Mechanizmy zapobiegania i wykrywania defraudacji środków pieniężnych przez inkasentów (poborców)

W jednostkach organizacyjnych sektora publicznego dostęp do gotówki mają nie tylko osoby zatrudnione w tych jednostkach na podstawie umowy o pracę, ale także osoby pełniące funkcje inkasentów (poborców), ponieważ obowiązujące przepisy prawa podatkowego przewidują, że określone należności budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego mogą być uiszczane przez zobowiązanych w kasach bądź na rachunki bankowe odpowiednich jednostek sektora finansów publicznych, a także na ręce inkasentów lub poborców.

Inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu, przy czym osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące inkasentami, są obowiązane wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot, a także zgłosić właściwemu miejscowo organowi podatkowemu imiona, nazwiska i adresy tych osób (art. 9 i 31 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa; dalej: Ordynacja podatkowa).

Ponieważ inkasenci, tak jak kasjerzy, mają bezpośredni dostęp do gotówki, sfera związana z poborem należności w tej formie powinna być uregulowana w przepisach wewnętrznych jednostek w taki sposób, aby do minimum ograniczyć ryzyko związane ze sprzeniewierzeniem przez nich środków publicznych. Ogólnie obowiązujące przepisy zawarte w art. 30 § 2, 3, 4, art. 47 § 4a, art. 51 § 3 i art. 53 Ordynacji podatkowej stanowią, że inkasent, który nie wpłacił w terminie pobranego podatku do organu podatkowego (a dla niego terminem płatności jest dzień następujący po ostatnim dniu, w którym zgodnie z przepisami prawa podatkowego powinna nastąpić wpłata podatku, chyba że organ stanowiący właściwej jednostki samorządu terytorialnego wyznaczył termin późniejszy), odpowiada całym swoim majątkiem za podatek pobrany i niewpłacony. Wysokość należności z tytułu podatku pobranego a niewpłaconego jest określana przez organ podatkowy po przeprowadzeniu postępowania podatkowego w decyzji o odpowiedzialności podatkowej inkasenta, przy czym podatki niewpłacone w terminie płatności przez inkasenta uważa się za zaległość podatkową i należą się za nią odsetki za zwłokę. Aby organ podatkowy mógł prawidłowo przeprowadzić postępowanie opisane w Ordynacji podatkowej, muszą w nim zostać ustalone w ramach kontroli zarządczej odpowiednie procedury rozliczania inkasentów, pozwalające na wykrycie przypadków nadużyć skutkujących obowiązkiem wszczęcia postępowania podatkowego. Procedury kontroli zarządczej w tym zakresie powinny odnosić się do: