Wyrok NSA z dnia 15 marca 2022 r., sygn. II GSK 1802/18
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Zbigniew Czarnik (spr.) Sędzia NSA Joanna Sieńczyło-Chlabicz Sędzia del. WSA Jacek Czaja Protokolant asystent sędziego Elżbieta Jabłońska-Gorzelak po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2022 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 maja 2018 r. sygn. akt VI SA/Wa 579/18 w sprawie ze skargi Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych na decyzję Ministra Sprawiedliwości z dnia [...] lutego 2018 r. nr [...] w przedmiocie wpisu na listę radców prawnych oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (dalej: WSA, sąd pierwszej instancji) wyrokiem z 25 maja 2018 r. sygn. akt VI SA/Wa 579/18 oddalił skargę Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych (dalej: Prezydium KRRP, skarżący) na decyzję Ministra Sprawiedliwości z [...] lutego 2018 r. nr [...] w przedmiocie uchylenia uchwały o odmowie wpisu na listę radców prawnych A.M. (dalej: uczestnik postępowania, kandydat).
Sąd pierwszej instancji orzekał w następującym stanie sprawy:
Na skutek wniosku o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego na podstawie art. 362 ust. 2 i 4 w zw. z art. 25 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1870 ze zm.; dalej: u.r.p.) i uznania, że kandydat spełnił wymogi z art. 25 ust. 2 pkt 3 u.r.p., uczestnik postępowania przystąpił do egzaminu radcowskiego w dniach od 28 do 31 marca 2017 r., który zdał z wynikiem pozytywnym.
Uchwałą z [...] sierpnia 2017 r. Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie (dalej: Rada OIRP) odmówiła uczestnikowi postępowania wpisu na listę radców prawnych uznając, że nie spełnia on warunku z art. 24 ust. 1 pkt 5 u.r.p., a także przesłanki, o której mowa w art. 25 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 pkt 6 u.r.p. Rada OIRP stwierdziła, że praktyka kandydata zdobyta w ramach współpracy
z kancelarią w zakresie wykonywania zawodu doradcy prawnego i działalności gospodarczej nie może być uznana za praktykę, o której mowa w art. 25 ust. 2 pkt 3 u.r.p., ponieważ nie była ukierunkowana na zdobycie przygotowania do wykonywania zawodu radcy prawnego, kandydat nie podlegał kierownictwu merytorycznemu radcy prawnego czy adwokata, nie odbierał wskazówek co do sposobu prowadzenia spraw. Rada OIRP uznała, że kandydat nie spełnia również przesłanki z art. 24 ust. 1 pkt 5 u.r.p., zgodnie z którą na listę radców prawnych może być wpisana tylko osoba, która jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego. Organ wskazał, że brak doświadczenia w zakresie czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego lub adwokata może prowadzić do tego, że interesy klientów będą zagrożone lub nienależycie reprezentowane. Dotychczasowa aktywność zawodowa kandydata nie pozwala przyjąć, że daje on rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu prawnego.
Prezydium KRRP uchwałą z [...] listopada 2017 r. utrzymało w mocy uchwałę Rady OIRP z [...] sierpnia 2017 r., podnosząc w uzasadnieniu, że każda z określonych w art. 24 ust. 1 pkt 1-6 u.r.p. przesłanek wpisu jest niezależna oraz równorzędna i tylko łączne ich spełnienie czyni wpis na listę radców prawnych możliwym, a organy samorządu radcowskiego badając wniosek o wpis są nie tylko uprawnione do samodzielnej oceny materiału dowodowego czy kandydat do zawodu radcy prawnego spełnia wszystkie te przesłanki, ale mają również konstytucyjny obowiązek sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu radcy prawnego, w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.
Zaskarżoną decyzją z [...] lutego 2018 r. Minister Sprawiedliwości (dalej: Minister), na podstawie m.in. art. 24 ust. 1 pkt 6 i art. 25 ust. 2 pkt 3 oraz art. 24 ust. 1 pkt 5 u.r.p., po rozpatrzeniu odwołania A.M., uchylił uchwałę Prezydium KRRP z [...] listopada 2017 r. utrzymującą w mocy uchwałę Rady OIRP z [...] sierpnia 2017 r.
o odmowie wpisu uczestnika postępowania na listę radców prawnych i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia skarżącemu.
W uzasadnieniu Minister podkreślił, że fakt spełnienia przez kandydata określonej w art. 25 ust. 2 pkt 3 u.r.p. przesłanki uprawniającej do przystąpienia do egzaminu radcowskiego bez odbycia aplikacji radcowskiej został potwierdzony decyzją Przewodniczącego Komisji Egzaminacyjnej nr 6 w Warszawie z [...] marca 2017 r. Kandydat spełnia także pozostałe przesłanki do wpisu na listę radców prawnych określone w art. 24 ust. 1 u.r.p. Zdaniem Ministra uczestnik postępowania legitymuje się doświadczeniem, o którym mowa w art. 25 ust. 2 pkt 3 u.r.p. Organ wskazał, że przy interpretacji przepisów umożliwiających wpis na listę radców prawnych osób, które nie ukończyły aplikacji radcowskiej i zdały egzamin radcowski należy kierować się zasadą exceptiones non sunt extendendae. Minister nie zaakceptował natomiast dokonanej przez organy wpisowe oceny materiału dowodowego w zakresie charakteru czynności składających się na doświadczenie zawodowe kandydata. W tym zakresie wskazał, iż w toku postępowania administracyjnego kandydat przedłożył wszelkie niezbędne dokumenty, w tym zaświadczenie wystawione przez adwokata P.K. stwierdzające, że w okresie współpracy z kancelarią uczestnik wykonywał czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego. Minister nie podzielił też argumentacji organów wpisowych dotyczącej braku rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego, a także oceny, że niedopuszczenie uczestnika do wykonywania zawodu radcy prawnego ma na celu ochronę interesu społecznego.
Nie zgadzając się z tym rozstrzygnięciem Prezydium KRRP wniosło skargę, w której domagało się uchylenia decyzji i przekazania sprawy Ministrowi do ponownego rozpoznania, a także uchylenia uchwały Komisji Egzaminacyjnej nr 6 w Warszawie powołanej do przeprowadzenia egzaminu radcowskiego w 2017 r. z [...] kwietnia 2017 r. w przedmiocie stwierdzenia pozytywnego wyniku egzaminu radcowskiego uczestnika postępowania oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.
W odpowiedzi na skargę Minister wniósł o jej oddalenie.
WSA w Warszawie działając na podstawie art. 151 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325; dalej: p.p.s.a.) oddalił skargę.
W ocenie sądu pierwszej instancji kwestia sporna w sprawie sprowadza się do oceny, czy można było kandydata wpisać na listę radców prawnych, skoro zdał egzamin radcowski bez odbycia aplikacji radcowskiej. Podstawą dopuszczenia kandydata do tego egzaminu było spełnienie przesłanki z art. 25 ust. 2 pkt 3 u.r.p., zgodnie z którym osoby przystępujące do egzaminu radcowskiego bez odbycia aplikacji radcowskiej muszą spełniać wymagania przewidziane w art. 24 ust. 1 pkt 1 i pkt 3 - 5 u.r.p., a więc przesłanki tożsame z tymi, które są konieczne, aby móc zostać wpisanym na listę radców prawnych. WSA wskazał, że przedmiotem sporu była również ocena czy organy wpisowe mogły ponownie badać spełnienie przez kandydata wszystkich przesłanek decydujących o jego wpisie na listę radców prawnych mimo zdanego egzaminu radcowskiego.
WSA wskazał, że podziela stanowisko orzecznictwa, zgodnie z którym zarówno w art. 25 ust. 1 pkt 4 lit. b, jak i pkt 5 lit. b u.r.p. ustawodawca kładzie nacisk na to, aby czynności określone w tych przepisach należały do zakresu czynności zawodowych adwokata lub radcy prawnego, jednak nie można wykluczyć, że będą obejmowały także czynności doradcy podatkowego, skoro do ich wykonywania uprawniony jest z mocy samej ustawy zarówno radca prawny, jak i adwokat. Stąd też osoba, która na mocy umowy cywilnoprawnej z kancelarią, o której mowa w art. 8 ust. 1 u.r.p., świadczy osobiście te same czynności co doradca podatkowy, a także inne – wymagające wiedzy prawniczej i bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego – spełnia warunki określone w art. 25 ust. 1 pkt 5 lit. b u.r.p.
Dlatego zdaniem WSA uczestnik postępowania wykazał przewidzianymi prawem dokumentami, że po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 4 lat w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu wykonywał na podstawie umowy cywilnoprawnej wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego lub adwokata w spółce komandytowej. W ocenie sądu, wręcz niezrozumiałym jest uznanie przez organy wpisowe, że kandydat nie spełnia przesłanki z art. 24 ust. 1 pkt 5 u.r.p., tj. nie daje rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego, jeśli zważy się fakt wieloletniego doświadczenia zawodowego doradcy podatkowego, który – jako zawód zaufania publicznego – również wymaga zachowania standardów etyczno-moralnych istotnych ze względu na jego specyfikę oraz legitymowania się nieskazitelnym charakterem.
Sąd pierwszej instancji podzielił stanowisko Ministra co do wykładni art. 26 ust. 1 pkt 6 u.r.p. i art. 25 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 pkt 5 u.r.p., a tym samym za nieprawidłowe uznał argumenty Prezydium KRRP. WSA wskazał, że w sprawie nie budziły wątpliwości ustalenia faktyczne, a tylko wykładnia wskazanych uregulowań i ich zastosowanie do poczynionych ustaleń. Zdaniem WSA przyjęta przez skarżącego wykładnia tych przepisów wiązałaby się z przyzwoleniem na sytuację, w której zdolność danej osoby do przystąpienia do egzaminu radcowskiego oceniana byłaby nie przed jego przeprowadzeniem, lecz dopiero po zdanym egzaminie, a zatem w sprzeczności z zasadą ochrony praw nabytych wynikającą z zasady demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji RP).
WSA nie stwierdził naruszenia przez Ministra przepisów prawa materialnego, ani przepisów postępowania w sposób, który mógłby zaważyć na wyniku tej sprawy.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożyło Prezydium KRRP, zaskarżając orzeczenie w całości oraz domagając się jego uchylenia w całości i uchylenia zaskarżonej decyzji, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, a także zasądzenia kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Skarżący wniósł o rozpoznanie skargi kasacyjnej na rozprawie. Zaskarżonemu wyrokowi, na podstawie art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a. zarzucił:
I. naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, tj.:
1. art. 24 ust. 2c u.r.p. i art. 25 ust. 3 u.r.p. poprzez ich błędną wykładnią i przyjęcie, że organy samorządu zawodowego radców prawnych w toku postępowania administracyjnego w przedmiocie wpisu na listą radców prawnych są związane oceną właściwego przewodniczącego komisji egzaminacyjnej lub wydanym na podstawie art. 362 ust. 5 u.r.p. w zw. art. 333 ust. 5 u.r.p postanowieniem Ministra Sprawiedliwości i nie mają prawa samodzielnej ponownej oceny wskazanych w art. 25 ust. 2 u.r.p. przesłanek wpisu wnioskodawcy na listę radców prawnych, podczas gdy prawidłowa wykładnia powołanych regulacji powinna prowadzić do wniosku, że kompetencja organów samorządu zawodowego do oceny przesłanek wskazanych w art. 25 ust. 2 u.r.p. jest całkowicie niezależna od wskazanej w art. 362 ust. 5 u.r.p. w zw. art. 333 ust. 5 u.r.p kompetencji właściwego przewodniczącego komisji egzaminacyjnej lub Ministra Sprawiedliwości do formalnej oceny przedłożonych przez wnioskodawcę dokumentów i organy samorządu zawodowego mogą ją w pełni wykonywać w toku postępowania administracyjnego w przedmiocie wpisu na listą radców prawnych;
2. art. 25 ust. 2 pkt 3 u.r.p. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie; że osoba która nie wykonywała wymagających wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego lub adwokata, lecz wykonywała odrębny zawód regulowany, tj. zawód doradcy podatkowego, wykonując powierzone czynności samodzielnie (bez wymaganego nadzoru ze strony radcy prawnego lub adwokata) spełnia warunki do wpisu na listę radców prawnych na podstawie tego przepisu;
3. art. 24 ust. 1 pkt 5 u.r.p. poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że uczestnik posiada rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego, w sytuacji gdy dotychczas wykonywał on w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej przede wszystkim czynności będące przejawem wykonywania zawodu doradcy podatkowego, a więc o znacznie węższym zakresie przedmiotowym niż czynności wykonywane w ramach zawodu radcy prawnego lub adwokata, a wskutek tego nie ma on niezbędnego doświadczenia w wykonywaniu czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego;
II. naruszenie przepisów postępowania w stopniu mającym istotny wpływ na wynik sprawy tj.:
1. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w zw. z art. 138 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1257; dalej: k.p.a.) w zw. z w zw. z art. 24 ust. 2 u.r.p. poprzez niedopatrzenie się przez sąd naruszenia prawa w uchyleniu mocą decyzji wyłącznie uchwały Prezydium KRRP z [...] września 2017 r. i wskazanie, że Prezydium ma możliwość wydawania wszystkich rozstrzygnięć wymienionych w art. 138 § 1 oraz 2 k.p.a., podczas gdy organem właściwym do dokonania wpisu na listę radców prawnych jest wyłącznie rada danej okręgowej izby radców prawnych, które to naruszenie prawa miało istotny wpływ na wynik sprawy, bowiem prawidłowa wykładnia powołanych regulacji powinna skutkować uwzględnieniem wniesionej skargi;
2. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w zw. z art. 8 k.p.a. poprzez błędne przyjęcie, że organy wpisowe odmawiając uczestnikowi wpisu na listę radców prawnych naruszyły wyrażoną w art. 8 k.p.a. zasadę prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej oraz że powołana zasada nakazuje bezwzględnie wpisać uczestnika na listę radców prawnych wyłącznie dlatego, że uprzednio został on dopuszczony do egzaminu radcowskiego, nawet w sytuacji w której nie spełnia on warunków do tego wpisu, które to naruszenie prawa miało istotny wpływ na wynik sprawy bowiem prawidłowa wykładnia powołanych regulacji powinna skutkować uwzględnieniem wniesionej skargi;
3. art. 151 p.p.s.a. poprzez oddalenie skargi na decyzję w sytuacji w której istnieją podstawy do jej uwzględnienia.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pełnomocnik Ministra wniósł o jej oddalenie jako nieuzasadnionej.
Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługuje na uwzględnienie.
Stosownie do treści art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA lub sąd drugiej instancji) rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej biorąc z urzędu pod uwagę przyczyny nieważności postępowania sądowoadministracyjnego wskazane w art. 183 § 2 p.p.s.a. W rozpoznawanej sprawie nie wystąpiły okoliczności skutkujące nieważnością postępowania, zatem spełnione zostały warunki do merytorycznego rozpoznania skargi kasacyjnej.
Zgodnie z treścią art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a. skargę kasacyjną można oprzeć na naruszeniu prawa materialnego, które może polegać na błędnej wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu albo na naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy.
Skarga kasacyjna Prezydium KRRP oparta została na obu podstawach kasacyjnych z art. 174 p.p.s.a. W takiej sytuacji sąd drugiej instancji w pierwszej kolejności rozpoznaje podniesione w tej skardze zarzuty procesowe, a dopiero w dalszej zarzuty naruszenia prawa materialnego. Konieczność zachowania takiej kolejności rozpoznawania zarzutów kasacyjnych wynika z tego, że ocena stosowania prawa materialnego w postępowaniu administracyjnym i przed sądem może być dokonana dopiero wtedy, gdy zostanie przesądzone, że stan faktyczny jest niesporny, albo że nie został skutecznie zakwestionowany w postępowaniu kasacyjnym.
Skarga kasacyjna Prezydium KRRP jest niezasadna.
W ocenie NSA nie mają prawnego usprawiedliwienia zarzuty procesowe podniesione w rozpoznawanej skardze. Zarzut naruszenia art. 151 p.p.s.a. nie może być skuteczną podstawą do weryfikacji skarżonego wyroku, jest bowiem zarzutem formalnie wadliwym. Wskazuje on na przepis naruszony przez sąd pierwszej instancji, jednak nie wiąże tego naruszenia z przepisami stosowanymi przez organ. Zarzut tak zbudowany nie daje podstaw do oceny zaskarżonego wyroku, gdyż nie uwzględnia istoty kontroli sprawowanej przez sąd administracyjny. W przypadku oceny wyroku sądu pierwszej instancji w postępowaniu sądowoadministracyjnym zawsze należy mieć na uwadze to, że wyrok może być wadliwy, gdy oddala skargę, pomimo tego, że organ naruszył prawo materialne lub procesowe. Konstrukcja taka jest efektem charakteru kontroli sprawowanej przez sąd administracyjny nad działalnością administracji publicznej. Zatem wyrok sądu pierwszej instancji jest o tyle wadliwy, o ile ten sąd nie dostrzega uchybień organu i oddala skargę (art. 151 p.p.s.a.) lub uchyla zaskarżone rozstrzygnięcie, pomimo że nie było do tego podstaw (art. 145 p.p.s.a.). Stanowisko takie jest w doktrynie i judykaturze wyrażane w sposób jednoznaczny.
Sąd drugiej instancji nie dopatruje się także naruszenia przez wojewódzki sąd administracyjny art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. w związku z art. 8 k.p.a. Podkreślić należy, że art. 8 k.p.a. wyraża jedną z zasad postępowania administracyjnego. Jak w każdej procedurze jej zasady, pomimo że mają normatywny charakter, nie mogą stanowić samodzielnej podstawy kwestionowania rozstrzygnięcia. Zasady postępowania zawsze znajdują swoje odbicie w szczegółowych regulacjach procesowych. Zatem naruszenie zasad może mieć miejsce tylko wtedy, gdy na gruncie szczegółowych regulacji organ naruszając je występuje również przeciw zasadzie, bowiem nie traktuje równo stron np. przy ocenie takich samych okoliczności istotnych dla sprawy. Z tego więc powodu samoistne złamanie zasady procesowej nie może być odnoszone do całokształtu sprawy. Poza tym zarzut naruszenia art. 8 k.p.a. jest podnoszony – i słusznie – w podstawie kasacyjnej z art. 174 pkt 2 p.p.s.a. Oznacza to, że naruszenie tego przepisu powinno mieć wpływ na wynik sprawy, a ten wpływ ma wykazać strona w skardze kasacyjnej. Prezydium KRRP nie wykazało takiego wpływu ograniczając się do stwierdzenia, że fakt dopuszczenia osoby do egzaminu radcowskiego nie może pozbawiać organów samorządu radcowskiego możliwości oceny przesłanek leżących u podstaw wpisu tej osoby na listę radców prawnych nawet wtedy, gdy zdała egzamin radcowski. Jednak ten problem nie wiąże się ze stosowaniem art. 8 k.p.a., ale wykładnią stosowanych przepisów regulujących zdawanie egzaminu i wpis na listę radców prawnych przez osoby, które nie musiały odbywać aplikacji.
Zdaniem NSA niezasadny jest również zarzut naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 138 § 2 k.p.a. Sąd drugiej instancji zauważa i podkreśla, że Prezydium KRRP jest organem odwoławczym w rozumieniu przepisów ustawy Kodeks postępowania administracyjnego. Wniosek taki wynika wprost z przepisów ustawy, które wskazują, że do zakresu działania Krajowej Rady Radców Prawnych należy rozpatrywanie odwołań (art. 60 pkt 6) oraz że od uchwały w sprawie wpisu na listę radców prawnych służy odwołanie do Prezydium KRRP (art. 31 ust. 2). Zatem na gruncie tych regulacji trudno byłoby wykazać, że organ działający jako odwoławczy, do którego mają zastosowanie przepisy k.p.a. bez żadnych modyfikacji w zakresie postępowania odwoławczego, ma ograniczony zakres stosowania art. 138 k.p.a. Oczywiście specyfika spraw, w których rozstrzyga KRRP, może modyfikować orzekanie na podstawie art. 138 k.p.a., jednak nie w ten sposób, że wyłączone zostają niektóre typy rozstrzygnięć przewidziane tym przepisem.
Inna w tym zakresie jest rola Ministra, co zostało już w orzecznictwie przesądzone. Organ ten nie może korzystać z uprawnień reformatoryjnych rozpoznając środek odwoławczy od uchwał Prezydium KRRP. Jednak to ograniczenie ustrojowo związane z Ministrem nie może być przenoszone na zakres możliwych działań Prezydium KRRP jako organu odwoławczego. Zatem w rozpoznawanej sprawie Minister nie naruszył dyspozycji art. 138 k.p.a. uchylając uchwałę Prezydium KRRP i przekazując temu organowi sprawę do ponownego rozpatrzenia, a więc w zakresie ponownej oceny prawidłowości odmowy wpisu kandydata na listę radców prawnych. Dla takiego rozumienia treści art. 138 § 2 k.p.a. nie ma znaczenia, że uchwałę w sprawie wpisu kandydata na listę radców prawnych podejmuje na podstawie art. 24 ust. 2 u.r.p. rada okręgowej izby radców prawnych właściwa ze względu na miejsce odbywanej aplikacji lub miejsce złożenia wniosku, albo zamieszkania osoby występującej o wpis. Pogląd taki jest prezentowany w orzecznictwie (zob. wyrok NSA z 9 kwietnia 2019 r., sygn. akt II GSK 1721/18, orzeczenie dostępne na stronie internetowej CBOSA). Poza tym stwierdzić trzeba, że przyjęcie przez Ministra, że Prezydium KRRP ma dokonać merytorycznego rozstrzygnięcia nie jest równoznaczne z wpisem kandydata na listę radców prawnych. Natomiast ma być ono merytoryczne w tym znaczeniu, że na podstawie art. 138 k.p.a. i właściwych przepisów ustawy o radcach prawnych ma zostać podjęte rozstrzygnięcie, które decyduje o statusie osoby wnioskującej o wpis. W ocenie NSA skarga kasacyjna nietrafnie zarzuca, że w zaskarżonym wyroku sąd pierwszej instancji wadliwie przyjmuje, że organy samorządu zawodowego radców prawnych w sprawie o wpis osoby na listę radców prawnych są związane oceną przewodniczącego komisji egzaminacyjnej lub postanowieniem Ministra, co do przesłanek wpisu na listę osoby, która ubiega się o taki wpis po zdaniu egzaminu radcowskiego, ale bez odbywania aplikacji, jak ma to miejsce w rozpoznawanej sprawie. Na rzecz takiego stanowiska przemawiają następujące argumenty.
Stosownie do treści art. 24 u.r.p. na listę radców prawnych może być wpisany ten, kto spełnia warunki określone w pkt 1 - 6 tego przepisu. Odstępstwem od tej reguły jest sytuacja wynikająca z art. 25 ust. 1 i 2 u.r.p., zatem możliwość wpisania na listę radców prawnych osób, które nie składają egzaminu i nie odbywają aplikacji (art. 25 ust. 1 u.r.p.) oraz możliwość wpisania osób, które muszą zdać egzamin, ale są zwolnione z odbywania aplikacji (art. 25 ust. 2 u.r.p.). Te ostatnie osoby, stosownie do art. 361 ust. 1 u.r.p., mogą przystąpić do egzaminu radcowskiego po przedłożeniu wraz z wnioskiem dokumentów określonych w art. 362 ust. 4 ustawy. Pośród tych dokumentów mają znaleźć się takie, które poświadczają prawem wymagany okres wykonywania czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej przez radcę prawnego lub adwokata na podstawie prawem określonych umów (o pracę, cywilnych) wymagających wiedzy prawniczej związanej ze świadczeniem pomocy. W przypadku niespełnienia przez wnioskującego o dopuszczenie do egzaminu tego warunku nie może on być dopuszczony do egzaminu. Wynika to wprost z art. 25 ust. 2 pkt 3 u.r.p.
Konsekwencją takiego rozwiązania normatywnego musi być przyjęcie, jak trafnie to uczynił sąd pierwszej instancji, że dopuszczenie do egzaminu radcowskiego ze względu na spełnienie warunku wykonywania czynności bezpośrednio związanych ze świadczeniem pomocy prawnej osoby, która jest zwolniona z obowiązku odbycia aplikacji, skutkuje tym, że ta przesłanka nie może być ponownie i odmiennie badana na etapie postępowania w sprawie wpisu na listę radców prawnych. Wniosek ten jest logiczną konsekwencją istniejących uregulowań. Rozwiązanie takie nie pozbawia organu, a więc okręgowej izby radców prawnych, kompetencji do dokonania wpisu na listę, przy ocenie warunków i dokumentów wskazanych w art. 24 ust. 1–2a u.r.p. Natomiast modyfikuje ono tylko jedną z przesłanek tej oceny, ale to jest skutkiem szczególnego rozwiązania jakim jest możliwość wpisu na listę radców prawnych osoby zwolnionej z obowiązku odbywania aplikacji.
Z tego też względu należy podzielić stanowisko sądu pierwszej instancji, że niedopuszczalna jest podwójna ocena tej samej przesłanki warunkującej wpis, raz na etapie dopuszczenia do egzaminu i po raz drugi przy wpisie kandydata na listę radców prawnych. NSA wskazuje i podkreśla, że w rozpoznawanej sprawie problem prawny sprowadza się do zagadnienia związanego z dwukrotnym badaniem i oceną tego samego warunku uprawniającego do wykonywania zawodu radcy prawnego, a nie merytoryczną trafnością samej oceny dokonanej na etapie dopuszczenia do egzaminu. Ta kwestia jest obecnie poza kontrolą sądu, bowiem ocena przy dopuszczeniu do egzaminu ma charakter wiążący dla postępowania o wpis na listę radców prawnych. Wobec powyższego NSA nie może w tym zakresie czynić własnych ocen mając na uwadze poglądy prezentowane w swoim orzecznictwie na temat wykładni pojęcia umowy cywilnoprawnej jako podstawy wykonywania czynności z zakresu pomocy prawnej. Sąd zwraca tylko uwagę, że pojęcie to może być odnoszone do różnych umów cywilnych, skoro ustawa nie odwołuje się do określonego ich typu.
Z przedstawionych powodów zarzuty naruszenia prawa materialnego podniesione w rozpoznawanej skardze kasacyjnej należało uznać za niezasadne.
Mając na uwadze powyższe oraz treść art. 184 p.p.s.a. NSA orzekł jak w sentencji.
POTRZEBUJESZ POMOCY?