Inflacja nadciąga z Zachodu

Okupacja Zagłębia Ruhry przez wojska francuskie wywołała wybuch hiperinflacji w Republice Weimarskiej. Essen, 11 stycznia 1923 r.

Polska doświadczyła upadku waluty równie mocnego, co przegrani w I wojnie światowej

„Cała różnica między nami i Niemcami polega na tem, że choć my i oni zaczynaliśmy bez pomocy zagranicznej, oni tę pomoc otrzymali, a my nie” – zauważał gorzko w książce „Dwa lata pracy u podstaw państwowości naszej (1924–1925)” Władysław Grabski.

Były premier opisywał w niej zmagania z hiperinflacją w Polsce, ale też to, jak poradzili sobie z nią Niemcy, Austriacy oraz Węgrzy. Podkreślał, iż jego rząd musiał się zmagać z kryzysem w osamotnieniu. „Dlaczego tak się stało, wyświetliłem to w moich wspomnieniach historycznych. Niemcy nam w tem przeszkodziły, a spychając nas w cień, umiały samych siebie na front spraw światowych wysunąć” – tłumaczył. Dodając, że II RP „na rynku finansowym międzynarodowym zbyt młoda i niewyrobiona” była zmuszona ponosić konsekwencje gry, jaką między sobą prowadziły mocarstwa.

A jednym z jej odprysków okazały się rzeczy, jakich mieszkańcy Europy nie doświadczali od pokoleń: niestabilny pieniądz i wysoka inflacja.

Odporny pieniądz

„Złoto jest pieniądzem narodów rozwiniętych w epoce nowożytnej. Żaden inny pieniądz nie może zapewnić większej wygody od złotej waluty” – twierdził urodzony w Nowym Sączu ojciec austriackiej szkoły ekonomicznej Carl Menger. Jeszcze zanim został prywatnym nauczycielem arcyksięcia Rudolfa Habsburga, opublikował w 1871 r. „Zasady ekonomii”, potem zaś teorie rozwijał w „Pieniądzu” oraz „O pochodzeniu pieniądza”.

W tym czasie został mianowany przez cesarza Franciszka Józefa szefem komisji ds. reformy systemu monetarnego monarchii. Uzasadniając konieczność wprowadzenia parytetu złota wzorowanego na brytyjskim, Menger zestawił ze sobą wartość wody oraz złota i diamentów. Tłumaczył, że paradoks polega na tym, iż choć woda jest niezbędna do życia, to ludzie o wiele bardziej cenią kamienie oraz metale szlachetne. „Zatem konkretne porcje wody pitnej zwykle nie mają wartości dla ekonomizujących jednostek, lecz konkretne porcje złota i diamentów mają wysoką wartość” – pisał. Dlatego, podkreślał, papierowy pieniądz zachowuje o wiele większą wartość od materiału, na jakim go wydrukowano, póki pozostaje w świadomości społecznej równie dostępny, co złoto.