Potrącanie wzajemnych wierzytelności w księgach rachunkowych

Możliwość potrącania wzajemnych wierzytelności określona została w kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 498 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Do powyższego potrącenia nie dochodzi z mocy tylko samego prawa, gdyż konieczne jest tutaj złożenie stosownego oświadczenia przez jedną ze stron.

Jak więc wynika z powyższego, dopuszczalność potrącenia uzależniona jest od wielu czynników. I tak, po pierwsze, uzależniona jest od istnienia wzajemności wierzytelności, tzn. potrącający powinien być jednocześnie dłużnikiem oraz wierzycielem. Wierzytelności podlegające potrąceniu mogą wynikać zarówno z różnych tytułów, jak i tylko z jednego, z wyłączeniem jednak umowy wzajemnej, gdyż wówczas potrącenie kolidowałoby z istotą samego stosunku zobowiązania. Przepisy kodeksu cywilnego nie wymagają, aby obie wierzytelności były ze sobą powiązane. Ważną przesłanką jest tutaj jednorodzajowość świadczeń obu wierzytelności. Zachodzi ona wówczas, gdy przedmiotem świadczeń są jednocześnie pieniądze albo rzeczy oznaczone tylko co do gatunku i zarazem tej samej jakości.