Postanowienie NSA z dnia 16 maja 2024 r., sygn. I OSK 105/24

Dnia 16 maja 2024 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jolanta Rudnicka Sędziowie: sędzia NSA Monika Nowicka sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka (spr.) po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2024 roku na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej T. L. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 4 lipca 2023 r., sygn. akt I SAB/Wa 386/22 w sprawie ze skargi T. L. na bezczynność Prezydenta [...] w przedmiocie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego postanawia: 1. uchylić zaskarżony wyrok i odrzucić skargę; 2. zwrócić T. L. z funduszy Skarbu Państwa - Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie kwotę 100 (sto) PLN uiszczoną tytułem wpisu od skargi.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 4 lipca 2023 r., I SAB/Wa 386/22 oddalił skargę T. L. na bezczynność Prezydenta [...] w przedmiocie rozpatrzenia wniosku o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego do nieruchomości.

Powyższy wyrok zapadł w następujących okolicznościach sprawy:

T. L. złożyła skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania administracyjnego z wniosku dekretowego K. H. w przedmiocie przyznania prawa własności czasowej (obecnie użytkowania wieczystego) do dawnej nieruchomości w. pn. "Kolonia M. [...]", rej hip. [...], zapisanej obecnie w księdze wieczystej KW nr [...], w części w jakiej wniosek ten nie został rozpatrzony orzeczeniem administracyjnym Prezydium Rady Narodowej w [...] z dnia [...] stycznia 1966 r. nr [...] T. L., będąca spadkobierczynią K. H. i aktualną stroną postępowania dekretowego zarzuciła w skardze: 1) brak rozpoznania w terminie wniosku dekretowego (nierozpoznanie wniosku do chwili obecnej); 2) brak podejmowania czynności służących rozpoznaniu wniosku; 3) brak zawiadomienia wnioskodawcy, a po jego śmierci skarżącej o przyczynach zwłoki; 4) przewlekłe prowadzenie postępowania. Skarżąca wniosła m.in. o stwierdzenie, że organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania z rażącym naruszeniem prawa; przyznanie od Prezydenta [...] sumy pieniężnej w wysokości połowy kwoty określonej w art. 154 § 6 p.p.s.a.; zasądzenie zwrotu kosztów postępowania sądowego, a także o dopuszczenie dowodów ze wszystkich dokumentów z akt administracyjnych postępowania dekretowego i akt własnościowych nieruchomości znajdujących się w Biurze Spraw Dekretowych Urzędu [...]. Skarżąca wskazała, że K. H. [...] lutego 1949 r. złożył wniosek dekretowy dotyczący przyznania prawa własności czasowej ww. dawnej nieruchomości w. pn. "Kolonia M. [...]", rej hip. [...]. W dniu [...] stycznia 1966 r., czyli sześć lat po śmierci wnioskodawcy wydane zostało orzeczenie o odmowie ustanowienia użytkowania wieczystego do części ww. nieruchomości dotyczącej 16m2 gruntu, zajętego pod budownictwo mieszkaniowe spółdzielcze. Obszar 16m2 objęty tym orzeczeniem odłączony został do oddzielnej księgi wieczystej, zaś pozostała część nieruchomości, jako działka nr [...] z obrębu [...] objęta jest obecnie księgą wieczystą [...]. W odniesieniu do tej części nieruchomości wniosek dekretowy nie został rozpoznany, a organy nie podjęły żadnych czynności mających na celu jego rozpoznanie. Pierwsza czynność, nakierowana na rozpoznanie wniosku podjęta została przez Prezydenta [...] [...] września 2022 r., na skutek ponaglenia złożonego [...] czerwca 2022 r. Następnie Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. [...] października 2022 r. powiadomiło stronę o możliwości wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji co do zebranych dowodów i materiałów i zapoznania się z aktami postępowania. Zapoznanie się T. L. z aktami sprawy nastąpiło [...] listopada 2022 r. i skutkowało złożeniem przez stronę kolejnych wniosków dowodowych [...] listopada 2022 r. Dalej strona wskazała, że w dacie złożenia wniosku dekretowego przez K. H. obowiązywał art. 68 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnem, wg którego maksymalny termin załatwienia sprawy administracyjnej wynosił 6 miesięcy. Przepis ten został uchylony 1 stycznia 1961 r. na skutek wejścia w życie przepisów k.p.a., które ze zmianami obowiązują do dnia dzisiejszego. Procedura administracyjna zawsze zawierała przepisy nakazujące załatwianie spraw bez zbędnej zwłoki, w określonym terminie wynoszącym 1 miesiąc lub w zawiłych sprawach 2 miesiące, który w niniejszej sprawie nie został dotrzymany przez żaden z kolejnych organów właściwych do rozpatrzenia wniosku i przekroczony został w sumie o około 77 lat. W tym czasie mimo jawnego wpisu w księdze wieczystej i braku rozpoznania wniosku dekretowego K. H., przedmiotowa nieruchomość poddana została komunalizacji decyzją Wojewody Mazowieckiego z dnia [...] grudnia 1999 r. nr [...]. W 2019 r., nie zważając na nierozpoznanie wniosku dekretowego. Nadto Miasto [...] wystąpiło przeciwko skarżącej z pozwem o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, twierdząc że na mocy decyzji komunalizacyjnej stało się właścicielem przedmiotowej nieruchomości, również w części wcześniej nieobjętej orzeczeniem administracyjnym z dnia [...] stycznia 1966 r. Sprawa toczy się przed Sądem Rejonowym dla Warszawy Mokotowa. W tej sprawie skarżąca złożyła wniosek o zawieszenie postępowania, z uwagi na brak rozpoznania wniosku dekretowego K. H. oraz z uwagi na złożenie wniosku o stwierdzenie nieważności ww. decyzji komunalizacyjnej. Rozpoznanie wniosku dekretowego może bowiem mieć wpływ na wszystkie pozostałe postępowania dotyczące tej nieruchomości. Skarżąca wskazała na wieloletni czas trwania postępowania dekretowego, całkowitą bierność właściwych organów i brak czynności w kierunku rozpoznania wniosku dekretowego, a także możliwość wpływu wyniku postępowania dekretowego na wynik pozostałych postępowań dotyczących nieruchomości. Fakt, że dla nieruchomości w sposób nieprzerwany prowadzony był zbiór hipoteczny, a następnie księga wieczysta, w której od 1948 r. jako właściciel figuruje K. H., zdecydowanie ułatwia prowadzenie postępowania dekretowego w porównaniu do nieruchomości, których stan prawny pozostaje nieuregulowany. W opinii skarżącej powyższe powoduje, że naruszenie ustawowych praw strony do załatwienia sprawy w określonym terminie bez zbędnej zwłoki miało charakter rażący. Prezydent [...] pierwsze czynności w sprawie podjął dopiero w 2022 r. na skutek pism skarżącej. Organ celowo nie podejmował działań w kierunku zakończenia postępowania, gdyż brak rozpoznania wniosku dekretowego działa na korzyść Miasta [...]. Jest to sprzeczne z fundamentalnymi zasadami postępowania administracyjnego zawartymi w art. 6, art. 7, art. 8, art. 10 i art. 12 k.p.a., a brak decyzji dekretowej uniemożliwia realizację konstytucyjnie gwarantowanego dostępu do sądu administracyjnego (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). Wniosek dekretowy nie został dotychczas rozpoznany, a postępowanie toczy się bez konkretnych postępów.