Skuteczne metody zabezpieczenia wierzytelności

Zabezpieczenia osobiste cywilne

Poręczenie

Istota poręczenia

Instytucję poręczenia regulują przepisy art. 876 – 887 k.c. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela (tzw. beneficjenta) wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby nie zrobił tego dłużnik (art. 876 § 1 k.c.).

Poręczyciel zazwyczaj działa w porozumieniu z dłużnikiem, przy czym udzielenie poręczenia może nastąpić nieodpłatnie (np. poręczenie przez krewnego) lub odpłatnie (np. poręczenie banku). Poręczenie może jednak zostać skutecznie dokonane bez zgody, a nawet wiedzy dłużnika (art. 886 k.c. a contrario).

Poręczenie ma charakter zobowiązania osobistego, co oznacza, że poręczyciel odpowiada całym swym majątkiem osobistym za spełnienie poręczonego zobowiązania. Tak więc wartość poręczenia jako zabezpieczenia zależy bezpośrednio od wartości tego majątku, która może ulec zmianie pomiędzy chwilą udzielenia poręczenia a chwilą dochodzenia przez wierzyciela swego roszczenia wobec poręczyciela. Z tego powodu najbezpieczniejsze są poręczenia udzielane przez instytucje finansowe – banki i zakłady ubezpieczeń, do których stosują się zasadniczo ogólne przepisy kodeksu cywilnego o poręczeniach.

Akcesoryjność poręczenia

Zobowiązanie poręczyciela ma charakter akcesoryjny w stosunku do zobowiązania dłużnika głównego, co oznacza, że istnienie i zakres zobowiązania akcesoryjnego zależą od istnienia i zakresu zobowiązania głównego (art. 879 § 1 k.c.). Tak więc gdy zobowiązanie dłużnika głównego w ogóle nie istniało, poręczyciel nie będzie odpowiadał wobec beneficjenta, chyba że zobowiązanie to nie powstało wskutek braku zdolności do czynności prawnych dłużnika głównego (np. wskutek niepełnoletności), o którym poręczyciel w chwili poręczania wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć, wówczas bowiem poręczyciel będzie odpowiadał jak dłużnik główny (art. 877 k.c.). Możliwe jest jednak skuteczne poręczenie za dług przyszły, czyli jeszcze nie istniejący, ale w takim przypadku musi zostać określona maksymalna wysokość odpowiedzialności poręczyciela (art. 878 § 1 k.c.). Rozmiar odpowiedzialności poręczyciela w danym czasie określa aktualna wielkość poręczonego długu, jednak rozmiar ten może wskutek czynności dłużnika dokonanych po udzieleniu poręczenia ulec tylko zmniejszeniu (np. wskutek częściowej spłaty długu), ale nie zwiększeniu, ponieważ czynność prawna dokonana przez dłużnika z wierzycielem po udzieleniu poręczenia (np. zwiększenie stopy odsetek) nie może zwiększyć zobowiązania poręczyciela (art. 879 § 2 k.c.). Dalszym przejawem akcesoryjności zobowiązania poręczyciela jest jego uprawnienie do podnoszenia przeciw wierzycielowi wszelkich zarzutów służących dłużnikowi, choćby zrzekł się ich lub uznał roszczenie wierzyciela (art. 883 k.c.). Poręczyciel może nawet skutecznie potrącić wierzytelność przysługującą dłużnikowi wobec wierzyciela z wierzytelnością zabezpieczoną poręczeniem.