczenia. Tym samym referendarz sądowy uznał, że okoliczność ta nie została przez nią w żaden sposób uprawdopodobniona.

Wskazać w tym miejscu należy, iż wnioskodawczyni, która - jak twierdzi - nie uzyskuje żadnych dochodów, zadeklarowała, że prowadzi samodzielnie gospodarstwo domowe, pokrywając konieczne wydatki (jak opłaty za media i koszty wyżywienia) jedynie ze środków pochodzących z udzielonych jej przez osoby prywatne pożyczek, a zadłużenie z tego tytułu pokrywa ze środków przyznawanych jej płatności. Jednak w oświadczeniu złożonym przez nią na druku PPF, datowanym na dzień 21 lutego 2014 r., nie podała aktualnej wysokości posiadanych przez nią zasobów finansowych, pochodzących z ww. pożyczek, pomimo że, jak utrzymuje, pokrywa nimi bieżące i konieczne wydatki, co oznacza, że wciąż posiada środki z tego tytułu. Tym samym nie wiadomo, jakiej wysokości środkami pieniężnymi wnioskodawczyni aktualnie dysponuje.

Wnioskodawczyni podniosła, że dowodów na okoliczność udzielanych jej pożyczek nie może przedstawić z uwagi na ochronę danych osobowych pożyczkodawców. Zdaniem referendarza sądowego taka argumentacja wnioskodawczyni nie może się ostać. Skoro bowiem wnioskodawczyni wskazuje, że jedynym źródłem jej utrzymania są tego rodzaju dochody, to jej obowiązkiem jest wykazanie ich wysokości. Nadto, w przypadku gdy wnioskodawczyni dysponuje zawartymi umowami pożyczek, to sporządzając ich kopie może ona tego rodzaju dane utajnić.

Poza tym, jak wynika z oświadczenia z dnia 18 grudnia 2013 r., złożonego przez wnioskodawczynię do sprawy o sygn. akt I SA/Gd 1598/13, jej zadłużenie z tytułu udzielonych jej pożyczek od osób prywatnych wynosiło 87.000 zł. Zgodnie z art. 9 pkt 10 lit. d) ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 ze zm.), zwolnieniu od podatku podlegają pożyczki udzielane na podstawie umowy zawartej między innymi podmiotami niż osoby z I grupy podatkowej, do łącznej wysokości nieprzekraczającej kwoty 5.000 zł od jednego podmiotu i 25.000 zł od wielu podmiotów - w okresach 3 kolejnych lat kalendarzowych, począwszy od dnia 1 stycznia 2009 r. Biorąc pod uwagę podaną przez wnioskodawczynię kwotę zadłużenia wobec pożyczkodawców, która w dalszym ciągu ulega zwiększeniu (do dnia 31 marca 2014 r. wynosiło ono łącznie 90.867 zł) wnioskodawczyni, aby wykazać wysokość udzielanych jej pożyczek mogła przedłożyć złożone deklaracje PCC-3, w których nie ma obowiązku podawania danych osobowych pożyczkodawców. Fakt, że tego nie uczyniła świadczy, że nie zachowała ona należytej staranności celem uprawdopodobnienia swojej sytuacji finansowej.

Powyższe wątpliwości potęguje fakt, że wnioskodawczyni - pomimo wyraźnego wezwania - nie nadesłała również wyciągów obrazujących historię i salda za okres ostatnich trzech miesięcy z dwóch posiadanych przez nią rachunków bankowych, prowadzonych przez [...].

Podkreślić w tym miejscu należy, iż wnioskodawczyni nie była wzywana o przedłożenie zaświadczenia z banku na ww. okoliczność, co wiąże się z opłatami, a jedynie o przedłożenie wyciągów. Nie ulega wątpliwości, że [...], który prowadzi dla wnioskodawczyni oba rachunki - zarówno rachunek bieżący, jak i oszczędnościowy - zapewnia do nich dostęp drogą elektroniczną. Tym samym wnioskodawczyni, która, co należy w tym miejscu podkreślić, często komunikuje się z tut. Sądem właśnie drogą elektroniczną, mogła i powinna zalogować się na swoich kontach i uzyskać podgląd aktualnego salda i przeprowadzanych transakcji we wskazanym w wezwaniu okresie ostatnich trzech miesięcy, a następnie sporządzić stosowny wydruk elektroniczny, który zastąpiłby wyciąg sporządzony przez bank. Jednakże tego nie uczyniła, mimo że nie wiązałoby się to dla niej z żadnymi opłatami. Z tego względu bez znaczenia jest okoliczność, czy [...] wysyła (drogą elektroniczną, pocztą tradycyjną czy też kurierem) wnioskodawczyni wyciągi z rachunków, czy też tego nie czyni.

Odnosząc się do twierdzeń wnioskodawczyni o niemożności wygenerowania żądanych wyciągów bankowych z kont prowadzonych przez [...] referendarz sądowy zauważa, że do sprawy o sygn. akt I SA/Gd 1598/13 wnioskodawczyni przedłożyła wyciągi z obydwu tych rachunków za okres od 1 stycznia do 31 marca ubiegłego roku, które były wygenerowanymi elektronicznie dokumentami, a do których dostęp uzyskano za pośrednictwem internetu i wydrukowano je w dniu 19 grudnia 2013 r., a zatem po okresie wskazywanym przez skarżącą. Z tego powodu za nieprawdziwe uznać należy wyjaśnienia wnioskodawczyni, że od kwietnia 2013 r. nie ma ona możliwości samodzielnego wygenerowania żądanych wyciągów. Co więcej, wnioskodawczyni podnosi, że ma możliwość zalogowania się na przedmiotowe konta, a więc ma do nich dostęp za pośrednictwem internetu. Podkreślić trzeba, że w przypadku bankowości elektronicznej użytkownikom kont internetowych po załogowaniu się wyświetlają się prowadzone dla nich przez bank konta oraz aktualny stan środków na nich (ich salda); pozostałe dane jak chociażby numer rachunku bankowego wyświetlają się w zależności od dokonanych przez użytkownika ustawień. Skoro wnioskodawczyni ma dostęp do przedmiotowych rachunków, to brak jest podstaw, aby przyjąć, że nie ma ona możliwości wygenerowania z nich wyciągów w związku z brakiem na nich operacji. W takim bowiem przypadku wyciąg bankowy będzie zawierał jedynie informację o braku transakcji w konkretnym okresie i salda tych rachunków.

W efekcie zaniechania wnioskodawczyni referendarz sądowy nie może zweryfikować podanych przez nią informacji dotyczących braku środków pieniężnych i operacji księgowanych na ww. rachunkach prowadzonych przez [...].

Tylko nadesłanie ww. brakujących dokumentów umożliwiłoby ustalenie istotnych okoliczności mających wpływ na ocenę zasadności wniosku, takich jak: stan posiadanych zasobów finansowych, zgromadzonych na ww. rachunkach bankowych wnioskodawczyni, źródłach i wysokości księgowanych na nich dochodów (wpływów) lub ich braku oraz rodzaju i wysokości czynionych za ich pośrednictwem wydatków (obciążeń) lub ich braku.

Skoro wnioskodawczyni nie przedstawiła aktualnych wyciągów z wszystkich posiadanych rachunków bankowych, to nie można przyjąć, iż nie posiada ona środków na uiszczenie należności z tytułu kosztów postępowania.

Zauważyć także należy, że w niniejszym postępowaniu wnioskodawczyni podała, że w roku 2013 od ARiMR otrzymała dopłaty jedynie w wysokości 5.580,93 zł. Natomiast z zaświadczenia z dnia 20 października 2013 r. wydanego przez [...] wynika, że w okresie od 25 stycznia do 6 września 2013 r. ARiMR przekazała na konto wnioskodawczyni łącznie kwotę 20.040,58 zł. Okoliczność ta dodatkowo stawia pod znakiem zapytania wiarygodność wnioskodawczyni.

Postępowanie wnioskodawczyni, polegające na selektywnym podawaniu informacji i przedkładaniu dokumentów, skutkuje niewyjaśnieniem istotnych wątpliwości dotyczących jej rzeczywistych możliwości płatniczych. W tych okolicznościach stwierdzić trzeba, że to sama wnioskodawczyni uniemożliwiła dokonanie pełnej i rzetelnej oceny jej sytuacji finansowej.

Uchylenie się przez wnioskodawczynię od obowiązków nałożonych w trybie art. 255 p.p.s.a. stanowi przeszkodę wykluczającą uprawdopodobnienie wskazanych we wniosku okoliczności, a tym samym przyznania jej prawa pomocy w żądanym zakresie.

Rozpoznając przedmiotowy wniosek wzięto także pod uwagę okoliczność, że składane przez skarżącą w wielu innych sprawach toczących się przed tut. Sądem wnioski o przyznanie jej prawa pomocy, w przeważającej większości zostały rozpoznane odmownie z uwagi na niewykonanie, bądź też nieprawidłowe wykonanie przez wnioskodawczynię wezwań, a w konsekwencji niemożność dokonania oceny jej sytuacji majątkowej. Skarżąca każdorazowo uniemożliwiała referendarzowi sądowemu (sądowi) weryfikację podawanych we wnioskach danych. W niniejszej sprawie zachowała się w sposób tożsamy.

Z tych wszystkich względów uznano, że wnioskodawczyni nie wykazała, iż spełnia ustawowe przesłanki przyznania prawa pomocy.

W konsekwencji na podstawie przepisu art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., orzeczono jak w punkcie 2 sentencji postanowienia.

Źródło: Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/