Czy firma może żądać zwrotu części wynagrodzenia po śmierci pracownika

Oznacza to, że zwrot nienależnej części wynagrodzenia można potrącić wyłącznie za ewentualną zgodą spadkobierców.

W związku z tym, że wypłacone wynagrodzenie było świadczeniem, do którego zmarły nauczyciel nie nabył prawa, nie podlega dziedziczeniu. Pracodawca może potrącić tą należność z pozostałych świadczeń po zmarłym.

Śmierć pracownika w czasie trwania stosunku pracy skutkuje wygaśnięciem stosunku pracy. Rozliczeń należnych pracownikowi świadczeń dokonuje się w stosunku do osób uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym, a w razie ich braku ze spadkobiercami zmarłego.

Na podstawie art. 63¹ Kodeksu pracy z dniem śmierci pracownika stosunek pracy wygasa. Prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika w równych częściach na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku.

W przedstawionej sytuacji nauczyciel zmarł 27 stycznia 2023 r., a więc w tym dniu wygasł stosunek pracy. Mimo to zostało wypłacone wynagrodzenie za kolejny miesiąc w pełnej wysokości, gdyż pracodawca dowiedział się o śmierci pracownika 8 lutego. W tej sytuacji wypłacone wynagrodzenie jest świadczeniem nienależnym.

Prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku (art. 63¹ § 2 Kodeksu pracy). Oznacza to, że na uprawnione osoby przechodzą wyłącznie prawa majątkowe ze stosunku pracy. Zobowiązania pracownika nie przechodzą automatycznie na małżonka lub osoby uprawnione do renty rodzinnej. Ewentualne zobowiązania stają się długami spadkowymi, które podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych. Należy jednak zwrócić uwagę, że w myśl art. 922 § 2 Kodeksu cywilnego nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Prawo do wynagrodzenia jest prawem osobistym przynależnym wyłącznie pracownikowi, którego nie może przenieść na inną osobę. Przepisy przewidują więc jedynie przejście prawa do wynagrodzenia na specjalnej ścieżce dziedziczenia, ale nie dotyczy to już zwrotu nadpłaconego wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 33 pkt 7 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków należą do majątku osobistego. Do spadku nie wchodzą natomiast obowiązki zmarłego związane z jego osobą. 

Ekwiwalent jest świadczeniem ze stosunku pracy, które również należy wypłacić osobie uprawnionej. Również dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2022 r. i 2023 r. będzie świadczeniem należnym po zmarłym nauczycielu. Przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane m.in. w przypadku wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika. Terminy wypłat powyższych świadczeń w razie śmierci pracownika nie odbiegają od ogólnych zasad. Dodatkowe wynagrodzenie roczne należy wypłacić więc do 31 marca 2023 r. Ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypłacany jest w dniu ustania zatrudnienia. W przypadku śmierci pracownika wypłaca się go niezwłocznie po ustaleniu osób uprawnionych do jego otrzymania.

Zgodnie z art. 499 Kodeksu cywilnego potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Oznacza to, że jeśli osoba uprawniona do spadku po zmarłym pracowniku zgłosi się po należne po zmarłym świadczenia, pracodawca pomniejsza je o należność wynikającą z nienależnie wypłaconego wynagrodzenia i informuje o tym fakcie spadkobiercę.

Dariusz Dwojewski

doktor nauk prawnych, wykładowca Uniwersytetu Śląskiego, specjalista w zakresie prawa pracy, pragmatyk pracowniczych i związków zawodowych, współpracownik firm szkoleniowych i autor wielu publikacji