Wyrok WSA w Warszawie z dnia 8 marca 2022 r., sygn. III SA/Wa 2221/21

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodnicząca sędzia WSA Matylda Arnold - Rogiewicz, Sędziowie sędzia WSA Jacek Kaute, sędzia WSA Maciej Kurasz (sprawozdawca), , po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 marca 2022 r. sprawy ze skargi N.M. na interpretację indywidualną Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 15 lipca 2021r. nr 0114-KDIP3-1.4011.353.2021.1.MG w przedmiocie podatku dochodowego od osób fizycznych 1) uchyla zaskarżoną interpretację indywidualną w zaskarżonej części; 2) zasądza od Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej na rzecz N.M. kwotę 697 zł (słownie: sześćset dziewięćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

1. Z akt sprawy wynikało, że N. M. (dalej zwany: "Wnioskodawcą", "Stroną" lub "Skarżącym") złożył 12 kwietnia 2021 r. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych uczestnictwa w programach motywacyjnych organizowanych przez spółkę z siedzibą we Francji. Skarżący przedstawiając stan faktyczny/zdarzenie przyszłe wskazał, że jest osobą fizyczną, podlegającą w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, pracownikiem F. [...] S.A. z siedzibą w G. ("Spółka"). Spółka jest spółką kapitałową, podlegającą w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Spółka należy do międzynarodowej grupy kapitałowej, na której czele stoi F. [...] ("F. [...]") - jest spółką europejska będącą rodzajem spółki akcyjnej z siedzibą we Francji (państwo jej rezydencji podatkowej), której akcje są notowane na giełdzie papierów wartościowych w Paryżu. F. [...] jest jednostką dominującą w odniesieniu do Spółki w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2021 r., poz. 217 ze zm.). F. [...] jest organizatorem dwóch programów motywacyjnych - programu klasycznego oraz programu lewarowanego (zwane dalej łącznie "Programy", a każdy z osobna odpowiednio "Program Klasyczny" i "Program Lewarowany"). Do uczestniczenia w tych Programach, obejmujących Grupę F. [...], uprawnieni są pracownicy F. [...] oraz jej spółek zależnych. Uczestnikami Programów są także pracownicy Spółki, w tym Wnioskodawca, którzy spełnią kryteria udziału w Programach. Pracownicy, w tym Wnioskodawca, będą mieć wybór, do którego z Programów chcą przystąpić. Pracownicy będą mogli również przystąpić jednocześnie do obydwu z nich. Programy zostaną utworzone na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy F. [...]. W ramach Programów uczestnicy będą uprawnieni do objęcia akcji F. [...] ("Akcje"). Uprawnienie pracowników Spółki do udziału w Programach będzie wynikać z uchwały Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy F. [...], która jest organizatorem i administratorem Programów. F. [...] wykonuje wszystkie kluczowe zadania związane z przeprowadzeniem Programów, w szczególności: a) F. [...] jest odpowiedzialna za określenie warunków Programów i kryteriów uczestnictwa. Spółka nie bierze udziału w tym procesie, b) Pracownicy Spółki nie są uprawnieni do udziału w Programach i otrzymania nagrody na podstawie umów o pracę, regulaminu wynagradzania, jak również Innych regulaminów obowiązujących w Spółce, a dotyczących zasad wynagradzania, c) Podstawowym celem Programów jest zmotywowanie pracowników uczestniczących w Programach do zwiększenia wydajności oraz efektywności pracy, a w konsekwencji do osiągania przez Grupę F. [...] jak najwyższych dochodów przy jednoczesnym braku ingerencji w obowiązujące zasady wynagradzania za pracę. Uczestnictwo w Programach ani Akcje przyznawane w Programach nie są natomiast ekwiwalentem za pracę faktycznie wykonaną przez uczestników Programów dla ich pracodawcy, w tym Spółki, d) Spółka ma za zadanie jedynie dokonać technicznych czynności, które umożliwią komunikację pomiędzy F. [...] i pracownikami Spółki związanych m.in. z przesłaniem lub udostępnieniem dokumentów i danych oraz zebraniem i przekazaniem F. [...] środków finansowych, które pracownicy chcą zainwestować w Programach. W przypadku obu Programów Akcje F. [...] będą subskrybowane za pośrednictwem i przechowywane w imieniu uczestników przez specjalny wehikuł inwestycyjny (francuski: F. [...]; dalej: "F. [...]"). F. [...] jest powszechnie wykorzystywany we Francji dla celów przechowywania akcji posiadanych przez pracowników-inwestorów. F. [...] wydał uczestnikom jednostki uczestnictwa, których wartość będzie odzwierciedlaniem wartości Akcji. Wartość jednostek uczestnictwa w F. [...] ulega zmianom odpowiadającym zmianom kursu akcji Spółki. F. [...] został utworzony we Francji, według prawa francuskiego i zgodnie z obowiązującym we Francji prawem nie jest traktowany jako osoba prawna, ani spółka osobowa. Według wiedzy Spółki, F. [...] nie jest funduszem kapitałowym w rozumieniu art. 5a pkt 14 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r., poz. 1128, z późn. zm.; dalej: "u.p.d.o.f."). F. [...] nie jest również funduszem w rozumieniu Dyrektywy 2009/65/EC z 13 lipca 2009 r. Jednostki uczestnictwa F. [...] stanowią inne prawa majątkowe, o których mowa w art. 24 ust. 11b ustawy o PIT, w brzmieniu ustawy obowiązującym od 1 stycznia 2018r., tj. takie prawa, w wyniku realizacji których uczestnik nabywa i posiada Akcje. Zgodnie z prawem francuskim, uczestnicy programu posiadający jednostki F. [...], są właścicielami Akcji F. [...]. Jednocześnie F. [...] nie jest - z formalnego punktu widzenia - stroną jakichkolwiek czynności prawnych. Stroną umów zawieranych przez F. [...] są bowiem uczestnicy Programów posiadający jednostki F. [...]. Oznacza to, że Akcje F. [...] nie będą własnością F. [...]. Według wiedzy Spółki, francuskie regulacje zasadniczo nie dopuszczają zbywalności jednostek uczestnictwa w F. [...]. Jednostki uczestnictwa F. [...] mogą być jedynie umorzone w określonych okolicznościach. Jakkolwiek istnieją trudności z przełożeniem charakteru prawnego jednostek uczestnictwa z przepisów francuskich na polskie to ta okoliczność braku powszechnej zbywalności powoduje, że trudno byłoby je zaklasyfikować jako papiery wartościowe w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2020 r. poz. 89). Jednostki uczestnictwa F. [...] stanowią więc inne prawa majątkowe, o których mowa w art. 24 ust. 11b ustawy o PIT, w brzmieniu ustawy obowiązującym od 1 stycznia 2018 r., tj. takie prawa, w wyniku realizacji których Wnioskodawca nabywa i posiada Akcje. W obu Programach Akcje F. [...] są obejmowane przez uczestników w zamian za kwoty subskrypcyjne pochodzące z ich środków własnych. Akcje obejmowane przez uczestników na podstawie Programów są przyznawane z dyskontem od ich bieżącej wartości rynkowej ("Dyskonto"). Cena subskrypcyjna Akcji będzie oparta o średnią 20 kursów otwarcia Akcji F. [...] odnotowanych na giełdzie papierów wartościowych w Paryżu przed wyznaczoną w Programach datą ("Cena Referencyjna") po pomniejszeniu o Dyskonto. W obu Programach inwestycja osobista uczestników w Programach jest uzupełniana o przyznanie im dodatkowych akcji F. [...] (tzw. "Wkład Uzupełniający"). Liczba akcji przyznanych Wnioskodawcy w ramach Wkładu Uzupełniającego określona jest w oparciu o odpowiedni algorytm zależny od ilości nabytych Akcji za środki własne przez pracownika uczestniczącego w Programie. W rezultacie, w zamian za zapłatę ceny subskrypcyjnej Akcji w formie wkładu osobistego, uczestnicy otrzymują Akcje w ilości wynikającej z wysokości wkładu osobistego oraz dodatkowe Akcje w wysokości Wkładu Uzupełniającego. Dodatkowe Akcje w wysokości Wkładu Uzupełniającego zostają przyznane w tym samym momencie, w którym nastąpiła subskrypcja akcji za własny wkład uczestników. W przypadku Programu Klasycznego, dywidendy wypłacane przez F. [...] będą automatycznie reinwestowane przez F. [...] w dodatkowe akcje F. [...], które zostaną przyznane uczestnikom posiadającym Akcje. Reinwestycja spowoduje przyznanie dodatkowych jednostek F. [...] lub zwiększenie wartości dotychczasowych jednostek F. [...], aby odzwierciedlić wartość reinwestycji dywidendy. W związku z tym, faktycznie uprawnienie do otrzymania dywidend jest wykonywane przez F. [...]. Przy czym, uprawnienie to jest skorelowane z obowiązkiem reinwestycji dywidendy zgodnie z zasadami Programu. Koszt dywidend będzie ponoszony zatem przez F. [...] i nie będzie on ponoszony przez Spółkę. Natomiast, w przypadku Programu Lewarowanego, formuła tego programu będzie oparta o tzw. mechanizm lewarowania. Mechanizm ten polega na zaangażowaniu w ramach programu banku, który współfinansuje inwestycję w Programie oraz gwarantuje uczestnikom minimalny zwrot z inwestycji. Inwestycja w Programie Lewarowanym obejmie zatem następujące etapy: a) Cena subskrypcyjna Akcji zostanie ustalona przez F. [...] w oparciu o Cenę Referencyjną po pomniejszeniu o Dyskonto od tak ustalonej wartości Akcji ("Cena Subskrypcyjna"), b) Uczestnicy pokryją ze środków własnych 10% Ceny Subskrypcyjnej Akcji ("Wkład Osobisty"), c) Jednocześnie F. [...] zawrze z bankiem umowę SWAP, zgodnie z która bank zapłaci pozostałą część Ceny Subskrypcyjnej Akcji niepokrytą Wkładem Osobistym, tj. 90% Ceny Subskrypcyjnej ("Wkład Uzupełniający Banku"), d) Po otrzymaniu powyższych wpłat, F. [...] nabędzie Akcje F. [...] w imieniu uczestników. W konsekwencji uczestnicy nie będą zobowiązani do pokrycia Wkładu Uzupełniającego Banku, który to zostanie pokryty przez bank na podstawie umowy SWAP. Uczestnicy nigdy nie będą korzystali wprost z Wkładu Uzupełniającego Banku, e) Za kwotę równą wartości Wkładu Osobistego, uczestnik otrzyma jednostkę uczestnictwa w F. [...], której wartość będzie obliczana z uwzględnieniem: (i) wartości Wkładu Osobistego uczestnika oraz (ii) Wkładu Uzupełniającego Banku. Uczestnikom nigdy nie będzie natomiast przysługiwał Wkład Uzupełniający Banku. Wkład Uzupełniający Banku zostanie jedynie wzięty pod uwagę w ramach algorytmu przy obliczeniu ew. zysku uczestników z inwestycji, w przypadku wzrostu wartości Akcji w okresie blokady. Zgodnie z ww. umową SWAP zawartej przez bank z F. [...]: a) Bank zapewnia finansowanie Wkładu Uzupełniającego Banku oraz gwarantuje uczestnikom zwrot z inwestycji w wysokości nie niższej niż wartość Wkładu Osobistego i wartości Wkładu Uzupełniającego. W zamian za tę gwarancję Bankowi należne są: (i) kwota Dyskonta, która efektywnie obniża wartość finansowania wpływającą na wysokość Wkładu Uzupełniającego Banku (ii) kwoty wszelkich dywidend wypłacanych w trakcie trwania Programu oraz (iii) częściowy udział w zysku z inwestycji w Programie osiągniętym przez uczestników, b) W czasie subskrypcji bank zapłaci do F. [...] Wkład Uzupełniający Banku w celu nabycia przez F. [...] Akcji. Wkład Uzupełniający Banku będzie równy Cenie Referencyjnej pomniejszonej o Dyskonto i Wkład Osobisty uczestników. Bank jest zatem beneficjentem Dyskonta, ponieważ: w momencie subskrypcji Akcji - bank finansuje Wkład Uzupełniający Banku równy Cenie Referencyjnej pomniejszonej o Dyskonto i Wkład Osobisty uczestników i to bank korzysta z całej kwoty Dyskonta, zgodnie z algorytmem ustalania wynagrodzenia z tytułu zakończenia inwestycji w Programie - Dyskonto z którego skorzystał bank nigdy nie zostaje uwzględnione w kalkulacji wynagrodzenia należnego uczestnikom tj. nie powoduje zwiększenia lub zmniejszenia tego wynagrodzenia. Oznacza to, że uczestnicy nie korzystają z Dyskonta w momencie subskrypcji ani w trakcie trwania Programu ani przy jego zakończeniu. C) W przypadku, gdy w okresie blokady F. [...] wypłaci dywidendy, F. [...] automatycznie przekaże je bankowi na podstawie zawartej umowy SWAP. W konsekwencji, kwoty dywidend nie będą wypłacane uczestnikom lub inwestowane na ich rzecz np. w dodatkowe akcje F. [...]. Nie dojdzie w tym przypadku także ani do przyznania dodatkowych jednostek F. [...] uczestnikom lub ich ułamków ani do zwiększenia wartości dotychczas przyznanych jednostek. D) Bank gwarantuje, że po zakończeniu okresu blokady, uczestnicy otrzymają minimalny zwrot z inwestycji w wysokości nie niższej niż wartość Wkładu Osobistego i Wkładu Uzupełniającego (gwarantowane minimum). Jednocześnie, w przypadku gdy uczestnik osiągnie zysk z inwestycji w Programie, bankowi będzie przysługiwał częściowy udział w tym zysku obliczony na podstawie algorytmu określonego w Programie Pomimo sfinansowania przez bank Wkładu Uzupełniającego uczestnikom nigdy ten wkład nie będzie przysługiwał, ani w momencie Subskrypcji, ani w trakcie Programu, ani po zakończeniu okresu blokady. W momencie zakończenia Programu Lewarowanego uczestnicy będą bowiem uprawnieni jedynie do otrzymania zwrotu z inwestycji w postaci Wkładu Osobistego i Wkładu Uzupełniającego (co jest gwarantowane) jak również do uzyskania ew. zysku z inwestycji w przypadku wzrostu Wartości Akcji po pomniejszeniu go o udział w tym zysku przysługujący Bankowi. W celu obliczenia wysokości tego zysku wzięta pod uwagę zostanie całość inwestycji (tj. Wkład Osobisty, Wkład Uzupełniający i Wkład Uzupełniający Banku). Kolejno część z tego zysku będzie przypadała bankowi. Pozostała część będzie zaś przypadała uczestnikom. Reasumując, z perspektywy uczestników zainwestują oni w Akcje F. [...] Wkład Osobisty. Umowa SWAP zawarta między F. [...] i bankiem gwarantuje mu zwrot tego Wkładu Osobistego po okresie blokady. Uczestnikom nie będą przysługiwały Dyskonto i dywidendy - są one należne bankowi za zawarcie umowy SWAP. Uczestnicy nigdy nie uzyskają też Wkładu Uzupełniającego Banku. Wkład ten zostanie jedynie użyty dla obliczenia ew. zysku uczestników przy wzroście kursu Akcji podczas okresu blokady. Na potrzeby obliczenia tego zysku hipotetycznie zostanie przyjęte, że uczestnikom przysługuje również zysk od wartości Akcji sfinansowanych z Wkładu Uzupełniającego Banku. Część z tego zysku przypadnie bankowi, a pozostała część uczestnikom. W obu Programach Spółka może ponosić koszt Dyskonta w sytuacji, w której akcje obejmowane przez uczestników będą Akcjami już istniejącymi. Koszt Dyskonta natomiast nie będzie ponoszony przez Spółkę, Jeżeli obejmowane Akcję będą akcjami nowo emitowanymi (ekonomiczny ciężar Dyskonta będzie ponosić F. [...]). Spółka nie będzie ponosić kosztu dywidend (ekonomiczny ciężar dywidend będzie ponoszony przez F. [...]). Spółka będzie ponosić również koszt Wkładu Uzupełniającego przyznanego uczestnikom. Inwestycja w ramach obu Programów, w których pracownicy będą posiadać Akcje F. [...] objęta będzie 5 letnim okresem blokady. W ciągu tego okresu uczestnicy co do zasady (za wyjątkiem kilku ściśle określonych przypadków wcześniejszej sprzedaży lub umorzenia), nie mogą dokonać zbycia Akcji lub umorzenia posiadanych jednostek uczestnictwa w F. [...]. W przypadku obu Programów, w momencie zakończenia okresu blokady uczestnicy będą mogli umorzyć jednostki uczestnictwa w F. [...] na podstawie kursu Akcji na dzień umorzenia (w przypadku Programu Klasycznego) lub za wynagrodzeniem ustalonym na podstawie określonego algorytmu, jednakże nie niższym niż wartość Wkładu Osobistego i Wkładu Uzupełniającego (w przypadku Programu Lewarowanego). Uczestnikowi na skutek umorzenia jednostek uczestnictwa F. [...] zostaną wypłacone środki pieniężne. Alternatywnie, uczestnicy będą mogli kontynuować posiadanie Akcji F. [...] poprzez F. [...]. Uczestnicy będą samodzielnie decydowali o dacie i sposobie zakończenia swojej inwestycji i Spółka nie będzie w tym zakresie podejmowała żadnych decyzji. Umorzenie jednostek uczestnictwa F. [...] będzie miało formę odpłatną i będzie wiązało ze sprzedażą Akcji. Na skutek umorzenia uczestnicy otrzymają środki pieniężne. W wyniku umorzenia jednostek uczestnictwa F. [...] uczestnicy będą mogli ewentualnie otrzymać Akcje F. [...], jeśli dokonają takiego wyboru. W przypadku umorzenia jednostek F. [...] w zamian za Akcje dojdzie do zmiany sposobu posiadania akcji przez uczestników - z posiadania poprzez F. [...] na posiadanie bezpośrednie przez uczestników. Wyjście z inwestycji w obu Programach może więc nastąpić na dwa sposoby: a) dojdzie do umorzenia jednostek F. [...] w zamian za Akcje i późniejszego zbycia tych Akcji, albo b) obie czynności zadzieją się jednocześnie – F. [...] zbędzie Akcje przechowywane dla uczestników i wyda środki z tego tytułu uczestnikom umarzając jednostki F. [...]. Środki pieniężne lub Akcje F. [...] będą technicznie przekazywane pracownikom przez fundusz F. [...], który dokonana umorzenia jednostek F. [...]. Może się zdarzyć, że Spółka będzie na polecenie F. [...] faktycznie pośredniczyć w wydawaniu uczestnikom środków pieniężnych, które uzyskają oni w wyniku umorzenia jednostek uczestnictwa F. [...]. W takim przypadku Spółka będzie działać jedynie jako wręczyciel pośredniczący w przekazaniu świadczeń. Jeżeli uczestnicy po wygaśnięciu okresu blokady dokonają umorzenia jednostek uczestnictwa F. [...] w zamian za Akcje, w dalszej kolejności będą uprawnieni do zbycia tych Akcji. W takim przypadku uczestnicy będą samodzielnie decydowali o dacie i sposobie zbycia Akcji i Spółka nie będzie w tym zakresie podejmowała żadnych decyzji. Spółka może udzielić uczestnikom obu Programów, którzy są pracownikami Spółki, nieoprocentowanego wsparcia finansowego na cel udziału w Programach. Wsparcie finansowe dotyczy całej kwoty zakładanej przez pracownika inwestycji. Wsparcie to będzie /musi być w całości przeznaczone na pokrycie ceny Akcji. Wsparcie to będzie mieć formę nieoprocentowanej pożyczki udzielonej pracownikom. Wsparcie finansowe będzie udzielane przez Spółkę automatycznie, jeżeli tylko pracownik weźmie udział w jednym z Programów. Wszyscy pracownicy, którzy spełnią warunki udziału w Programach mogą otrzymać wsparcie w tej formie na takich samych warunkach i zasadach. Kwota wsparcia finansowego udzielonego pracownikowi przekazywana jest przez Spółkę do F. [...] w terminie wyznaczonym w warunkach Programów. Pracownik, który zdecyduje się skorzystać ze wsparcia finansowego będzie zobowiązany spłacić wynikającą z niego kwotę w 12 ratach w okresie 12 miesięcy począwszy od miesiąca, w którym dojdzie do subskrypcji Akcji lub od następnego miesiąca. Pracownik upoważni Spółkę do dokonywania co miesiąc potrącenia z jego wynagrodzenia kwoty odpowiadającej tym ratom. Jednocześnie, Spółka nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie udzielania pożyczek. Z uwagi na wagę sprawy będącej przedmiotem niniejszego wniosku, Wnioskodawca zwraca się z uprzejmą prośbą o pilne rozpatrzenie jego wniosku i w miarę możliwości Organu o wydanie interpretacji w terminie szybszym niż 3 miesiące od złożenia wniosku. Jednocześnie, Wnioskodawca zwraca uwagę, że Programy jak również niniejszy wniosek nie są złożone w celu obejścia prawa podatkowego lub unikania jakiegokolwiek opodatkowania. Programy są elementem polityki korporacyjnej F. [...] pozwalającej pracownikom spółek z wielu państw na świecie na objęcie Akcji i partycypowanie w rozwoju Grupy F. [...]. Programy oparte są o realnie emitowane i notowane Akcje F. [...], nie zaś o instrumenty finansowe zależne od wskaźników finansowych osiąganych przez F. [...]. W Programach jest również wykorzystywany powszechnie stosowany przez spółki francuskie wehikuł F. [...]. Jest on oparty o wieloletnią legislację i praktykę we Francji. Nad przebiegiem Programu czuwają zarówno organy F. [...], instytucje finansowe angażowane przez F. [...], jak również francuski nadzór finansowy. Programy nie tylko z prawnego, ale i ekonomicznego punktu widzenia nie stanowią elementu wynagrodzenia pracowników. Oznacza to, że niezależnie od tego, czy pracownik uczestniczy w Programach czy nie, jego zarobki z umowy o pracę pozostają na tym samym poziomie. Pracownikowi nie zostaje zatem przyznany żaden instrument finansowy zastępujący część jego wynagrodzenia, lecz jedynie dodatkowa możliwość uczestniczenia w Programach. W tym zakresie Programy nie tylko nie powoduje możliwości uniknięcia jakiegokolwiek opodatkowania, lecz wręcz przeciwnie pozwalają na powstanie dodatkowego przychodu do opodatkowania w Polsce po stronie uczestników. W związku z powyższym, ani Program, ani niniejszy wniosek nie wpisują się w schemat opisany w informacji Szefa KAS o stosowaniu przepisów dotyczących przeciwdziałania unikaniu opodatkowania w kontekście tzw. Programów Motywacyjnych z 1 sierpnia 2017 r. Program natomiast, co zostaje wykazane poniżej, wpisuje się w regulację wynikającą z przepisów art. 24 ust. 11-12a u.p.d.o.f. Z uwagi na niedawną nowelizację tych przepisów Wnioskodawca jest zainteresowany ich interpretacją.