Nowy sposób ustalania podstawy wymiaru składek dla osób przebywających na urlopie wychowawczym

Osoba o statusie pracownika może skorzystać - oprócz urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego - również z dodatkowego uprawnienia związanego z rodzicielstwem, jakim jest urlop wychowawczy. Pracownik powinien posiadać co najmniej 6-miesięczny ogólny okres zatrudnienia (nie tylko u obecnego pracodawcy), aby ubiegać się o możliwość skorzystania z takiej przerwy w wykonywaniu obowiązków pracowniczych, w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (art. 186 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy). Wymiar urlopu wychowawczego wynosi 3 lata, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 4. roku życia.

Pracodawca nie wypłaca rodzicowi wynagrodzenia w okresie trwania urlopu wychowawczego, a ten nie świadczy pracy. Stosunek pracy ulega więc chwilowemu zawieszeniu. Zmienia się również tytuł do ubezpieczeń w ZUS oraz zasady finansowania składek.

Osobny tytuł do ubezpieczeń

Pracownik w czasie aktywności zawodowej podlega obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z tytułu stosunku pracy. W trakcie urlopu wychowawczego co prawda stosunek ten nadal trwa, ale ustawodawca przewidział osobny tytuł dla osób przebywających na urlopach wychowawczych. Osoby te podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz zdrowotnemu. Pozostałe ubezpieczenia - chorobowe i wypadkowe - są wyłączone.

Osoby przebywające na urlopie wychowawczym podlegają ubezpieczeniom z tego tytułu, ale tylko wówczas, gdy nie mają innych tytułów rodzących obowiązek tych ubezpieczeń (np. umowa zlecenia, własna działalność gospodarcza) i nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty (art. 9 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych; dalej: ustawa systemowa). Składki na te ubezpieczenia finansuje budżet państwa. Do obowiązków płatnika składek (pracodawcy) należy sporządzanie i przekazywanie do ZUS co miesiąc imiennych raportów za pracownika przebywającego na takim urlopie. Jest to raport ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 1211xx, w którym wykazuje się podstawę wymiaru składek i kwoty od nich naliczone, oraz raport ZUS RSA z kodem tytułu ubezpieczenia 0110xx i kodem świadczenia/przerwy 121. Ustalone kwoty składek przenosi się do zbiorczej deklaracji ZUS DRA i wpisuje w miejsce przeznaczone na składki finansowane przez budżet państwa. Składkę emerytalną w raporcie ZUS RCA pracodawca nalicza w wysokości 19,52% podstawy wymiaru, a składkę rentową w wysokości 8% (od 1 lutego 2012 r.). Nie ma tu podziału na część finansowaną przez płatnika i ubezpieczonego. Całość składek płaci budżet państwa.