Prawo miejscowe z drobnymi usterkami

Kontrola była podjęta z inicjatywy własnej Najwyższa Izba Kontroli i została przeprowadzona w połowie 2004 r., a dotyczyła lat 2002-2003 i objęła 24 gminy i 8 powiatów. Jej celem były zbadanie i ocena prawidłowości stanowienia aktów prawa miejscowego przez gminy i powiaty.

Organom gminy przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego na podstawie art. 40 i 41 ustawy o samorządzie gminnym, które określają też zakres spraw podlegających takim regulacjom oraz formę stanowienia aktów prawa miejscowego. Te same kwestie regulują art. 40, 42 i 43 ustawy o samorządzie powiatowym. Natomiast art. 86 ustawy o samorządzie gminnym i art. 76 ustawy o samorządzie powiatowym określają zasady i zakres nadzoru nad samorządami przez prezesa Rady Ministrów, wojewodów i RIO. Natomiast zasady i tryb ogłaszania aktów prawa miejscowego określa ustawa z 20 lipca 2000 o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Przestrzeganie jej przepisów jest konieczne, gdyż ogłoszenie aktów prawa miejscowego jest warunkiem ich wejścia w życie, a data ogłoszenia przepisu jest datą początkową, od której może on obowiązywać. Istotne jest też rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. w sprawie zasad techniki prawodawczej, które określa zasady sztuki legislacyjnej. Wiele różnych ustaw upoważnia gminy i powiaty do regulowania - w drodze przepisów prawa miejscowego - istotnych spraw dotyczących: podatków i opłat, zagospodarowania przestrzennego (gminy), oświaty, ruchu drogowego i dróg, gospodarki mieszkaniowej, zachowania czystości i porządku, pomocy społecznej, gospodarki nieruchomościami (gminy i powiaty).