(1)

Zgodnie z art. 13 rozporządzenia (UE) 2021/2115 państwa członkowskie mają zapewnić, aby wszystkie użytki rolne, w tym grunty, które nie są już wykorzystywane do celów produkcyjnych, były utrzymywane w dobrej kulturze rolnej zgodnej z ochroną środowiska oraz mają ustalić, na szczeblu krajowym lub regionalnym, minimalne normy dla rolników i innych beneficjentów w odniesieniu do każdej normy dobrej kultury rolnej gruntów zgodnej z ochroną środowiska (normy GAEC) wymienionej w załączniku III do tego rozporządzenia zgodnie z głównymi celami tych norm, o których mowa w tym załączniku.

(2)

Pierwszy wymóg określony w normie GAEC 8 stanowi, że rolnicy przeznaczają minimalny udział swoich gruntów ornych na obszary i elementy nieprodukcyjne. W załączniku III do rozporządzenia (UE) 2021/2115 przewidziano trzy warianty, które państwa członkowskie mogą zaproponować rolnikom w celu wypełnienia tego obowiązku. Głównym celem normy GAEC 8, w tym również drugiego, trzeciego i ewentualnego czwartego wymogu jest utrzymanie nieprodukcyjnych elementów i obszarów w celu poprawy różnorodności biologicznej w gospodarstwach.

(3)

W ramach niedawnej reformy wspólnej polityki rolnej zwiększono ambicje w zakresie ochrony środowiska w zielonej architekturze, jednocześnie zaś rolnicy borykają się z wyjątkowymi trudnościami i niepewnością. W szczególności ostatni rok charakteryzował się dużą liczbą ekstremalnych zdarzeń meteorologicznych, między innymi susz i powodzi w różnych regionach Unii. Zdarzenia te mają negatywny wpływ na produkcję i dochody, a także na realizację i harmonogram normalnych praktyk agronomicznych, co sprawia, że rolnicy znajdują się pod dużą presją adaptacyjną. Wysokie ceny energii i nakładów wynikające z agresji Rosji na Ukrainę, koszty utrzymania i inflacja, zmiany w międzynarodowych przepływach handlowych oraz potrzeba wsparcia Ukrainy spowodowały dalszą niepewność i presję rynkową.

(4)

Ostatnio rolnicy muszą stawiać czoła spadkom dochodów, w szczególności gwałtownemu spadkowi cen zbóż w porównaniu z 2022 r. Spadek cen zbóż o 27 % spowodował, że wartość produkcji zbóż w UE-27 spadła z 80,6 mld EUR w 2022 r. do 58,8 mld EUR w 2023 r.

(5)

Ze względu na niedawne połączenie równoczesnych zdarzeń geopolitycznych i ekstremalnych zdarzeń pogodowych rolnicy napotykają trudności w przestrzeganiu wymogu przeznaczania minimalnego udziału gruntów ornych na obszary i elementy nieprodukcyjne, co w niektórych przypadkach może mieć znaczący krótkoterminowy wpływ na ich dochody i zagrażać rentowności ich działalności.

(6)

W związku z tym państwa członkowskie powinny mieć możliwość podjęcia decyzji o tym, że rolnicy mogą wyjątkowo i tymczasowo spełnić pierwszy wymóg normy GAEC 8 w alternatywny sposób w odniesieniu do roku składania wniosków 2024. Wariant ten, który umożliwia rolnikom i innym beneficjentom spełnienie pierwszego wymogu tej normy poprzez przeznaczenie minimalnego udziału w wysokości co najmniej 4 % gruntów ornych na poziomie gospodarstwa na obszary i elementy nieprodukcyjne, w tym grunty ugorowane, lub uprawy wiążące azot, lub międzyplony, poprawiłby rentowność rolników, dając im większą elastyczność w odniesieniu do obszarów, które można wykorzystać do wypełnienia obowiązku przeznaczenia określonej części gruntów ornych na cel poprawy różnorodności biologicznej. Zwiększyłoby to możliwości użytkowania gruntów ornych i ograniczyłoby utratę dochodów przy jednoczesnym zapewnieniu pewnych korzyści dla środowiska.

(7)

Stosowanie upraw wiążących azot i międzyplonów przynosi szereg korzyści środowiskowych dla zdrowia gleby, w tym w zakresie różnorodności biologicznej gleby i unikania wymywania składników pokarmowych. Dalsze korzyści dla różnorodności biologicznej płyną z wymogu, aby w uprawach nie stosowano środków ochrony roślin. W przypadku uprawy międzyplonów bez stosowania środków ochrony roślin po uprawie głównej na obszarze wyznaczonym do spełnienia pierwszego wymogu normy GAEC 8 państwa członkowskie powinny stosować współczynnik ważenia wynoszący 1, aby uwzględnić decyzje w zakresie zarządzania i siewu podjęte już przez rolników w odniesieniu do roku składania wniosków 2024, których nie można zmienić bez ponoszenia kosztów dodatkowych.

(8)

Odstępstwo powinno być ograniczone do roku składania wniosków 2024 i nie powinno mieć wpływu na przepisy w okresie po 2024 r., powinno także być ograniczone do tego, co jest absolutnie niezbędne do rozwiązania trudności, z jakimi borykają się rolnicy, jak wyjaśniono powyżej, aby uniknąć nadmiernego naruszenia celu normy GAEC 8, jakim jest poprawa różnorodności biologicznej w gospodarstwach rolnych w ramach długoterminowej stabilności sektora. Pozostałe trzy wymogi określone w normie GAEC 8 wymienione w załączniku III do rozporządzenia (UE) 2021/2115, w tym wymóg dotyczący zachowania elementów krajobrazu, powinny nadal mieć zastosowanie w odniesieniu do roku składania wniosków 2024.

(9)

Ponieważ normy GAEC stanowią część warunków bazowych ekoschematów oraz zobowiązań rolno-środowiskowych, związanych z klimatem i innych zobowiązań w zakresie zarządzania, należy ustanowić przepisy dotyczące przestrzegania poziomu bazowego, w przypadku gdy państwo członkowskie korzysta z odstępstw w odniesieniu do stosowania pierwszego wymogu w ramach normy GAEC 8. W celu zapewnienia przestrzegania ogólnej zasady, zgodnie z którą płatności są przewidziane wyłącznie w odniesieniu do zobowiązań wykraczających poza normy GAEC, oraz w celu zagwarantowania ambicji działań, które stanowią część zielonej architektury wspólnej polityki rolnej (WPR), należy określić, że płatności w ramach ekoschematów oraz zobowiązań rolno-środowiskowych, klimatycznych i innych zobowiązań w dziedzinie zarządzania na rok składania wniosków 2024 należy dokonywać wyłącznie w odniesieniu do zobowiązań, które wykraczają poza nowy wariant spełnienia pierwszego wymogu GAEC 8 określony w niniejszym rozporządzeniu.

(10)

Możliwość stosowania odstępstwa od stosowania normy GAEC 8 określona przez państwa członkowskie w ich planach strategicznych WPR pozostaje bez uszczerbku dla obowiązku przewidzianego w art. 109 ust. 2 lit. a) ppkt (i) rozporządzenia (UE) 2021/2115 dotyczącego włączenia przez państwa członkowskie do ich planów strategicznych WPR opisu wdrażania i powiązanych elementów każdej normy GAEC wymienionej w załączniku III do tego rozporządzenia.

(11)

Aby zapewnić skuteczność odstępstw dozwolonych na podstawie niniejszego rozporządzenia pod kątem ich celu oraz biorąc pod uwagę, że rolnicy muszą podjąć decyzje dotyczące siewu w odniesieniu do upraw jarych w 2024 r., decyzję o skorzystaniu z odstępstw należy podjąć w trybie pilnym. W związku z tym państwa członkowskie powinny podjąć decyzje i powiadomić o nich Komisję w terminie 15 dni od dnia wejścia w życie niniejszego rozporządzenia za pomocą systemu informacji udostępnionego przez Komisję na podstawie rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2017/1185 (2). Decyzje te należy włączyć do planów strategicznych WPR wraz z pierwszym wnioskiem o zmianę planu strategicznego WPR zgodnie z art. 119 rozporządzenia (UE) 2021/2115. Ze względu na potrzebę zapewnienia terminowego wdrożenia decyzje nie powinny podlegać zatwierdzeniu przez Komisję.

(12)

Monitorowanie wykorzystania odstępstwa ma podstawowe znaczenie. Państwa członkowskie powinny zatem przekazywać Komisji odpowiednie dane i ocenę jakościową wpływu odstępstwa na jego cel oraz na główny cel, jakim jest pierwszy wymóg GAEC 8.

(13)

Pierwszy wymóg normy GAEC 8 stanowi poziom bazowy dla niektórych ekoschematów określonych w planach strategicznych WPR państw członkowskich. Aby korzystać z odpowiednich płatności, rolnicy podejmujący zobowiązania w ramach ekoschematów muszą spełniać wymogi poziomu bazowego dla tych ekoschematów. Jednak nie wszystkie projekty ekoschematów określonych obecnie w planach strategicznych WPR państw członkowskich umożliwią rolnikom uwzględnienie nowej możliwości spełnienia pierwszego wymogu normy GAEC 8, przewidzianego w niniejszym rozporządzeniu jako poziom bazowy ekoschematu. Może to uniemożliwić rolnikom podejmowanie zobowiązań w ramach tych ekoschematów, ponieważ nie będą w stanie połączyć ich z nową opcją spełnienia pierwszego wymogu normy GAEC 8, ustanowionego w niniejszym rozporządzeniu, co z kolei może jeszcze bardziej wpłynąć na rentowność ich działalności.

(14)

Aby rolnicy, którzy chcą w 2024 r. przyjąć zobowiązania w ramach ekoschematów oparte na pierwszym wymogu normy GAEC 8 jako poziomie bazowym, określonym w planach strategicznych WPR, mogli w pełni korzystać z odstępstw określonych w niniejszym rozporządzeniu oraz aby w związku z tym można było w pełni wykorzystać skutki odstępstwa, co przyczyni się do poprawy rentowności działalności rolników, państwa członkowskie powinny mieć możliwość wprowadzania i stosowania zmian w tych ekoschematach w odpowiednim czasie w odniesieniu do wniosków w roku składania wniosków 2024. W tym celu państwa członkowskie powinny mieć możliwość dokonywania i stosowania takich zmian w planach strategicznych WPR bez uprzedniego zatwierdzenia ich przez Komisję. Odstępstwo od art. 119 rozporządzenia (UE) 2021/2115 należy ograniczyć do zmian absolutnie niezbędnych do dostosowania odnośnych ekoschematów, jak określono w planach strategicznych WPR, do odstępstw od normy GAEC 8 określonych w niniejszym rozporządzeniu.

(15)

Aby zapewnić przekazywanie Komisji powiadomień o zmianach w ekoschematach składanych w ramach odstępstwa przewidzianego w niniejszym rozporządzeniu za pośrednictwem tego samego systemu elektronicznej wymiany danych co wnioski o zmiany planów strategicznych WPR, o których mowa w art. 119 rozporządzenia (UE) 2021/2115, państwa członkowskie powinny przekazywać takie powiadomienia za pośrednictwem systemu elektronicznej wymiany danych „SFC2021”, o którym mowa w art. 3 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2021/2289 (3).

(16)

Aby zapewnić pewność prawa i właściwe funkcjonowanie ram wykonania, o których mowa w tytule VII rozporządzenia (UE) 2021/2115, zmiany programów ekoschematów dokonywane i wdrażane przez państwa członkowskie na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny podlegać późniejszemu zatwierdzeniu przez Komisję. Państwa członkowskie korzystające z odstępstwa od art. 119 rozporządzenia (UE) 2021/2115 powinny zatem starać się o zatwierdzenie przez Komisję wprowadzonych i wdrażanych na podstawie niniejszego rozporządzenia zmian ekoschematów, włączając je do następnego wniosku o zmianę planu strategicznego WPR zgodnie z art. 119 ust. 1 tego rozporządzenia.

(17)

Aby zapewnić pewność prawa rolnikom, których dotyczą zmiany ekoschematów w oparciu o pierwszy wymóg normy GAEC 8 jako poziom bazowy w roku składania wniosków 2024, wprowadzony i stosowany w wyniku odstępstw określonych w niniejszym rozporządzeniu, należy ustanowić przepisy dotyczące terminów i treści powiadomień Komisji o zmianach tych ekoschematów.

(18)

Ponieważ zmiany ekoschematów opartych na pierwszym wymogu normy GAEC 8 jako poziomie bazowym, określonym w planach strategicznych WPR państw członkowskich, mogą mieć wpływ na kwalifikowalność wydatków do wkładu z EFRG, w celu zapewnienia pełnej skuteczności odstępstwa od art. 119 konieczne jest również odstępstwo od przepisów art. 86 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/2115 dotyczących daty, od której takie wydatki kwalifikowałyby się w wyniku tych zmian.

(19)

Z uwagi na fakt, że państwa członkowskie muszą podjąć decyzje z odpowiednim wyprzedzeniem, zanim rolnicy podejmą wiosną 2024 r. decyzje w sprawie siewu, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

(20)

Komitet ds. Wspólnej Polityki Rolnej nie wydał opinii w terminie wyznaczonym przez jego przewodniczącego,