Części składowe gruntu

Uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 8 marca 2006 r. sygn. III CZP 105/05

Sąd Najwyższy w składzie :

Prezes SN Tadeusz Ereciński (przewodniczący)

SSN Jacek Gudowski

SSN Iwona Koper

SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)

SSN Zbigniew Strus

SSN Mirosława Wysocka

SSN Dariusz Zawistowski

na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej

w dniu 8 marca 2006 r.,

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka,

na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego

przez Rzecznika Praw Obywatelskich

we wniosku z dnia 16 września 2005 r., Nr RPO-514663-V-KD/05,:

"Czy przepis art. 49 Kodeksu cywilnego stanowi samoistną podstawę materialnoprawną przejścia urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz innych urządzeń podobnych na własność przedsiębiorstwa lub zakładu, poprzez sam fakt ich fizycznego połączenia z siecią należącą do tego przedsiębiorstwa lub zakładu ?"

podjął uchwałę

Przepis art. 49 k.c. nie stanowi samoistnej podstawy prawnej przejścia urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego oraz innych podobnych urządzeń na własność właściciela przedsiębiorstwa przez ich połączenie z siecią należącą do tego przedsiębiorstwa.

Uzasadnienie

Rzecznik Praw Obywatelskich stwierdził, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego zarysowała się rozbieżność stanowisk dotycząca wykładni art. 49 k.c. W wyrokach z dnia 23 czerwca 1993 r., I CRN 72/93 (Monitor Prawniczy 1993, nr 4, poz. 115) i z dnia 20 września 2000 r., I CKN 608/99 (niepubl.), a także w uchwale z dnia 13 stycznia 1995 r., III CZP 169/94 (OSNC 1995, nr 4, poz. 64) Sąd Najwyższy, nawiązując do poglądu wyrażonego w uzasadnieniu uchwały Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 1991 r., W 4/91 (OTK 1991, nr 1, poz. 22), przyjął, że urządzenia wymienione w art. 49 k.c., z chwilą ich połączenia z siecią urządzeń przedsiębiorstwa, stają się własnością podmiotu będącego właścicielem przedsiębiorstwa, a owo połączenie jest jedynie kwestią faktu. W wyroku z dnia 26 lutego 2003 r., II CK 40/02 (niepubl.), a następnie - z obszerniejszą argumentacją - w wyroku z dnia 13 maja 2004 r., III SK 39/04 (OSNP 2005, nr 4, poz. 115) wyrażone zostało odmienne stanowisko, Sąd Najwyższy przyjął bowiem, że art. 49 k.c. wyznacza jedynie granice między częścią składową przedsiębiorstwa i częścią składową nieruchomości, pozostawiając otwartą kwestię sposobu uzyskania przez prowadzącego przedsiębiorstwo tytułu prawnego do urządzeń, o których mowa w tym przepisie. W uzasadnieniu wyroku z dnia 13 maja 2004 r. wyjaśnił przy tym, że określenie „wchodzi w skład przedsiębiorstwa” oznacza przysługiwanie właścicielowi przedsiębiorstwa własności lub innych praw majątkowych o charakterze rzeczowym lub obligacyjnym oraz że prawa te nie mogą wynikać z samych faktów, gdyż, zgodnie z ogólnymi zasadami prawa cywilnego, podstawą ich nabycia muszą być określone zdarzenia prawne, a tylko wyjątkowo bezpośrednia i wyraźna wola ustawodawcy. Tym samym urządzenia objęte treścią art. 49 k.c. - nawet w chwili ich fizycznego połączenia z siecią przedsiębiorstwa - pozostają nadal częścią nieruchomości, na której je zbudowano, a w skład przedsiębiorstwa wchodzą na podstawie zdarzeń prawnych znanych prawu cywilnemu.