Wyrok WSA w Lublinie z dnia 27 września 2022 r., sygn. II SA/Lu 450/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jerzy Parchomiuk Sędziowie Sędzia WSA Grzegorz Grymuza, Sędzia WSA Bogusław Wiśniewski (sprawozdawca) Protokolant Referent Justyna Kłosowska-Pietrynko po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 września 2022 r. sprawy ze skargi A. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Lublinie z dnia 27 kwietnia 2022 r. nr SKO.41/3079/OS/2021 w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego oddala skargę.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 31 maja 2021 r., Nr MOPR.D-OZ.4611.4985.4.2021 Prezydenta Miasta Lublin odmówił umorzenia A. S. 50% należności powstałych z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej - A. S., ur. [...] r., reprezentowanej przez przedstawiciela osoby uprawnionej - W. S., przez organ właściwy wierzyciela - Ośrodek Pomocy Społecznej w K..

W uzasadnieniu wyjaśniono, że w dniu 16 listopada 2020 r. wpłynął wniosek, w którym pełnomocnik A. S. - R. S. zwróciła się o umorzenie należności alimentacyjnych w łącznej wysokości 50% z uwagi na ciężką sytuację zdrowotną i materialną. Pismem z dnia 8 grudnia 2020 r. organ wezwał stronę do złożenia dodatkowych wyjaśnień oraz przedłożenia dokumentów potwierdzających aktualną sytuację dochodową, zdrowotną i rodzinną. Dnia 28 grudnia 2020 r. do organu wpłynął wniosek strony o zawieszenie postępowania z uwagi na fakt, że dłużnik przebywa za granicą i w związku ze stanem epidemii nie ma możliwości przyjazdu do Polski i złożenia dodatkowych dokumentów. Organ postanowieniem z dnia 18 stycznia 2021 r. zawiesił postępowanie. W dniu 11 marca 2021 r. do organu wpłynęły dokumenty, do których organ wezwał stronę i tym samym ustała przesłanka do zawieszenia postępowania. Postanowieniem z dnia 2 kwietnia 2021 r. podjęto zawieszone postępowanie. Wezwaniem z dnia 8 grudnia 2020 zwrócił się do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym L. - [...] w L. J. P. o zaświadczenie o wyegzekwowanych kwotach począwszy od dnia egzekucji w sprawie [...] Pismem z dnia 8 grudnia 2020 r. zwrócono się z prośbą do Filii nr 5 Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie [...] o przekazanie aktualnego wywiadu środowiskowego, ustalającego aktualną sytuację dochodową i rodzinną dłużnika alimentacyjnego. Rozpatrując złożony wniosek organ rozstrzygał w oparciu o art. 30 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. zgodnie z którym organ właściwy dłużnika może umorzyć należności, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1, 2 i 4 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów w łącznej wysokości: 1) 30%, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 3 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów; 2) 50%, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 5 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów; 3) 100%, jeżeli egzekucja wobec dłużnika alimentacyjnego jest skuteczna przez okres 7 lat w wysokości miesięcznej nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów. Przez należności, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1, 2 i 4 ustawy rozumie się należności z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego wypłacone osobie uprawnionej na podstawie ustawy; należności z tytułu zaliczek alimentacyjnych wypłaconych osobie uprawnionej na podstawie ustawy postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej; należności likwidatora funduszu alimentacyjnego powstałe z tytułu świadczeń alimentacyjnych wypłaconych na postawie ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym. Strona załączyła potwierdzenia przelewów dokumentujące comiesięczne wpłaty do Ośrodka Pomocy Społecznej w [...], w wysokości nie niższej niż wysokość zasądzonych alimentów (1.000,00 zł) w okresie od stycznia 2016 r. do grudnia 2020 r. Odmawiając umorzenia należności organ wyjaśnił, że według zaświadczenia komornika sądowego, A. S. w okresie ostatnich 5 lat dokonał wyłącznie 9 wpłat do organu egzekucyjnego na poczet spłaty swoich zobowiązań. Od dnia wszczęcia egzekucji wyegzekwowano kwoty na łączną sumę 20.080,38 zł. Natomiast pozostałe wpłaty wykazywane we wniosku na przestrzeni ostatnich 5 lat dokonywane były wyłącznie do Ośrodka Pomocy Społecznej w [...] jako spłata zobowiązań wobec Skarbu Państwa w związku z wypłacanymi świadczeniami z funduszu alimentacyjnego, a nie zasądzonych alimentów. Organ zaznaczył, że skoro w art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów jest mowa o skutecznej egzekucji, prowadzonej w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego, to uznać należy, że inna droga zaspokajania zasądzonych alimentów, z pominięciem organu egzekucyjnego, nie wywołuje skutku w postaci skutecznej egzekucji. Ponadto w sytuacji, gdy dłużnik alimentacyjny dokonuje wpłat bezpośrednio do organu właściwego wierzyciela, ma on zgodnie z art. 3 ust 7 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, obowiązek niezwłocznie poinformować o tym komornika sądowego. Organ zaznaczył również, że decyzja wydawana na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów jest decyzją uznaniową. Ustawodawca użył zwrotu "może umorzyć" czym przesądził, że decyzja organu w tym zakresie ma charakter uznaniowy, co oznacza, że organ ma możliwości wyboru jednego spośród kilku wariantów rozstrzygnięć. Odnosząc się do sytuacji dochodowej i rodzinnej wnioskodawcy organ wyjaśnił, że wszelkiego rodzaju zwolnienia z obowiązku alimentacyjnego mają charakter wyjątkowy i dlatego też umorzenie należności alimentacyjnych, czy pochodnych alimentów powinno mieć miejsce tylko wówczas gdy sytuacja dłużnika jest wyjątkowa. W związku z tym umorzenie powinno mieć miejsce tylko wówczas, gdy sytuacja dochodowa zobowiązanego lub jego rodziny nie pozwala mu na wywiązanie się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Stan taki powinien być jednak efektem czynników obiektywnych, na które zobowiązany nie ma wpływu, gdyż tylko takie przesłanki mogą uzasadniać umorzenie jakichkolwiek należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego są wypłacane dzieciom w ramach pomocy państwa udzielanej osobom uprawnionym do alimentacji w związku ze stwierdzoną bezskutecznością egzekucji prowadzonej wobec dłużnika alimentacyjnego. Środki finansowane są z budżetu Państwa. Państwo - mając na uwadze dobro osób uprawnionych - czasowo "zastępuje" dłużnika w wypełnianiu ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. System zabezpieczenia społecznego nie ma zaś na celu zwolnienia w całości rodzica z ponoszenia kosztów utrzymania dzieci. Nie jest zatem uzasadnionym, aby pochopnie przerzucać obowiązek alimentacyjny na ogół podatników, tym bardziej, że celem zabezpieczenia społecznego jest zapewnienie bytu dzieciom rodziców, którzy nie są w stanie samodzielnie regulować należności na ich rzecz. Nie jest to pomoc bezzwrotna, a ustanowiona w interesie uprawnionych do pobierania świadczeń alimentacyjnych, dlatego uzasadnionym jest, że organ będzie oczekiwał uregulowania wypłaconych uprawnionym świadczeń alimentacyjnych od zobowiązanego z tytułu alimentów. W wyniku analizy sprawy w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy organ ustalił, że A. S. ma [...] lata. Od 2016 r. przebywa w [...] w celach zarobkowych a do Polski wraca na czas wolny od pracy. Nie legitymuje się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, natomiast deklaruje problemy zdrowotne takie jak: otyłość, cukrzyca typu II, przepuklina brzuszna, zaburzenia czynnościowe jelita. Z zaświadczenia lekarskiego z dnia 14 stycznia 2021 r. wynika, że poza wyżej wymienionymi schorzeniami dłużnik ma poważnie ograniczoną mobilność. Pozostałe dołączone do akt dokumenty medyczne są sprzed kilku a nawet i kilkunastu lat o nie mogą być brane pod uwagę, gdyż organ bada obecną sytuację dłużnika. Jeśli chodzi o sytuację dochodową to strona deklaruje średnie miesięczne dochody w wysokości 3.544,47 zł. A. S. zarabia w walucie obcej - euro. Z przetłumaczonych zaświadczeń od pracodawcy wynika, że w październiku 2020 r. zarobił 840.97 euro, a w kwietniu 2020 r. 780,72 euro. Brak jest dokumentów potwierdzających zarobki w pozostałych miesiącach do których organ wezwał stronę. Deklarowane miesięczne wydatki dłużnika to koszty leczenia w wysokości 900.00 zł. splata zadłużenia, alimenty bieżące oraz pomoc matce w wysokości 300.00 euro (1.362,30 zł po przeliczeniu według średniego kursu NBP na dzień wydania decyzji: 4.541,00 zł). Wykazane w oświadczeniu koszty za mieszkanie i media są kosztami jego matki R. S., co potwierdzają dokumenty załączone do akt. Organ wskazał na nieścisłości odnośnie sytuacji dochodowej. We wniosku z dnia 16 listopada 2020 r. dłużnik stwierdził, że jest w trudnej sytuacji finansowej i matka pomaga mu w spłacie zadłużenia alimentacyjnego. Natomiast w oświadczeniu o sytuacji dochodowej i rodzinnej z dnia 9 marca 2021 r. to A. S. deklaruje comiesięczne wpłaty do matki w wysokości 300.00 euro na jej bieżące potrzeby i spłatę zadłużenia alimentacyjnego dołączając do akt potwierdzenie. Ostatecznie jego dochody to 3.544,47 zł, koszty - 2.262,30 zł. W oświadczeniu o stanie majątkowym dłużnik nie wykazał żadnych ruchomości, nieruchomości, oszczędności czy przedmiotów wartościowych. W ocenie organu, dłużnik nie wykazał swojej trudnej sytuacji materialnej, która mogłaby stanowić podstawę do udzielenia wnioskowanej ulgi w spłacie należności. Organ zaznaczył, że chociaż dłużnik twierdzi, iż znajduje się w stanie zagrażającym dalszej egzystencji, nie korzysta i nie korzystał z instytucji pomocy społecznej, która ma na celu wspieranie osób i rodzin w trudnej sytuacji życiowej i materialnej. W tym miejscu należy wskazać, że umorzenie należności jest formą najdalej idącej ulgi w spłacie należności, dlatego stanowi instytucję o charakterze wyjątkowym i powinno mieć miejsce wówczas, gdy sytuacja dłużnika nie pozwala na wywiązywanie się w najmniejszym nawet stopniu z ciążącego na nim obowiązku. Zdaniem organu trudna sytuacja, na którą powołuje się strona jest okolicznością dotyczącą wszystkich dłużników alimentacyjnych, gdyż uruchomienie świadczeń z funduszu alimentacyjnego następuje tylko wówczas, gdy egzekucja alimentów jest bezskuteczna ponieważ dłużnik nie posiada środków do realizacji obowiązku alimentacyjnego. Organ podkreślił, że wprawdzie sytuacja zdrowotna, dochodowa i rodzinna strony może, co do zasady stanowić przesłankę do umorzenia należności, niemniej jednak działające w imieniu państwa organy administracji publicznej nie mogą pochopnie umarzać należności dłużnika, gdyż sytuacja dłużnika może w przyszłości ulec zmianie.