Wyrok SN z dnia 20 czerwca 2001 r. sygn. I PKN 511/00

Przypisanie pracownikowi powinności liczenia się z obowiązkiem zwrotu nienależnie pobranego wynagrodzenia za pracę (art. 409 KC w związku z art. 405 KC i art. 300 KP) musi uwzględniać, że zgodnie z art. 18 KP pracodawca może indywidualnym aktem przyznać pracownikowi wynagrodzenie w rozmiarze większym, niż wynikający z obowiązujących przepisów płacowych.

Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Józef Iwulski, Andrzej Wasilewski

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2001 r. sprawy z powództwa Urszuli S. (pozwanej wzajemnej) przeciwko Urzędowi Gminy w B. (powodowi wzajemnemu) o odszkodowanie, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 18 lutego 2000 r. [...]

uchylił zaskarżony wyrok w punktach I, III i IV i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Puławach wyrokiem z 21 października 1999 r. oddalił powództwo wzajemne Urzędu Gminy w B. przeciwko pozwanej wzajemnej Urszuli S. o zapłatę kwoty 11.772,90 złotych z tytułu nienależnie pobranych przez nią (wypłaconych jej): nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy w wysokości 3.429,75 złotych, dodatku stażowego za okres od lipca 1994 r. do października 1998 r. w wysokości 7.610,20 złotych oraz ryczałtu z tytułu używania prywatnego samochodu do celów służbowych w okresie od kwietnia do września 1998 r. w wysokości 732,95 złotych.

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwana wzajemna Urszula S. (zwana w dalszym ciągu pozwaną) była zatrudniona w Urzędzie Gminy w B. (zwanym dalej stroną powodową) w okresie od 21 lipca 1994 r. do 30 października 1998 r. na stanowisku wójta gminy. Stosunek pracy powstał z wyboru i ustał w wyniku wygaśnięcia mandatu. Wysokość wynagrodzenia pozwanej ustalała Rada Gminy w B., a każdorazowe decyzje płacowe, w tym decyzję o przyznaniu pozwanej we wrześniu 1996 r. nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy w kwocie 3.429,75 złotych, podpisywał przewodniczący Rady Gminy w B. Przez cały okres zatrudnienia na stanowisku wójta pozwana pobierała dodatek stażowy w wysokości 20 % za ponad dwudziestoletni ogólny staż pracy. W okresie od 1 września 1994 r. do 30 października 1998 r. - na czas pełnienia funkcji wójta - przebywała na urlopie bezpłatnym w Szkole Podstawowej w B., gdzie była zatrudniona od 1967 r.; jej umowa o pracę ze Szkołą rozwiązała się z dniem 31 października 1998 r., już po wygaśnięciu mandatu. Od kwietnia 1998 r. pozwana otrzymywała ryczałt z tytułu używania prywatnego samochodu do celów służbowych. Zgodnie z treścią § 8a ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1990 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. z 1993 r. Nr 111, poz. 493 ze zm.) w brzmieniu nadanym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 1996 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. Nr 96, poz. 444), pracownikom samorządowym przysługują nagrody jubileuszowe a do okresu pracy uprawniającego do nagrody jubileuszowej wlicza się wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. W ocenie Sądu Rejonowego okres zatrudnienia pozwanej w Szkole Podstawowej w B. nie był zakończonym okresem zatrudnienia, wobec czego pozwana nie nabyła we wrześniu 1996 r. prawa do nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy. Po przesłuchaniu pozwanej w charakterze strony Sąd Rejonowy dał wiarę jej twierdzeniom, iż nie miała świadomości co do tego, że okres pracy w Szkole Podstawowej nie powinien być brany pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o przyznaniu jej nagrody jubileuszowej oraz co do faktu wydania wszystkich otrzymanych z Urzędu Gminy w B. pieniędzy z tego tytułu na cele związane z bieżącym utrzymaniem (prowadzeniem domu). Sąd Rejonowy stwierdził, że analiza treści § 8a ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych nie daje jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy do okresu zatrudnienia upoważniającego do dodatku stażowego wlicza się tylko zakończone okresy zatrudnienia. Również treść przepisów rozporządzenia Rady Ministrow z dnia 8 sierpnia 1995 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. Nr 94, poz. 467) nie pozwala na jednoznaczną ocenę, czy dodatek stażowy w wysokości 20 % otrzymywany przez pozwaną był świadczeniem nienależnym. Sąd Rejonowy dał wiarę twierdzeniom pozwanej, że nie interesowała się tym, czy otrzymuje dodatek stażowy we właściwej wysokości, bo decyzje w sprawie jego wysokości podejmowały kompetentne organy pracodawcy, a także że kwoty otrzymane z tytułu dodatku stażowego przeznaczyła na bieżące potrzeby. Sąd uznał, że w świetle przepisów rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 26 marca 1998 r. w sprawie warunków ustalania i zasad zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów prywatnych (Dz.U. Nr 41, poz. 239) pobrany przez pozwaną ryczałt za używanie samochodu prywatnego do celów służbowych był świadczeniem nienależnym wobec braku tytułu prawnego do jego pobierania w postaci zawarcia umowy cywilnoprawnej. W ocenie Sądu Rejonowego świadczenia, których zwrotu domagał się Urząd Gminy w B. - nagroda jubileuszowa, ryczałt za używanie samochodu prywatnego, a także ewentualnie dodatek stażowy - były świadczeniami nienależnymi w rozumieniu art. 410 § 2 KC, lecz pozwana nie jest już z tytułu tych nienależnych świadczeń wzbogacona. Sąd dał bowiem wiarę jej zeznaniom, że środków pieniężnych z tych tytułów wyzbyła się, przeznaczając je na bieżące potrzeby i wydatki związane z utrzymaniem, gdyż takie jej twierdzenia były logiczne, a samo zachowanie pozwanej normalne w sytuacji, gdy nie musiała się liczyć z obowiązkiem zwrotu należności pobranych z tytułu świadczenia pracy. Ostatecznie Sąd uznał, że na podstawie art. 409 KC wygasł obowiązek pozwanej zwrotu pobranych świadczeń.