DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI (UE) 2025/2198
z dnia 30 października 2025 r.
w sprawie realizacji połączenia kolei dużych prędkości Lizbona-Madryt w europejskim korytarzu transportowym „Atlantyk” w zastosowaniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1679
(notyfikowana jako dokument nr C(2025) 7130)
(Jedynie teksty w języku hiszpańskim i portugalskim są autentyczne)
KOMISJA EUROPEJSKA,
uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,
uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1679 z dnia 13 czerwca 2024 r. w sprawie unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej, zmieniające rozporządzenia (UE) 2021/1153 i (UE) nr 913/2010 oraz uchylające rozporządzenie (UE) nr 1315/2013 (1), w szczególności jego art. 55 ust. 1,
a także mając na uwadze, co następuje:
| (1) | Dekarbonizacja transportu, w szczególności przez stworzenie warunków dla ambitnego przesunięcia międzygałęziowego w zakresie długodystansowego transportu towarowego w kierunku energooszczędnych rodzajów transportu, jest kluczowym celem polityki Unii. W swojej strategii na rzecz inteligentnej i zrównoważonej mobilności (2) Komisja wyznaczyła cel polegający na podwojeniu do 2030 r. ruchu w sektorze kolei dużych prędkości. |
| (2) | Zgodnie z art. 6 ust. 1 i załącznikiem I do rozporządzenia (UE) 2024/1679 wymagane jest ukończenie do końca 2030 r. połączenia kolei dużych prędkości między Lizboną a Madrytem w ramach sieci bazowej. |
| (3) | Po ukończeniu połączenia kolei dużych prędkości Lizbona–Madryt operatorzy kolejowi powinni mieć możliwość oferowania bezpośrednich połączeń między tymi dwiema stolicami realizowanych w ciągu około trzech godzin. W związku z ambitnym dążeniem do pełnego zintegrowania połączenia kolei dużych prędkości Lizbona–Madryt z szerszą siecią dużych prędkości Hiszpanii i Francji kluczowym krokiem naprzód jest przyjęcie standardowej europejskiej nominalnej szerokości toru wynoszącej 1 435 mm. Wzmocni to konkurencyjność dalekobieżnego ruchu pasażerskiego. Połączenie kolei dużych prędkości Lizbona–Madryt ma wyraźny wymiar transgraniczny i unijny, łącząc Portugalię, Hiszpanią i dalej Francję. |
| (4) | Projekt połączenia kolei dużych prędkości Lizbona–Madryt jest częścią europejskiego korytarza transportowego „Atlantyk”. W piątym planie prac dotyczącym korytarza „Atlantyk” (lipiec 2022 r.) podkreślono znaczenie przyspieszenia finalizacji tego transgranicznego połączenia kolejowego dużych prędkości, aby zapewnić realną alternatywę dla mniej więcej czterdziestu lotów realizowanych dziennie w obu kierunkach między Lizboną a Madrytem. |
| (5) | Połączenie kolei dużych prędkości Lizbona–Madryt to złożony projekt transgraniczny obejmujący Portugalię i Hiszpanię, który wymaga budowy nowych odcinków infrastruktury. Wszystkie elementy infrastruktury na potrzeby połączenia są niezbędne, aby zapewnić odpowiedni czas podróży w ramach bezpośrednich przewozów dużych prędkości wynoszący około trzech godzin. Chodzi m.in. o trzeci most na rzece Tag w Lizbonie, a także odcinki linii dużych prędkości: Lizbona–Évora, Évora–Caia, Caia–Badajoz, Badajoz–Talayuela oraz Talayuela–Madryt. |
| (6) | Niezbędne jest zatem zapewnienie dobrej koordynacji między Hiszpanią a Portugalią. W celu wsparcia skoordynowanej i terminowej realizacji projektu należy przyjąć przepisy zawierające opis niezbędnych działań oraz harmonogram ich wdrożenia. |
| (7) | Ważne jest również jasne określenie działań niezbędnych do ukończenia połączenia kolei dużych prędkości Lizbona–Madryt oraz harmonogramu jego realizacji, aby zaplanować i w pełni zoptymalizować dostępność finansowania unijnego, krajowego i regionalnego, a także prywatnych środków finansowych. Współfinansowanie unijne wywiera potencjalnie silny impuls dla krajowych i regionalnych procesów decyzyjnych dotyczących realizacji działań. |
| (8) | Portugalia i Hiszpania przeprowadziły już znaczące działania, w tym analizy i prace infrastrukturalne, służące realizacji połączenia kolei dużych prędkości Lizbona–Madryt. Większość z nich była współfinansowana przez Unię w ramach różnych programów (Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, instrument „Łącząc Europę”, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności). Działania były i są obecnie realizowane na podstawie szeregu umów o udzielenie dotacji w ramach instrumentu „Łącząc Europę” (2014-ES-TM-0518-W, 2014-PT-TM-0627-M, 2015-ES-TM-0181-S, 2015-ES-TM-0173-S, 2016-PT-TMC-0059-M, 2016-ES-TM-0271-S, 2019-ES-TM-0252-S, 2020-PT-TMC-0047-S, 101079551-21-PT-TG). |
| (9) | Zgodnie z art. 6 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1679, bez uszczerbku dla art. 8 ust. 5 tego rozporządzenia, państwa członkowskie mają wprowadzić odpowiednie środki, aby ukończyć sieć bazową do dnia 31 grudnia 2030 r. Ponadto art. 8 ust. 5 stanowi, że realizacja projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania zależy od ich stopnia przygotowania, zgodności z unijnymi i krajowymi procedurami prawnymi oraz dostępności środków finansowych, bez naruszenia zobowiązań finansowych danego państwa członkowskiego lub Unii. |
| (10) | Hiszpania i Portugalia dołożyły wszelkich starań, aby wywiązać się z terminu wyznaczonego na 2030 r. dla sieci bazowej, co potwierdzają znaczne postępy poczynione na odcinkach Évora–Merida i Merida–Plasencia. Hiszpania zobowiązała się również do dołożenia wszelkich starań, aby do 2030 r. zakończyć budowę nowego odcinka linii dużych prędkości Talayuela–Madryt. Z powodu ograniczeń technicznych i finansowych, z jakimi boryka się Portugalia, połączenie kolei dużych prędkości między Lizboną a Madrytem nie zostanie jednak sfinalizowane przed końcem 2030 r. Powinno ono zostać w pełni ukończone przed końcem 2034 r. |
| (11) | Biorąc pod uwagę planowane oddanie do użytku do połowy 2026 r. nowego odcinka linii dużych prędkości Évora–Elvas, a także cel, jakim jest ukończenie całego połączenia kolei dużych prędkości do końca 2034 r., konieczne jest zapewnienie etapu pośredniego dla połączenia Lizbona–Madryt z odpowiednim czasem podróży w ramach bezpośrednich przewozów pociągami dużych prędkości wynoszącym około pięciu godzin najpóźniej do 2030 r. |
| (12) | Ponieważ wyniki analiz dotyczących budowy odcinków niezbędnych do osiągnięcia trzygodzinnego czasu podróży do 2034 r. będą dostępne dopiero z końcem 2027 r., harmonogram i związane z nim etapy budowy tych odcinków, w tym wdrożenia i autoryzacji w odniesieniu do każdego z nich europejskiego systemu zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS), mają zostać uzgodnione na późniejszym etapie. |
| (13) | Transgraniczny wymiar projektu wymagał utworzenia specjalnych struktur zarządzania. Europejskie ugrupowanie interesów gospodarczych (EUIG) „Alta Velocidad(e) España Portugal” (AVEP) zostało utworzone w dniu 26 stycznia 2001 r. Celem jego działalności jest m.in. realizacja wszelkich zadań w zakresie połączeń kolejowych Hiszpania–Portugalia, które zostały mu powierzone przez rząd hiszpański lub rząd portugalski bądź przez ich odpowiednie przedsiębiorstwa zarządzające infrastrukturą, tj. Administrador de Infraestructuras Ferroviarias (ADIF) i Infraestruturas de Portugal, S.A. (IP). |
| (14) | Aby monitorować postępy we wdrażaniu, każde z zainteresowanych państw członkowskich powinno przedstawiać Komisji regularne sprawozdania na ten temat odcinków znajdujących się na ich terytoriach, w tym na temat zobowiązań finansowych podjętych w krajowych planach budżetowych, oraz informować ją o wszelkich znaczących opóźnieniach. |
| (15) | Decyzja wykonawcza Komisji C(2018) 2356 z 24.4.2018 w sprawie transgranicznego połączenia kolejowego Évora–Mérida w ramach europejskiego korytarza transportowego „Atlantyk” dotyczy odcinka linii objętego niniejszą decyzją. Należy ją zatem uchylić. Działania, które nie zostały jeszcze zakończone w ramach stosowania wcześniejszej decyzji, zostają włączone do niniejszej decyzji. |
| (16) | Harmonogram realizacji określony w niniejszej decyzji powinien pozostawać bez uszczerbku dla spełnienia wymogów zawartych w prawie międzynarodowym i prawie Unii, w tym w przepisach o ochronie środowiska i zdrowia ludzkiego. Harmonogram ten powinien umożliwiać wszystkim stronom planowanie i pełną optymalizację dostępności finansowania, nie przesądzając o zobowiązaniach finansowych państwa członkowskiego lub Unii. W żadnym wypadku nie może odbiegać od wysokich unijnych norm ochrony środowiska i udziału społeczeństwa. |
| (17) | Środki przewidziane w niniejszej decyzji zostały zatwierdzone przez Portugalię i Hiszpanię. |
| (18) | Środki przewidziane w niniejszej decyzji są zgodne z opinią komitetu, o którym mowa w art. 61 rozporządzenia (UE) 2024/1679, |
PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:
Artykuł 1
Przedmiot
Niniejsza decyzja określa priorytety, działania i harmonogram realizacji projektu połączenia kolei dużych prędkości Lizbona–Madryt, a także odnośne przepisy dotyczące zarządzania.
Artykuł 2
Działania i harmonogram
1. Portugalia i Hiszpania zapewniają wdrożenie poniższych działań w celu umożliwienia, najpóźniej do końca 2030 r., bezpośrednich przewozów pociągami dużych prędkości między Madrytem a Lizboną, gdzie czas podróży wynosić ma około pięciu godzin – w przybliżeniu trzy godziny z Madrytu do granicy i dwie godziny od granicy do Lizbony:
| a) | prace budowlane na drugim torze na odcinku linii konwencjonalnej Poceirão–Bombel mają rozpocząć się w pierwszej połowie 2026 r., a odcinek ten ma zostać oddany do użytku do końca 2029 r.; |
| b) | prace budowlane na nowym odcinku linii dużych prędkości Évora–Caia mają zostać ukończone do końca 2025 r., a odcinek ten ma zostać oddany do użytku do połowy 2026 r.; |
| c) | odcinek linii dużych prędkości Plasencia–Talayuela ma zostać oddany do użytku do końca 2028 r.; |
| d) | europejski system zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS) ma zostać wdrożony na odcinku Évora–Elvas do końca 2027 r.; |
| e) | ERTMS ma zostać wdrożony na odcinku Badajoz–Plasencia do połowy 2026 r. oraz na odcinku Plasencia–Talayuela do końca 2028 r.; |
| f) | ERTMS ma zostać wdrożony w sposób skoordynowany w ramach istniejącej infrastruktury na odcinku Elvas–Badajoz do końca 2028 r.; |
| g) | etapowa budowa i oddanie do użytku odcinka linii dużych prędkości Talayuela–Madryt, zintegrowane ze stopniową elektryfikacją odcinka linii konwencjonalnej Talayuela–Humanes, co stanowi niezbędny warunek umożliwiający zapewnienie, aby czas podróży od Madrytu do granicy – bez przystanków pośrednich – mógł być krótszy niż trzy godziny do końca 2030 r. |
2. Portugalia i Hiszpania zapewniają terminowe wdrożenie poniższych działań w celu umożliwienia, najpóźniej do końca 2034 r., bezpośrednich połączeń dużych prędkości między Madrytem a Lizboną, gdzie czas podróży wynosić ma około trzech godzin – w przybliżeniu dwie godziny z Madrytu do granicy i jedną godzinę od granicy do Lizbony:
| a) | rozpoczęte w drugiej połowie 2024 r. analizy dotyczące nowego odcinka linii dużych prędkości Lizbona–Évora, w tym nowej przeprawy przez rzekę Tag w Lizbonie, mają zostać zakończone do końca 2027 r. |
| b) | Na podstawie wyników analiz, o których mowa w lit. a), budowa poniższych odcinków oraz wdrożenie i autoryzacja ERTMS na każdym z nich mają rozpocząć się z datą zapewniającą ich ukończenie i oddanie do użytku do 2034 r.:
|
| c) | Analizy dotyczące odcinka linii dużych prędkości Caia–Badajoz są zlecane przez EUIG AVEP. Mają zostać rozpoczęte w drugiej połowie 2025 r. i zakończone do końca 2027 r. |
| d) | Na podstawie wyników analiz, o których mowa w lit. c), do końca 2027 r. Hiszpania i Portugalia podejmują decyzję w sprawie:
|
3. W związku z ogólnym celem, jakim jest pełne zintegrowanie połączenia kolei dużych prędkości Lizbona–Madryt z szerszymi sieciami linii dużych prędkości w Hiszpanii i we Francji, które funkcjonują w oparciu o szerokość toru wynoszącą 1 435 mm, Portugalia i Hiszpania podejmują następujące działania:
| a) | każde z obu państw opracowuje skoordynowany plan wdrożenia do końca 2027 r. standardowej europejskiej nominalnej szerokości toru wynoszącej 1 435 mm na linii dużych prędkości Lizbona–Madryt, zgodnie z art. 17 rozporządzenia (UE) 2024/1679; |
| b) | koordynują i kończą migrację szerokości toru między Lizboną a Madrytem zgodnie z planem, o którym mowa w lit. a), oraz zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1679. |
4. Wszystkie działania określone w ust. 1, 2 i 3 muszą zostać odzwierciedlone w krajowych planach inwestycyjnych Hiszpanii i Portugalii.
Artykuł 3
Zarządzanie
1. Realizacja działań, o których mowa w art. 2, jest omawiana co najmniej raz w roku przez przedstawicieli Portugalii i Hiszpanii w ramach posiedzenia specjalnej grupy roboczej, ustanowionej zgodnie z art. 53 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2024/1679, organizowanego na zaproszenie koordynatora europejskiego ds. europejskiego korytarza transportowego „Atlantyk”.
2. Za pośrednictwem grupy roboczej, o której mowa w ust. 1, Portugalia i Hiszpania dzielą się swoimi planami dotyczącymi etapów budowy i oddania do użytku poszczególnych odcinków linii, o których mowa w art. 2, w tym wdrożenia ERTMS, oraz wspólnie analizują ich wpływ na funkcjonowanie kolejowych usług przewozowych w ramach danej infrastruktury.
3. Koordynator europejski ds. europejskiego korytarza transportowego „Atlantyk” może zwoływać posiedzenia z udziałem najwyższych przedstawicieli rządów obu stron w przypadku wszelkich zagrożeń, które mogą utrudnić terminowe zakończenie któregokolwiek z działań określonych w art. 2 ust. 1, 2 i 3.
Artykuł 4
Sprawozdawczość
Portugalia i Hiszpania, co najmniej raz w roku i przed posiedzeniami, o których mowa w art. 3 ust. 1, przedstawiają Komisji i koordynatorowi europejskiemu ds. europejskiego korytarza transportowego „Atlantyk” sprawozdania dotyczące ich odpowiednich działań.
Sprawozdania te przedstawiają postępy we wdrażaniu działań, o których mowa w art. 2, w tym w odniesieniu do zobowiązań finansowych podjętych w krajowych planach budżetowych, oraz wskazują wszelkie napotkane znaczne opóźnienia, określając przyczyny i wskazując podjęte środki naprawcze. W tym celu państwa członkowskie mogą, w stosownych przypadkach, wykorzystywać treść okresowych sprawozdań o stanie działania, które mają być składane zgodnie z umowami o udzielenie dotacji w ramach instrumentu „Łącząc Europę”.
Artykuł 5
Uchylenie
Decyzja wykonawcza Komisji C(2018) 2356 traci moc.
Artykuł 6
Adresaci
Niniejsza decyzja skierowana jest do Republiki Portugalskiej i Królestwa Hiszpanii.
Sporządzono w Brukseli dnia 30 października 2025 r.
W imieniu Komisji
Apostolos TZITZIKOSTAS
Członek Komisji
(1) Dz.U. L, 2024/1679, 28.6.2024, ELI: http://data.europa.eu/eli/reg/2024/1679/oj.
(2) Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów pt. „Strategia na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności – europejski transport na drodze ku przyszłości”, COM(2020) 789 final.
POTRZEBUJESZ POMOCY?Konsultanci pracują od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00 - 17:00
