Ograniczenia praw osób uprawnionych

Ustawa z 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: Kodeks rodzinny i opiekuńczy) wskazuje na 2 rodzaje ubezwłasnowolnienia:

1) całkowite,

2) częściowe.

Ubezwłasnowolniona całkowicie może być osoba, która ukończyła lat 13, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa bądź narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem (art. 13 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny; dalej: k.c.).

Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

Ubezwłasnowolniona częściowo może być osoba pełnoletnia z przyczyn wskazanych jako podstawa do ubezwłasnowolnienia całkowitego, jeżeli jej stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw (art. 16 § 1 k.c.). Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Przyczyny ubezwłasnowolnienia, tj. choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, traktowane są jako kategorie medyczne i jako takie wymagają konieczności zasięgnięcia opinii biegłego psychiatry. Opinia biegłego nie przesądza jednak o orzeczeniu ubezwłasnowolnienia. Stanowi podstawę do ustalenia poziomu zaawansowania schorzenia i ustalenia ewentualnych konsekwencji, jakie schorzenie to może przynieść osobie, co do której wnosi się o ustalenie ubezwłasnowolnienia. Opinia biegłego podlega wraz z innymi dowodami ocenie sądu. Należy jednak zaznaczyć, że opinia biegłego niestwierdzająca przyczyn ubezwłasnowolnienia decyduje o niemożności zastosowania tej instytucji.

Ze względu na istotę i specyfikę wniosku o ubezwłasnowolnienie sądem właściwym do rozstrzygnięcia w tej sprawie jest sąd okręgowy. Ograniczony jest również krąg osób uprawnionych do złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie. Możliwość ta przysługuje: