Wyrok WSA w Warszawie z dnia 1 czerwca 2022 r., sygn. I SA/Wa 632/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Monika Sawa (spr.) Sędzia WSA Anna Falkiewicz-Kluj Asesor WSA Iwona Ścieszka Protokolant referent Aleksandra Cymerska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 czerwca 2022 r. sprawy ze skargi K. M. na decyzję Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia [...] stycznia 2022 r. nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania świadczenia wychowawczego w formie dodatku dyferencyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz decyzję Wojewody [...] z dnia [...] listopada 2021 r. nr [...].

Uzasadnienie

Decyzją z 3 stycznia 2022 r. DSZ.V.5321.1.1352.2021.MK Minister Rodziny i Polityki Społecznej (Minister/organ) po rozpatrzeniu odwołania K. M. (skarżąca) utrzymał w mocy decyzję Wojewody Pomorskiego z 8 listopada 2021 nr 000530/SW/11/2021 w sprawie odmowy przyznania prawa do świadczenia wychowawczego w formie dodatku dyferencyjnego w okresie od 1 czerwca 2021 r. do 31 maja 2022 r.

Decyzja została wydana w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Organ wskazał, że w dniu 30 kwietnia 2021 r. skarżąca złożyła w Centrum Usług Społecznych w C. wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego. W przedmiotowym wniosku oświadczyła, że P. B. , od 2009 r. zamieszkuje na terytorium Republiki Federalnej Niemiec (dalej: Niemcy). W dniu 4 maja 2021 r., stosownie do art. 16 pkt 1 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego z dnia 30 kwietnia 2021 wraz z załącznikami, został przekazany do Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku. Po przeanalizowaniu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w dniu 8 listopada 2021 r. Wojewoda Pomorski wydał decyzję nr 000530/SW/11/2021 o odmowie przyznania prawa do świadczenia wychowawczego w formie dodatku dyferencyjnego na dziecko J. B. , ponieważ P. B. - ojciec dziecka - jest osobą aktywną zawodowo na terytorium Niemiec, a skarżąca jest osobą nieaktywną zawodowo na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: Polska), państwem właściwym do rozpatrzenia wniosku na zasadzie pierwszeństwa, będą Niemcy. Jednocześnie poinformował, że złożony przez skarżącą wniosek w Polsce, został przekazany do instytucji niemieckiej celem rozpatrzenia go tak, jakby został złożony bezpośrednio w ww. instytucji, zgodnie z art. 68 ust. 3 rozporządzenia 883/2004. Od powyższej decyzji skarżąca wniosła w przewidzianym terminie odwołanie, zaskarżając przedmiotową decyzję, wnosząc o jej uchylenie i przyznanie świadczeń zgodnie z wnioskiem. W uzasadnieniu wskazała, że nie posiada informacji, czy przedmiotowy wniosek został przekazany do instytucji niemieckiej- właściwej do wypłaty świadczeń. W uzasadnieniu przedmiotowej decyzji Wojewoda Pomorski wskazał, że dokonane przez ww. organ porównanie kwoty świadczeń przewidzianych w Niemczech z kwotą należną według polskiego ustawodawstwa pokazuje, wysokość świadczeń, o których przyznanie ubiega się w Polsce jest niższa niż wysokość porównywalnego świadczenia rodzinnego przysługującego w Niemczech. W związku z tym w Polsce, jako państwie zobowiązanym do wypłaty świadczeń w drugiej kolejności, nie przysługuje skarżącej dodatek dyferencyjny. Po przeanalizowaniu dokumentów zgromadzonych w niniejszej sprawie oraz treści złożonego w terminie odwołania Minister wskazał, że Wojewoda Pomorski działał w oparciu o przepisy przywołanych w podstawie prawnej rozporządzeń 883/2004 oraz 987/2009 dotyczących koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Stosownie do przepisów art. 4 ust. 3 oraz art. 5 ust. 1 ustawy o pomocy państwa w wychowaniu dzieci świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł, którego celem jest częściowe pokrycie wydatków związanych w wychowaniem dziecka przysługuje m.in. matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu do dnia ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Stosownie do art. 16 ust. 4 i 5 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w przypadku, gdy wojewoda ustali, że osoba uprawniona do świadczenia wychowawczego lub członek rodziny tej osoby przebywa poza granicami Polski w państwie, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, ustala prawo do świadczenia wychowawczego. Zgodnie natomiast z art. 2 pkt 15 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, ilekroć w ustawie jest mowa o przepisach o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego - oznacza to rozporządzenie powołane w podstawie prawnej. Minister wskazał, że wymienione przepisy o koordynacji, tj. rozporządzenie 883/2004 oraz rozporządzenie 987/2009 zawierają normy kolizyjne pozwalające uniknąć sytuacji, w której członkowie rodziny uprawnieni do świadczeń rodzinnych przebywający na terenie różnych państw Unii Europejskiej będą pobierać świadczenia i w jednym i w drugim państwie zgodnie z kryteriami ustawowymi przepisów prawnych tych państw. W odniesieniu do przepisów unijnych Minister wskazał, że zgodnie z art. 67 rozporządzenia 883/2004 osoba jest uprawniona do świadczeń rodzinnych zgodnie z ustawodawstwem właściwego Państwa Członkowskiego, włącznie ze świadczeniami dla członków rodziny, którzy zamieszkują w innym Państwie Członkowskim, tak jak gdyby zamieszkiwali oni w pierwszym Państwie Członkowskim. Oznacza to, że przepisy o koordynacji świadczeń rodzinnych mają zastosowanie (według uregulowań ww. rozporządzeń) już ze względu na sam fakt zamieszkiwania członka rodziny w drugim Państwie Członkowskim. Zgodnie z art. 68 ust. 1 lit. a rozporządzenia 883/2004, w przypadkach w których na podstawie więcej niż jednego Państwa Członkowskiego udzielane są świadczenia w tym samym okresie i dla tych samych członków rodziny zastosowanie mają zasady pierwszeństwa, które przewidują, że w przypadku świadczeń wypłacanych przez więcej niż jedno Państwo Członkowskie z różnych tytułów w pierwszej kolejności prawa udzielone z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, w drugiej kolejności prawa udzielane z tytułu otrzymywania emerytury lub renty i w ostatniej kolejności prawa uzyskane na postawie miejsca zamieszkania. Działania te wynikają z zakazu kumulacji świadczeń o charakterze rodzinnym, przewidzianego w art. 10 rozporządzenia 883/2004. Minister wskazał jednocześnie, że zgodnie z przepisami unijnymi, wnioskodawca nie ma możliwość wyboru kraju właściwego do wypłaty świadczeń. Zgodnie z art. 68 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 w przypadku zbiegu uprawnienia świadczenia rodzinne udzielane są zgodnie z ustawodawstwem wyznaczonym jako mające pierwszeństwo na podstawie art. 68 ust. 1 lit. a rozporządzenia 883/2004. Uprawnienia do świadczeń rodzinnych z tytułu innych kolidujących ustawodawstw zawieszane są do kwoty przewidzianej przez pierwsze ustawodawstwo i w odpowiednim przypadku, określany jest dodatek dyferencyjny dla sumy, która przekracza tę kwotę. Jeżeli, zgodnie z przepisami art. 67 rozporządzenia 883/2004, w instytucji właściwej Państwa Członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie, złożony zostaje wniosek o przyznanie świadczeń rodzinnych, ale nie z tytułu prawa pierwszeństwa wynikającego z przepisów ust. 1 i 2 tego artykułu, to instytucja ta niezwłocznie przekazuje taki wniosek instytucji właściwej Państwa Członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie z tytułu pierwszeństwa, informuje zainteresowanego i, bez uszczerbku dla przepisów rozporządzenia wykonawczego dotyczących tymczasowego przyznawania świadczeń zapewnia, jeżeli to konieczne, dodatek dyferencyjny. Instytucja właściwa Państwa Członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie z tytułu pierwszeństwa, rozpatruje ten wniosek, tak jak gdyby został on złożony bezpośrednio do niej, a dzień, w którym wniosek taki został złożony w pierwszej instytucji, uważa się za dzień złożenia wniosku w instytucji mającej pierwszeństwo. W ocenie Ministra organ I instancji prawidłowo wskazał, że zgodnie z art. 16 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w przypadku skarżącej zastosowanie mają przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ze względu na fakt, że P. B. jest osobą aktywną zawodowo na terytorium Niemiec. Tym samym, zdaniem Ministra, organ I instancji prawidłowo wykazał, że w związku z tym, że skarżąca jest osobą nieaktywną zawodowo w Polsce, a P. B. jest aktywny zawodowo w Niemczech, zgodnie z art. 68 ust. 1 lit. a rozporządzenia 883/2004, pierwszeństwo do wypłaty świadczeń leży po stronie Niemiec. W związku z powyższym w myśl powyższych przepisów, tj. art. 68 ust. 2 w związku z art. 68 ust. 3 lit. a rozporządzenia 883/2004 w Polsce, jako państwie właściwym do wypłaty świadczeń rodzinnych, lecz nie na zasadzie pierwszeństwa, mógłby przysługiwać skarżącej dodatek dyferencyjny, w przypadku gdyby wysokość świadczeń o których przyznanie ubiega się w Polsce, byłaby wyższa od odpowiedniego świadczenia przysługującego w Niemczech. Stosownie do powyższego Minister podkreślił, że w zaskarżonej decyzji prawidłowo wskazano, że kwota pełnych świadczeń rodzinnych przysługujących w Niemczech wynosi od 1 stycznia 2021 r. - 219 euro miesięcznie na dziecko. Minister podkreślił także, że w sytuacji gdy organ I instancji, nie dysponuje decyzją instytucji zagranicznej, powinien powołać się w tym zakresie na informacje zawarte w tabelach porównawczych MISSOC, które są powszechnym źródłem informacji o wysokości świadczeń rodzinnych w państwach członkowskich, że wysokość -niemieckiego świadczenia na dzieci przekracza kwotę świadczeń, o których przyznanie ubiega się skarżąca w Polsce. Minister podał, że zgodnie z decyzją Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego H3 z dnia 15 października 2009 r. dotyczącą daty, którą bierze się pod uwagę przy ustalaniu kursu wymiany, o którym mowa w art. 90 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 kurs wymiany oznacza "w przypadku, gdy zgodnie z krajowymi przepisami, dla celów ustalenia wysokości świadczenia instytucja bierze pod uwagę jedną kwotę - kurs wymiany opublikowany dla pierwszego dnia miesiąca bezpośrednio poprzedzający miesiąc, w którym przepis musi być zastosowany". Oznacza to, że na dzień wydania decyzji przez organ pierwszej instancji ustalając wartość niemieckiego świadczenia, przeliczenia powinien dokonać na dzień 3 maja 2021 r., tj. pierwszy roboczy dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego jest badane uprawnienie skarżącej do świadczenia wychowawczego. Kurs euro w stosunku do złotego na dzień 3 maja 2021 r. stanowił 1 euro 4,5518 zł, co oznacza, że równowartość niemieckiego świadczenia Kindergeld wynosi odpowiednio 996,8442 zł. (219 euro x 4,5518 PEN = 996,8442 zł). W ocenie organu odwoławczego, organ I instancji dokonał właściwej oceny wykazując, że wysokość świadczenia przysługującego w Niemczech jest wyższa niż wysokość świadczeń, o których przyznanie wnioskowała skarżąca w tym okresie w Polsce. Odnosząc się zaś do podniesionych przez skarżącą okoliczności, Minister podkreślił, że Pomorski Urząd Wojewódzki w Gdańsku, przekazał do niemieckiej instytucji właściwej do wypłaty świadczeń informację iż, w związku z brakiem aktywności zawodowej na terytorium Polski, jest instytucją właściwą do wypłaty świadczeń w pełnej wysokości i przesłał złożony przez skarżącą w Polsce wniosek, celem rozpatrzenia go tak, jakby został złożony bezpośrednio w instytucji niemieckiej, zgodnie z art. 68 ust. 3 rozporządzenia nr 883/2004. Minister wskazał również, że instytucja tymczasowego przyznania świadczeń uregulowana została w art. 7 rozporządzenia 987/2004. Zastosowanie możliwości tymczasowego przyznania świadczeń uzależniona jest ponadto od wskazanych w ww. przepisach okoliczności. W trybie art. 7 rozporządzenia 987/2004, możliwe jest natomiast przyznanie świadczeń tymczasowo na wniosek osoby zainteresowanej. Zgodnie bowiem z ww. przepisem, o ile rozporządzenie wykonawcze nie stanowi inaczej, w przypadku gdy dana osoba kwalifikuje się do otrzymywania świadczenia lub jest zobowiązana do zapłacenia składki zgodnie z rozporządzeniem podstawowym, natomiast instytucja właściwa nie posiada wszystkich informacji dotyczących jej sytuacji w innym państwie członkowskim niezbędnych do ostatecznego wyliczenia świadczenia lub składki, instytucja ta - na wniosek zainteresowanego - przyznaje to świadczenie lub dokonuje tymczasowego wyliczenia wysokości składki, jeżeli takie wyliczenia są możliwe na podstawie informacji, które instytucja ta posiada. Minister wskazał, że z akt sprawy nie wynika, aby skarżąca złożyła wniosek o tymczasowe przyznanie świadczenia wychowawczego, a powyższą kwestie podniosła dopiero w złożonym odwołaniu z dnia 25 listopada 2021 r.