Zasady przemieszczania wyrobów akcyzowych w systemie EMCS

Bogusław Śledź

Prawidłowy i szybki pobór podatku akcyzowego przez państwa członkowskie UE zależy od formalności określonych w przepisach krajów wspólnotowych oraz od nadzoru nad przemieszczaniem wyrobów akcyzowych. W tym celu Rada Wspólnoty Europejskiej ustaliła nowe zasady przemieszczania wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy.

Podstawową zasadą jest przemieszczanie wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia, na podstawie elektronicznego dokumentu administracyjnego. Monitorowanie przemieszczania tych wyrobów w UE ma zapewnić odpowiedni system komputerowy. Rada zobowiązała kraje członkowskie UE do budowy i korzystania z Systemu Przemieszczania Wyrobów Akcyzowych (dalej: EMCS - Excise Movement and Control System). System ten już działa między krajami Wspólnoty od 1 kwietnia 2010 r. (z wyjątkiem Polski i Danii). EMCS wykorzystywany jest do przemieszczania wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy, w obrocie wewnątrzwspólnotowym oraz przemieszczania tych wyrobów na terytorium Wspólnoty w ramach eksportu i importu. Zasadniczą cechą tego systemu jest zastosowanie elektronicznego administracyjnego dokumentu (e-AD), który zastępuje formę papierową dokumentu ADT. Użytkownikami systemu EMCS są: organy podatkowe, podmioty prowadzące składy podatkowe, zarejestrowani wysyłający i zarejestrowani odbiorcy oraz podmioty zwolnione z obowiązku zapłaty podatku akcyzowego (np. uprawnione organizacje międzynarodowe, instytucje wspólnotowe, przedstawicielstwa dyplomatyczne).

Zalety systemu EMCS

Najważniejszymi zaletami wdrożenia systemu EMCS w UE jest:

w uproszczenie przemieszczania wyrobów objętych procedurą zawieszenia poboru akcyzy;

w automatyczne sprawdzenie kontrahentów odbierających wyroby przed dokonaniem wysyłki (dzięki bazie SEED);

w szybkie potwierdzanie e-AD przez właściwego odbiorcę;

w szybkie zwolnienia zabezpieczenia akcyzowego po zakończeniu procedury przemieszczenia wyrobu;

w integracja procesów w systemie EMCS z innymi systemami komputerowymi (np.SEED czy ECS/AES).

Procedury

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 684/2009 (dalej: rozporządzenie) określa szczegółowo:

1) struktury i treści komunikatów wymienianych za pośrednictwem systemu EMCS;

2) stosowane przy wymianie komunikatów zasady i procedury;

3) struktury dokumentów w formie papierowej (określone w art. 26 i 27 dyrektywy 2008/118/WE).

Rozporządzenie nakłada określone obowiązki na użytkownika systemu, związane z wymianą komunikatów za pośrednictwem systemu. Treści komunikatów oraz wymagania zostały przedstawione w załączniku 1 do omawianego rozporządzenia. W rozporządzeniu zostały określone:

w formalności jakich należy dokonać przed rozpoczęciem przemieszczania i sposób wypełniania e-AD (tab. 1 załącznika 1 do rozporządzenia);

w zasady anulowania e-AD (tab. 2 załącznika 1 do rozporządzenia);

w rodzaje komunikatów dotyczące zmiany miejsca przeznaczenia przemieszczanych wyrobów akcyzowych (tab. 3 i 4 załącznika 1 do rozporządzenia);

w rodzaje komunikatów w przypadku podziału przemieszczanych wyrobów akcyzowych (tab. 5 załącznika 1 do rozporządzenia);

w formalności, które należy dokonać w przypadku zakończenia przemieszczania wyrobów akcyzowych (tab. 6 załącznika 1 do rozporządzenia);

w procedury awaryjne, kiedy system będzie niedostępny. W takim wypadku, podmiot wysyłający będzie musiał: dołączyć do wyrobów dokument w formie papierowej, zawierający takie same dane jak dokument (e-AD) oraz poinformować właściwy organ państwa wspólnotowego przed rozpoczęciem wysyłki.

Przemieszczanie wyrobów akcyzowych w UE

Na podstawie dyrektywy Rady 2008/118/WE z 16 grudnia 2008 r. w sprawie ogólnych zasad dotyczących podatku akcyzowego, uchylającej dyrektywę 92/12/EWG (Dz.Urz. L 9 z 14 stycznia 2009 r.), przemieszczanie wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia akcyzy odbywa się w systemie EMCS na podstawie elektronicznego dokumentu administracyjnego zwanego e-AD. Dokument elektroniczny e-AD jest sporządzany przez podmiot dokonujący wysyłki wyrobów akcyzowych. Dokument e-AD zawiera m.in. dane takie jak: podmiot wysyłający, miejsce wysyłki, urząd wysyłki, podmiot odbierający, miejsce dostawy, urząd celny miejsca dostawy, nr referencyjny, SAD przywozu, gwarancja przemieszczenia, gwarant, organizator transportu, przewoźnik, informacje o wyrobach i rodzaj opakowania. Organ administracji nadawcy sprawdza w szczególności numery akcyzowe wysyłającego i odbiorcy. Jeśli dane są prawidłowe, to go zatwierdza i nadaje mu nr ewidencyjny przypisany do danej przesyłki. Następnie system salduje zabezpieczenie akcyzowe nadawcy. Z kolei, organ administracyjny nadawcy wysyła e-AD do odbiorcy, za pośrednictwem właściwego organu administracyjnego odbiorcy (państwa członkowskiego). Przemieszczanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy odbywa się z załączonym wydrukiem e-AD z nadanym numerem referencyjnym. Przemieszczanie może odbywać się także z załączonym innym dokumentem handlowym, w którym umieszczono numer referencyjny nadany w systemie e-AD, związanemu z przemieszczaniem danych wyrobów akcyzowych, albo dokumentem zastępującym e-AD.

Odbiorca po przyjęciu towaru sporządza "raport odbioru" potwierdzający przyjęcie wyrobów oraz odnotowuje w nim wszelkie nieprawidłowości np. nadwyżkę wyrobów. Odbiorca wysyła raport do nadawcy za pośrednictwem organów administracji państw członkowskich. Raport jest zatwierdzany najpierw przez administrację państwa przeznaczenia i przesyłany jest do organu administracji państwa wysyłki. Następnie raport zostaje przekazany elektronicznie do nadawcy wyrobu. Raport jest potwierdzeniem zakończenia procedury zawieszenia poboru akcyzy, tzn. takim samym potwierdzeniem jak obecna karta nr 3 ADT.

System EMCS funkcjonuje na terenie całej Wspólnoty Europejskiej (z wyjątkiem Danii i Polski). Ma on w przyszłości umożliwić wymianę informacji między krajowymi systemami informatycznymi, kontrolującymi przemieszczanie wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy.

Stosowanie systemu EMCS PL w Polsce

Do 31 grudnia 2010 r. przemieszczenia ww. wyrobów akcyzowych do i z Polski odbywają się na podstawie dotychczasowego wzoru administracyjnego dokumentu administracyjnego ADT. W okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2011 r. przemieszczenia wyrobów akcyzowych w kraju będą mogły odbywać się na dotychczasowych zasadach. Stosowanie Systemu Przemieszczania oraz Nadzoru Wyrobów Akcyzowych EMCS PL dla polskich przedsiębiorców do obsługi przemieszczania wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy pomiędzy państwami członkowskimi będzie obowiązkowe od 1 stycznia 2011 r. Od 2012 r. obowiązkowo wszystkie podmioty dokonujące przemieszczeń wyrobów akcyzowych w kraju będą musiały stosować system EMCS PL.

Etapy wdrażania systemu

Od 1 stycznia 2011 r. w Polsce będzie wdrażany 1 cykl, który umożliwi elektroniczną obsługę przemieszczania wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia akcyzy. Pierwszy cykl będzie obsługiwał: wysyłanie, otrzymywanie i anulowanie elektronicznego e-AD, wysyłanie i otrzymywanie raportu odbioru, dokonywanie zmiany miejsca przeznaczenia, oraz przesyłanie raportu odbioru. W drugim cyklu, który rozpocznie się 1 stycznia 2012 r., zostaną wprowadzone zostaną dodatkowe funkcje takie jak: odmowa przyjęcia wyrobów, wyjaśnienia dotyczące niedoborów lub nadwyżek wyrobów akcyzowych, współpraca administracyjna, przerwanie przemieszczania, żądanie przez państwo wspólnotowe archiwalnych informacji na temat dokumentów e-AD, przesyłanie raportu ze zdarzenia.

Złożenie wniosku w celu rejestracji

Podmioty, które będą chciały obsługiwać przemieszczenia wyrobów akcyzowych za pomocą tego systemu, muszą złożyć wniosek o rejestrację danych do właściwego urzędu celnego. Wniosek należy złożyć do właściwego naczelnika urzędu celnego przez podmiot prowadzący skład podatkowy albo zarejestrowanego wysyłającego albo zarejestrowanego odbiorcę. We wniosku należy wskazać jeden z dwóch kanałów komunikacji z systemem EMCS PL:

a) webservice - niewizualny interfejs komunikacyjny pomiędzy EMCS PL a podmiotem gospodarczym. Od wnioskodawcy wymagane jest posiadanie własnej aplikacji do kontaktu z systemem;

b) pocztą elektroniczną. Od podmiotu wymagane jest posiadanie komputera z dostępem do internetu.

W obydwu przypadkach podmioty zobligowane są do używania podpisu elektronicznego. Podpis jest wymagany do przesyłanych dokumentów. Dokumenty przesyłane do systemu przez podmiot wysyłający albo podmiot odbierający muszą być opatrywane bezpiecznym podpisem elektronicznym. Podmioty takie jak: zarejestrowany wysyłający, zarejestrowany odbiorca lub podmiot prowadzący skład podatkowy każdorazowo dokonuje elektronicznego podpisu dokumentów przesyłanych do systemu (art. 46 ust. 3 ustawy z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym).

Podpis ten będzie weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu, w rozumieniu ustawy z 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym albo za pomocą ważnego certyfikatu niekwalifikowanego wydanego przez Dyrektora Izby Celnej w Krakowie. Wymieniony wyżej wniosek musi także zawierać dane dotyczące: miejsce złożenia wniosku, podmiotu składającego go; składu podatkowego lub miejsca odbioru w przypadku zarejestrowanego odbiorcy. Do wniosku należy załączyć informacje o osobach uprawnionych do komunikowania się z systemem.

Kontrola celna w systemie

Kontrola celna w systemie EMCS może być przeprowadzana w dwóch przypadkach:

a) przy wysyłce - wysyłający wyroby akcyzowe dostanie informacje o kontroli lub jej braku, po przesłaniu powiadomienia o planowanej wysyłce lub e-AD;

b) przy odbiorze - odbierający może otrzymać informacje o kontroli wyrobów zanim wyroby akcyzowe dotrą do niego.

W przypadku braku kontroli, odpowiedź z systemu powinna być udzielona w ciągu kilku minut. Jeżeli system wskaże podmiot do kontroli, to powiadomienie o kontroli powinno dotrzeć do wysyłającego po ok. 15. minutach. Po otrzymaniu powiadomienia o kontroli, podmiot może czekać od 2 do 6 godzin na przybycie funkcjonariusza celnego. W przypadku gdy podmiot przesłał dużo wcześniej powiadomienie o planowanej wysyłce, weryfikacja projektu e-AD powinna trwać kilka minut. Do obowiązku podmiotu odbierającego, który ma być kontrolowany, należy przesłanie powiadomienia o przybyciu wyrobów akcyzowych, niezwłocznie po ich odbiorze (art. 41e ustawy o podatku akcyzowym). Nie wolno mu rozładowywać wyrobów do momentu przeprowadzenia kontroli. Po przeprowadzeniu kontroli wyrobów akcyzowych przez celnika, podmiot zobowiązany jest niezwłocznie przesłać projekt raportu do systemu, nie później niż w ciągu 5 dni roboczych od dnia zakończenia przemieszczania (art. 41e ust. 2 ustawy o podatku akcyzowym).

Procedura awaryjna

System EMCS PL może być niedostępny np. z powodu problemów technicznych. W sytuacji gdy system jest niedostępny, podmiot wysyłający, przed rozpoczęciem przemieszczania wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy, jest obowiązany przekazać naczelnikowi urzędu celnego (art. 41a ust. 7 ustawy o podatku akcyzowym):

w dokument zastępujący e-AD;

w kopię dokumentu potwierdzającego złożenie zabezpieczenia akcyzowego;

w oświadczenie w sprawie zabezpieczenia akcyzowego, którym zostanie objęte zobowiązanie podatkowe dotyczące przemieszczanych wyrobów, o terminie ważności i kwocie wolnej zabezpieczenia generalnego lub o wysokości i terminie ważności zabezpieczenia ryczałtowego;

w oświadczenie przewoźnika lub spedytora, który złożył zabezpieczenie generalne, albo podmiotu odbierającego, o wyrażeniu zgody na objęcie zobowiązania podatkowego podmiotu wysyłającego ich zabezpieczeniem akcyzowym - w przypadkach, o których mowa w art. 63 ust. 3 pkt 1 i ust. 4 ustawy o podatku akcyzowym.

W takim nadzwyczajnym przypadku właściwy naczelnik wprowadza do systemu dane zawarte w dokumentach dostarczonych, podpisanych i opieczętowanych przez podmiot wysyłający lub podmiot odbierający. Po wprowadzeniu tych danych do systemu, właściwy naczelnik urzędu celnego przesyła projekt e-AD do systemu. System nadaje mu numer referencyjny.

Procedura została także określona w przypadku zamiaru anulowaniu przemieszczenia albo zmiany miejsca przeznaczenia albo odrzucenia przemieszczenia, w sytuacji braku technicznej możliwości dostępu do Systemu. Podmiot wysyłający dostarcza właściwemu naczelnikowi urzędu celnego dokument stwierdzający zamiar dokonania powyższych czynności oraz numer referencyjny identyfikujący przemieszczenie.

Podmiot wysyłający może unieważnić e-AD do momentu rozpoczęcia przemieszczania wyrobów akcyzowych (art. 41b ust. 3 ustawy o podatku akcyzowym).

Zmiana miejsca przeznaczenia

Ustawodawca określił, kiedy należy dokonać zmiany miejsca przeznaczenia wyrobów akcyzowych (art. 41d ust. 1 ustawy o podatku akcyzowym). Podmiot wysyłający ma obowiązek dokonania zmiany miejsca przeznaczenia w przypadkach: odmowy przyjęcia całości lub części wyrobów akcyzowych przez podmiot odbierający po zakończeniu przemieszczania tych wyrobów albo otrzymania z systemu informacji o odmowie wyprowadzenia wyrobów akcyzowych poza terytorium Unii Europejskiej; utraty przez podmiot odbierający, wskazany w dokumencie zastępującym e-AD, uprawnienia do odbioru wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy. Podmiot powinien zmienić miejsce przeznaczenia także w przypadku otrzymania dokumentu zastępującego raport wywozu stwierdzającego odmowę wyprowadzenia wyrobów poza terytorium Unii Europejskiej (w razie niedostępności systemu).

Korzyści dla podatnika

Najważniejsze korzyści dla podatnika, w związku z wprowadzeniem systemu w Polsce, to:

w szybkie zwalnianie zabezpieczenia akcyzowego przy wysyłce wyrobów akcyzowych;

w zmniejszenie obciążenia pracą z dokumentami papierowymi (zastąpienie papierowego dokumentu ADT jego elektroniczną formą);

w automatyczne sprawdzenie kontrahentów w bazie SEED przed dokonaniem wysyłki;

w automatyczne sprawdzenie poprawności kodu CN oraz stawki podatku akcyzowego.

Z systemem EMCS PL będzie współpracował system OSOZ (Ogólnopolski System Obsługi Zabezpieczeń i Pozwoleń), w zakresie obsługi i zwalniania zabezpieczeń akcyzowych. Dzięki systemowi EMCS PL, podatnik będzie szybko otrzymywał potwierdzenie e-AD przez właściwego odbiorcę, po zakończeniu procedury przemieszczenia wyrobu. W konsekwencji, spowoduje to szybkie zwolnienie zabezpieczenia akcyzowego podatnika.

PRZYKŁAD ELEKTRONICZNEGO SALDOWANIA ZABEZPIECZENIA AKCYZOWEGO

Podmiot w Polsce wysyła wyroby energetyczne do składu podatkowego w Czechach. W przypadku stosowania przez podmiot zabezpieczenia generalnego, EMCS PL będzie łączył się z systemem OSOZ. Jeżeli w OSOZ będzie wystarczająca kwota zabezpieczenia, to EMCS PL otrzyma komunikat potwierdzający zajęcie zabezpieczenia. W przeciwnym razie otrzyma odmowę.

Jeżeli wszystkie weryfikacje przebiegły prawidłowo i zabezpieczenie zostało zajęte, EMCS PL nadaje dokumentowi e-AD numer ARC i odsyła go do wysyłającego oraz aplikację do państwa członkowskiego odbioru, w tym wypadku do Czech. Skład podatkowy w Czechach odbiera wyroby z Polski. Następnie czeski skład wysyła elektroniczny projekt raportu odbioru e-AD do czeskiego Systemu EMCS. System EMCS w Czechach wysyła elektronicznie raport odbioru do Systemu EMCS PL w Polsce. Po otrzymaniu raportu odbioru i pozytywnej walidacji otrzymanego komunikatu EMCS PL zmienia stan e-AD na "Dostarczone" i zwalnia zabezpieczenie akcyzowe w systemie OSOZ. Następnie system EMCS PL wysyła elektronicznie raport odbioru do składu podatkowego w Polsce.

Dzięki elektronicznemu potwierdzeniu dotarcia wyrobów do odbierającego w państwie członkowskim, następuje szybkie zwalnianie zabezpieczenia generalnego. Obecnie zwalnianie zabezpieczenia generalnego następuje po otrzymaniu potwierdzonej karty 3 dokumentu ADT (Administracyjnego Dokumentu Towarzyszącego). Karta 3 ADT po potwierdzeniu odbioru wyrobów akcyzowych i prawidłowości odpowiednich wpisów przez odbiorcę i opieczętowaniu pieczęcią urzędową przez naczelnika urzędu celnego powinna być przekazywana do wysyłającego w terminie do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wyroby zostały odebrane przez odbiorcę wspólnotowego.

Słownik terminologiczny

e-AD - elektroniczny administracyjny dokument, na podstawie którego przemieszcza się wyroby akcyzowe z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy.

Dokument zastępujący e-AD - dokument, na podstawie którego przemieszcza się wyroby akcyzowe z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy, gdy system jest niedostępny, zawierający takie same dane jak e-AD.

System - krajowy system teleinformatyczny służący do obsługi przemieszczania wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy, w szczególności do przesyłania e-AD, raportu odbioru i raportu wywozu, unieważnienia e-AD, zmiany miejsca przeznaczenia oraz zawiadomienia o zmianie miejsca przeznaczenia.

Raport odbioru - raport składany za pośrednictwem systemu stanowiący dowód, że przemieszczanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy zostało zakończone.

Dokument zastępujący raport odbioru - dokument zawierający takie same dane jak raport odbioru, stanowiący dowód, że przemieszczanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy zostało zakończone, stosowany, gdy system jest niedostępny.

Raport wywozu - raport składany za pośrednictwem systemu stanowiący dowód, że w przypadku eksportu przemieszczanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy zostało zakończone.

Dokument zastępujący raport wywozu - dokument zawierający takie same dane jak raport wywozu, stanowiący dowód, że w przypadku eksportu przemieszczanie wyrobów akcyzowych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy zostało zakończone, stosowany, gdy system jest niedostępny.

Podstawa prawna:

w rozporządzenie Komisji (WE) nr 684/2009 z 24 lipca 2009 r. w sprawie wykonywania dyrektywy Rady 2008/18/WE w odniesieniu do skomputeryzowanych procedur przemieszczania wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy (Dz.Urz. L197 z 29 lipca 2009 r.).

w ustawa z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. z 2009 r. Nr 3, poz. 11 z późn.zm.),

w ustawa z 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. Nr 130, poz. 1450 z późn.zm.).