(1)

Skuteczne zarządzanie aktywami intelektualnymi ma zasadnicze znaczenie dla przyspieszenia wykorzystywania innowacyjnych rozwiązań oraz opracowywania nowych technologii, produktów i usług z myślą o sprostaniu najpilniejszym wyzwaniom społecznym, takim jak zapewnienie sprawiedliwej ekologicznej i cyfrowej transformacji zgodnie z celem przewidzianym w Nowym europejskim planie na rzecz innowacji (1), jednocześnie nadal mając na uwadze otwartą strategiczną autonomię Unii w zakresie badań naukowych i innowacji.

(2)

Około 20 % światowych osiągnięć naukowych i technologicznych jest dokonywanych w Unii (2). Innowacyjne przedsiębiorstwa intensywnie wykorzystujące wiedzę, których rozwój w znacznym stopniu zależy od wartości niematerialnych i prawnych, w ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci zmieniły swoje podejście do kontroli aktywów intelektualnych, o czym świadczy gwałtowny wzrost inwestycji w Unii w „produkty stanowiące własność intelektualną" wynoszący 87 % (3). Ponadto wykorzystanie możliwości w zakresie badań naukowych i innowacji poprzez skuteczne zarządzanie aktywami intelektualnymi i zwiększenie współpracy między przemysłem a środowiskiem akademickim przyczyni się do poprawy wyników sektorów, w których inwestycje w badania i rozwój zmniejszyły się w ostatnich latach, w szczególności sektorów, które najbardziej odczuły skutki kryzysu związanego z COVID-19, takich jak sektor lotniczy i kosmiczny oraz obronny, motoryzacyjny i chemiczny.

(3)

Oprócz formalnych praw własności intelektualnej (takich jak patenty lub prawa autorskie) zasadnicze znaczenie ma uwzględnienie innych rodzajów aktywów intelektualnych, takich jak publikacje, dane, wiedza fachowa uzyskana przez podmioty działające w sferze badań naukowych i innowacji, aby zwiększyć możliwości tworzenia wartości i innowacje społeczne. Aktywa intelektualne stanowią główny element waloryzacji wiedzy pod kątem rezultatów uzyskanych w ramach programu „Horyzont Europa" (4) i innych programów finansowania unijnego finansowanych za pomocą takich instrumentów jak polityka spójności (5), Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (6) czy fundusz innowacyjny (7).

(4)

Celem strategii zarządzania aktywami intelektualnymi jest utworzenie portfela wartościowych aktywów intelektualnych, którymi można zarządzać w sposób strategiczny z myślą o wykorzystaniu ich poprzez wiele ścieżek tworzenia wartości, w szczególności przy ubieganiu się o finansowanie badań naukowych, zachęcaniu do współpracy badawczej i jej nawiązywaniu, wykorzystywaniu możliwości komercyjnych przez udzielanie licencji, sprzedaż lub tworzenie przedsięwzięć. Stworzenie środowiska, w którym praktyki zarządzania aktywami intelektualnymi są jasno określone, przekazywane i realizowane, jest pierwszym krokiem do ułatwienia ich waloryzacji w ekosystemie badań naukowych i innowacji.

(5)

Wspólne działania badawcze są dla partnerów idealnym środowiskiem do łączenia wiedzy i pomysłów oraz wspólnego opracowywania nowych technologii, produktów i usług. Takie projekty oparte na współpracy stanowią jednak wyzwanie, ponieważ uczestniczą w nich różni partnerzy, tacy jak uniwersytety, organizacje badawcze, społeczności lokalne, przedsiębiorstwa, w tym małe albo średnie przedsiębiorstwa (MŚP), organizacje pozarządowe (NGO) i partnerzy społeczni, z odmiennych środowisk kulturowych, mający różne doświadczenie zawodowe, motywacje i interesy - od czysto badawczych po wykorzystanie komercyjne (8).

(6)

Podmioty działające w sferze badań naukowych i innowacji mogą napotykać wyzwania w zakresie skutecznego zarządzania swoimi aktywami intelektualnymi ze względu na trudności w określeniu najodpowiedniejszych środków kontrolowania swoich aktywów, znalezieniu właściwych rynków i angażowaniu partnerów biznesowych. Ponadto wprowadzenie rezultatów badań na rynek może być uciążliwe z uwagi na różne rozumienie ich wartości, a także asymetrię informacji i pozycji negocjacyjnych.

(7)

Współpraca międzynarodowa jest głównym aspektem badań naukowych i innowacji; nauka i technologia są jednak również głównym obiektem napięć geopolitycznych w zmieniającym się środowisku globalnym (9). Inne zmiany, takie jak przejście na system otwartej nauki w celu udoskonalenia badań, o czym przypomniano w konkluzjach Rady w sprawie oceny badań naukowych i wdrażania otwartej nauki (10), oraz przejście na otwarte podejście do innowacji, stanowią zarówno możliwości, jak i wyzwania w zmieniającym się ekosystemie badań naukowych i innowacji. Zmiany te powinny zapewnić doskonałość i oddziaływanie unijnych inwestycji w badania naukowe i innowacje, a jednocześnie chronić interesy Unii. W tym kontekście główne podmioty uczestniczące w europejskich projektach dotyczących badań naukowych i innowacji wyraziły potrzebę lepszego zrozumienia zarządzania strategicznego, kontrolowania (w tym ochrony), upowszechniania, przeniesienia własności/udzielania licencji oraz wykorzystywania rezultatów badań (11).

(8)

Zgodnie z programem polityki w zakresie europejskiej przestrzeni badawczej (EPB) (12), który obejmuje działanie polegające na „Udoskonaleniu wskazówek UE dotyczących lepszej waloryzacji wiedzy", Komisja przedstawia niniejsze zalecenie w sprawie Kodeksu postępowania dotyczącego zarządzania aktywami intelektualnymi w celu wykonania zalecenia Rady (UE) 2022/2415 (13). Wezwanie do przedstawienia niniejszego zalecenia określono w komunikacie Komisji w sprawie nowej europejskiej przestrzeni badawczej na rzecz badań naukowych i innowacji (14) oraz w konkluzjach Rady z dnia 26 listopada 2021 r. w sprawie zarządzania europejską przestrzenią badawczą oraz paktu na rzecz badań naukowych i innowacji w Europie (15). Ponadto w Planie działania UE w zakresie własności intelektualnej (16) uznano, że prawidłowe zarządzanie własnością intelektualną jest potrzebne do wspierania waloryzacji i wdrażania rezultatów badań i rozwoju w Europie, a także konieczność poprawy wykorzystania rezultatów badań naukowych i innowacji oraz dostępu do nich i ich udostępniania poprzez usprawnienie zarządzania aktywami intelektualnymi.

(9)

Niniejsze zalecenie odzwierciedla nowe kierunki wyznaczone w zaleceniu Rady (UE) 2022/2415, ponieważ jego zakres obejmuje szersze pojęcie aktywów intelektualnych w kontekście badań naukowych i innowacji. Ma ono na celu przezwyciężenie fragmentacji ekosystemu innowacji w Unii i propagowanie spójności innowacji, jak określono w Nowym europejskim planie na rzecz innowacji.

(10)

Podmioty działające w sferze badań naukowych i innowacji należy zachęcać do stosowania strategicznego podejścia do poszczególnych etapów zarządzania aktywami intelektualnymi oraz do podejmowania wyzwań związanych z odpowiednią kontrolą i wystarczającym wykorzystaniem aktywów intelektualnych. Należy ponadto zachęcać do strategicznej wymiany wiedzy jako solidnej podstawy współpracy. Należy uwzględnić również możliwości rynkowe wynikające z otwartych innowacji oraz znaczenie otwartości badań naukowych odzwierciedlone w ostatecznym porozumieniu w sprawie reformy oceny badań naukowych (17).

(11)

Do stosowania niniejszego zalecenia należy zachęcać wszystkie kategorie podmiotów zaangażowanych w badania naukowe i innowacje, takie jak pośrednicy, pojedynczy badacze, innowatorzy i ich zespoły oraz organizacje, w tym uniwersytety, publiczne i prywatne organizacje zajmujące się badaniami naukowymi i innowacjami, przedsiębiorstwa każdej wielkości, infrastruktury badawcze i technologiczne, administracje publiczne i przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego. Niniejsze zalecenie należy stosować zgodnie z wszelkimi odpowiednimi przepisami na poziomie krajowym lub regionalnym oraz na poziomie Unii. Chociaż części niniejszego zalecenia są sformułowane w odniesieniu do poziomu organizacji, ich zakres ma zasadnicze znaczenie również dla ukierunkowania pojedynczych badaczy, innowatorów i ich zespołów w zarządzaniu strategicznym aktywami intelektualnymi powstałymi w ramach ich projektów,

61)

62)

63)

64)

65)

66)

67)