Jakie konsekwencje wywołuje sprzedawanie alkoholu własnej produkcji na festynach i imprezach plenerowych

Produkcja i sprzedaż alkoholi „domowej” roboty podlega rejestracji i wymaga zezwoleń na jej prowadzenie. Ponadto po zakończonej produkcji należy oznaczyć butelki znakami akcyzy. Niezastosowanie się do wymaganych przez przepisy zasad jest zagrożone wysokimi karami.

Sezon letni to wysyp wielu festynów i innych imprez plenerowych. Podczas takich imprez można skosztować różnego rodzaju „domowych” alkoholi i je kupić. Równie często można spotkać funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej i funkcjonariuszy Policji. Kontrolują oni legalność pochodzenia i zgodność z prawem sprzedaży alkoholi wytwarzanych domowym sposobem, które są wystawiane na tego typu imprezach. Wykrycie przez nich naruszenia prawa może oznaczać dla nas duże kłopoty, i to z kilku powodów.

1. Wpis do rejestru producentów alkoholu

Produkcja alkoholu etylowego stanowi działalność regulowaną. To oznacza, że osoba, która chce się nią zajmować, musi zostać wpisana do rejestru producentów wykonujących działalność w zakresie wyrobu i przetwarzania alkoholu etylowego (art. 3 ustawy o wyrobie alkoholu etylowego). Organem prowadzącym ten rejestr, do którego składa się odpowiedni wniosek o wpis, jest minister właściwy do spraw rynków rolnych. Obecnie jest to Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

DEFINICJA

Alkohol etylowy - oznacza płyn alkoholowy uzyskany w wyniku destylacji po fermentacji alkoholowej produktów rolniczych albo płyn alkoholowy uzyskany w sposób syntetyczny.

Produkowanie alkoholu etylowego bez wymaganego wpisu do rejestru podlega karze (art. 12a ustawy o wyrobie alkoholu etylowego):

• grzywny,
• ograniczenia wolności albo
• pozbawienia wolności do lat 2.

Gdy zaś okaże się, że z popełniania tego przestępstwa sprawca uczynił sobie stałe źródło dochodów, to w myśl art. 14 ustawy będzie podlegać karze pozbawienia wolności do lat 3. Dodatkowo ustawodawca przewidział możliwość orzeczenia przez sąd przepadku rzeczy stanowiących przedmiot przestępstwa. Chodzi oczywiście o wytworzony alkohol, ale także o służące lub przeznaczone do jego wytworzenia urządzenia (czyli „aparatury” i np. opakowania), choćby nie były własnością sprawcy.

2. Wpis do rejestru producentów wyrobów winiarskich

Zasady produkcji wyrobów winiarskich reguluje natomiast ustawa z 12 maja 2011 r. o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina. Dotyczy nie tylko wina z winogron, ale także wszelkiego rodzaju wyrobów fermentowanych, innych niż piwo. Reguluje zatem obrót winami owocowymi, miodami pitnymi, nalewkami na winach owocowych, nalewkami na winie z soku winogron, cydru i perry.

Wyrób lub rozlew takich wyrobów również jest działalnością regulowaną. Wymaga zatem uzyskania odrębnego wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich (art. 17 ustawy o winach). Rejestr ten także prowadzi minister właściwy do spraw rynków rolnych, czyli obecnie Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Jedynym wyjątkiem, gdy taki wpis nie jest wymagany, jest produkowanie i rozlewanie wina uzyskanego z winogron pochodzących z upraw własnych (art. 17 ust. 3 ustawy o winach).

UWAGA!

Aby produkować i rozlewać wina uzyskane z winogron pochodzących z upraw własnych, nie trzeba rejestrować się jako przedsiębiorca wykonujący działalność w zakresie wyrobu lub rozlewu wyrobów winiarskich.

Nielegalny obrót winami jest obłożony nieco lżejszymi karami niż w przypadku nielegalnego obrotu alkoholem. Osoby, które produkują wino (oprócz tego produkowanego z winogron z włąsnych upraw) bez uzyskania wpisu do rejestru, podlegają karze (art. 81 ustawy o winach):

• grzywny,
• ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

W tym wypadku obowiązuje obligatoryjny nakaz orzeczenia przez sąd przepadku przedmiotów pochodzących z przestępstwa, choćby nie były własnością sprawcy (art. 82 ustawy o winach).

3. Rozliczenie akcyzy przy produkcji napojów alkoholowych

Podstawową zasadą wynikającą z art. 47 ustawy o akcyzie jest konieczność produkcji alkoholu w składzie podatkowym. Na prowadzenie składu należy mieć stosowne zezwolenie udzielone przez właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Skład podlega tzw. urzędowemu sprawdzeniu przez naczelnika urzędu celno-skarbowego oraz ciągłemu nadzorowi w trakcie produkcji.

3.1. Brak konieczności produkcji alkoholu w składzie

Ustawodawca określił kilka wyjątków, które wskazują na brak konieczności produkcji alkoholu w składzie (patrz tabela).

Kiedy produkcja alkoholu może odbywa się poza składem podatkowym

Pierwsze cztery z wymienionych w tabeli wyjątków wymagają jednak, aby przedsiębiorca mający zamiar realizacji tego typu czynności uprzednio złożył do właściwego naczelnika urzędu celno-skarbowego wniosek o przeprowadzenie urzędowego sprawdzenia. Dodatkowo, w przypadku korzystania z przedpłaty akcyzy, należy złożyć do naczelnika urzędu skarbowego deklarację przedpłaty AKC-PA(7) i wpłacić akcyzę. Należy to uczynić jeszcze przed końcem miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym przedsiębiorca będzie chciał dokonać takiej produkcji.

Niezależnie od pkt 5 osoby fizyczne poza prowadzoną działalnością gospodarczą mogą w praktyce skorzystać (i korzystają) z wyjątku wskazanego w pkt 4, czyli produkcji wyrobów alkoholowych z użyciem wyrobów już z zapłaconą akcyzą. Chodzi tu o przypadek produkcji nalewek z użyciem zakupionego w sklepie spirytusu, czyli już opodatkowanego. Stawka akcyzy na destylowane wyroby alkoholowe obliczana jest od faktycznej ilości alkoholu w wyrobie. Przy wytwarzaniu nalewek nie powstaje żadna nowa cząsteczka alkoholu. Zatem akcyza od gotowej nalewki nigdy nie będzie wyższa od akcyzy już zapłaconej w cenie spirytusu użytego do jej produkcji.

Podkreślenia wymaga jednak, że ustawa o akcyzie pozwala na wytworzenie „w domu” alkoholu (nalewek, piwa, wina i napojów fermentowanych). Jednak nie pozwala na sprzedaż tych wyrobów. Wytworzone wyroby mogą być zużyte wyłącznie przez wytwórcę, bądź jego znajomych, w domowych zaciszu.

3.2. Kary za produkcję alkoholu niezgodnie z przepisami akcyzowymi

Decyzja o podjęciu produkcji alkoholu bez przeprowadzenia urzędowego sprawdzenia jest zagrożona w art. 69 k.k.s. karą grzywny do 720 stawek dziennych. Natomiast produkcja poza składem podatkowym (oprócz wskazanych w tabeli wyjątków) jest zagrożona (art. 69a k.k.s.):

• karą grzywny do 720 stawek dziennych albo
•  karą pozbawienia wolności do lat 2, albo
• obu tym karom łącznie.

Stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani przekraczać jej czterystukrotności (art. 23 k.k.s.). Ponieważ z obowiązującego w 2019 r. rozporządzenia wynika, że minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi obecnie 2250 zł, więc maksymalna wysokość tej stawki dziennej to 900 000 zł (400 x 2250 zł). Oznacza to, że maksymalna grzywna może sięgnąć kwoty 648 000 000 zł (720 x 900 000 zł). Na pocieszenie należy wskazać, że minimalna wysokość stawki dziennej to 75 zł (1/30 x 2250 zł), czyli minimalna dopuszczalna grzywna w wysokości 10 stawek dziennych to „tylko” 750 zł (10 x 75 zł).

4. Obowiązki związane ze sprzedażą alkoholu

Sprzedaż alkoholu „domowej” produkcji wymaga:

• zezwolenia na sprzedaż,
• oznaczanie banderolami,
• rejestracji sprzedaży na kasie fiskalnej.

4.1. Zezwolenie na sprzedaż

Sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży może być prowadzona tylko na podstawie zezwolenia. Zezwolenia wydaje wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na lokalizację punktu sprzedaży (art. 18 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi).

Zezwolenia wydaje się odrębnie dla różnych rodzajów napojów alkoholowych, tj.:

• do 4,5% zawartości alkoholu oraz na piwo,
• powyżej 4,5% do 18% zawartości alkoholu (z wyjątkiem piwa), oraz
• powyżej 18% zawartości alkoholu.

Zezwolenia uzyskuje się na podstawie wniosku składanego przez przedsiębiorcę. Zatem nie uzyska go podmiot, który nie ma zarejestrowanej działalności gospodarczej.

4.2. Kary za brak zezwolenia

Jeżeli podmiot zdecyduje się na sprzedaż napojów alkoholowych bez zezwolenia lub wbrew jego warunkom, to będzie podlegał karze grzywny (art. 43 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi). W tym przypadku jej wysokość jest określana zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 33 Kodeksu karnego. Określa się ją w stawkach dziennych w wysokości od 10 do 540 stawek. Przy czym stawka dzienna w Kodeksie karnym nie może być niższa niż 10 zł, ani nie może przekraczać 2000 zł. W naszym przypadku daje to karę grzywny w wysokości nawet do 1 080 000 zł (540 stawek dziennych w wysokości 200 zł każda).

Na marginesie należy wskazać, że kontrolujący mogą przy okazji zapoznać naszych klientów z praktyczną stroną art. 43¹ ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Wynika z niego, że karze grzywny podlega również ten, kto nabywa lub spożywa napoje alkoholowe w miejscach nielegalnej sprzedaży.

4.3. Oznaczanie banderolami sprzedawanego alkoholu

Oprócz zezwolenia na sprzedaż alkoholu „domowej” produkcji obowiązkowo należy na opakowania jednostkowe (butelki) nanosić odpowiednie banderole. Banderole należy nakładać na wszystkie napoje alkoholowe, z wyjątkiem piwa i mieszanin piwa z napojami bezalkoholowymi. Z czego to wynika? Otóż w załączniku nr 3 do ustawy o akcyzie wymieniono wszystkie objęte obowiązkiem banderolowania napoje alkoholowe. Jednak w odrębnym rozporządzeniu MF z 20 sierpnia 2010 r. w sprawie zwolnień wyrobów akcyzowych z obowiązku oznaczania znakami akcyzy cały czas wprowadzone jest czasowe zwolnienie z tego obowiązku właśnie dla piwa i jego mieszanin. Obowiązuje ono do 31 grudnia 2020 r.

UWAGA!

Do 31 grudnia 2020 r. obowiązuje czasowe zwolnienie z obowiązku banderolowania piwa i jego mieszanin.

4.3.1. Kary za sprzedaż bez banderoli

Szczegółowe zasady posługiwania się banderolami określa Dział VI ustawy akcyzowej (art. 114-138). Na potrzeby niniejszego opracowania najważniejszy jest jednak przepis art. 117 ust. 3 ustawy. Wynika z niego, że wyroby akcyzowe podlegające obowiązkowi oznaczania znakami akcyzy nie mogą być przedmiotem sprzedaży na terytorium kraju bez ich uprzedniego prawidłowego oznaczenia odpowiednimi znakami akcyzy.

Tym razem karę za naruszenie tego przepisu odnajdujemy w art. 63 k.k.s. Sankcją za wydanie wyrobów akcyzowych bez banderoli (w tym za ich sprzedaż) jest:

• grzywna w wysokości do 720 stawek dziennych lub
• kara pozbawienia wolności do lat 2 albo
•  obie te kary łącznie.

Tym samym maksymalna wysokość grzywny może sięgnąć kwoty 648 000 000 zł (720 x 900 000 zł).

4.4. Ewidencjonowanie na kasie sprzedaży alkoholu

Kolejną „pułapką” czyhającą na osoby pragnące sprzedawać alkohol „domowej” produkcji jest konieczność posiadania kasy fiskalnej i rejestrowania na niej całości sprzedaży tego alkoholu.

Obowiązek ten wynika z przepisu § 4 ust. 1 pkt 1 lit. n rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących. Przepis ten wskazuje, że nie obowiązują zwolnienia ze stosowania kas fiskalnych przy sprzedaży m.in. napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, bez względu na symbol PKWiU.

UWAGA!

Sprzedaż alkoholu należy obowiązkowo ewidencjonować na kasie rejestrującej. Obowiązek ten nie dotyczy towarów dostarczanych na pokładach samolotów. W pozostałym zakresie nie obowiązują żadne zwolnienia.

4.4.1. Kary za brak ewidencji na kasie

Za sprzedaż alkoholu poza kasą grozi kara grzywny w wysokości do 180 stawek dziennych (art. 62 § 4 k.k.s.). W 2019 r. wynosi ona od 750 zł do 162 000 000 zł (180 x 400 x 2250 zł).

5. Częstowanie alkoholem na festynie - skutki dla sprzedawcy

Chcąc obejść wskazane przepisy, niektóre osoby oferują swoje wyroby alkoholowe podczas festynów wyłącznie do degustacji. Informują jednocześnie, że można dokonać ewentualnego zakupu tych wyrobów, które przypadną nam do gustu.

Niestety, w tym przypadku wpadają z deszczu pod rynnę. W myśl ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi jest to zakazana prawem promocja napojów alkoholowych.

Z definicji zawartej w art. 2¹ ust. 1 pkt 2 tej ustawy wynika, że promocją napojów alkoholowych jest:

• publiczna degustacja napojów alkoholowych,
• rozdawanie rekwizytów związanych z napojami alkoholowymi,
• organizowanie premiowanej sprzedaży napojów alkoholowych,
• inne formy publicznego zachęcania do nabywania napojów alkoholowych.

Zwrócić również należy uwagę na definicję reklamy napojów alkoholowych. Jest nią:

(…) publiczne rozpowszechnianie znaków towarowych napojów alkoholowych lub symboli graficznych z nimi związanych, a także nazw i symboli graficznych przedsiębiorców produkujących napoje alkoholowe, nieróżniących się od nazw i symboli graficznych napojów alkoholowych, służące popularyzowaniu znaków towarowych napojów alkoholowych; za reklamę nie uważa się informacji używanych do celów handlowych pomiędzy przedsiębiorcami zajmującymi się produkcją, obrotem hurtowym i handlem napojami alkoholowymi.

Zarówno reklama, jak i promocja napojów alkoholowych (z pewnymi wyjątkami dotyczącymi piwa) są nie tylko zakazane zgodnie z art. 13¹ ust. 1 tej ustawy, ale również karane. W art. 45² wprowadzono karę za naruszenie tego zakazu w postaci kary grzywny w wysokości od 10 000 zł do 500 000 zł.

UWAGA!

Reklama i promocja napojów alkoholowych (z wyjątkiem piwa) jest zakazana. Niezastosowanie się do tego zakazu jest karane grzywną w wysokości od 10 000 zł do 500 000 zł.

Podsumowując, jeżeli wytwarzamy legalnie w domu dopuszczalne prawem rodzaje napojów alkoholowych, to lepiej chwalmy się nimi w zaciszu domowym. Publiczne chwalenie się tym na festynach, bez dopełnienia wymogów prawnych, grozi bardzo poważnymi konsekwencjami.

Podstawy prawne:

• art. 3 - 4, art. 12a, art. 14 i 14a ustawy z 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 2352

• art. 17, art. 20, art. 81 i art. 82 ustawy z 12 maja 2011 r. o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1159; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1629

• art. 47, art. 114, art. 117 ust. 3 ustawy z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 864; ost.m. Dz.U. z 201 r, poz. 1210

• art. 106-112 ustawy z 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej - j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 768; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 730

• art. 23, art. 62 i art. 63 ustawy z 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1958; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 694

• § 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 20 sierpnia 2010 r. w sprawie zwolnień wyrobów akcyzowych z obowiązku oznaczania znakami akcyzy - j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 2335; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2260

• art. 2¹ ust. 1 pkt 2 i 3, art. 13¹, 18, 43, 43¹ i 45² ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 2137; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 730

• art. 33 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1600; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 870

• § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 11 września 2019 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2019 r. - Dz.U. z 2018 r. poz. 1794

• § 4 ust. 1 pkt 1 lit. n) rozporządzenia Ministra Finansów z 28 grudnia 2018 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących - Dz.U. z 2018 r. poz. 2519

Dorota Kowalczyk

ekspert w zakresie akcyzy