Zmienione zasady finansowania samorządów – nowe problematyczne otwarcie

Rok 2025 jest dla finansów samorządowych wyjątkowy. To bowiem pierwszy rok obowiązywania – dość naprędce uchwalonej na jesieni 2024 r. – nowej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

W stosowanej przez rząd narracji nowa ustawa ma stanowić dobrą bazę do codziennego funkcjonowania gmin, powiatów i województw oraz ich przyszłego rozwoju. Koronnym argumentem jest to, że nowa ustawa w 2025 r. o 24 mld zł zwiększa wysokość dochodów JST w porównaniu z tym, jak byłoby pod rządami wcześniejszych przepisów. Jest to prawda, ale widziana z wygodnej dla projektodawców perspektywy.

Podstawą do porównania jest dla nich bowiem stan prawny ukształtowany w wyniku reform podatkowych Polskiego Ładu, które doprowadziły do drastycznego spadku poziomu dochodów JST. Na tyle drastycznego, że ustabilizowanie budżetów samorządowych wymagało przez minione cztery lata przyznawania corocznie dodatkowych środków z budżetu państwa na poziomie kilkunastu mld zł. Oznacza to, że wzrost dochodów wynikający z nowej ustawy jest liczony względem poziomu, który był niewystarczający nawet do wykonania podstawowych zadań. Nowy system stabilizuje dochody na poziomie jedynie lekko przekraczającym niezbędne minimum. Tymczasem samorządy oczekiwały, że zostanie przywrócona normalność, czyli wydajność źródeł dochodu co najmniej odpowiadająca sytuacji sprzed 2020 r.