Wyrok SN z dnia 22 lipca 2025 r., sygn. II CSKP 352/24
Klauzule indeksacyjne w umowie kredytu hipotecznego – zarówno klauzule ryzyka walutowego, jak i klauzule przeliczeniowe odsyłające do tabel kursowych banku – określają główne świadczenia stron i jako nietransparentne mają charakter abuzywny. Ich eliminacja prowadzi do nieważności umowy w całości, gdyż powoduje upadek mechanizmu indeksacji, ryzyka kursowego i powiązania z LIBOR, zmieniając istotę umowy. Nie można zastąpić abuzywnych klauzul przepisami art. 358 § 2 k.c., art. 65 k.c. ani art. 41 Prawa wekslowego, które są przepisami ogólnymi odwołującymi się do zasad słuszności i zwyczajów, a nie przepisami ściśle dyspozytywnymi. Dla spełnienia wymogu transparentności klauzul ryzyka walutowego nie wystarczy ogólna informacja i oświadczenie konsumenta o akceptacji ryzyka – konsument musi być jasno poinformowany, że ponosi przez cały okres kredytowania nieograniczone ryzyko kursowe, które przy silnej deprecjacji waluty krajowej może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia.
Teza AI
Istota problemu
Czy po wyeliminowaniu z umowy kredytu indeksowanego do CHF abuzywnych klauzul przeliczeniowych (odsyłających do tabel kursowych banku) możliwe jest zastąpienie ich przepisami prawa krajowego (art. 358 § 2 k.c., art. 65 k.c., art. 41 Prawa wekslowego) lub utrzymanie umowy jako kredytu złotowego oprocentowanego według LIBOR, czy też eliminacja klauzul prowadzi do nieważności umowy w całości. Dodatkowo – czy abuzywność dotyczy wyłącznie klauzul przeliczeniowych (spreadowych), czy również klauzul ryzyka walutowego, oraz jakie są wymogi transparentności wobec konsumenta w zakresie ryzyka kursowego.
Rozstrzygnięcie
SN oddalił skargę kasacyjną banku. Potwierdził ewolucję orzecznictwa – wcześniej dopuszczano zastąpienie abuzywnych klauzul spreadowych przepisami dyspozytywnymi (art. 358 § 2 k.c., art. 41 Prawa wekslowego) i uznawano je za postanowienia uboczne, jednak po wyroku TSUE C-260/18 z 3.10.2019 r. (Dziubak) stanowisko się zmieniło. Aktualnie: (1) klauzule indeksacyjne (zarówno klauzule ryzyka walutowego, jak i klauzule przeliczeniowe/spreadowe) określają główne świadczenia stron; (2) zastąpienie abuzywnych klauzul możliwe jest tylko przepisami ściśle dyspozytywnymi lub przepisami wymagającymi zgody stron – art. 358 § 2 k.c., art. 65 k.c., art. 41 Prawa wekslowego nie spełniają tego warunku jako przepisy ogólne odwołujące się do zasad słuszności i zwyczajów; (3) unieważnienie klauzul przeliczeniowych prowadzi do upadku klauzul ryzyka walutowego i powiązania z LIBOR, co zmienia istotę umowy na odmienną od zamierzonej przez strony; (4) klauzule ryzyka walutowego również podlegają kontroli abuzywności – nie wystarczy ogólna informacja o ryzyku kursowym, konsument musi być jasno poinformowany, że ponosi przez cały okres kredytowania nieograniczone ryzyko kursowe, które może być trudne do udźwignięcia przy silnej deprecjacji waluty krajowej. SN wskazał również, że po wyrokach TSUE C-520/21, C-140/22 i postanowieniu C-756/22 zgoda konsumenta na abuzywne postanowienia i pouczenie o skutkach nieważności mają drugorzędne znaczenie – bank nie może żądać rekompensaty przekraczającej zwrot kapitału z odsetkami ustawowymi, a wykonywanie praw konsumenta nie może być uzależnione od jego oświadczenia o świadomości skutków.
POTRZEBUJESZ POMOCY?