Opinia rzecznika generalnego Collins przedstawiona w dniu 13 czerwca 2024 r., sygn. C-146/23

OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

ANTHONY’EGO MICHAELA COLLINSA

przedstawiona w dniu 13 czerwca 2024 r.(1)

Sprawy połączone C‑146/23 i C‑374/23

XL

przeciwko

Sądowi Rejonowemu w Białymstoku

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Rejonowy w Białymstoku (Polska)]

oraz

SR,

RB

przeciwko

Lietuvos Respublika

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Vilniaus apygardos administracinis teismas (regionalny sąd administracyjny w Wilnie, Litwa)]

Odesłanie prejudycjalne – Państwo prawne – Artykuł 19 ust. 1 akapit drugi TUE – Obowiązek ustanowienia przez państwa członkowskie środków niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem Unii – Zasada niezawisłości sędziowskiej – Wynagrodzenie sędziów

 Wprowadzenie

1. W systemach ustrojowych opartych na zasadzie podziału władz wynagrodzenie sędziów stanowi od zawsze przedmiot koniecznej troski. Jak dalekowzrocznie zauważył Alexander Hamilton w dziele The Federalist, „O[bok] nieusuwalności z urzędu nic nie jest w stanie w większym stopniu przyczynić się do zagwarantowania niezawisłości sędziów aniżeli zapewnienie im stałego uposażenia. […] Natura ludzka tak jest skonstruowana, że WŁADZTWO NAD ŚRODKAMI UTRZYMANIA CZŁOWIEKA JEST RÓWNOZNACZNE Z WŁADZTWEM NAD JEGO WOLĄ. Nie można żywić żadnych nadziei, że w jakimkolwiek systemie, w którym władza sądownicza jest uzależniona od środków pieniężnych przekazywanych sporadycznie przez władzę ustawodawczą, ziści się faktycznie idea pełnego podziału tych władz”(2).

2. Rozpatrywane wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym stanowią dla Trybunału okazję do ponownego przeanalizowania i rozwinięcia dotychczasowego orzecznictwa dotyczącego wynagrodzenia sędziów na gruncie art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE(3) w kontekście zasad niezawisłości sędziowskiej i skutecznej ochrony sądowej(4).

W wyroku z dnia 27 lutego 2018 r., Associação Sindical dos Juízes Portugueses(), i wyroku Escribano Vindel(), Trybunał orzekł, że poziom wynagrodzenia otrzymywanego przez członków władzy sądowniczej odpowiadający wadze wykonywanych przez nich zadań stanowi gwarancję niezawisłości sędziowskiej. Aby ten wymóg był spełniony, sąd() musi wypełniać swoje zadania w pełni autonomicznie, bez podległości w ramach hierarchii służbowej, bez podporządkowania komukolwiek, w sposób wolny od nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, pozostając w ten sposób pod ochroną przed ingerencją i naciskami z zewnątrz, które mogą zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia(). Trybunał uznał, że ten wymóg jest równie ważny jak nieusuwalność członków władzy sądowniczej, i tym samym bezpośrednio powiązał ze sobą bezpieczeństwo kadencji sędziów oraz ich bezpieczeństwo materialne().