Kiedy ZUS zajmuje rachunek?

Aktem generalnym, normującym tryb postępowania w sprawie egzekwowania przez ZUS należności z tytułu składek, jest ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2002 r. Nr 110, poz. 968 ze zm.), zwana dalej ustawą egzekucyjną. Ustawa ta została gruntownie zmieniona ustawą z 6 września 2001 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 125, poz. 1368). Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji jest aktem prawnym uchwalonym przed 30 laty w innych zupełnie warunkach ekonomicznych i systemie zarządzania państwem. Niestety, mimo wielokrotnych nowelizacji w trakcie jej obowiązywania nie została ona w pełni dostosowana do obecnych realiów społecznych i gospodarczych, zwłaszcza w zakresie egzekucji należności pieniężnych.

Wprowadzone powołaną nowelizacją zmiany służą przede wszystkim poprawie skuteczności egzekucji należności o charakterze publicznoprawnym, co w konsekwencji, zdaniem autorów nowelizacji, powinno wpłynąć na poprawę stanu sektora finansów publicznych, a w dalszej kolejności spowodować przyspieszenie wzrostu gospodarczego. Ustawa określa postępowanie oraz środki przymusowe stosowane przez organy egzekucyjne mające na celu doprowadzenie do wykonania przez zobowiązanych obowiązków o charakterze pieniężnym oraz sposób ich zabezpieczenia. Nowelizacja wprowadza wiele zmian do dotychczas obowiązujących regulacji prawnych, m.in. dotyczących: szczegółowego unormowania w zakresie egzekucji z nieruchomości, którą będzie mógł stosować organ egzekucyjny, jakim jest naczelnik Urzędu Skarbowego (wszczęcie egzekucji administracyjnej z nieruchomości nie może nastąpić, jeżeli przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej wierzyciel skierował do komornika sądowego wniosek o przeprowadzenie egzekucji z nieruchomości; w takim przypadku stosuje się przepisy dotychczasowe, czyli przepisy Kodeksu postępowania cywilnego), nowych przepisów obligujących wierzyciela do zajęcia stanowiska w kwestii zgłoszonych przez zobowiązanego zarzutów do postępowania egzekucyjnego w terminie 14 dni, a w razie jego braku zasadę zawieszania postępowania egzekucyjnego. Rozszerzono możliwość zasięgania przez organ egzekucyjny informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Obecnie informacje można uzyskać od organów administracji samorządowej, dotychczas tylko od administracji państwowej. Ustawa nowelizująca określa, w nowym brzmieniu art. 19, jakie podmioty (jednostki organizacyjne) pełnią funkcję organów egzekucyjnych. Artykuł ten nie ustala natomiast kompetencji tych organów w zakresie postępowania egzekucyjnego. Kompetencje te nie zostały skatalogowane w jednym akcie prawnym, lecz traktują o nich różne artykuły rozmieszczone zarówno w samej ustawie egzekucyjnej, jak i poza nią.

W poprzednio obowiązującym stanie prawnym, w przypadku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jako wierzyciela publicznoprawnego, podstawę do wszczęcia oraz prowadzenia postępowania egzekucyjnego stanowiło upoważnienie do prowadzenia egzekucji świadczeń pieniężnych, zawarte w nie obowiązującym już § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 23 grudnia 1996 r. w sprawie wykonania ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 1997 r. Nr 1, poz. 1 ze zm.). Zgodnie z nim oddziały ZUS były upoważnione do egzekwowania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek. Nowelizacją z 6 września 2001 r. uporządkowano zakres obowiązywania ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przez skreślenie delegacji dla Rady Ministrów do poddania egzekucji administracyjnej innych niż wymienione w ustawie należności pieniężnych z jednoczesnym wprowadzeniem zasady, iż należności te mogą być poddane egzekucji administracyjnej wyłącznie w drodze ustawy. Ustawodawca wyznaczył także w ustawie organy egzekucyjne, rezygnując jednocześnie z delegacji uprawniającej Radę Ministrów do upoważnienia do prowadzenia egzekucji administracyjnej w określonym zakresie jednostek organizacyjnych państwowych i samorządu terytorialnego.

O wyznaczeniu dyrektora oddziału ZUS jako organu egzekucyjnego przesądza zapis art. 19 § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Jest on uprawniony do stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, z wierzytelności pieniężnych oraz z rachunków bankowych, w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek oraz nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub innych świadczeń wypłacanych przez ten oddział, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń.

Zgodnie z art. 26 ustawy egzekucyjnej dyrektor oddziału ZUS wszczyna egzekucję administracyjną z urzędu na podstawie wystawionego przez siebie tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru. Wzór tytułu wykonawczego został określony w rozporządzeniu wykonawczym Ministra Finansów z 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. Nr 137, poz. 1541). Wszczęcie egzekucji następuje z chwilą doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub doręczenia zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. Wystawiony przez organ egzekucyjny tytuł wykonawczy powinien zawierać zakres informacji, o których mowa w art. 27 § 1 ustawy egzekucyjnej. Do doręczonego tytułu wykonawczego organ egzekucyjny dołącza dowód doręczenia upomnienia, którego wzór stanowi załącznik do powołanego wcześniej rozporządzenia wykonawczego, a jeżeli doręczenie upomnienia nie było wymagane, podaje w tytule wykonawczym podstawę prawną braku tego obowiązku. Doręczenie dłużnikowi odpisu wystawionego tytułu wykonawczego oraz ewentualne doręczenie zobowiązanemu upomnienia, na podstawie delegacji zawartej w art. 18 ustawy egzekucyjnej, następuje w trybie przepisów ustawy z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.).

WAŻNE! Egzekucja administracyjna prowadzona przez dyrektora oddziału ZUS może zostać wszczęta już po upływie 7 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu upomnienia. Po upływie terminu do wykonania przez dłużnika obowiązku zapłaty danej należności dyrektor oddziału ZUS może wszcząć postępowanie egzekucyjne przez zastosowanie wobec dłużnika środków egzekucyjnych przewidzianych dla dyrektora oddziału ZUS, o których mowa w art. 1a pkt 12 lit. a) ustawy egzekucyjnej.

Środki egzekucyjne w egzekucji należności pieniężnych zostały skatalogowane w art. 1a pkt 12 lit. a) ustawy egzekucyjnej.

Zgodnie z definicją przez pojęcie środka egzekucyjnego w postępowaniu egzekucyjnym, dotyczącym należności pieniężnych, rozumie się egzekucję:

• z pieniędzy,

• z wynagrodzenia za pracę,

• ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego,

• z rachunków bankowych,

• z innych wierzytelności pieniężnych,

• z praw do papierów wartościowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego,

• z papierów wartościowych nie zapisanych na rachunku papierów wartościowych,

• z weksla,

• z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej,

• z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,

• z pozostałych praw majątkowych,

• z ruchomości,

• z nieruchomości.

Ustawa dokonuje ścisłego i wyczerpującego podziału środków egzekucyjnych, z zastosowaniem których może być ona prowadzona (katalog zamknięty). Kolejność ich wyliczenia nie jest przypadkowa, zaś kryterium przyjętej kolejności stanowi stopień dolegliwości zastosowanego środka egzekucyjnego.

Dyrektor oddziału ZUS, w zakresie egzekucji własnej, jest uprawniony do stosowania egzekucji administracyjnej przy zastosowaniu, w ograniczonym zakresie, środków egzekucyjnych określonych w ustawie egzekucyjnej. Zgodnie z art. 19 § 4 ustawy egzekucyjnej dyrektor oddziału ZUS jest organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, z wierzytelności pieniężnych oraz z rachunków bankowych.

Dyrektor oddziału ZUS, zgodnie z art. 26 § 1 ustawy egzekucyjnej, wszczyna egzekucję administracyjną na podstawie wystawionego przez siebie tytułu wykonawczego. Podstawą do zastosowania środka egzekucyjnego, stosownie do zapisu art. 67 § 1 ustawy egzekucyjnej, jest zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność z rachunku bankowego u dłużnika zajętej wierzytelności. Wzór zawiadomienia stanowi załącznik do wcześniej powołanego rozporządzenia wykonawczego do ustawy egzekucyjnej.

Zawiadomienie o zajęciu rachunku powinno zawierać:

• oznaczenie zobowiązanego, wierzyciela i organu egzekucyjnego,

• oznaczenie dłużnika zajętej wierzytelności,

• określenie stosowanego środka egzekucyjnego,

• numer tytułu wykonawczego stanowiącego podstawę do zajęcia,

• kwotę należności, okres, za który należność została ustalona lub określona, termin płatności należności, rodzaj i stopę odsetek z tytułu niezapłacenia należności w terminie oraz kwotę odsetek naliczonych do dnia wystawienia zawiadomienia,

• kwotę należnych kosztów egzekucyjnych,

• wezwanie dłużnika zajętej wierzytelności do realizacji zajęcia lub powiadomienia organu egzekucyjnego o przeszkodzie w realizacji zajęcia,

• pouczenie zobowiązanego i dłużnika zajętej wierzytelności o skutkach zajęcia,

• datę wystawienia zawiadomienia, podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego oraz odcisk pieczęci organu egzekucyjnego.

Nowelizacja ustawy egzekucyjnej z 6 września 2001 r. nałożyła na banki obowiązek naliczania odsetek za zwłokę za okres od dnia wystawienia zawiadomienia o zajęciu wierzytelności do dnia pełnego zrealizowania zajęcia. Dotychczas dłużnicy zajętej wierzytelności (przede wszystkim banki) odmawiały obliczania tych odsetek, twierdząc, że żaden przepis nie nakłada na nich takiego obowiązku. Powodowało to istotne wydłużenie czasu prowadzenia egzekucji i konieczność wielokrotnego korygowania przez organ egzekucyjny wysokości zajętej kwoty o biegnące w tym czasie odsetki za zwłokę. W przypadku bezskuteczności egzekucji z rachunku bankowego, np. z powodu braku środków finansowych zobowiązanego na rachunku bankowym, dyrektor oddziału ZUS może zwrócić się do sądu o nakazanie wyjawienia majątku mogącego stanowić przedmiot dalszej egzekucji. Podstawą żądania wyjawienia przez dłużnika majątku jest tytuł wykonawczy lub zarządzenie zabezpieczenia, wydane na podstawie przepisów ustawy egzekucyjnej. O nakazanie wyjawienia przez zobowiązanego posiadanego majątku organ egzekucyjny może zwrócić się także przed wszczęciem egzekucji administracyjnej lub w jej toku, jeśli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, iż egzekwowana należność pieniężna nie będzie mogła być zaspokojona ze znanego majątku zobowiązanego ani z jego wynagrodzenia za pracę lub z przypadających mu okresowo świadczeń za okres 6 miesięcy.

Wyjawienie następuje w formie oświadczenia dłużnika składanego pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania (art. 913 i nast. k.p.c.). W przypadku gdy dłużnik zajętej wierzytelności bezpodstawnie uchyla się od przekazania zajętej wierzytelności albo części wierzytelności organowi egzekucyjnemu, zajęta wierzytelność albo część wierzytelności może być ściągnięta od dłużnika (banku) w trybie egzekucji administracyjnej. Podstawą wystawienia tytułu wykonawczego jest postanowienie, o którym mowa w art. 71a § 9 ustawy egzekucyjnej. Tytuł wykonawczy wystawia organ egzekucyjny, który dokonał u dłużnika (banku) zajęcia wierzytelności.

Jednym ze środków egzekucyjnych stosowanych w celu dochodzenia należności pieniężnych jest egzekucja z rachunków bankowych.

O egzekucji stanowią przepisy art. 80-87 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 1991 r. Nr 36, poz. 161 ze zm.). Przy zastosowaniu tego środka dochodzi do zajęcia rachunku bankowego, a z chwilą dokonania zajęcia organ egzekucyjny wchodzi w prawa posiadacza rachunku, zaś bank staje się dłużnikiem zajętej wierzytelności. Zobowiązanemu zostaje wówczas ograniczone prawo udzielania zleceń rozliczeń pieniężnych. Ograniczenie to ma zastosowanie do wysokości egzekwowanej należności. Zgodnie z art. 80 § 1 ustawy egzekucyjnej organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego przez przesłanie do banku, a jeżeli bank posiada oddziały - do właściwego oddziału, zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami, z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności, oraz kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny jednocześnie wzywa bank, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, lecz bezzwłocznie przekazał zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności albo zawiadomił organ egzekucyjny, w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty.

Zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego zobowiązanego jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia o zajęciu i obejmuje również kwoty, które nie były na rachunku bankowym w chwili zajęcia, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia. Z chwilą przesłania bankowi zawiadomienia o zajęciu rachunku bankowego organ egzekucyjny zawiadamia zobowiązanego o zajęciu jego wierzytelności z tego rachunku, doręczając mu odpis tytułu wykonawczego, jeśli nie został wcześniej doręczony, i odpis zawiadomienia skierowanego do banku o zakazie wypłaty zajętej kwoty z rachunku bankowego bez uprzedniej zgody organu egzekucyjnego.

WAŻNE! Zajęcie wierzytelności jest skuteczne w odniesieniu do wszystkich rachunków bankowych zobowiązanego znajdujących się w banku, do którego organ egzekucyjny skierował zawiadomienie o zajęciu. Biorąc pod uwagę zasadę wyboru środka egzekucyjnego najmniej uciążliwego dla zobowiązanego, zakres zajęcia środków na rachunkach bankowych powinien być ograniczony do wysokości zaległych należności z tytułu składek. Zajęcie rachunku bankowego jest możliwe bez konieczności wskazywania przez dyrektora oddziału ZUS numeru tego rachunku. Użyte w przepisie art. 80 ustawy egzekucyjnej pojęcie „zawiadomienia skierowanego do banku” w formie dokonanej wskazuje na kolejność działań podejmowanych przez organ egzekucyjny.

Kierowanie zawiadomienia najpierw do banku, a następnie do zobowiązanego jest uzasadnione szczególnym rodzajem środka egzekucyjnego i uniemożliwia szybkie podjęcie przez zobowiązanego środków z rachunku bankowego w celu udaremnienia egzekucji. Zgodnie z powołanym przepisem art. 80 ustawy egzekucyjnej w przypadku prowadzenia egzekucji z rachunku bankowego nie jest wymagane doręczenie postanowienia o zastosowaniu środka egzekucyjnego, gdyż organ egzekucyjny doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego, wskazując w nim jednocześnie, jaki środek egzekucyjny został zastosowany, przez jednoczesne doręczenie zobowiązanemu odpisu zawiadomienia przesłanego do banku.

W ustawie egzekucyjnej nie zawarto szczególnych rozwiązań dotyczących doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, co zapewniałoby natychmiastowe jego otrzymanie, w związku z tym, że, zgodnie z art. 18 ustawy egzekucyjnej, zagadnienie to jest unormowane w przepisach działu I rozdziału 8 Kodeksu postępowania administracyjnego, dotyczących doręczeń. Zawarta tam regulacja nie gwarantuje jednak, że zobowiązany, w stosunku do którego prowadzona jest egzekucja z rachunku bankowego, będzie jednocześnie z bankiem, prowadzącym ten rachunek, poinformowany o fakcie przystąpienia organu egzekucyjnego do czynności egzekucyjnych.

Wynikający z zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego zakaz wypłat z tego rachunku bez zgody organu egzekucyjnego nie dotyczy wypłat na bieżące wynagrodzenia za pracę oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania. Wypłata na wynagrodzenia za pracę może nastąpić po złożeniu bankowi odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dowodu, a wypłata alimentów lub renty o charakterze alimentacyjnym - tytułu stwierdzającego obowiązek zobowiązanego do płacenia alimentów lub renty. Bank dokonuje wypłat alimentów lub renty osobie uprawnionej do tych świadczeń. Powyższy zakaz wypłat nie dotyczy także podatku dochodowego od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenie społeczne, należnych od dokonywanych wypłat na bieżące wynagrodzenia. W przypadku zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego bank wstrzymuje wszelkie wypłaty z zajętego rachunku (zarówno zobowiązanemu, jak i innym uprawnionym osobom) i niezwłocznie powiadamia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego inne oddziały banku, inne banki oraz placówki pocztowe i inne podmioty uprawnione do dokonywania wypłat zobowiązanemu z zajętego rachunku bankowego. Bank ponosi wobec wierzyciela, jakim jest ZUS, odpowiedzialność za wypłaty dokonane przez oddziały banku, placówki pocztowe, inne banki i inne podmioty, po zawiadomieniu ich o zajęciu na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego. Ponadto na bank, który nie wykonuje lub nienależycie wykonuje ciążące na nim obowiązki związane z egzekucją z rachunku bankowego, organ egzekucyjny może nałożyć karę pieniężną w wysokości nie przekraczającej 5-krotnego najniższego wynagrodzenia za pracę. W przypadku uchylania się od wykonania, w dodatkowo wyznaczonych terminach, obowiązków wynikających z zajęcia kara ta może być ponawiana.

Z uwagi na to, że pobór należności pieniężnych w drodze egzekucji administracyjnej jest ostatecznym i najbardziej dolegliwym sposobem doprowadzającym do zaspokojenia wierzyciela, postępowanie egzekucyjne jest postępowaniem sformalizowanym.

W ustawie egzekucyjnej zostały zawarte zasady, którymi organ egzekucyjny powinien kierować się w toku postępowania egzekucyjnego i które mają na celu ochronę interesów zobowiązanego, a mianowicie:

• stosowanie wyłącznie środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawie,

• stosowanie środka, który prowadzi bezpośrednio do wyegzekwowania należnych zobowiązań, a spośród takich środków - środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego,

• niedopuszczalność stosowania środka egzekucyjnego, gdy egzekwowany obowiązek został wykonany albo stał się bezprzedmiotowy.

Z powyższych zasad jednoznacznie wynika konieczność stosowania takiego środka lub środków egzekucyjnych, które umożliwią pokrycie powstałych zaległości. Zastosowanie najmniej uciążliwego środka egzekucyjnego może mieć natomiast miejsce w przypadku istnienia możliwości wyboru. Podstawowym zadaniem organów egzekucyjnych jest ściągnięcie należności od zobowiązanego, zatem możliwe jest stosowanie równolegle różnych środków egzekucyjnych. Naruszenie powyższych zasad stanowi podstawę do złożenia przez zobowiązanego zarzutu (art. 33 pkt 8 ustawy egzekucyjnej).

Osobie, przeciwko której dyrektor oddziału ZUS prowadzi egzekucję administracyjną, przysługuje prawo wniesienia zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej, skarga na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego, a także skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego. Nowelizacja ustawy egzekucyjnej z 6 września 2001 r. rozszerzyła dotychczasowy katalog zarzutów wnoszonych w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Rozszerzenie to nastąpiło w zakresie częściowego wykonania obowiązku (dotychczas prawo to służyło dopiero w przypadku całkowitego wykonania obowiązku i nie chroniło skutecznie interesu zobowiązanego) treści tytułu wykonawczego nie odpowiadającej wymogom ustawowym (dotychczas zobowiązany nie posiadał takiego uprawnienia) oraz naruszenia właściwości organu egzekucyjnego (dotychczas zobowiązany nie mógł kwestionować przyjęcia tytułu do realizacji przez niewłaściwy organ).

Zgodnie z przepisem art. 33 ustawy egzekucyjnej podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być:

• wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku,

• odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej,

• określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z orzeczenia, o którym mowa w art. 3-4 ustawy egzekucyjnej,

• błąd co do osoby zobowiązanego,

• niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym,

• niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego,

• brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, o którym mowa w art. 15 § 1,

• zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego,

• prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny,

• niespełnienie wymogów określonych w art. 27 ustawy egzekucyjnej.

Na postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów służy zobowiązanemu zażalenie. Zażalenie podlega rozpatrzeniu w terminie 14 dni od dnia doręczenia organowi odwoławczemu. Wierzyciele zostali zobligowani do zajęcia stanowiska w kwestii zgłoszonych przez zobowiązanego zarzutów do prowadzonego postępowania egzekucyjnego w terminie 14 dni, jeżeli taka wypowiedź jest niezbędna do rozpatrzenia zarzutów, a ponadto, w razie braku wypowiedzi wierzyciela, wprowadzono obligatoryjny obowiązek zawieszenia postępowania z urzędu przez organ egzekucyjny. Wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego z zasady nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych, jednak z uzasadnionych powodów organ egzekucyjny może wstrzymać czynności egzekucyjne.

WAŻNE! Zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym przysługują zobowiązanemu w chwili wszczęcia postępowania egzekucyjnego (po otrzymaniu odpisu tytułu wykonawczego), a nie w jego toku. Do zarzutów odpowiednie zastosowanie będą miały przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego w zakresie wnoszenia podań.

Oprócz zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej zobowiązanemu przysługuje skarga na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego (art. 54 ustawy egzekucyjnej). Skargę na czynności egzekucyjne wnosi się do organu nadzoru za pośrednictwem organu egzekucyjnego w terminie 14 dni od dnia dokonania zakwestionowanej czynności egzekucyjnej. Na postanowienie o oddaleniu skargi przysługuje zobowiązanemu zażalenie. Podstawowa różnica między skargą a zarzutem sprowadza się do tego, że w przypadku zarzutów ustawodawca w sposób zamknięty wymienia sytuacje, w których zarzut może być zgłoszony, podczas gdy w przypadku skargi brak jest dokładnego sprecyzowania jej przedmiotu, gdyż przysługuje ona ogólnie na czynności egzekucyjne. Są to dwa elementy uzupełniające się. Jeżeli nie przysługuje w danym przypadku zarzut, zawsze można zgłosić skargę, kwestionując w ten sposób określone czynności. Słabością obu środków jest to, iż ich zastosowanie nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego.

Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji uprzywilejowuje wierzyciela, choć w sposób ograniczony w stosunku do zobowiązanego, zastrzegając jednak, iż wierzyciel z jednej strony jest zobligowany do bezwzględnego wyegzekwowania należnych mu zobowiązań, z drugiej strony podejmowane przez niego czynności zmierzające do bezpośredniej realizacji obowiązku są ograniczone do wyboru środka egzekucyjnego najmniej uciążliwego dla dłużnika. Wszelkie działania w tym zakresie powinny być ściśle określone przepisami prawa, a dowolność jego stosowania - choć w określonych sytuacjach dopuszczalna - nie może pociągać za sobą negatywnych skutków w przypadku realizacji określonych celów. Działania te powinny być prowadzone z uwzględnieniem głównych zasad postępowania administracyjnego, przede wszystkim zasady praworządności oraz uwzględniania z urzędu interesu publicznego oraz słusznego interesu obywateli (art. 6 i 7 k.p.a. na mocy art. 18 ustawy egzekucyjnej). Wszystkie zasady postępowania administracyjnego, które należy odnosić także do postępowania egzekucyjnego, mają charakter norm prawnych, a nie wskazówek lub zaleceń. Powyższe zasady, ze względu na brak przepisów ogólnych, należy ostrożnie stosować do właściwych sytuacji prawnych, regulowanych poszczególnymi przepisami prawa materialnego, regulujących daną problematykę. Naruszenie tych zasad może prowadzić do uchylenia, zmiany bądź stwierdzenia nieważności orzeczenia organu egzekucyjnego (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 27 marca 1998 r. I SA/Lu 2087/95 w Lublinie - nie publikowany). Istotnym elementem oceny właściwego stosowania norm ogólnych (zasad) jest to, aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony obowiązku, bez potrzeby stosowania środków przymusu. Powołany wcześniej art. 7 ustawy egzekucyjnej stanowi podstawę do wyodrębnienia zasady stosowania środków prowadzących bezpośrednio do wykonania obowiązku. Z zasady tej wynika obligatoryjna powinność badania organu egzekucyjnego, który ze środków egzekucyjnych prowadzi bezpośrednio do realizacji celu egzekucji. Dlatego można tę zasadę traktować również jako zasadę celowości, chociaż nie wyodrębnioną w przepisach, ale uznawaną za główną zasadę postępowania egzekucyjnego. Jeśli więc organ egzekucyjny ma do wyboru różne środki, zaś w ramach stosowania danego środka możliwość dokonania wyboru między różnymi sposobami jego stosowania, organ egzekucyjny powinien wybrać taki sposób, który bezpośrednio prowadzi do wykonania obowiązku i, jeśli przepis prawa nie stanowi inaczej, zastosować go w sposób najmniej uciążliwy. Przepisy nie określają, które środki są mniej lub bardziej uciążliwe dla zobowiązanego, pozostawiając wybór organowi egzekucyjnemu. Organ może, w ramach stosowania jednego środka egzekucyjnego, wybrać zakres, w jakim egzekwuje swoje należności, jednak z bezwzględnym zachowaniem zasady bezpośredniości wykonania obowiązku.