Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 17 stycznia 2019 r., sygn. II SA/Po 843/18

Samorząd terytorialny

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Edyta Podrazik (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Wiesława Batorowicz Asesor WSA Jan Szuma Protokolant st. sekr. sąd. Edyta Rurarz - Kwietniewska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 stycznia 2019 r. sprawy ze skargi Gminy [...] na zarządzenie zastępcze Wojewody z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie zmiany nazw ulic uchyla zaskarżone zarządzenie zastępcze

Uzasadnienie

Wojewoda zarządzeniem zastępczym z dnia [...] r., nr [...], działając na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki (Dz. U. z 2018 r., poz. 1103 ze zm., dalej "u.z.p.k."), rondu "9 Zaodrzańskiego Pułku Piechoty" położonemu w miejscowości P. nadał nazwę "Teofila Drozdowskiego".

Uzasadniając wydane rozstrzygnięcie Wojewoda wyjaśnił, że z dniem 2 września 2017 r. właściwe organy jednostek samorządu terytorialnego utraciły kompetencje do dokonywania zmian nazw w oparciu o przepisy art. 6 ust. 1 u.z.p.k. i obowiązek w tym zakresie spoczywa w takim przypadku na wojewodzie.

Dalej wyjaśniono, że w ocenie Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu nazwa ronda: "9 Zaodrzańskiego Pułku Piechoty" wypełnia normę art. 1 ustawy. Z dołączonej do pisma noty historycznej wynika, że 9 Zaodrzański Pułk Piechoty był oddziałem sformatowanym przez władze Związku Sowieckiego, wbrew władzom państwowym Rzeczypospolitej Polskiej, w Sielcach nad Oką od stycznia do marca 1944 r. Wchodził w skład 3 Pomorskiej Dywizji Piechoty, która była związkiem taktycznym 1 armii Wojska Polskiego. Początkowo oddział nosił nazwę 9 Pułk Piechoty. Nazwa ,,zaodrzański" została dodana w 1946 r. jako wyróżniająca w związku z udziałem w operacji berlińskiej oraz walkach o kanał Hohenzollernów. W kwietniu 1957 r. oddział został rozformowany, w maju 1957 r. jego nazwę i tradycje przejął 43 Pułk Piechoty, który w październiku 1957 r. został przemianowany na 9 Zaodrzański Pułk Zmotoryzowany. I Armia Wojska Polskiego, w skład której wchodził 9 Pułk Piechoty, była operacyjnym związkiem taktycznym zorganizowanym w 1944 r. przez władze Związku Sowieckiego, wbrew władzom państwowym Rzeczypospolitej Polskiej. Najpierw powstała pod nazwą "I Armia Polska w ZSRS", następnie - po utworzeniu przez Stalina Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego - przemianowano ją formalnie na "I Armię Wojska Polskiego". Utworzenie tej formacji było przez ZSRS wykorzystywane na arenie międzynarodowej do przeciwdziałania dążeniom Rzeczypospolitej Polskiej do odzyskania niepodległości, zaś w kolejnym etapie - do procesu budowania państwa komunistycznego. Władze Polskie nazywały tą i inne tego typu jednostki "formacjami powołanymi do życia przez Rząd Sowiecki pod polską nazwą", oddzielając polityczny wymiar ich wykorzystania przez Stalina od zrozumienia losu szeregowych żołnierzy, którym władze sowieckie umożliwiły rekrutację do sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Jednostki te były bezprawnie wykorzystywane przez Związek sowiecki nie tylko do walki z Niemcami, lecz także do realizacji celów politycznych, rozbieżnych z polską racją stanu.